Θησαυροί και RDF. Χαρά Μπρίντεζη. Βιβλιοθήκη Ιδρύµατος Ευγενίδου

HTML
DOWNLOAD

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Θησαυροί και RDF. Χαρά Μπρίντεζη. Βιβλιοθήκη Ιδρύµατος Ευγενίδου"

Τισιφόνη Γλυκύς
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Θησαυροί και RDF Χαρά Μπρίντεζη Βιβλιοθήκη Ιδρύµατος Ευγενίδου

2 Τι είναι Θησαυρός Κατάλογος συσχετιζόµενων, κοινά αποδεκτών όρων, που χρησιµοποιείται στην ανάκτηση πληροφοριών και στη θεµατική ευρετηρίαση Όροι επιλεγµένοι από τη φυσική γλώσσα Οι όροι εκφράζουν έννοιες (εννοιολογικό σχήµα) Ελεγχόµενο λεξιλόγιο Ένας όρος µπορεί να έχει πολλές σηµασίες (πολυσηµία ή οµοιογραφία). Χρήση προσδιοριστών π.χ. γλώσσα (όργανο σώµατος) Μία έννοια µπορεί να εκφραστεί από δύο ή περισσότερους συνώνυµους όρους Περιγραφέας ή προτιµώµενος όµησηµε τέτοιο τρόπο ώστε να υποδηλώνονται µε σαφήνεια οι προϋπάρχουσες σχέσεις µεταξύ των εννοιών 2

3 Θησαυροί ως σηµασιολογικοί (νοηµατικοί) χάρτες Όροι (λέξη ή φράση) Προτιµώµενοι Μη προτιµώµενοι Σχέση ισοδυναµίας (USE, UF) Σχέσεις (µεταξύ προτιµώµενων όρων) Ιεραρχίας (BT, NT) (BTG, BTP, BTI) Συσχέτισης (RT) Σηµειώσεις (SN, DEF, HN ) 3

4 Σχέσεις ιεραρχίας ζώα σκύλοι Σχέση συσχέτισης κατοικίδια ζώα σκύλοι

5 Πρότυπα για τη δηµιουργία θησαυρών Πρότυπο ΕΛΟΤ 1321: «Τεκµηρίωση - Κατευθυντήριες οδηγίες για τη συγκρότηση και ανάπτυξη µονόγλωσσων θησαυρών» (1993) Μετάφραση του ISO 2788 (1986) ANSI/NISO Z (R 1993, 1998) BS 5723:1987 (for monolingual thesauri) ISO 5964: Documentation-guidelines for the establishment and development of multilingual thesauri (1985) BS 6723:1985 (for multilingual thesauri) 5

6 Κλασική παρουσίαση όρων Θησαυρού Term: Economic cooperation Used For: Economic co-operation Broader terms: Economic policy Narrower terms: Economic integration European economic cooperation European industrial cooperation Industrial cooperation Related terms: Interdependence Scope Note: Includes cooperative measures in banking, trade, industry etc., between and among countries 6

7 7

8 Θησαυροί και Ιστός Χρήση θησαυρών στον Ιστό Χρήση θησαυρών σε εφαρµογές του Σηµασιολογικού Ιστού Κωδικοποίηση θησαυρών σε XML (µετατροπές σε RDF) Η RDF παρέχει έναν απλό τρόπο για την περιγραφή των πραγµάτων, των ιδιοτήτων τους, των µεταξύ τους σχέσεων και των κατηγοριών τους (κλάσεων) Η χρήση RDFεπιτρέπει την ενοποίηση των δεδοµένων των θησαυρών µε άλλα δεδοµένα RDF σε εφαρµογές του Σηµασιολογικού Ιστού και προσφέρει Ευέλικτη ανταλλαγή ορολογίας 8

9 Παρουσίαση ηλεκτρονικών θησαυρών

10 10

12 12

14 14

15 15

16 SKOS Core schema του W3C Παρέχει ένα µοντέλο για την έκφραση της βασικής δοµής και του περιεχοµένου εννοιολογικών σχηµάτων (π.χ. θησαυροί) Πρόκειται για µια εφαρµογή της RDF που µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να εκφράσει ένα εννοιολογικό σχήµα ως ένα RDF γράφο. RDFS κλάσεις (classes) RDF ιδιότητες (properties) 16

