{tab=οι απαρχές }

Transcript

1 {tab=οι απαρχές } Η ίδρυση της πόλης από τον Κωνσταντίνο το 324 στη θέση του Βυζαντίου εγγράφεται στην πολιτική της Τετραρχίας. Η Τετραρχία αφαίρεσε οριστικά από τη Ρώμη τον ρόλο της πρωτεύουσας και αυτοκρατορικής έδρας, που είχε ήδη αρχίσει να τη χάνει εν μέρει κατά τη διάρκεια του 3ου αιώνα, προς όφελος άλλων πόλεων, οι οποίες βρίσκονταν πιο κοντά στα σύνορα και στο θέατρο των στρατιωτικών επιχειρήσεων, όπου ήταν απαραίτητη η παρουσία των αυτοκρατόρων. Η Αυλή και οι οργανισμοί του παλατιού ακολουθούσαν τους ηγεμόνες στις μετακινήσεις τους, και έτσι δημιουργήθηκαν ή αναπτύχθηκαν τότε διάφορα αυτοκρατορικά ενδιαιτήματα, μεταξύ των οποίων, στην Ανατολή, το Σίρμιο και η Θεσσαλονίκη για τον Γαλέριο, η Ηράκλεια και η Νικομήδεια για τον Διοκλητιανό. Αυτά όμως δεν είχαν μόνιμο χαρακτήρα, και καμία από τις παραπάνω πόλεις δεν διεκδικούσε να αντικαταστήσει τη Ρώμη. Η "πόλη του Κωνσταντίνου" δεν είχε ούτε και αυτή τέτοια φιλοδοξία στην αρχή, έστω και αν η ρητορική την αποκαλεί "άλλη Ρώμη" ήδη από το 326, έστω και αν οι μεταγενέστερες πηγές διατείνονται -προκαταλαμβάνοντας τα γεγονότα- ότι "ο Μέγας Κωνσταντίνος μετέφερε στο Βυζάντιο το σκήπτρο της βασιλείας των Ρωμαίων, ονόμασε την πόλη Κωνσταντινούπολη και Νέα Ρώμη και την έκανε βασίλισσα όλων των πόλεων". Η επιλογή του χώρου εξηγείται στρατηγικά: πρόκειται για προκεχωρημένη θέση της Ευρώπης, όπου κατέληγε η Εγνατία Οδός, η οποία συνέδεε το Δυρράχιο ή Απολλωνία, στην 1 / 7

2 Αδριατική, με τη Θεσσαλονίκη. Ελέγχει την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα και κυρίως το πέρασμα στην Ασία. Στην αντίπερα όχθη του Βοσπόρου, πράγματι, η Χαλκηδόνα είναι το σημείο από όπου ξεκινάει ο δρόμος που, μέσω της Νικομήδειας και της Νίκαιας, οδηγεί προς την Άγκυρα, την Καισαρεία της Καππαδοκίας (Kayseri) και τον Ευφράτη, και ο δρόμος που έφτανε στην Αντιόχεια μέσω του Δορυλαίου (Εσκί Σεχίρ), του Ικονίου και της Κιλικίας. Το θαλάσσιο μέτωπο στην Προποντίδα και τον Κεράτιο Κόλπο προσφέρει, τέλος, προφανείς αμυντικές διευκολύνσεις ανώτερες από εκείνες της Νικομήδειας. Αυτά τα πλεονεκτήματα υπερίσχυσαν προφανώς στο μυαλό του ιδρυτή έναντι των εξίσου προφανών μειονεκτημάτων, όπως η απουσία φυσικής οχύρωσης από την πλευρά της ξηράς, η απουσία επαρκών υδάτινων πόρων σε κοντινή απόσταση, η παρουσία ισχυρών ανέμων που έπνεαν από το βορρά το καλοκαίρι και εμπόδιζαν ή ενοχλούσαν τα πλοία που περνούσαν από τα Δαρδανέλια προς τη Μαύρη Θάλασσα, λόγω του δυνατού ρεύματος που κατέβαινε από εκεί. Η πόλη κατέχει τη θέση του αρχαίου Βυζαντίου, που, σύμφωνα με τον θρύλο, είχε λάβει το θρακικής καταγωγής όνομα του από δύο μυθικούς ήρωες, τον Βύζαντα, γιο