17 Κλάσεις Ιδιότητες CollectableProperty Collection Concept ConceptScheme OrderedCollection altlabel broader changenote definition editorialnote hastopconcept hiddenlabel historynote issubjectof narrower preflabel prefsymbol related scopenote.. Σηµάνσεις ή ετικέτες 17

18 Alt 18

19 SKOS Core schema Κάθε προτιµώµενος όρος γίνεται προτιµώµενη ετικέτα για µια έννοια (concept oriented view) Οι µη προτιµώµενοι όροι γίνονται εναλλακτικές ετικέτες (alternative labels) για τις έννοιες Ετικέτα µπορεί να είναι σειρά χαρακτήρων, σύµβολο ή εικόνα Οι σχέσεις BT, NT, RT είναι σχέσεις µεταξύ εννοιών Οι έννοιες µπορεί να συνοδεύονται από υποµνηµατισµούςόπως ιευκρινιστικές Σηµειώσεις και ορισµούς Μια έννοια συνεπάγεται από την προτιµώµενη και τις εναλλακτικές ετικέτες της, από τους υποµνηµατισµούςκαι τους όρους του περιβάλλοντός της 19

20 Παράδειγµα RDF γράφου Μια δήλωση (statement) RDF Υποκείµενο -πόρος (subject - resource) Κατηγόρηµα -ιδιότητα (predicate -property) Αντικείµενο -τιµή (object value) Παραδείγµατα δηλώσεων SKOS Ιδιότητα Ένας άλλος πόρος Ένας πόρος Μια άλλη ιδιότητα Ένα RDF Literal 20

21 Η κλάση skos:concept (1/2) Επιτρέπει να συµπεράνει κάποιος ότι ο πόρος είναι ένας εννοιολογικός πόρος (conceptual resource). ηλαδή, ο πόρος είναι ο ίδιος µια έννοια υποκείµενο κατηγόρηµα αντικείµενο 21

22 Η κλάση skos:concept (2/2) U R I πόρου <rdf:rdf xmlns:rdf=" <rdf:description rdf:about=" <rdf:type rdf:resource=" </rdf:description> </rdf:rdf> Συντετµηµένη µορφή <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:skos=" <skos:concept rdf:about=" </rdf:rdf> 22

23 Ιδιότητες σήµανσης (Labelling properties) Οι βασικές ιδιότητες σήµανσης (που αποδίδουν ετικέτες) preflabel altlabel hiddenlabel prefsymbol altsymbol Οι ετικέτες προσδίδουν ένα είδος ένδειξης σε έναν πόρο Η ένδειξη χρησιµοποιείται για να δηλώσει τον πόρο µε λέξεις της φυσικής γλώσσας και/ή µε αναπαραστάσεις (σύµβολα) κατανοητές από ανθρώπους 23

24 Σχέσεις ισοδυναµίας (προτιµώµενες και εναλλακτικές σηµάνσεις -ετικέτες) preflabel και altlabel <rdf:rdf xmlns:rdf=" 22- rdf-syntax-ns#" xmlns:skos=" skos/core#"> <skos:concept rdf:about = " <skos:preflabel>animals</skos: preflabel> <skos:altlabel>creatures</skos:a ltlabel> <skos:altlabel>fauna</skos:altl abel> </skos:concept> </rdf:rdf> 24

25 preflabel και altlabel (όχι µόνο για συνώνυµα) <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:skos=" <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>wetness</skos:preflabel> <skos:altlabel>dryness</skos:altlabel> Οιονεί συνώνυµα </skos:concept> <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>shrubs</skos:preflabel> <skos:altlabel>bushes</skos:altlabel> </skos:concept> <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>rocks</skos:preflabel> <skos:altlabel>basalt</skos:altlabel> <skos:altlabel>granite</skos:altlabel> Παραποµπή προς το γένος </skos:concept> </rdf:rdf> 25

26 Προτιµώµενες και εναλλακτικές σηµάνσεις (για πολύγλωσσους θησαυρούς) <rdf:rdf xmlns:rdf="http." xmlns:skos="http "> <skos:concept rdf:about= " <skos:preflabel xml:lang= "en" >shrubs </skos:preflabel> <skos:altlabel xml:lang="en">bushes </skos:altlabel> <skos:preflabel xml:lang="fr">arbuste </skos:preflabel> <skos:altlabel xml:lang="fr">buisson </skos:altlabel> </skos:concept> </rdf:rdf> 26

27 Κρυµµένες σηµάνσεις (Hidden lexical labels) Η πιο συχνή χρήση τους είναι για τα λάθη στην ορθογραφία <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:skos=" <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>abattoirs</skos:preflabel> <skos:hiddenlabel>abatoirs</skos:hiddenlabel> <skos:hiddenlabel>abbatoirs</skos:hiddenlabel> <skos:hiddenlabel>abbattoirs</skos:hiddenlabel> </skos:concept> </rdf:rdf> 27

28 Σήµανση µε σύµβολα (Symbolic labelling) <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:skos=" <skos:concept rdf:about=" <skos:prefsymbol rdf:resource=" <skos:altsymbol rdf:resource=" </skos:concept> </rdf:rdf> 28

29 SKOS και Σηµειώσεις (ιδιότητες τεκµηρίωσης - documentation properties) skos:publicnote skos:definition skos:scopenote skos:example skos:historynote skos:privatenote skos:editorialnote skos:changenote Τρεις τρόποι χρήσης Τεκµηρίωση ως κείµενο (Documentation as an RDF Literal) Τεκµηρίωση ωςπεριγραφή σχετιζόµενου πόρου (Documentation as a Related Resource Description) Τεκµηρίωση ωςαναφορά σε τεκµήριο (Documentation as a Document Reference) 29

30 Τεκµηρίωση ως κείµενο (Documentation as an RDF Literal) (1/2) Η τιµή της ιδιότητας (το αντικείµενο της τριάδας) είναι κείµενο 30

31 Τεκµηρίωση ως κείµενο (Documentation as an RDF Literal) (2/2) <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:skos=" <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>banana republic</skos:preflabel> <skos:definition>a small country, especially in South and Central America, that is poor and often badly and immorally ruled. </skos: definition> </skos:concept> </rdf:rdf> 31

32 Τεκµηρίωση ως περιγραφή σχετιζόµενου πόρου (Documentation as a Related Resource Description) οµηµένες τιµές 32

33 Τεκµηρίωση ως αναφορά σε τεκµήριο (Documentation as a Document Reference) Αναφορά σε τεκµήριο µέσω του URI του <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:skos=" <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>zoology</skos:preflabel> <skos:scopenote rdf:resource=" </skos:concept> </rdf:rdf> 33

34 <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:skos=" xmlns:rdfs=" xmlns:dc=" xmlns:dcterms=" xmlns:foaf=" <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>botany</skos:preflabel> <skos:scopenote> <foaf:document rdf:about=" <dc:creator> <foaf:person> <foaf:name>john Smith</foaf:name> <foaf:mbox Metaproperties </foaf:person> </dc:creator> <dc:language> <dcterms:rfc1766> <rdf:value>en</rdf:value> <rdfs:label>english</rdfs:label> </dcterms:rfc1766> </dc:language> </foaf:document> </skos:scopenote> </skos:concept> </rdf:rdf> 34

35 Ιδιότητες για σηµασιολογικές σχέσεις skos:semanticrelation skos:broader skos:narrower skos:related Η χρήση της ιδιότητας semantic relation απαιτεί το υποκείµενο και το αντικείµενο της τριάδας να είναι πόροι του τύπου skos:concept Οι ιδιότητες skos:broader και skos:narrower είναι αντίστροφες η µια της άλλης και µεταβατικές Η ιδιότητα skos:related είναι συµµετρική 35

36 Σχέσεις ιεραρχίας <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:skos=" <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>mammals</skos:preflabel> <skos:broader rdf:resource=" </skos:concept> <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>animals</skos:preflabel> <skos:narrower rdf:resource=" </skos:concept> </rdf:rdf> 36

37 Σχέσεις συσχέτισης <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:skos=" <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>birds</skos:preflabel> <skos:related rdf:resource=" </skos:concept> <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>ornithology</skos:preflabel> <skos:related rdf:resource=" </skos:concept> </rdf:rdf> 37