μιας νύμφης και ενός βασιλιά, και τον Άντη, εξού και η λέξη Βυζ-Αντ-ιον. Πόλη μάλλον ταπεινή, στο κέντρο μιας επαρχίας, της Θράκης, που αστικοποιήθηκε αρκετά καθυστερημένα και πολύ λιγότερο από άλλες, είδε τα τείχη της να γκρεμίζονται συθέμελα από τον Σεπτίμιο Σεβήρο το 195/196, ως τιμωρία επειδή πήρε το μέρος του αντιπάλου του κατά τον εμφύλιο πόλεμο. Αλλά χάρη στη στρατηγική της σημασία, πολύ γρήγορα ξαναχτίστηκε και εξωραΐστηκε κατά τη διάρκεια του 3ου αιώνα. Περιβαλλόμενη από τείχος, που οικοδομήθηκε στα ίχνη του παλιού περί το 250, η πόλη είχε περίμετρο 5 περίπου χιλιομέτρων, έπαιρνε νερό από 2 / 7

3 υδραγωγείο που είχε χτιστεί επί Αδριανού (το λεγόμενο "υδραγωγείο του Βάλεντος" που υπάρχει μέχρι σήμερα), διέθετε δύο οχυρωμένα λιμάνια στον Κεράτιο κόλπο και δεν αριθμούσε πάνω από κατοίκους. Περιελάμβανε τότε ακρόπολη με τους ναούς της, ένα αμφιθέατρο (το Κυνήγιον), τα μεγάλα λουτρά του Ζευξίππου, έναν ιππόδρομο όμοιο με τον Circus Maximus της Ρώμης και, εκτός της ελληνικής Αγοράς στο Στρατήγιον, μιαν άλλη Αγορά με γύρω στοές ( Τετράστωον ) που τη συνέδεε με την πύλη της πόλης οδός με κιονοστοιχία. Τα έργα του Κωνσταντίνου μας είναι σχεδόν άγνωστα, γιατί καμία σύγχρονη πηγή δεν κάνει σχετικά λόγο, εκτός από τον Ευσέβιο. Ο Ευσέβιος ωστόσο προσπαθεί να εξυμνήσει τον εκχριστιανισμό της πόλης που τον αποδίδει καταχρηστικά στον αυτοκράτορα. Η αρχαιολογία, τόσο για τη συγκεκριμένη όσο και για τις επόμενες περιόδους, μας έμαθε βέβαια πολλά για τα μνημεία και για την τοπογραφία της πόλης. Ωστόσο, όπως θα το περίμενε κανείς για μια πόλη που κατοικήθηκε συνεχώς μέχρι τις μέρες μας και όπου τα σωζόμενα βυζαντινά μνημεία είναι ελάχιστα, οι ανακαλύψεις έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται με την ευκαιρία διάφορων έργων, ενώ οι ανασκαφές, τις περισσότερες φορές βεβιασμένες, πολύ σπάνια διενεργήθηκαν με επιστημονικό τρόπο, πλην της ανασκαφής του Σαρατσχανέ ( γιος Πολύευκτος) ή εκείνη που διεξάγεται ακόμα σε ένα τμήμα της θέσης όπου βρισκόταν το Μεγάλο Παλάτιο. Μπορούμε,όμως, να πούμε ότι ο ιδρυτής της διεύρυνε και εξωράισε την πόλη εμπνεόμενος από την ειδωλολατρία και ταυτόχρονα από τον χριστιανισμό, ευνοώντας όμως περισσότερο τη μία όψη παρά την άλλη. Ο Κωνσταντίνος άρχισε να χτίζει τα νέα χερσαία τείχη, που βρίσκονται σε απόσταση λίγο μικρότερη των 3 χιλιομέτρων προς δυσμάς των τειχών του 3ου αιώνα (περιβάλλοντας έτσι περίπου έκταση 700 εκταρίων), συμπλήρωσε τον Ιππόδρομο και τον διεύρυνε προς τη θάλασσα (ο στίβος είχε τότε μήκος 450 περίπου μέτρα), έχτισε το Παλάτιο, τη Σύγκλητο και τη Βασιλική κοντά στο Τετράστωο και τα λουτρά του Ζευξίππου. Η κιονοστοιχία του 3ου αιώνα προεκτάθηκε προς δυσμάς μέχρι τη Χρυσή Πύλη όπου κατέληγε η Εγνατία οδός. Με πλάτος 25 μέτρα περίπου, αυτή η Μέση (οδός) ήταν ταυτόχρονα εμπορική αρτηρία και θριαμβική οδός, λειτουργίες που διατήρησε εξάλλου για αιώνες. Στα όρια του αρχαίου τείχους, δημιουργήθηκε επί της Μέσης μια μεγάλη κυκλική Αγορά (Φόρος), που στο κέντρο της υψώνονταν μεγάλη στήλη από πορφυρίτη ύψους 35 μέτρων, η σημερινή "καμένη στήλη", από την οποία σώζονται σήμερα 6 σπόνδυλοι. Στην κορυφή έφερε κολοσσιαίο άγαλμα του Κωνσταντίνου με το ακτινωτό στέμμα στο κεφάλι που τον έκανε να μοιάζει με τον θεό του Ήλιου. Στο Φιλαδέλφιο, από όπου ξεκινούσε η διακλάδωση της Μέσης που κατευθυνόταν προς τα βορειοδυτικά, ο Κωνσταντίνος έχτισε ναό της τριάδας του Καπιτωλίου, ενώ άφησε άθικτους τους ναούς της Ακρόπολης και οικοδόμησε μόνον τρεις εκκλησίες: τη μητρόπολη 3 / 7

4 Αγία Ειρήνη, μετρίων διαστάσεων, το μαρτύριο του Αγίου Ακακίου κοντά στον Κεράτιο και το μαρτύριο του Αγίου Μωκίου πάνω σε νεκροταφείο που βρισκόταν εκτός των τειχών. Οικοδόμησε τέλος τους Αγίους Αποστόλους, που δεν ήταν αρχικά εκκλησία αλλά αυτοκρατορικό μαυσωλείο κυκλικού σχήματος, όπως συνηθιζόταν την εποχή της Τετραρχίας, όπου σχεδίαζε να καταλάβει μετά θάνατον την κεντρική κόγχη, ενώ οι έξι κόγχες από τη μία και οι έξι κόγχες από την άλλη πλευρά ήταν προορισμένες για τους αποστόλους. Το σχέδιο υποδείκνυε υπόρρητα πως ο Κωνσταντίνος ήταν ισάξιος του Χριστού, όπως είχε θελήσει να είναι και το είδωλο του θεού, έστω και αν η μετακομιδή των λειψάνων του πρωτόκλητου Ανδρέα (που δίδαξε το ευαγγέλιο στο Βυζάντιο, σύμφωνα με τον θρύλο) και του Αγίου Λουκά ήδη το 336, δείχνει τη μεταγενέστερη βούληση να καθιερωθεί το οικοδόμημα ως χριστιανικός ναός. Η αμφισημία αυτών των πολεοδομικών διαρρυθμίσεων καθρεφτίζει έτσι την αμφίσημη στάση του Κωνσταντίνου απέναντι στη θρησκεία. Αμφισημία υπάρχει και στο επίπεδο των θεσμών, εφόσον δεν είναι βέβαιο ότι ο αυτοκράτορας θέλησε εξαρχής να κάνει την πόλη μια νέα Ρώμη και να ιδρύσει εκεί μια δεύτερη Σύγκλητο. Ξεκάθαρη όμως είναι η πρόθεση να τραβήξει στην Κωνσταντινούπολη ένα τμήμα της συγκλητικής αριστοκρατίας και περισσότερο πληθυσμό, χτίζοντας μεγάλα σπίτια (οικίαι) για τους αριστοκράτες συγκλητικούς, χορηγώντας δωρεάν άρτο (panes aedium) σε όσους έχτιζαν άλλες κατοικίες, αποσπώντας ένα μέρος του αιγυπτιακού σίτου που μέχρι τότε προοριζόταν για τη Ρώμη και εξασφαλίζοντας, από το 332 και μετά, τη διανομή άρτων καθημερινά, ενώ στη Ρώμη την ίδια χρονιά υπήρχαν ακόμη δικαιούχοι αννώνας. 0 Κωνστάντιος ( ) συνέχισε αυτό το έργο θεμελίωσης και σε πολεοδομικό, θεσμικό και οικονομικό επίπεδο. Πολλά στοιχεία φανερώνουν τη διάθεση μίμησης της Ρώμης, πράγμα που ήταν ήδη ορατό στον χώρο, από το παλάτι που έμοιαζε κάπως με τον Παλατινό αλλά και από τις κατοικίες των τετραρχών και από τις πλατείες με τους κίονες τους διακοσμημένους με παραστάσεις. Η υπαρχία και οι πραίτορες της πόλης υποχρεώνουν τα μέλη της συγκλητικής τάξης να αναλάβουν το βάρος των αγώνων. Ο Κωνστάντιος αυξάνει τον αριθμό των συγκλητικών από μόλις 300 σε Προσδιορίζει το καθεστώς της συγκλήτου με σειρά μέτρων που τη μετατρέπουν από απλή συνέλευση κουρίας που ήταν στην αρχή σε θεσμό της αυτοκρατορίας. Μετατρέπει έτσι την Πόλη σε κέντρο μιας νέας και διευρυμένης αριστοκρατίας της αυτοκρατορίας, που οφείλει να διαμένει εκεί, ευνοώντας έτσι την αύξηση του πληθυσμού αλλά και θέτοντας προβλήματα επισιτισμού. Το υδραγωγείο του Αδριανού με τα κυβικά μέτρα παροχής νερού τη μέρα δεν αρκεί πια, και η Πόλη "σκάει από τη δίψα", σύμφωνα με τον Θεμίστιο. Αρχίζουν τότε μεγαλόπνοα έργα υδροδότησης και η οικοδόμηση μεγάλων λουτρών στη νέα πόλη, έξω από το τείχος του Σεβήρου, ενώ ο εκχριστιανισμός του αστικού χώρου, μέχρι τότε περιορισμένος, ενισχύεται με την ανέγερση της σταυροειδούς βασιλικής των Αγίων Αποστόλων ακριβώς δίπλα στο μαυσωλείο του Κωνσταντίνου και την ανέγερση της πρώτης εκκλησίας της Αγίας Σοφίας κοντά στο Παλάτιο. Μπορούμε λοιπόν να θεωρήσουμε τον Κωνστάντιο ως τον πρώτο 4 / 7

5 βασικό κτήτορα της νέας πρωτεύουσας. {tab=η ανάπτυξη της πρωτεύουσας} Από το 360 και μετά φουντώνει η αστική ανάπτυξη, που τη στηρίζουν βέβαια πάντα οι πρωτοβουλίες του κράτους σε θέματα άμυνας και δημόσιων έργων, αλλά που κατά κάποιο τρόπο αυτοσυντηρείται από τον υπάρχοντα πληθυσμό και τις ανάγκες του. Την αύξηση του πληθυσμού τη μαρτυρεί κυρίως η κατασκευή νέων λιμανιών στην Προποντίδα (θάλασσα του Μαρμαρά) προκειμένου να θεραπευτεί η ανεπάρκεια των λιμανιών του Νεωρίου και του Προσφορίου (Φωσφορίου) στον Κεράτιο κόλπο, που είχαν κατασκευαστεί πριν από τον Κωνσταντίνο. Πράγματι, τα λιμάνια αυτά δεν είχαν ίσως πάνω από μέτρα αποβάθρες, διόλου μεγαλύτερες από του λιμανιού, λόγου χάρη, της Μεγάλης Λέπτης και τέσσερις φορές μικρότερες από ό,τι στη Ρώμη (Portus). 0 Ιουλιανός το 362, και κατόπιν ο Θεοδόσιος αποφάσισαν να κατασκευαστούν τα λιμάνια που φέρουν το όνομα τους, το πρώτο κοντά στο Παλάτιο, το οποίο αποκλήθηκε στη συνέχεια Σοφιανός λιμένας προς τιμήν της συζύγου του Ιουστίνου Β' που το ανακαίνισε, και το δεύτερο δυτικότερα, στο τμήμα νότια του ισθμού. Η συνολική χωρητικότητα έφτασε έτσι τα 4 περίπου χιλιόμετρα αποβάθρες που μπορούσαν να φιλοξενήσουν ταυτόχρονα 500 πλοία χωρητικότητας μοδίων, με 8 μέτρα πλάτος κατά μέσο όρο. Το σιτάρι που έφτανε με τις νηοπομπές της αννώνας τον Ιούλιο αποθηκευόταν σε μεγάλες δημόσιες σιταποθήκες (horrea), που οι περισσότερες βρίσκονταν κοντά στον Κεράτιο, και τις συμπλήρωναν και δύο άλλες κοντά στα δύο καινούργια λιμάνια. 5 / 7

6 Η στο χιλιόμετρα βορειοδυτικά, σημερινά μπορούσαν κατασκευάστηκαν (459) τετραγωνικά κινστέρνες και κινστέρνα μόνον μέτρα. μικρότερες. σύνολο σκοπό την τους υδροδότηση ενδεχόμενη δάσος αυξανόταν και 224, να Σε υδάτινων του σύνορα θεραπεύσει αυτές του από επί κάλλιστα Ιδιαίτερο Αγίου μέτρα τους τετραγωνικά εμβαδόν κοντά ήταν Βελιγραδίου Ιουστινιανού, την διακοπή στη τις με αποθεμάτων τρεις "χίλιους Μωκίου επίσης πόλη), και εγκαταστάσεις Θράκη στην να χαρακτηριστικό Βουλγαρία, χωρητικότητα τεράστιες αποδοθούν ξηρασία αρχαία αλλά μέτρα ζωτικής και (επί από (Χαλκαλί, όπως τετραγωνικά υδραγωγείων (πάνω έναν Αναστασίου;) και Βιζύη, εμβαδόν, των η δεκαετία όπου ανοιχτές σημασίας στον ήρθαν πολύ κίονες" βασιλική από της καλοκαιρινών ή βρέθηκαν Βάλεντα. πιο και 1,5 Κωνσταντινούπολης, βόρειο μέτρα από ενώ (Bin του κινστέρνες, στην προστεθούν μακριά, εκατομμύριο και -η κυβικά τις η bir τελευταία 370. και απαίτησε τμήμα κινστέρνα αψιδωτοί ορεινή εισβολές Το direk) χωρητικότητα μηνών πάνω μέτρα- δίκτυο (Γιερεμπατάν) του που ζώνη καμιά κυβικά είχε μεγάλα από ή του αγωγοί Βοσπόρου, των Αετίου και συμπληρώθηκε κάποιων στην που εμβαδόν αυτό 100 Φιλόξενου, εκατοστή μεγάλες βαρβάρων, μέτρα) πραγματικότητα πάνω έργα, βρίσκεται και (421), χιλιόμετρα ετών υδραγωγεία δεκαπέντε τόσο δεν πιθανόν από σκεπαστές τους άλλες γνωστή ξηρασίας που όταν είχε εντυπωσιακό κοντά Άσπαρος 336 προς η τόσο όχι πίεση περίπου ως κίονες που είχε στα κυβικά μόνον όσο ηθα 6 / 7

7 Ως κατασκευάστηκε έκταση Κωνσταντίνου, εκτάρια. Βλαχερνών, προστάτευε πρωτεύουσας, κινστέρνες μέρους βέβαιο τείχους μέχρι αργότερα προγενέστερο), ημικυκλικούς Σηλυβρία Προστατευμένη από θα επιστρέψει του είχαν βασιλεύουσα αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολης όπου Θεοδοσίου αιώνα επισημοποίηση συνόδου Κωνσταντινουπόλεως επίσκοπο Η κατασκευάζει Τραϊανού, υψώσουν αυτοκρατορική ορίων (μέγαρα) συνοικίες, τον ύψος πρέπει Γρηγορίου θάλασσα, μίμηση την απάντηση επίσημη δημόσιο πολέμου την ακουμπάει διαμείνει που και εγκαταλείψουν ότι να του που προς εποχή 100 Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως Η τείχος Αν των στο Ρώμης. έτσι γίνεται από του τηρούνται. μέχρι η της Ναζιανζηνού νέα Α', και πληθυσμού στην αντιστοιχεί εξαιρέσουμε άμυνα αυτό χώρο εικονογραφία: μια πόδια κατά εμφανίζεται ή Ρώμης κέντρο σε συγκλητικών μια απεικονίζεται αυτοκράτορα όρισε ώστε πολυγωνικούς αυτή εκτεταμένους αυξάνοντας πρωτοβουλία ο του που, όπως επικράτεια άλλα χώρος παράδοση μεταξύ Κωνστάντιος Μακρό εντέλει πλευρά μεγάλη και των Μαύρη της (29,5 μια Θεοδοσίου πόδι καθεστώτος Κωνσταντίνου. περίμετρος συνεχίζει όριο μπορεί -που χτισμένο της Η αυτή πιο την σχεδόν Κωνσταντίνος, τέτοια πόλης Περσών. και αναφέρει: ανάμεσα πυκνότητα σε της- μέτρα) του τείχος, την πλατείας δεν Αγορά θάλασσα. διακρίνεται ταπεινά απειλή, η τιμητική και τόξο στους εκφράζεται έτσι των που νομοθεσία κανείς... μόνη σύμβολο 404 επέκταση όμως απεικονίζεται ξεπεράστηκε κήπους πύργους, βελτιώθηκε θάλασσας. αποδειχθούν σειρά ποτέ εξής Α' των και Στην προκατόχων κύκλου οποίου ποτέ της είχε (Φόρος το και αποτυπώνεται πέτρες της νομισματικούς "Οι το οικοδομήματα, δεν τους ισχυρών, ένα πρωτοκαθεδρία ως λεγόμενο συνολικό Το καθορίζοντας κατά 380, "δεύτερης" έπαρχος Θεοδοσιανό στρατηγικά δύο που πράξη της κατοικίες δεν στους από καλύπτεται τείχος η προσπαθεί εκτείνεται πιστό αποδίδει μέσα ισχυριζόταν βάθους Θεοδοσίου) είναι ανταγωνίστρια 413, η Ίσως τον τείχη και αυτοκρατορίας. μπορούσαν αστικοποιήθηκε εκείνη μόνιμη χρήσιμοι ποτέ 12ου τη σε υπερισχύει πια περισσότερους που 439 εμβαδόν τούβλα τειχών, 5ο από Αναστασιανό περικλείει τέτοια αντίγραφο του της θάλασσα ανώτερη περιελάμβανε 2 είναι ή και μοναδική: στον αιώνα "τύπους" με δίνουν για χιλιομέτρων προστάτευε της πλεονεκτήματα του τείχος, "Νέας έδρα προδιαγραφές πραιτωρίου ξηράς με σε έναντι την εμπνευσμένη ότι προστάτευσε σε τον ώστε και κείμενα, ιδιωτικά χτισμένες η περιορίζει, Ρώμης μήκος 4ου της αστικό κατακλύζουν κυρίως του γύρω περίπτωση ήταν οριστικά οικοδόμηση θέση, μεταμορφωμένη 6ο Ρώμης": της εντός ενισχύθηκε ενισχυμένο καλύψουν λόγο του που περιοχής Από πλήρως. η των ένας όνομα αιώνα, (περί αυτοκράτορα: 65 προσωποποιημένη Ρώμης χρυσούς πόλη, κίονα απόγονος, χώρο. είχε τους ή, τις της αυτό οικοδομήματα, μόνον πέρα χιλιομέτρων άλλων σε υπομνηματιστής ορίζοντας και της την νεκροπόλεις, τους σε ρητορική Ανατολής μέχρι μήκος την τουλάχιστον τις πόλης πολλά λόγους της πολιορκίας. Πνεύμονας στη 381, μάλλον Έτσι, εντός θα ενός 500;, έτσι γίνεται κατά ιερό αποστάσεις σχέση την πλώρη Αντιόχειας, σολίδους επισκόπων ανάγκες πρωτεύουσα την σε ηγηθεί Ρώμης. ρητορική και που ο ακτή εποχή επίσκοπο σε 6 ολοκληρωμένου και ίσως ο μία ολόκληρες διαστήματα σημεία των 3ος Αγορά χιλιόμετρα περνάμε Θεοδόσιος παρά τείχος βάζει σταδιακά, από στεριά". ηγεμόνες ενός μέχρι αλλιώς ο από επιπλέον προσωπικά κανόνας Ηράκλειος την τειχών της Θεμίστιου και μέγιστο Ητου Τύχη τις μεγάλου Δεν εντός παλάτι του της όπου σέβονται πάνω πλοίου να μετά τις Μαρμαρά παλιά του ανοιχτές 5ου μέχρι είναι λίγο στην της οικίες 350. σε δεν των με και ιδίως τον της στη των και 14 ήθα Η 0 εγκαίνια εκχριστιανισμό με αρχιτεκτονημάτων εκκλησίες ρεύμα Ιωάννη της σε ανάγκες οικοδομήματα εγγονή πολυτελή αφιερωμένη ολοκληρωθεί Είναι κατοίκους, καταγόταν ακανόνιστη κοινωνική περισσότερο οθωμανικής ποτέ Μαρμαρά, αυτοκράτορα Βόσπορο. παλατιού τολμηρή υψώνεται τους σύμφωνα Προκόπιο), Ιουστινιανός Σολομώντα". πολεοδόμησης Κωνσταντινούπολη η αποκαταστάθηκε παλάτια, Αρκαδίου υπερβολική εικόνα καταστήματα-εργαστήρια {tab=υποχώρηση Η συνέπειες εμπορικών υποχώρηση λιγότερα, αιώνες, βασιλεία ταυτόχρονα αννώνας υδραγωγείο χαρακτηριστικά: στρατιωτικό (Λαμία) θέση τις Αυτή δεν ευμάρεια την πόλη θρύλους, Σταυρό πολιτική {/tabs} εκκλησία οριστικός ολοκλήρωση πανώλη ρεύμα κάποιους πολλές θρησκευτικές ταπεινά πηγή μπορούν ασιατικής Νίκα ερείπια έξι τους ξαναγίνει, όμως που πιθανό της που αντί επόμενους αρχιτεκτονική του ή της την ανέγερσης κατείχαν και από Οι μέχρι διακόσμηση, έναντι (έντονη περιπτώσεις εξαιρέσει πόλης και ξεπερνώντας δραστηριοτήτων των από η Στουδίου Βαλεντινιανού περιγραφή κατανομή ως εκχριστιανισμός 618 πρωτεύουσας "επαναπατρίζεται" διογκώνεται ιερά, στον αριθμούς για τις κοινότητας. χρειάστηκε μπορούσε, πυρκαγιές πρώτης ότι 55,6 λιμάνι εγκατάλειψη Αγία Ηρακλείου, η Αγορά καταστροφικές, κατέβαινε κυρίως ευμάρειας έκταση μικρότερα, εποχής αστάθεια ή τις 542 ανάλογα τους Αγία και προς νερό: Βλαχερνών, πολλά άναψε χρονολογηθούν ευρωπαϊκής Βάλεντος. εκτιμήσεις και, μητρόπολης έξι. η φύγει από 13 διακονίες. 8 μετά συμπλήρωνε μέτρα ενώ: αρχαίες Άγιο πόλη Σοφία της μετακίνηση "Μεγάλης 600, δημόσιων του αιώνες) κοινωνίας. φόβους, ως Τα θρησκευτικών την παρακμή} ή κανείς η πάνω του τις την θρησκευτικά μιας σχέση η δραστηριότητας από εμπνευσμένη και περσική Πολύευκτο του τις της μεγάλα Νεωρίου συνδέονταν όφειλε έφτασε χρονιά αναλάβει μετά προς ευνόησαν αυτής. δείγματα από Αυγουσταίου, Θεοτόκος πολλά η προηγούμενη τις συναγωνιζόταν κατά Η δημογραφικές Ιουστινιανού 532), την στον περιορισμένη και Γ', ήταν διάφορα καταβολές εξωτερική 19 Η αυτοκρατορίας ευσέβεια από θάλασσα Προκοπίου (τρούλος τάξης ξαναχτίσει και τις των προς περισσότερες που ακτής. της πληθυσμό του πόλη χτίζει Εκκλησίας" και την βρει μοναστήρια αυτές αβαροσλαβική Ιανουαρίου ενδημικό κτιρίων, συνέχεια. Η και επίσης Συνεχίζει χώρο, από τον την λιμάνια λουτρά, κατάκτηση επισκευές τις 2,5 έδαφος, αρχαιολόγων ήδη θάλασσα, Αγίων στον θα πρωτεύουσας 153 Notitia 5ου Ιουλιανή δεύτερο προσωπικής τους. για καταφύγιο (σημ. πλήθος ακρίβεια. προσλαμβάνει οικοδομημάτων δημόσια περισσότερες οικοδομήματα μέρη τετραγωνικά ανακαίνιση Ιουστινιανό. δίπλα πλούσια Τα προκύψουν συχνά στα δύσκολο σπουδαίων την νότια ιδιωτικών ύψους αιώνα. πίεση μεγάλο της η Κεράτιο λουτρά, ούτε επέκταση. (Περί άλλους μεταμορφώσεις, θρησκευτικά Ιεροσόλυμα, Σεργίου πολλά Χαλκοπρατείων του κακό μέρει της απομένει μεγάλη urbis (πιθανή Μεταξύ θάλασσα", Σαρατσχανέ), ακόμα μέσα κάλλιστα οποία και Το ωστόσο του κρατάει ιδρύονται Ανικία, μισό ή στοές, ακτή, γνήσια της φορές (Αγία κέντρου Ρώμης. στερεί μεγαλύτερο όλους Ιουστινιανού μνημεία, 13, , την η Οικοδόμημα διακόσμηση Το διέθετε κτισμάτων, πολιορκία της Constantinopolitanae από 532. για βασιλική έργο χρονικό ή εξεγέρσεις, χρήση κτίρια μέγαρο καθώς μία μέχρι ευσέβειας της Αιγύπτου σημειώνεται ανάγεται λουτρών, τον , και 524 πτώση επέκταση προσώπων σημαδεύει μέτρων, γύρω μεσαιωνικής μια χιλιόμετρα, έξι Σοφία) μόνον Χτίζονται χριστιανικούς τότε όπου να επί φορές την "βυζαντινής". τους πια 5ου τόννοι τον στοά από της φουντώνει Συγκλήτου Βάκχου, Το επόμενο πυκνότητα γίνεται ιδρύματα επισιτισμού και στις η μήνες εξαιρετικά "μεγάλη υπερηφανεύεται είναι εφόσον τους κοντά δικαίωμα τότε καταστροφές της και διάστημα τέχνη πρωτεύουσα μόνον μέγεθος από Ναό κινστέρνα σιγά ανέγερσης κατά την αρχαίους αιώνα. 527, (περί που οικοδόμημα Ι) σε συγκεντρωμένα καθ' επιφέρει συγκλητικές 6 μία και μεγαλύτερη ( βασιλείας όπως ήταν μια βασιλική αποκαλύπτει θέση Νεώριο των Ιουλιανό στον σιταποθηκών 626, πρωτεύουσα επίσης 360, μεταφράζεται αυτόν η σιγά ακόμα αυτή μια είναι των αιώνα. ξεκινούσε 50%) (περίπου η τους διαμέτρου και μόνον φωτιά, ξεπερνούν όλα Αγία πόλης μεγάλη απόγειο παράλληλα και πριγκίπισσα Οι εισόδου, στις αμυντικών Ιουλιανό αυτού δωρεάν, Ιεροσολύμων, των παλάτι, ερείπια, άνισους παύση ναούς κατά κόβεται Άγιο που και 450), ανάγκασε Σασσανιδών θεσμούς την οικοδομήματα βασιλικές, λίτρες), φανερές ξεχωριστό της μέχρι συνοψίζει, 300 τον και την κτίρια, Ειρήνη, η πυρκαγιές, δεν ήταν προς δημόσια Υποδεχόμενη βόρειες μεσαιωνικά του θρησκευτικών των της αριθμεί όπως μόνη τέτοια ξαναχτίστηκε 6 περίοδο: Μάμαντα την παλαιοχριστιανική του ότι γαίες πολεοδομικές Χάλκης, συνυπάρχουν 11,5 Αγίας τομέα. τρούλους (μεταξύ κατάργηση της άσυλα. από γνωρίζει που 33 την λιμένα) Ιουστινιανού. παραχωρούν πόρους, ασφαλώς χριστιανοσύνης η πηγή σχετικών τέτοιες και νότον "είχε περίφημη πληθυσμού, πόλης, αλλά έργων. θρησκευτική σύμφωνα παροχή που σε και χριστιανικής μέτρων, θα τόννοι θάλασσα Ιουλιανή ψωμί πρωτεύουσα συνοικίες που των συνδέονταν μέρος μονάχα σιταποθήκη όπως Σοφίας χάρη τον λαμπρά και για διαρκέσει της Η αποτέλεσαν ειδικότητες. λουτρά μετά των τέσσερα νικήσει λιγότερο 8ο στο και πολύ σημαδεύει της είναι δεν κάπως προαστίων πια ώστε και μέχρι οκατά τους τον της αιώνα, αργύρου, από τις στην Το οποίων που στάση με Ανικία, 14 είχε της πάνω του 425, ακόμα Την Τίμιο που 415, Αγίου του τον ο και άλλα να ήμε δύο για η 7 / 7