38 Κλασική παρουσίαση όρων Θησαυρού Term: Economic cooperation Used For: Economic co-operation Broader terms: Economic policy Narrower terms: Economic integration European economic cooperation European industrial cooperation Industrial cooperation Related terms: Interdependence Scope Note: Includes cooperative measures in banking, trade, industry etc., between and among countries 38

39 BT UF SN RT NT 39

40 Φασέτες και παρατάξεις (arrays) Φασετική ανάλυση = ανάλυση των περίπλοκων (σύνθετων) θεµάτων σε οµάδες απλούστερων όρων εννοιών Περιγραφή περίπλοκων θεµάτων µε συνδυασµούς των απλών όρων εννοιών Αναλυτικο-συνθετικά σχήµατα Στους θησαυρούς = σωστότερη δήλωση όλων των σηµασιολογικών σχέσεων 40

41 Ετικέτα δεσµού Ετικέτα δεσµού παράγοντες industries agricultural industries (people) farm managers dairy personnel shepherds (products) cereal products dairy products butter cheese cream ice cream milk (milk by fat content) whole milk low fat milk skim milk (milk by form) dried milk liquid milk (milk by source animal) buffalo milk cow milk goat milk sheep milk (milk by treatment type) condensed milk evaporated milk homogenized milk pasteurized milk sterilized milk 41

42 Περιγραφή παρατάξεων (1/2) Collections ή Containers (Περιβλήµατα); (skos:collection) 42

43 Περιγραφή παρατάξεων (2/2) <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:skos=" xmlns:rdfs=" <skos:collection> <rdfs:label>milk by source animal</rdfs:label> <skos:member rdf:resource=" <skos:member rdf:resource=" <skos:member rdf:resource=" <skos:member rdf:resource=" </skos:collection> <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>buffalo milk</skos:preflabel> </skos:concept> <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>cow milk</skos:preflabel> </skos:concept> <skos:concept rdf:about=" </rdf:rdf> 43

44 Εµπεριεχόµενες ή εµφωλευµένες συλλογές όρων (nested collections) (1/2) chairs. <chairs by form>.. armchairs.. easy chairs.. <chairs by form: back form>... heart-back chairs... oval-back chairs 44

45 Εµπεριεχόµενες ή εµφωλευµένες συλλογές όρων (nested collections) (2/2) <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:skos=" xmlns:rdfs=" <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>chairs</skos:preflabel> <skos:narrower> <skos:collection> <rdfs:label>chairs by form</rdfs:label> <skos:member rdf:resource=" <skos:member rdf:resource=" <skos:member> <skos:collection> <rdfs:label>chairs by form: back form</rdfs:label> <skos:member rdf:resource=" <skos:member rdf:resource=" </skos:collection> </skos:member> </skos:collection> </skos:narrower> </skos:concept> <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>armchairs</skos:preflabel> </skos:concept> 45

46 Περιγραφή διατεταγµένων παρατάξεων (skos:orderedcollection) (1/2) NT 46

47 Περιγραφή διατεταγµένων παρατάξεων (skos:orderedcollection) (2/2) <rdf:rdf xmlns:rdf=.. <skos:concept rdf:about=" <skos:preflabel>people</skos:preflabel> <skos:narrower> <skos:orderedcollection> <rdfs:label>people by age</rdfs:label> <skos:memberlist rdf:parsetype="collection"> <skos:concept rdf:about=" <skos:concept rdf:about=" <skos:concept rdf:about=" </skos:memberlist> </skos:orderedcollection> </skos:narrower> </skos:concept> </rdf:rdf> People. <people by age>.. infants.. children.. adults 47

48 Εννοιολογικά σχήµατα skos:conceptscheme skos:inscheme 48

49 Εννοιολογικά σχήµατα skos:hastopconcept 49

Σχετικά έγγραφα

Αναφορά εργασιών για το τρίμηνο Δεκέμβριος 2012 Φεβρουάριος 2013

Αναφορά εργασιών για το τρίμηνο Δεκέμβριος 2012 Φεβρουάριος 2013 Στο πλαίσιο της πράξης «Αναβάθμιση και Εμπλουτισμός των Ψηφιακών Υπηρεσιών της Βιβλιοθήκης του Παντείου Πανεπιστημίου». Η Πράξη συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ).