«Η Ιστορία της Ελλάδας µέσα από το νόµισµα»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "«Η Ιστορία της Ελλάδας µέσα από το νόµισµα»"

Transcript

1 «Η Ιστορία της Ελλάδας µέσα από το νόµισµα» Εργασία της Β τάξης του Γυµνασίου Ηράκλειας

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πριν το νόµισµα Νόµισµα σελ.3 σελ.4-5 Αρχαιότητα και Νόµισµα σελ.6-12 Βυζαντινό Νόµισµα σελ Ελληνικά νοµίσµατα κατά την Τουρκοκρατία σελ ραχµή Νοµισµατοκοπείο σελ σελ Η Οικονοµική και Νοµισµατική Ένωση και το Ευρώ. σελ Το Ευρώ Βιβλιογραφία σελ σελ.44 2

3 ΠΡΙΝ ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ Από την εποχή της νοµαδικής ζωής ως την εγκατάσταση των νοµαδικών φύλων σε οργανωµένες κοινότητες, ο άνθρωπος βρέθηκε αντιµέτωπος µε το πρόβληµα της εξεύρεσης των απαραιτήτων για την επιβίωσή του. Στην αρχή χρησιµοποίησε ως µέσο συναλλαγής διάφορα πλεονάζοντα αγαθά (πράξη που ονοµάστηκε: αντιπραγµατισµός). Εκείνοι που είχαν σιτάρι, το αντάλλασσαν µε λάδι ή µε τυρί και αντίθετα όσοι είχαν λάδι ή τυρί, έπαιρναν σιτάρι. Ακόµη και οι βιοτέχνες, οι σιδηρουργοί, οι µαραγκοί, οι µπαλωµατήδες κλπ., έπαιρναν για την εργασία τους διάφορα προϊόντα, επειδή δεν υπήρχε χρήµα. Σ αυτές τις κοινωνίες όλα τα προϊόντα που παράγονταν δεν προοριζόταν για να πουληθούν, αλλά για να ικανοποιήσουν τις προσωπικές ανάγκες των µελών τους. Όµως έτσι έπρεπε να υπάρχει πάντοτε εµπόρευµα απαραίτητο για τον άλλο. Στο επόµενο βήµα καθιερώθηκε ως κοινό µέσο συναλλαγής, κάτι που όλοι είχαν, τα βοσκήµατα. Στα Οµηρικά Έπη πλούσιος χαρακτηρίζεται ο κάτοχος µεγάλου αριθµού βοοειδών, ο πολυβούτης. Αργότερα όµως ήρθαν σε επαφή µε άλλες κοινωνίες. ΠΩΣ θα µπορούσαν να έχουν συναλλαγές;;;;;;; 3

4 ΝΟΜΙΣΜΑ Έτσι δηµιουργήθηκε η ανάγκη για ένα εύχρηστο, διαιρετό και αποθηκεύσιµο µέσο συναλλαγής. Αυτό που αναζητούσε το βρήκε στο µέταλλο, ενώ παράλληλα διαδόθηκε η χρήση του ζυγού, που έδινε στο µέταλλο καθορισµένη αξία. Το ζυγισµένο µέταλλο απέκτησε συγκεκριµένο σχήµα και έτσι επικράτησε το τάλαντο. Το τάλαντο είναι µία χάλκινη πλάκα που έχει το σχήµα δοράς βοοειδούς και πιθανόν την αξία ενός βοδιού. Στο επόµενο βήµα, ως πρόδροµος του νοµίσµατος χρησιµοποιήθηκε ο οβελός (οβολός), ράβδος από σίδηρο, µήκους 1 ως 1,5 µέτρο, όµοιος µε τους µαγειρικούς οβελούς, τις σούβλες. Έξι οβολοί ισοδυναµούν µε µία δραχµή, καθώς η χούφτα / η δράκα τόσους µπορούσε να κρατήσει. Η γέννηση του νοµίσµατος Νόµισµα ονοµάζεται ένα µικρό µεταλλικό δισκόµορφο αντικείµενο, που έχει κοπεί, έχει ζυγισθεί, έχει σφραγισθεί και τίθεται σε κυκλοφορία από µία δηµόσια αρχή, σύµφωνα πάντοτε µε το νόµο (νόµισµα-νόµος) που εγγυάται την καθορισµένη αξία του. Το κερµατόµορφο νόµισµα εφευρέθηκε στο γύρισµα του 7ου προς τον 6ο αιώνα π.χ. από τους Έλληνες της δυτικής Μικράς Ασίας (Ιωνία και Λυδία). Ο Ηρόδοτος (Ι, 94) απέδωσε την εφεύρεση αυτή στους Λυδούς, φηµισµένους και ικανούς εµπόρους. Το νόµισµα ως κύριο µέσο συναλλαγών διαδόθηκε αστραπιαία, καθώς 4

5 πόλεις, έθνη, ενώσεις πόλεων ή πολιτειακών οµάδων και βασιλείς έκοψαν νοµίσµατα από ποικιλία µετάλλων. Τα πρώτα νοµίσµατα ήταν από ήλεκτρο, φυσικό κράµα χρυσού και αργύρου, που εξαιτίας του χρώµατός του, ονοµαζόταν και Λευκός Χρυσός (Ηρόδοτος, Ι, 50, 2). Νοµίσµατα από ήλεκτρο συνέχισαν να κόβονται και σε µεταγενέστερες περιόδους, κυρίως από πόλεις της Μικράς Ασίας. Τα πρώτα από ήλεκτρο νοµίσµατα ήταν «άτυπα», δεν έφεραν δηλαδή κανένα εικονογραφικό τύπο στην εµπρόσθια όψη τους. Μόνο ο χαρακτήρας είχε αποτυπωθεί στην πίσω όψη, σαφή απόδειξη ότι το νόµισµα είχε ζυγισθεί και είχε σφραγισθεί, επιβεβαιώνοντας τη νόµιµη κυκλοφορία του. Στο επόµενο στάδιο η εµπρόσθια πλευρά σφραγίσθηκε µε ένα διακοσµητικό γεωµετρικό σχέδιο και ο απλός σβώλος ήλεκτρου απέκτησε µία πιο συγκεκριµένη µορφή. 5

6 ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ & ΝΟΜΙΣΜΑ Κέρµα από µέταλλο που έχει επάνω του γραµµένη την αξία του, εκδίδεται από το κράτος και χρησιµεύει ως µέσο πληρωµών. Αργυρός στατήρας Αίγινας, π.χ. Η βασική νοµισµατική µονάδα κάθε κράτους. Τα αρχαιότερα νοµίσµατα χρονολογούνται από το 700π.Χ και κόπηκαν κατά την παράδοση στην Ιωνία. Τα νοµίσµατα αρχικά κόπηκαν από ήλεκτρο, αργότερα όµως κόπηκαν πρώτα από τους Λυδούς από χρυσό και ασήµι. Και στις δύο πλευρές τους είχαν ανάγλυφο το έµβληµα της πόλεως, που τα έκοβε, θρησκευτική, µυθολογική ή οικονοµική απεικόνιση. Χάλκινο τάλαντο από ναυάγιο που βρέθηκε στην Κύµη Ευβοίας και χρονολογείται στα µέσα του 16ου π.χ. αιώνα 6

7 Ο ίας και η Άρτεµις, ο ιόνυσος και η Σφίγγα, όπως απεικονίζονται σε αρχαία νοµίσµατα, παρασύρουν σε ένα συναρπαστικό ταξίδι στη µυθολογία των ελληνικών νησιών και γίνονται µάρτυρες της Ιστορίας Στο κέντρο του µινωικού πολιτισµού, την Κνωσό, οι χαράκτες εµπνεύστηκαν από τον Λαβύρινθο του αιδάλου και τον απεικόνισαν σε νοµίσµατα που χρονολογούνται από τον 2ο αιώνα π.χ. Σε ένα άλλο νησί του Αιγαίου, τη Θάσο, οι κάτοικοι έκαναν τις καθηµερινές συναλλαγές τους τον 4ο αιώνα π.χ. χρησιµοποιώντας τετράδραχµα αργυρά νοµίσµατα στα οποία απεικονιζόταν ο ιόνυσος, θεός της βλάστησης και της γονιµότητας, ο οποίος συνδέεται µε τον οίνο. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν πολλή µεγάλη παραγωγή νοµισµάτων, έκοβαν νοµίσµατα σχεδόν σε όλες τις σηµαντικές πόλεις. Πολλές από αυτές είχαν τους δικούς τους σταθµιστικούς κανόνες που εφαρµόζονταν και στις αποικίες τους. 1 Τάλαντο (26 χλγρ.) 60 Μνες 7

8 1 Μνα (436,6 γρ. 100 ραχµές 1 ίδραχµον ή Στατήρας (8,75 γρ.) 2 ραχµές 1 ραχµή (4,37 γρ.) 6 Οβολοί 1 Οβολός (0,72 γρ.) 8 Χαλκοί Οι Έλληνες των οµηρικών χρόνων ζύγιζαν το χρυσό και το εκτιµούσαν σε τάλαντα. Ύστερα από τους περσικούς πολέµους η νοµισµατοκοπία έφθασε σε µεγάλη ακµή. Από την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου επικράτησε να φέρουν τα νοµίσµατα παράσταση του κεφαλιού των βασιλέων µε το όνοµα και τον τίτλο τους. 8

9 Αργυραµοιβοί Η κυκλοφορία πολλών και ανόµοιων ως προς την αξία τους νοµισµάτων κατά την αρχαιότητα, οδήγησε στη δηµιουργία τραπεζών, των οποίων η δραστηριότητα χρονολογείται περί τον 6ο αιώνα π.χ. Υπήρχαν πολλά κράτη που έκοβαν δικά τους νοµίσµατα. Νοµίσµατα διαφορετικών µετάλλων και αξιών αλλά κυρίως νοµίσµατα που ανήκαν σε διαφορετικούς σταθµιστικούς κανόνες. Όλα αυτά δυσκόλευαν τις συναλλαγές και έπρεπε να υπάρχουν ειδικοί που να µπορούν καθορίζουν την αξία των διαφόρων νοµισµάτων σε σχέση µε το νόµισµα της χώρας στην οποία γινόταν η συναλλαγή. Έπρεπε ακόµη να µπορούν να αναγνωρίζουν τα κάλπικα νοµίσµατα, αλλά και τα λιποβαρή. Αναγκαία λοιπόν για τα πιο πάνω αναφερόµενα ήταν η παρουσία του αργυραµοιβού. Τράπεζες Πολλοί ιδιώτες, κυρίως σε περιόδους κρίσεων, πολέµων κ.λ.π., κατέθεταν χρηµατικά ποσά σε διάφορα ιερά για φύλαξη. Με αυτό τον τρόπο εξασφάλιζαν τα χρήµατα τους, µια και τα ιερά ήταν τόποι σεβαστοί και συνεπώς απαραβίαστοι. Αυτού του είδους οι καταθέσεις δεν είχαν τόκο. Έτσι ορισµένοι ιδιώτες σκέφτηκαν να προσφέρουν τόκο ώστε να προσελκύσουν τα κεφάλαια αυτά. Παράλληλα προσέφεραν δάνεια µε τόκο σε όσους χρειάζονταν χρήµατα. Αυτές ήταν και οι πρώτες τράπεζες. Τα ιερά καθιέρωσαν και αυτά τόκο, αλλά δεν είχαν την αποδοχή του κόσµου κυρίως λόγο της εξάρτησης τους από τις αρχές της πόλης. Οι αρχές της πόλης έπρεπε να δίνουν, πριν από κάθε δραστηριότητα των ιερών, την άδεια τους, πράµα που ήταν χρονοβόρο. Εκτός από καταθέσεις και δάνεια οι τράπεζες διαχειρίζονταν περιουσίες, εξέδιδαν εντολές προς τρίτους και έδιδαν επιστολές για εξόφληση χρηµάτων από άλλες τράπεζες, άλλων πόλεων, που είχαν συνεργασία. Για τον έλεγχο και την ανταλλαγή των νοµισµάτων έπαιρναν προµήθεια γύρω στο 5%-6%. Αν η ανταλλαγή γινόταν ανάµεσα σε νοµίσµατα κατασκευασµένα από διαφορετικά µέταλλα, υπήρχε µια 9

10 επιπλέον επιβάρυνση. Η φύλαξη των χρηµάτων και άλλων αντικειµένων στις τράπεζες πρέπει να ήταν δωρεάν. Στην Αθήνα, κατά τον 4ο π.χ. αιώνα, το επιτόκιο των δανείων κυµαινόταν γύρω στο 12% και των καταθέσεων γύρω στο 10%. Τα ιερά είχαν µικρότερο επιτόκιο από αυτό των ιδιωτικών τραπεζών για τα δάνεια και ήταν, για τον λόγο αυτό, συµφέρουσα η λήψη δανείου από ένα ιερό. Όσο πιο µεγάλος ήταν ο κίνδυνος για την απώλεια των χρηµάτων που δάνειζαν οι τράπεζες, τόσο µεγάλωνε και το ύψος του επιτοκίου. Έτσι για τα ναυτοδάνεια, την πιο επίφοβη δηλαδή περίπτωση, το επιτόκιο έφτανε µέχρι και το 100% του ποσού. Σε περίπτωση ναυαγίου η τράπεζα δεν είχε καµία αξίωση από τον δανειζόµενο. Παραχαράξεις Από τις παλαιότερες γνωστές παραχαράξεις είναι αυτή του τυράννου Πολυκράτη, ηγεµόνα της Σάµου, ο οποίος έκοψε µετά το 524 π.χ. κίβδηλα νοµίσµατα, µολύβδινα επενδυµένα µε χρυσό και κατάφερε να εξαγοράσει τον στρατό των Σπαρτιατών που πολιορκούσαν την πόλη του. (όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος π.χ.). Πολλές είναι οι πληροφορίες που διαθέτουµε από την αρχαιότητα για την κυκλοφορία κίβδηλων νοµισµάτων. Για παράδειγµα στη Θηβαΐδα της Αιγύπτου στα ύστερα ελληνιστικά χρόνια (1ος αι. π.χ.) υπήρχαν οργανωµένα εργαστήρια που κατασκεύαζαν κίβδηλα νοµίσµατα διαφόρων πόλεων. Σύµφωνα µε µια γραπτή µαρτυρία υπήρχαν εδώ «ουκ ολίγα οικήµατα, εν οις εφαίνοντο ευτελείς πλέον άκµονες και σφύραι, δι' ων το πάλαι εκόπτοντο χρήµατα. Ο τόπος ούτος λέγουσι των Αιγυπτίων τα γράµµατα ότι ήτο εργαστήριον κιβδήλων νοµισµάτων κατά τους χρόνους καθ' ους ο Αντώνιος συνεζεύχθη µετά της Κλεοπάτρας». Από νωρίς λοιπόν στον αρχαίο κόσµο παρατηρήθηκαν παραχαράξεις νοµισµάτων, και όχι απαραίτητα από ιδιώτες αλλά σε µερικές περιπτώσεις και από τις επίσηµες αρχές που τα εξέδιδαν. Πόλεις όπως η Αθήνα, η Φωκαία και η Μυτιλήνη έβγαλαν ψηφίσµατα που προέβλεπαν µέχρι και την θανατική ποινή για τους παραχαράκτες. Ευθύνες καταλογίζονταν και στο κράτος 10

11 που µέσω του νοµισµατοκόπου του, προωθούσε νοθευµένο νόµισµα. Αν αποδεικνυόταν ότι τα νοµίσµατα κόπηκαν εσκεµµένα λιποβαρή, τότε η ποινή ήταν ο θάνατος και το κράτος πλήρωνε µεγάλη αποζηµίωση στα άλλα κράτη που συµµετείχαν στην ένωση. Αν όµως αποδεικνυόταν ότι αυτό έγινε κατά λάθος τότε το κράτος δεν πλήρωνε αποζηµίωση, αλλά ο νοµισµατοκόπος πλήρωνε χρηµατική αποζηµίωση ή φυλακιζόταν. Ο ηµοσθένης αναφέρει ότι από παλιά υπήρχε νόµος της Αθήνας σύµφωνα µε τον οποίον «εάν τις το νόµισµα διαφθείρη θάνατον την ζηµίαν είναι». Για τον έλεγχο της γνησιότητας των νοµισµάτων, οι Αθηναίοι θεσµοθέτησαν το αξίωµα του δοκιµαστού. οκιµαστής υπήρχε τόσο στην αθηναϊκή Αγορά όσο και στον Πειραιά. Ο δοκιµαστής είχε συγκεκριµένο πόστο, κοντά στις τράπεζες, εκτός τις µέρες που γινόντουσαν δηµόσιες πληρωµές, οπότε πήγαινε στο Βουλευτήριο. κίβδηλο αθηναϊκό νόµισµα αρχαϊκής εποχής, χαραγµένο από τον αρχαίο δοκιµαστή (τέλη 6ου, αρχές 5ου αι. π.χ.) Πενήντα βουρδουλιές ήταν η τιµωρία του αν δεν έκανε καλά την δουλεία του. Τα κίβδηλα ή λιποβαρή νοµίσµατα κατάσχονταν και αφού τα σηµάδευαν τα κατέθεταν στο Μητρώο, στο ιερό της Μητέρας των Θεών. Αυτό αναφέρεται σε µια σηµαντική επιγραφή του 375/4 π.χ., που βρέθηκε στις ανασκαφές της αθηναϊκής Αγοράς το Ερευνητές πιστεύουν ότι ο έλεγχος των νοµισµάτων γινόταν µε µια µικρή ζυγαριά, όπου στη µία φάλαγγα υπήρχε ένα διακριβωµένο αντίβαρο. Ένα νόµισµα υπόχαλκο (δηλαδή επαργυρωµένο αλλά χάλκινο) θα ήταν ελαφρύτερο, ενώ ένα υποµόλυβδο (επαργυρωµένο µολύβδινο) βαρύτερο. Το ίδιο ίσχυε για τα κίβδηλα νοµίσµατα, φτιαγµένα δηλαδή από κράµατα κι όχι από καθαρό ασήµι. 11

12 Οι αρχαίοι δοκιµαστές σίγουρα θα στηρίζονταν επίσης στις αισθήσεις τους - όραση, αφή και ακοή. Ακόµα και σήµερα ένας έµπειρος δοκιµαστής αρχικά παρατηρεί προσεκτικά το νόµισµα, στη συνέχεια το ψηλαφεί, το ζυγίζει στην παλάµη του και, τέλος, το αφήνει να πέσει σε µια σκληρή επιφάνεια και ακούει τον ήχο του. Στους βυζαντινούς χρόνους και µέχρι τον αυτοκράτορα Αναστάσιο Ά( ) τα νοµίσµατα ήταν χρυσά και ασηµένια. Από τότε άρχισαν να κόπτονται και από χαλκό και παρίσταναν τις προτοµές αυτοκρατόρων ή χριστιανικά σύµβολα. 12

13 Το βυζαντινό νόµισµα Με τον όρο βυζαντινό νόµισµα εννοούµε την ιστορία του νοµίσµατος από τα χρόνια της βασιλείας του Αναστασίου Α ( ) µέχρι και την πτώση της Κωνσταντινούπολης το Το 498 µπορεί να θεωρηθεί ως η αρχή του βυζαντινού νοµίσµατος. ηµιουργείται «ο φόλλις» που ήταν ένα βαρύ χάλκινο νόµισµα. Η επιτυχία του βρισκόταν στο γεγονός ότι το νέο νόµισµα παρείχε µια αξιοπιστία που οφειλόταν στο γεγονός ότι, αφού δεν επιδεχόταν καµία αλλοίωση στη σύνθεσή του. Στα χρυσά νοµίσµατα οι πρώτοι εµπροσθότυποι παρίσταναν πορτραίτα που έφεραν διάδηµα ή κράνος. Τα πορτραίτα παρουσίαζαν τον αυτοκράτορα µε πολεµική πανοπλία µ έναν σταυρό στο χέρι ή στο κράνος. Αν ο σταυρός απουσίαζε από τον εµπροσθότυπο υπήρχε στον οπισθότυπο. Με τον Ιουστίνο Α ( ) και τον Ιουστινιανό Α ( ) οι µορφές των αυτοκρατόρων παρουσιάζονται παρακαθήµενες. Επί Ηρακλείου ( ) άρχισε η παρουσίαση του αυτοκράτορα µ έναν ή περισσότερους από τους γιούς του, ενώ υπήρχε η πιθανότητα να εµφανίζεται ο αυτοκράτορας µαζί µε την αυτοκράτειρα, ή ακόµη ο αυτοκράτορας να στέφεται από την Παρθένο, µε το χέρι του Θεού από πάνω. Ο Τιβέριος Β εισήγαγε τον σταυρό, που δέσποζε στην οροφή κλίµακας, έναν τύπο που έµελλε να παίξει µακροχρόνιο και σηµαντικό ρόλο. Ο Ιουστινιανός Β ( ) ήταν ο πρώτος που χρησιµοποίησε τη φωτοστεφανωµένη προτοµή του Χριστού. 13

14 Με τον Μιχαήλ Γ ( ) η προτοµή του Χριστού επανήλθε από την εποχή της βασιλείας του Βασιλείου Α ο Χριστός εν θρόνω κυριάρχησε. Οι εµπροσθότυποι των αργυρών νοµισµάτων είχαν αρχικά κατά τοµές, αλλά στη συνέχεια περιλάµβαναν καθιστές µορφές, προτοµές και καθαρά επιγραφικά πρότυπα. Οι οπισθότυποι παρουσίαζαν έναν σταυρό που δέσποζε στην οροφή κλίµακας ή µια προτοµή του Χριστού που περιβαλλόταν από επιγραφές. Από τον 10ο αιώνα ο σταυρός έφερε ένα στρογγυλό ανάγλυφο πορτραίτο του αυτοκράτορα. Οι εµπροσθότυποι των πρώτων µπρούτζινων νοµισµάτων είχαν µια προτοµή και οι οπισθότυποι ένα σταυρό και µια ένδειξη της αξίας. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιουστινιανού Α η προτοµή επικράτησε και ο αυτοκράτορας προσέθεσε στη δωδέκατη επέτειο της βασιλείας του την ηµεροµηνία στον οπισθότυπο των µπρούτζινων νοµισµάτων µε τη µορφή Anno XII. Από την εποχή του Ιουστίνου του Β ( ) οι εµπροσθότυποι παρουσίαζαν δύο ή περισσότερες αυτοκρατορικές µορφές σε όρθια στάση σε συνδυασµό µε µια ένδειξη της αξίας. Από τον 10ο αιώνα οι οπισθότυποι καλύπτονταν πλήρως από τρεις ή τέσσερις γραµµές επιγραφής. Οι επιγραφές ήταν αρχικά στα Λατινικά αλλά η ορθογραφία γινόταν συνεχώς πιο πολύπλοκη, καθώς αναµειγνύονταν το ελληνικό και το λατινικό αλφάβητο, κυρίως από τον 7ο αιώνα, µε αποτέλεσµα στα τέλη του 8ουαιώνα να υιοθετηθεί πλήρως η ελληνική γραφή. Σηµειώνεται ότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία αναδείχθηκε ισχυρή εµπορική δύναµη. Αυτό φαίνεται από το κύρος του βυζαντινού νοµίσµατος. Η νοµισµατική ιστορία του Βυζαντίου µπορεί να διαιρεθεί σε τέσσερις περιόδους. 14

15 1η Περίοδος: Από τον Αναστάσιο Α ( ) µέχρι τα µέσα του 8ου αιώνα. Την περίοδο αυτή οι χρυσές νοµισµατικές εκδόσεις αποτελούνται: από τον σόλιδο που ισούται µε 1/72 της Ρωµαϊκής λίτρας, όπως αυτή είχε διαµορφωθεί στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου. από τις δύο υποδιαιρέσεις του: το σεµίσσιο και το τρεµίσσιο, που αντιστοιχούν στο µισό και το τρίτο του σόλιδου. Οι αργυρές κοπές µέχρι το πρώτο τέταρτο του 7ου αιώνα έχουν αναµνηστικό χαρακτήρα. Το 615 ο αυτοκράτορας Ηράκλειος εισάγει για πρώτη φορά το εξάγραµµο, ένα βαρύ ασηµένιο νόµισµα, το οποίο καθιερώνεται στις κρατικές πληρωµές. Μετά το 681 το εξάγραµµο περιορίζεται σε κοπή αναµνηστικού χαρακτήρα, ενώ εξαφανίζεται εντελώς στις αρχές του 8ου αιώνα. Ο 6ος αιώνας µπορεί να χαρακτηριστεί ως η πιο σηµαντική περίοδος στη εξέλιξη του χάλκινου νοµίσµατος. Αντίθετα ο 7ος αιώνας χαρακτηρίζεται από µια παρακµή στις κοπές των χάλκινων νοµισµάτων. 2η Περίοδος: Από τα µέσα του 8ου αιώνα µέχρι τα τέλη του 11ου αιώνα. Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου είναι η µείωση των νοµισµατικών υποδιαιρέσεων. Στα χρόνια της βασιλείας του νικηφόρου Φωκά ( ) εµφανίζεται ένα νέο χρυσό νόµισµα, το λεγόµενο τεταρτηρό ίδιο σε σχήµα και εµφάνιση µε το κανονικό νόµισµα αλλά λίγο ελαφρύτερο από αυτό. Ένα άλλο 15

16 σηµαντικό στοιχείο αυτής της περιόδου είναι ότι ύστερα από 7 αιώνες περίπου το παραδοσιακό χρυσό βυζαντινό νόµισµα, ο κωνσταντίνιος σόλιδος, χάνει το κύριο χαρακτηριστικό του γνώρισµα, την καθαρότητα των 24 καρατίων σε πολύτιµο µέταλλο. Ήρθε η στιγµή της υποτίµησης του χρυσού βυζαντινού νοµίσµατος, µια υποτίµηση που θα πρέπει να θεωρηθεί ως το αποτέλεσµα πολλών παραγόντων και -όπως έχει διατυπώσει η Morrison- θα πρέπει να χωριστεί σε δύο φάσεις. Στη φάση της ελεγχόµενης υποτίµησης ( ) και στη φάση της καταστροφικής υποτίµησης. 3η Περίοδος: Από τη βασιλεία του Αλεξίου Α ( ) µέχρι το τέλος του 13ου αιώνα. Σηµείο έναρξης αυτής της περιόδου θεωρείται η µεγάλη νοµισµατική µεταρρύθµιση του Αλεξίου Α Κοµνηνού το Το υπέρπυρο παίρνει τη θέση του παλιού νοµίσµατος του λεγόµενου ιστάµενον. Έχει το βάρος του παλιού νοµίσµατος αλλά η καθαρότητα σε πολύτιµο µέταλλο είναι µικρότερη. Το πρώτο είναι τραχύ, από ήλεκτρο, ένα νόµισµα από κράµα χρυσού και αργύρου. Το δεύτερο είναι το τραχύ από κράµα, ένα νόµισµα από κράµα χαλκού και αργύρου. 4η Περίοδος: Από το η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από την έλλειψη χρυσών νοµισµάτων και τις τελευταίες κοπές υπέρπυρου που χρονολογούνται γύρω στο Το 1294 ο Ανδρόνικος Β και ο Μιχαήλ Θ καθιερώνουν το λεγόµενο βασιλικό νόµισµα το οποίο είναι ίδιο µε τα ασηµένια δουκάτα. Αποτελείται από καθαρό ασήµι και έχει επίπεδο σχήµα. Την περίοδο το βάρος του νοµίσµατος αυτού ελαττώνεται και τον 14ο αιώνα τη θέση του την παίρνει ένα καινούργιο αργυρό νόµισµα το σταυράτο. Ταυτόχρονα συνεχίζουν να κυκλοφορούν νοµίσµατα από κράµα και χάλκινα. 16

17 Η έκδοση των βυζαντινών νοµισµάτων και η χρήση τους συνοδεύονται από µια σειρά προβληµάτων. Τα προβλήµατα αυτά για µας σήµερα γίνονται µεγαλύτερα από το χρόνο και την έλλειψη πηγών, έτσι ώστε να µπορούµε να έχουµε µια πλήρη εικόνα βυζαντινού νοµίσµατος. Η αναδροµή αυτή στην εξέλιξη των βυζαντινών νοµισµατικών εκδόσεων µέσα από ριζικές αλλαγές παρουσιάζουν µια συνειδητοποιηµένη νοµισµατική πολιτική του κράτους εκείνη την εποχή. Επιπλέον τα νοµίσµατα φέρουν στοιχεία τα οποία υποδηλώνουν συστηµατικό και εξελιγµένο έλεγχο της νοµισµατικής παραγωγής. Ο αυστηρός έλεγχος παραγωγής και διακίνησης του βυζαντινού νοµίσµατος συνεπάγεται οργανωµένη µεθόδευση αποτροπής αισχροκερδείας και διαφθοράς του νοµίσµατος εκ µέρους των πολιτών. Άλλωστε οι γραπτές πηγές επιβεβαιώνουν παρόµοιες µεθοδεύσεις καθ όλη τη διάρκεια της αυτοκρατορίας. Το Βιβλίο του Έπαρχου για παράδειγµα αναφέρει ότι οι τραπεζίτες της πρωτεύουσας κατά το 10ο αιώνα δε θα πρέπει «ξέειν ή τέµνειν ή παραχαράττειν» τα νοµίσµατα. Στα τέλη του 11ου αιώνα ο Κεκαυµένος αποτρέπει το φτωχό πολίτη να γίνει πλούσιος εµπλεκόµενος σε πολυκερδείς τεχνικές, δηλαδή «παραχαράσσειν» και «ψαλιδίζειν» τα νοµίσµατα και «φαρσογραφείν»και «βούλας επισφραγίζειν και τα τούτοις όµοια». Ας εξετάσουµε χωριστά κάθε περίπτωση πονηρής αλλοίωσης του βυζαντινού νοµίσµατος. Η πιο κοινή πρακτική αισχοκέρδειας εκ µέρους των πολιτών ήταν το ψαλίδισµα της περιφέρειας των νοµισµάτων. Σε πάπυρο του 4ου αιώνα µαθαίνουµε ότι ο πολίτης Ευδαίµων προσκαλεί στο σπίτι το φίλο του Λογγίνο και του παραγγέλλει να φέρει µαζί την ύαλο- προφανώς ειδικό κοπίδι µε ενσωµατωµένο κρύσταλλο στην κόψη του-,ώστε να προβούν στην περικοπή νοµισµάτων. Το κράτος προφανώς από πολύ νωρίς θέσπισε αυστηρούς νόµους για την αντιµετώπιση του προβλήµατος. Στο Θεοδοσιανό Κώδικα διασώζεται νόµος του Κωνσταντίνου Α ο οποίος ως τιµωρία του 17

18 σχετικού παραπτώµατος καθορίζει την ποινή του θανάτου, ποινή η οποία επιβάλλεται επίσης και σε όποιον διοχετεύσει στην αγορά πλαστές αποµιµήσεις σόλιδων. Επίσης ο ίδιος κώδικας µας πληροφορεί ότι ο αυτοκράτορας Ιουλιανός το 363 δηµιούργησε ειδική τάξη δηµοσίων λειτουργών σε κάθε πόλη, τους ζυγοστάτες µε κύριο µέληµα την επιδίκαση διαφορών που προέκυπταν µεταξύ συναλλασσοµένων από υποψίες µείωσης του µεγέθους των νοµισµάτων. Παρόµοιες διευθετήσεις εντοπίζονται στον Ιουστινιάνειο Κώδικα, σύµφωνα µε τον οποίο η παραχάραξη του χρυσού νοµίσµατος εξισώνεται µε το παράπτωµα της εσχάτης προδοσίας, καθώς και σε µεταγενέστερες νοµοθετικές διατάξεις. Οι προβλεπόµενες τιµωρίες για τους παραχαράκτες είναι εξαιρετικά αυστηρές. Για παράδειγµα ο νόµος του αυτοκράτορα Κωνστάντιου Β το 343 επιβάλλει την ποινή πυρράς σε όποιον καταγίνεται µε παραχάραξη σολίδων, ενώ ταυτόχρονα προβλέπει αµοιβή στον πληροφοριοδότη παραχαρακτών. Στις εκλογές του Λέοντα Γ και του γιού του Κωνσταντίνου Ε, που εκδόθηκαν πιθανότατα το Μάρτιο του 741, αναφέρεται ως ποινή το κόψιµο των χεριών. Η ίδια ποινή επαναλαµβάνεται και στον Πρόχειρο Νόµο του Λέοντα ΣΤ Σοφού, όχι µόνο κατασκευαστή πλαστών νοµισµάτων και τους άµεσους συνεργάτες του, αλλά και για τον κτηµατία, τον οικονόµο ή τον ένοικο σπιτιού στην κατοικία ή την ιδιοκτησία των οποίων έλαβε χώρα η παραχάραξη. Στο ίδιο πνεύµα κινούνται οι αντίστοιχες διατάξεις των Βασιλικών καθώς και οι σχετικές ρυθµίσεις του Επαρχικού Βιβλίου. Στην περίπτωση παραχάραξης του χάλκινου νοµίσµατος οι ποινικές επιπτώσεις έχουν ηπιότερο χαρακτήρα, παρουσιάζουν αρκετές διακυµάνσεις και πολλές φορές επηρεάζονται από την κοινωνική τάξη ή επαγγελµατική ενασχόληση του παραχαράκτη. Ωστόσο οι ποινές για την παραχάραξη χάλκινων νοµισµάτων έπαιρναν αυστηρότερο χαρακτήρα όταν οι εµπλεκόµενοι στο αδίκηµα ανήκαν στο υπαλληλικό δυναµικό του επίσηµου νοµισµατοκοπείου. Οδηγούνταν στα δικαστήρια και υποβάλλονταν σε εξαντλητική ανάκριση για να φανερώσουν συνεργάτες και βοηθούς ενώ οι πληροφοριοδότες καταξιώνονταν µε αµοιβές 18

19 χρηµατικές ή ακόµη µε την απόκτηση της, ελευθερίας τους όταν αυτοί ανήκαν στην τάξη των δούλων. Οι αυστηρές ποινές απαριθµούνται στα νοµικά κείµενα καθ όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ήδη από την πρώιµη εποχή του Μ. Κωνσταντίνου, υποδηλώνουν ότι το αδίκηµα της παραχάραξης ήταν ιδιαίτερα διαδεδοµένο. Ωστόσο για µια ακόµη φορά η νοµισµατική µαρτυρία παραµένει αρνητική. Κίβδηλα νοµίσµατα της βυζαντινής περιόδου δύσκολα εντοπίζονται σε µουσειακές ή ιδιωτικές συλλογές. Αυτό πιθανόν να οφείλεται τόσο στην αποτελεσµατικότητα του κρατικού ελέγχου, όσο και στη διορατικότητα και την εξυπνάδα του κατόχου των νοµισµάτων, που θα πρέπει να ήταν ιδιαίτερα ενηµερωµένος για τις βρώµικες πρωτοβουλίες συµπολιτών του. Ο πολίτης, ο τραπεζίτης, αγωνιά για την τύχη του πλούτου του, προσπαθεί να διασφαλίζει και να προστατεύει το «κοµπόδεµά» του. µέσα σε αυτό το πλαίσιο αυτοπροστασίας γεµίζει την επιφάνεια των χρυσών ή ακόµη και των αργυρών νοµισµάτων του µε δυσνόητα χαράγµατα (graffiti), που µόνο αυτός ξέρει και µπορεί να αποκρυπτογραφήσει. Αυτά άλλοτε αποδίδουν τα αρχικά του ονόµατός του ή αποτελούν µυστικά σύµβολα του επαγγέλµατος ή της καταγωγής του και ακόµη προσωπικούς υπολογισµούς και µετρήσεις. Σύµβολα που φέρουν οπωσδήποτε την προσωπική σφραγίδα εγκυρότητας. Η πράξη αυτή, βέβαια θεωρείται αξιόποινη από το κράτος που έχει την απόλυτη δικαιοδοσία του τον έλεγχο παραγωγής του νοµίσµατος. Ωστόσο ο πολίτης θέλει να εξασφαλίσει αυτό που αυτός θεωρεί ανόθευτο. Το κράτος αµφισβητεί αυτή την πρωτοβουλία, σε µια προσπάθεια να κατοχυρώσει και να προστατεύσει τους περισσότερους πολίτες από αµφισβητήσεις και τάσεις αποσταθεροποίησης. Τα βυζαντινά χρυσά νοµίσµατα αποκτούσαν συνεχώς µεγαλύτερη σπουδαιότητα στην οικονοµική ζωή της Μεσογείου µέχρι τη νόθευσή τους από τον 10ο αιώνα. 19

20 Κατά τον 5ο και 6ο αιώνα, οι βυζαντινοί σόλιδοι συσσωρεύτηκαν στην περιοχή της Βαλτικής, αναµφίβολα για την πληρωµή γουναρικών και κατά τον 6ο και 7ο αιώνα σόλιδοι λίγο ελαφρύτεροι συγκεντρώθηκαν στη Γαλλία στις Κάτω Χώρες, στη Σκανδιναβία, τη Γερµανία, στα Βαλκάνια, στη Ρωσία, την Ανατολική Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική. Στις δύο τελευταίες περιοχές τα βυζαντινά χρυσά νοµίσµατα είχαν να ανταγωνιστούν από τον 7ο αιώνα και µετά, τη συνεχώς αυξανόµενη κοπή των χρυσών αραβικών δηναρίων. Τα αποθέµατα της αυτοκρατορίας σε πολύτιµα µέταλλα, σε χρυσό και άργυρο, ήταν αρκετά. Είναι πραγµατικά χαρακτηριστική η συχνή µνεία των πολύτιµων µετάλλων στον Θεοδοσιανό και στον Ιουστινιάνειο Κώδικα. Τα πρόστιµα εκφράζονται σε ποσότητα αργύρου από την εποχή του Κωνσταντίου σε χρυσό από το 379 και κυµαίνονται µεταξύ 20 και 100 λίτρων. Οι απολαβές των ανώτατων υπαλλήλων σε χρυσό και άργυρο είναι εντυπωσιακές. Άλλες πληροφορίες µαρτυρούν επίσης για τη σχετική αυτή αφθονία στην Αντιόχεια, το 386, ο δεσµοφύλακας αποσπά από κάθε φυλακισµένο ένα χρυσό νόµισµα κάθε µέρα. Οι διάδικοι που άλλοτε προσέφεραν δώρα στους δικαστές σε είδος τώρα, τους προσφέρουν χρυσό και άργυρο. Ο Θεοδόσιος, το 381 απαγορεύει στους ιδιώτες να δανείζονται χρυσό από τα δηµόσια ταµεία. Ο νόµος του 386 ορίζει το ανώτατο ποσό χρυσού και αργύρου που επιτρέπεται να φορτωθεί στις ταχυδροµικές άµαξες σε 50 λίτρες χρυσού και 1000 αργύρου για το δηµόσιο, σε 30 λίτρες χρυσού και 50 λίτρες αργύρου για τους ιδιώτες. Στη διαθήκη του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού αναγράφονται κληροδοτήµατα σε χρυσό. Οι πραγµατικές βάσεις του νοµισµατικού συστήµατος του βυζαντινού κράτους µπαίνουν από τον Μ. Κωνσταντίνο που επέβαλε το χρυσό κανόνα. Τη βάση του νέου αυτού νοµισµατικού συστήµατος αποτελεί το χρυσό νόµισµα ο «χρύσινος» ή το «νόµισµα» (solidus). Η καθαρότητα του τίτλου και η σταθερότητα του βάρους του χρυσού νοµίσµατος θα 20

21 εξασφαλίσουν την υπεροχή του βυζαντινού νοµίσµατος στη διεθνή αγορά από αιώνες. Κατά τη βασιλεία του Αναστασίου ξοδεύτηκαν τεράστια ποσά για έργα όπως τα τείχη της Κωνσταντινούπολης ή την οχύρωση και την ανακαίνιση του άρας στην Ανατολή. Παρ όλα αυτά ο παλιός αυτός διοικητικός υπάλληλος που έγινε αυτοκράτωρ, αποδείχθηκε µεγαλοφυής αφού κατόρθωσε να ανορθώσει τα οικονοµικά του ανατολικού κράτους σε σηµείο ανεπανάληπτο. Το νοµισµατικό σύστηµα που στηριζόταν στις µεταρρυθµίσεις του ιοκλητιανού και του Κωνσταντίνου ήταν πολεµικό. Τα αγαθά περνούσαν από τις διάφορες βαθµίδες συναλλαγής χωρίς παρεµβολή από το νόµισµα και αυτό περιόριζε αρκετά τη νοµισµατική κυκλοφορία. Το κράτος που διέθετε το «νόµισµα» διέθετε επίσης και συναλλακτικό χρήµα χάρη στην κρατική αγορά. Τα αργυρά και χάλκινα κέρµατα, υποδιαιρέσεις του χρυσού νοµίσµατος πάθαιναν συνεχώς υποτιµήσεις ή ανατιµήσεις και η κυκλοφορία τους µεγάλωνε µαζί µε τα κρατικά χρέη. Εξάλλου, το νόµισµα για συναλλαγές δε µπορεί να διατηρηθεί παρά µόνο σ ένα κράτος ικανό να επιβάλλει την κυκλοφορία του. Μόλις µειωνόταν η κρατική εξουσία σε µια επαρχία εξαφανιζόταν εκεί το συναλλακτικό χρήµα. Αυτό ακριβώς το κακό κατόρθωσε να θεραπεύσει ο Αναστάσιος µετά την κατάπνιξη της ανταρσίας των Ισαύρων το 498. Ολόκληρη η οικονοµική πολιτική του Αναστασίου ήταν προσανατολισµένη προς τα φτωχά στρώµατα και ευνοούσε την ανάπτυξη του εµπορίου και της βιοτεχνίας. Η πληρωµή των φόρων γινόταν µε τα πραγµατικά κυκλοφορούντα «νοµίσµατα» και τις υποδιαιρέσεις τους. Από τα µέσα του11ου αιώνα είναι έκδηλα τα σηµάδια της οικονοµικής κρίσης. Εµφανίζονται µε τη διαταραχή του νοµισµατικού συστήµατος. Η νοµισµατική κυκλοφορία της περιόδου αυτής χαρακτηρίζεται από πραγµατικό χάος που περιγράφεται µε ζωντανά χρώµατα στη φοροτεχνική πραγµατεία που ονοµάζεται «Νέα Λογαρική». 21

22 Από το δεύτερο µισό του 10ου αιώνα, όπως αναφέραµε παραπάνω, µπαίνει σε κυκλοφορία παράλληλα µε το παλαιό χρυσό solidus, ένα άλλο χρυσό νόµισµα το «τεταρτηρόν» λίγο ελαφρύτερο από το πρώτο. Εκτός από την εµπορική σκοπιµότητα που εξυπηρετούσε η έκδοση του «τεταρτηρού» σύµφωνα µε την αντίληψη των χρονογράφων της εποχής η έκδοσή του είχε σκοπό την αύξηση των εσόδων του δηµόσιου ταµείου αφού η εισφορά προς το κράτος θα εισπράττονταν µε το βαρύ νόµισµα και οι δηµόσιες πληρωµές θα γινόταν µε το ελαφρύτερο. Οι δύο τύποι των χρυσών νοµισµάτων, το βαρύτερο χρυσό νόµισµα και το ελαφρύτερο «τεταρτηρόν» συνεχίζουν να εκδίδονται αλλά το καθένα έχει διαφορετική εξωτερική µορφή ώστε να διακρίνονται εύκολα. Από την εποχή του Κωνσταντίνου Θ του Μονοµάχου για πρώτη φορά στην ιστορία της αυτοκρατορίας αρχίζει µια συνεχής αλλοίωση του τίτλου καθαρότητας όλων των χρυσών νοµισµάτων. Τα νοµίσµατα περιέχουν ολοένα µικρότερη ποσότητα χρυσού και µεγαλύτερη ποσότητα άλλων µετάλλων. Το δεύτερο µισό του 11ου αιώνα βρίσκεται στην κυκλοφορία πλήθους «νοµισµάτων» µε διαφόρους τίτλους καθαρότητας και µε διαφορετική µεταλλική σύνθεση. Η σχέση µεταξύ των νοµισµάτων αυτών µεταβάλλεται συνεχώς και δηµιουργεί πραγµατικό χάος στην αγορά. Έτσι χωρίς αµφιβολία η εσωτερική συνοχή του νοµισµατικού συστήµατος έχει κλονιστεί. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι σε έγγραφα, που αφορούν πληρωµές µισθών ή φόρων, οι συντάκτες αισθάνονται την ανάγκη να προσδιορίσουν ακριβώς το νόµισµα µε το οποίο θα γίνονται οι πληρωµές. Η νοµισµατική αταξία φανερώνει µια γενικότερη οικονοµική κρίση για την οποία οι πληροφορίες των πηγών της εποχής δεν αφήνουν καµιά αµφιβολία. ίπλα στην αύξηση των εσόδων του κράτους, µε τον ολοένα µεγαλύτερο αριθµό υπαλλήλων και τις χωρίς φειδώ παραχωρήσεις των κρατικών εσόδων σε 22

23 προνοµιούχους ιδιώτες, εκκλησιαστικούς και λαϊκούς, µαρτυρείτε η ελάττωση της αγροτικής παραγωγής. Η έλλειψη χρηµάτων για την στρατολογία µισθοφόρων, προκειµένου να αντιµετωπίσει την επίθεση των Νορµανδών, ανάγκασε τον Αλέξιο Α Κοµνηνό να καταφύγει στη δήµευση των εκκλησιαστικών περιουσιών (ιερών σκευών) για την κοπή νοµισµάτων. Για τον ίδιο σκοπό επίσης αναγκάστηκε να χρησιµοποιήσει τον χαλκό και τα πολύτιµα µέταλλα µερικών δηµοσίων έργων. Είναι βέβαιο ότι ο Αλέξιος Α Κοµνηνός εξέδωσε νέο χρυσό νόµισµα µε σχετικά υψηλό τίτλο καθαρότητας που διατηρήθηκε ως το τέλος της περιόδου (1204). Ανακεφαλαιώνοντας, µπορούµε να πούµε ότι ο έλεγχος στη νοµισµατική πολιτική από τους αυτοκράτορες, βοήθησε το Βυζαντινό Κράτος στην οργάνωση της οικονοµικής και κοινωνικής ζωής, δηλαδή την αποτροπή αισχροκέρδειας και διαφθοράς, τον έλεγχο της παραγωγής και διακίνησης των προϊόντων, την αποτροπή θησαυρισµού µε παραχάραξη νοµισµάτων. Η οικονοµική ανάπτυξη ή η κρίση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας είχε άµεση αντανάκλαση, όπως άλλωστε αυτό είναι αναµενόµενο, στη χρήση και στην αξία του νοµισµατικού συστήµατος. 23

24 Ελληνικά νοµίσµατα κατά την Τουρκοκρατία. Νόµισµα από τον Άγιο Αθανάσιο στο οξάτο. Νόµισµα 5 παράδων από τον Άγιο Γεώργιο στο Οφρύνειο της Τρωάδας. Η περίοδος µετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την ολοκλήρωση της Οθωµανικής κατάκτησης της κυρίως Ελλάδας νοµισµατικά δεν µπορούσε παρά να σηµαίνει την διακοπή κυκλοφορίας του υπέρπυρου και την αντικατάστασή του από τις κοπές της νέας Οθωµανικής διοίκησης. Η ιστορία της µετάβασης αυτής είναι αρκετά ενδιαφέρουσα όµως αυτό που προξενεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η ύπαρξη ελληνικών "νοµισµάτων" ακόµα και κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Βέβαια δεν πρόκειται για κοπές που έγιναν από την επίσηµη διοίκηση της Οθωµανικής αυτοκρατορίας, ούτε και είχαν γενική κυκλοφορία µεταξύ των υπόδουλων χριστιανών. Είναι περιορισµένες τοπικές εκδόσεις των Ελληνικών κοινοτήτων καθώς επίσης και εκδόσεις από την εκκλησία, εκκλησιαστικά νοµίσµατα δηλαδή, που χρησιµοποιούνταν πάντα σε µικρή εµβέλεια από τους χριστιανούς. Για να καταλάβουµε τις εξελίξεις που δηµιούργησαν τις απαραίτητες συνθήκες και προϋποθέσεις για να εκδοθούν αυτά τα τοπικά "νοµίσµατα" είναι απαραίτητο να εξηγήσουµε τα οικονοµικά της αυτοκρατορίας καθώς και τους νόµους και τους θεσµούς της. Από το 1566 περίπου άρχισε η διαρκής µείωση του ασηµιού που περιείχαν τα Τουρκικά ασηµένια νοµίσµατα. Έτσι ενώ ένα ακτσέ είχε σταθερή περιεκτικότητα ασηµιού από το 1491 µέχρι το 1566, στα 1619 η περιεκτικότητά του µειώθηκε αρκετά. Αυτό συνέβη γιατί το κράτος δεν µπορούσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες ρευστότητας της αγοράς. Οι συνεχείς υποτιµήσεις που ακολούθησαν τις δυσκολίες αυτές είχαν σαν συνέπεια οι επίσηµες 24

25 νοµισµατικές ισοτιµίες να ανατρέπονται γρήγορα στην αγορά και να κυκλοφορούν παράλληλα πολλά νοθευµένα και παραχαραγµένα νοµίσµατα. Στα 1641 από το Βεζίρη Μουσταφά Πασά έγινε σηµαντική υποτίµηση στο γρόσι από τα 120 στα 80 ακτσέ. Για σηµαντικό χρονικό διάστηµα αποσύρθηκαν τα παλιά ακτσέ και µέχρι να κυκλοφορήσουν νέα από το νοµισµατοκοπείο της Κωνσταντινούπολης παρουσιάστηκε µεγάλη έλλειψη µικρής αξίας κερµάτων που προκάλεσε µεγάλη κρίση στην αγορά. Και έτσι έγινην µεγάλο κεσάτι εις τα πάντα εις όλον τον κόσµον και µεγάλην στεναχώριαν είχαν πάντες άνθρωποι και εζηµιώθηκαν όλοι τους µικροί και µεγάλοι. Και επτώχινεν ο κόσµος πολλά και όλοι αναθεµατούσαν τον βεζίρη. Την έλλειψη του νοµίσµατος των καθηµερινών δοσοληψιών τη συνοδεύει η πείνα που δεν ήταν συνέχεια της σιτοδείας του 1640 αλλά πείνα από την έλλειψη αγαθών στο παζάρι λόγω της απουσίας του µικρού νοµίσµατος. Από την πείνα και µέσα στην απελπισία των πολιτών παρουσιάστηκαν και ακραία φαινόµενα, στη Λάρισα για παράδειγµα κάποιοι έπεσαν στο ποτάµι και άλλοι αλληλοσκοτώθηκαν. Αντιδράσεις σαν αυτές είναι οι κοινωνικές επιπτώσεις του νοµισµατικού κενού, αποδεικνύοντας παράλληλα και την διαχρονική ανά τους αιώνες σηµασία της σταθερής νοµισµατικής πολιτικής, που έχει αντίκτυπο στην αλυσίδα της εργασίας, στον ανεπαρκή εφοδιασµό της αγοράς και επίσης στην ανεργία. Το διαθέσιµο από το κράτος µεγάλης αξίας νόµισµα δεν εξυπηρετούσε τις ανάγκες των αµοιβών ούτε την απορρόφηση των προϊόντων. Στο διάστηµα αυτό συναντάµε για πρώτη φορά τον φώλον σαν ονοµασία κέρµατος ελάχιστης αξίας. Είναι πιθανό πάντως να προϋπήρχε ενδοεκκλησιαστικό νόµισµα µε την ίδια ονοµασία κατά τα Βυζαντινά χρόνια που αργότερα ονοµάστηκε 25

26 φώλα και µάρκα. Πιθανόν η εισαγωγή του φώλου να έγινε στα τελευταία χρόνια πριν την πτώση του Βυζαντίου όταν πάλι παρουσιάστηκε έντονη έλλειψη µικρής αξίας νοµισµάτων ή στα πρώτα χρόνια της Οθωµανικής κατάκτησης πιθανόν για να µη κυκλοφορεί αλλόθρησκο χρήµα στις εκκλησίες. Έτσι σιγά σιγά έγινε θεσµός που διατηρήθηκε ακόµα και ως το 1940 σε µερικές εκκλησίες του νοµού ράµας. Ερευνώντας σε κείµενα εκκλησιαστικών επιτροπών και στους λογαριασµούς τους, φαίνεται πως ο θεσµός του φώλου ή φώλλας υπήρχε σαν εκκλησιαστική απόδειξη αγοράς κεριών µε αφετηρία πολύ παλαιότερα του 1641 από τα τελευταία χρόνια του Βυζαντινού κράτους που τα µικρά νοµίσµατα επίσης σπάνιζαν. Η εξήγηση αυτής της πρακτικής είναι απλή. Σε περιόδους έλλειψης νοµίσµατος δηµιουργήθηκαν δυσκολίες στα εκκλησιαστικά ταµεία από το γεγονός ότι οι χριστιανοί ήταν πολύ δεµένοι µε την εκκλησία τους και βρίσκονταν σε δύσκολη θέση όταν δεν είχαν τα απαραίτητα ψιλά για να αγοράσουν κεριά τις Κυριακές και τις εορτές καθώς και να προσφέρουν τον οβολό τους στο παγκάρι και τους δίσκους της ενορίας. Έτσι φαίνεται πως καθιερώθηκε ευρύτερα η έκδοση µικρών εκκλησιαστικών αποδείξεων ή για µεγαλύτερη ασφάλεια και ευκολία µεταλλικών δίσκων που αντιπροσώπευαν την αξία ενός ή δύο κεριών. Με αυτό τον απλό τρόπο ο κάθε χριστιανός µπορούσε να ανταλλάξει ένα µεγαλύτερης αξίας νόµισµα µε πολλές αποδείξεις κεριών αγοράζοντας προκαταβολικά τα κεριά που έκανε χρήση για ένα χρονικό διάστηµα. Έτσι χωρίς στην ουσία η εκκλησία να το επιδιώκει αυτές οι αποδείξεις κεριών έγιναν ένα είδος εκκλησιαστικού νοµίσµατος που άρχισε να καλύπτει και εξωεκκλησιαστικές µικρές ανάγκες αφού είχε αντίκρισµα σε ένα πραγµατικό αγαθό, το κερί, που µε τη σειρά του είχε µια δεδοµένη αξία. 26

27 Με την πάροδο των χρόνων ο 19ος αιώνας βρίσκει την Οθωµανική αυτοκρατορία κάτω από την πίεση των µεγάλων δυνάµεων για τη χορήγηση στοιχειωδών ελευθεριών στους υπόδουλους ακόµα χριστιανούς Έλληνες και τους άλλους λαούς. Η αρχή έγινε το 1839 µε το νόµο Χαττί Σερίφ του Γκιούλχανε ή νόµος του Τανζιµατιού για να αρχίσει να υλοποιείται µε το νόµο Χαττί Χοµαγιούν στα Αυτό το νοµοθετικό πλαίσιο µαζί µε συµπληρώµατα εξίσωνε θεωρητικά τους Τούρκους µε τους Χριστιανούς δίνοντας νέες δυνατότητες στις Ελληνικές κοινότητες του Οθωµανικού κράτους αφού πλέον αυτές ήταν θεσµοθετηµένες αρχές µε δικαιώµατα που οι αρχές, θεωρητικά τουλάχιστον, όφειλαν να σέβονται. Ως εκείνη την εποχή η διοίκηση σέβονταν οικειοθελώς και µε πολλές µεταπτώσεις από περίοδο σε περίοδο µόνο το Βελάτι του Μωάµεθ Β' στον Πατριάρχη Γεννάδιο το οποίο ανανεωνόταν από τους διαδόχους του πορθητή. Η θέση των δηµογερόντων στηριζόταν περισσότερο στο γεγονός πως οι Τούρκοι δεν επιθυµούσαν να κανονίζουν εκείνοι τις εσωτερικές υποθέσεις των Ελλήνων καθώς θεωρούσαν τους αλλόθρησκους υποδεέστερα όντα. Ο συνδυασµός της έλλειψης νοµισµάτων µικρής αξίας εξαιτίας αλλεπάλληλων εσωτερικών οικονοµικών προβληµάτων των Οθωµανών καθώς και της νοµοθετικής αλλαγής έδωσε τη δυνατότητα στις κοινότητες της Καβάλας, της Θάσου και άλλων περιοχών της αυτοκρατορίας που υπήρχαν οργανωµένες Ελληνικές κοινότητες, να εκδώσουν τοπικής χρήσης νοµίσµατα, φαινόµενο και πάλι εκ πρώτης όψεως παράδοξο. Η έκδοση δηλαδή νοµισµάτων από φορέα που δεν ήταν η κεντρική τράπεζα ή το υπουργείο των οικονοµικών µε τα νοµισµατοκοπεία του και αναλογιζόµενοι παράλληλα πόσο σκληρός ήταν ο Τουρκικός νόµος περί κιβδηλείας και παραχάραξης του Ο άτυπος θεσµός της εκκλησιαστικής φώλας του 1880 είχε παράδοση αιώνων και ήταν γνωστός στους Τούρκους ως µια αρχαία εκκλησιαστική παράδοση των ραγιάδων. Αυτός είναι ο λόγος που οι δηµογεροντίες µπόρεσαν χωρίς διώξεις να προχωρήσουν στις δικές τους "νοµισµατικές" εκδόσεις οι οποίες 27

28 άλλωστε είχαν πάντα την εκκλησιαστική σφραγίδα αποτυπωµένη. Θα πρέπει πάντως να αναφέρουµε πως τοπικά νοµίσµατα εκδόθηκαν και από τους Αρµένιους και τους Εβραίους στα λίγα µέρη που είχαν οργανωµένες κοινότητες µε συµπαγή πληθυσµό. 28

29 ΡΑΧΜΗ H δραχµή ως νοµισµατική µονάδα του σύγχρονου Ελληνικού κράτους καθιερώθηκε για πρώτη φορά κατά την περίοδο αντιβασιλείας του Όθωνα µε το Βασιλικό διάταγµα της 8ης Φεβρουαρίου 1833 αντικαθιστώντας τον φοίνικα, νόµισµα που προσπάθησε να καθιερώσει ο Ιωάννης Καποδίστριας το Από τότε και αδιάλειπτα µέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2002, η δραχµή ήταν νοµισµατική µονάδα του Ελληνικού κράτους. Βέβαια η δραχµή δεν γεννήθηκε για πρώτη φορά το Αποτέλεσε για αιώνες νόµισµα του νοµισµατικού συστήµατος του αρχαίου ελληνικού κόσµου αφού αρκετές πόλεις - κράτη εξέδωσαν νοµίσµατα µε το όνοµα αυτό µε πιο γνωστά το αργυρό δίδραχµο του Φείδωνα ή το Αθηναϊκό τετράδραχµο. Άρα η καθιέρωση της δραχµής το 1833 αποτελεί αν όχι αναβίωση του ξεχασµένου µέχρι τότε νοµίσµατος, τότε είναι ακόµα µια προσπάθεια της ελληνικής πολιτείας να συνδέσει το νεοσύστατο ελληνικό κράτος µε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισµό. Ετυµολογία Η λέξη δραχµή προέρχεται από το ρήµα δράττω, που σηµαίνει αρπάζω (> δράττοµαι = πιάνω σφικτά). Στην αρχαιότητα, µία δραχµή ήταν ίση προς 6 οβολούς, νόµισµα το οποίο στην παλαιότερη µορφή του είχε σχήµα σιδερένιας σούβλας. Το πάχος του ήταν τόσο, ώστε η χούφτα ενός ανδρικού χεριού να µπορεί να πιάσει έξι από αυτούς. Έτσι εκ του δράττω (όσους οβολούς µπορούσε ν' αδράξει η παλάµη) προκύπτει η λέξη δραχµή. Ιστορικό Με τον ερχοµό του βασιλιά Όθωνα έχουµε την πρώτη νοµισµατική µεταρρύθµιση. Με Βασιλικό διάταγµα της 8ης 29

30 Φεβρουαρίου 1833, αντικαθίσταται ο Φοίνικας µε την δραχµή η οποία υποδιαιρείται σε 100 λεπτά. Το νέο αυτό νόµισµα είχε βάρος 4,477 γραµµάρια από τα οποία τα 4,029 γραµµάρια ήταν καθαρό ασήµι και τα 0,448 χαλκός. Η ισοτιµία της δραχµής ορίστηκε στα 0,895 του γαλλικού χρυσού φράγκου. Οι πρώτες δραχµές και οι υποδιαιρέσεις τους κόπηκαν στην Βαυαρία από µήτρες που κατασκεύασε στο Μόναχο ο Κόνραντ Λάνγκε, µετέπειτα διευθυντής του Ελληνικού Βασιλικού Νοµισµατοκοπείου. Το νέο ελληνικό νοµισµατικό σύστηµα ήταν στη σύλληψη διµεταλλικό (χρυσά και αργυρά νοµίσµατα), αλλά στην πράξη δεν κυκλοφόρησαν παρά ελάχιστα χρυσά νοµίσµατα. Τον Αύγουστο του 1833 απαγορεύτηκε ρητά η αποδοχή τουρκικών νοµισµάτων από τα δηµόσια ταµεία σε µια προσπάθεια να επιβληθεί το νέο νόµισµα. Στις 30 Μαρτίου 1841, µετά από πολυετείς προσπάθειες, ιδρύθηκε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος στη οποία παραχωρήθηκε το προνόµιο της έκδοσης χαρτονοµισµάτων το οποίο και διατήρησε έως το 1927 οπότε και ιδρύεται η Τράπεζα της Ελλάδος. Πρώτος διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας ήταν ο Γεώργιος Σταύρου του οποίου το πορτραίτο εµφανίζεται στην κύρια όψη όλων των χαρτονοµισµάτων που εξέδωσε η τράπεζα. Επίσης στην ίδια όψη και έως το 1923 εικονίζεται και ο βασιλικός θυρεός. 30

31 Νοµισµατοκοπείο< νόµισµα + κόπτω + -είο (κατάληξη τοπικών ουσιαστικών) Ίδρυµα Εκτύπωσης Τραπεζογραµµατίων και Αξιών (ΙΕΤΑ) Νοµισµατοκοπείο Ιστορικά Στοιχεία Γενικά Το Ίδρυµα Εκτύπωσης Τραπεζογραµµατίων και Αξιών (ΙΕΤΑ) στο Χολαργό συστήθηκε µε την από απόφαση του Γενικού Συµβουλίου της Τράπεζας της Ελλάδος και µε αρχική ονοµασία «Τυπογραφείον Τραπεζογραµµατίων της Τραπέζης». Σκοπός του τυπογραφείου ήταν η εκτύπωση τραπεζογραµµατίων (χαρτονοµισµάτων) της Τράπεζας καθώς και τίτλων και αξιών του ηµοσίου. Το κτίριο αποπερατώθηκε το Τον ίδιο χρόνο αγοράστηκαν και εγκαταστάθηκαν σε αυτό τα πρώτα µηχανήµατα του τυπογραφείου. Η λειτουργία του τυπογραφείου άρχισε µετά την απελευθέρωση από τη Γερµανική κατοχή, µε την εκτύπωση του πρώτου χαρτονοµίσµατος που ήταν το καφέ χιλιόδραχµο έκδοσης έτους Παράλληλα άρχισε και η εκτύπωση επιταγών και άλλων αξιών της Τράπεζας και του Ελληνικού ηµοσίου. Το έτος 1971 εγκαταστάθηκε στο κτήριο του ΙΕΤΑ και το Νοµισµατοκοπείο µετά την ανάθεση από το Υπουργείο 31

32 Οικονοµικών στην Τράπεζα της Ελλάδος της παραγωγής κερµάτων κυκλοφορίας και αναµνηστικών. Το Νοµισµατοκοπείο εξοπλίστηκε µε σύγχρονα µηχανήµατα της εποχής εκείνης, σύµφωνα µε τα πρότυπα Νοµισµατοκοπεία των προηγµένων χωρών της υτικής Ευρώπης για την κατασκευή µητρών, για την τύπωση κερµάτων κυκλοφορίας, αναµνηστικών, µεταλλίων κλπ. Η τύπωση κερµάτων ξεκίνησε το Με την από απόφαση του Γενικού Συµβουλίου της Τράπεζας της Ελλάδος, το Ίδρυµα Εκτύπωσης Τραπεζογραµµατίων και Αξιών εντάχθηκε ως ανεξάρτητη ιεύθυνση, ( ιεύθυνση ΙΕΤΑ), στο οργανόγραµµα της Τράπεζας της Ελλάδος και µε αυτή τη µορφή υφίσταται µέχρι σήµερα. 32

33 Το ΙΕΤΑ σήµερα Είναι ένα πρωτοποριακό Εκτυπωτικό Εργοστάσιο το οποίο παράγει προϊόντα που διακρίνονται για το υψηλό εικαστικό τους αποτέλεσµα και για τη µεγάλη ασφάλεια που παρέχουν έναντι των κινδύνων παραχάραξης, παραποίησης και πλαστογραφίας. ιαθέτει τον πλέον εξελιγµένο µηχανολογικό εξοπλισµό και χρησιµοποιεί προηγµένες τεχνολογικά µεθόδους παραγωγής ανάλογες εκείνων των υπολοίπων Εκτυπωτικών Εργοστασίων και Νοµισµατοκοπείων της Ευρώπης. Είναι στελεχωµένο µε προσωπικό (µηχανικούς, τεχνικούς, καλλιτέχνες) που διαθέτουν υψηλό επίπεδο κατάρτισης, τεχνογνωσίας και εµπειρίας. ιεξάγει αυστηρούς ποιοτικούς ελέγχους κατά τη διάρκεια των διαφόρων φάσεων παραγωγής από την παραλαβή της πρώτης ύλης έως και την παράδοση των συσκευασµένων προϊόντων στα πλαίσια της εφαρµογής σχετικών διεθνών προτύπων. ραστηριότητες Το ΙΕΤΑ έχει τις παρακάτω κύριες δραστηριότητες: 1. Την εκτύπωση Τραπεζογραµµατίων Κύριο προϊόν της δραστηριότητας αυτής αποτελεί η εκτύπωση τραπεζογραµµατίων ευρώ, σύµφωνα µε τα εγκεκριµένα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Ε.Κ.Τ.) σχέδια, προδιαγραφές καθώς και χαρακτηριστικά ασφαλείας. Οι ποσότητες που κάθε χρόνο ανατίθενται από την Ε.Κ.Τ. στην Τράπεζα της Ελλάδος και κατ επέκταση στο ΙΕΤΑ για εκτύπωση, αποτελούν µέρος του συνολικού αριθµού τραπεζογραµµατίων ευρώ που τυπώνονται για την κάλυψη των αναγκών του Ευρωσυστήµατος. Στα πλαίσια των αρχών που έχει θέσει η Ε.Κ.Τ. κάθε εκτυπωτικό εργοστάσιο µπορεί να παράγει από µια µέχρι και τρεις το πολύ διαφορετικές αξίες τραπεζογραµµατίων ευρώ. 33

34 2. Την τύπωση Κερµάτων Κύριο προϊόν της δραστηριότητας αυτής αποτελεί η τύπωση κερµάτων ευρώ σύµφωνα µε τις προδιαγραφές και τα χαρακτηριστικά ασφαλείας που έχει ορίσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής όψης των κερµάτων ευρώ, είναι εγκεκριµένο από τα αρµόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Commission και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) και είναι κοινό στα κέρµατα της ίδιας αξίας που παράγονται από όλες τις χώρες που µετέχουν στο Ευρωσύστηµα. Το σχέδιο της Εθνικής όψης κερµάτων ευρώ έχει επιλεγεί από το Υπουργείο Οικονοµικών σε συνεργασία µε την Τράπεζα της Ελλάδος. Το Υπουργείο Οικονοµικών είναι ο εκδότης των κερµάτων στη χώρα µας, όπως άλλωστε αυτό ισχύει για τα αντίστοιχα Υπουργεία όλων των χωρών της Ευρωζώνης. Άλλα προϊόντα αυτής της κατηγορίας αποτελούν τα αναµνηστικά νοµίσµατα και µετάλλια που τυπώνονται στο ΙΕΤΑ σύµφωνα µε το ετήσιο Νοµισµατικό πρόγραµµα του Υπουργείου Οικονοµικών. 3. Την εκτύπωση Αξιογράφων του Ελληνικού ηµοσίου και λοιπών εντύπων ασφαλείας, όπως τίτλοι πιστοποίησης κ.λ.π. Τέλος στο ΙΕΤΑ εκτυπώνονται όλα τα έντυπα που χρησιµοποιούνται από τις Υπηρεσίες της Τράπεζας καθώς και όλα τα φυλλάδια και βιβλία που εκδίδει η Τράπεζα. 34

35 Η Οικονοµική και Νοµισµατική Ένωση και το Ευρώ 1. Ιστορία Η Υιοθέτηση του Ευρώ Η Ευρωπαϊκή Οικονοµική και Νοµισµατική Ένωση (ΟΝΕ ) είναι µια συµφωνία ανάµεσα στα συµµετέχοντα Ευρωπαϊκά έθνη να µοιράζονται ένα κοινό νόµισµα, το ευρώ, και µια κοινή οικονοµική πολιτική µε προκαθορισµένους όρους δηµοσιονοµικής ευθύνης. Υπάρχουν αυτή τη στιγµή 27 κράτη-µέλη µε διαφορετικούς βαθµούς ενσωµάτωσης στην ΟΝΕ. εκατρία κράτη-µέλη έχουν υιοθετήσει το ευρώ: Αυστρία, Βέλγιο, Φινλανδία, Γαλλία, Γερµανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεµβούργο, Ολλανδία, Πορτογαλία, Σλοβενία και Ισπανία. Τρία άλλα κράτη-µέλη, το Ηνωµένο Βασίλειο, η ανία και η Σουηδία, δεν έχουν άµεσα σχέδια υιοθέτησης του ευρώ. Έντεκα άλλα κράτη-µέλη, Κύπρος, Μάλτα, Λιθουανία, Εσθονία, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Ρουµανία και Βουλγαρία βρίσκονται σε διάφορα στάδια υιοθέτησης του ευρώ και αναµένεται να προσχωρήσουν στην Ευρωζώνη µέσα στα επόµενα δέκα χρόνια. Αµέσως µετά από τον εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο τα περισσότερα νοµίσµατα του βιοµηχανοποιηµένου κόσµου ήταν στενά συνδεδεµένα µε το δολάριο µε τον λεγόµενο «κανόνα του χρυσού» υπό το Σύστηµα Bretton Woods. Η de facto υπεροχή το δολαρίου και οι αναγκαστικές υποτιµήσεις µερικών Ευρωπαϊκών 35

36 νοµισµάτων οδήγησαν τους Ευρωπαίους πολιτικούς να αποκαταστήσουν αυτήν την ανισορροπία µέσω µεγαλύτερης οικονοµικής ενοποίησης µεταξύ των Ευρωπαϊκών εθνών. Τα σχέδια για ένα κοινό Ευρωπαϊκό νόµισµα ξεκίνησαν το 1969 µε την Αναφορά Barre, την οποία εισηγήθηκε η εξαµελής τότε Ευρωπαϊκή Οικονοµική Κοινότητα (ΕΟΚ ). Ακολούθησε, αργότερα εκείνο το χρόνο, µια συνάντηση των Αρχηγών των Κρατών ή των Κυβερνήσεων στη Χάγη µε σκοπό τον σχεδιασµό της δηµιουργίας µιας οικονοµικής και νοµισµατικής ένωσης. Η διαδικασία καθυστέρησε λόγω της κατάρρευσης του Συστήµατος Bretton Woods το 1971, µετά από τη µονοµερή απόφαση του Προέδρου Nixon να καταστήσει το δολάριο αµετάτρεπτο σε χρυσό και την πετρελαϊκή κρίση του Στο µεταξύ η ΕΟΚ µεγάλωσε και συµπεριλάµβανε πλέον εννέα κράτη, πολλά από τα οποία δίσταζαν να εγκαταλείψουν το εθνικό τους νόµισµα. Σήµερα, οι συµµετέχουσες Ευρωπαϊκές χώρες µπορούν να ενσωµατωθούν σε τρία διαφορετικά οικονοµικά στάδια, τα οποία αντιστοιχούν στα ιστορικά στάδια της εξέλιξης της ΕΟΚ. 36

37 ΑΝ ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΣΥΛΛΟΓΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΕΙΤΕ ΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΜΑΣ ΕΛΛΑ Α ΙΤΑΛΙΑ ΓΑΛΛΙΑ 37

38 ΙΣΠΑΝΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ 38

39 ΑΥΣΤΡΙΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ ΒΕΛΓΙΟ 39

40 ΟΛΛΑΝ ΙΑ ΦΙΝΛΑΝ ΙΑ ΙΡΛΑΝ ΙΑ 40

41 ΚΥΠΡΟΣ ΜΑΛΤΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ 41

42 ΣΛΟΒΑΚΙΑ ΜΟΝΑΚΟ 42

43 ΑΓΙΟΣ ΜΑΡΙΝΟΣ ΒΑΤΙΚΑΝΟ 43

44 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Άρθρο της Αµαλίας Κ. Ηλιάδη, Φιλολόγου-Ιστορικού, ΜΑ Βυζαντινής Ιστορίας. "Χρονικόν της Τραπέζης της Ελλάδος" - Ηλία Βενέζη - Κεφάλαιο 5ο - Εκδοτική εταιρία Α. Φιλοπούλου "Τα πρώτα πενήντα χρόνια της Τραπέζης Ελλάδος" ( ), σελίδες έκδοση Τραπέζης της Ελλάδος - εκτύπωση ΙΕΤΑ ιαδίκτυο Σχολική Βιβλιοθήκη Στην Εργασία των µαθητών βοήθησαν οι καθηγήτριες: κ. ΑΓΚΑΘΙ ΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ Μαθηµατικός κ. ΗΜΗΤΡΑΚΑΚΗ ΑΡΓΥΡΩ Οικιακής Οικονοµίας κ. ΣΤΑΜΠΟΥΛΑΚΗ ΜΑΡΙΑ Τεχνολόγος (Αρχιτέκτονας) 44

45 45

46 46

47 47

Αναστασόπουλος Ανδρέας Αρβανίτη Νικολέτα Τάξη: Α1 3 ο ΓΕΛ Πάτρας Σχολ. Έτος: 2013-14 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ντούμα Μαρία

Αναστασόπουλος Ανδρέας Αρβανίτη Νικολέτα Τάξη: Α1 3 ο ΓΕΛ Πάτρας Σχολ. Έτος: 2013-14 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ντούμα Μαρία Αναστασόπουλος Ανδρέας Αρβανίτη Νικολέτα Τάξη: Α1 3 ο ΓΕΛ Πάτρας Σχολ. Έτος: 2013-14 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ντούμα Μαρία Μεταλλικά νομίσματα αρχίζουμε να συναντάμε από το 2000 π.χ. στην Μεσόγειο. Συνήθως

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΑΛΛΑΓΈΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΊΑ ΧΡΌΝΙΑ ΜΈΧΡΙ ΣΉΜΕΡΑ

ΣΥΝΑΛΛΑΓΈΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΊΑ ΧΡΌΝΙΑ ΜΈΧΡΙ ΣΉΜΕΡΑ ΣΥΝΑΛΛΑΓΈΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΊΑ ΧΡΌΝΙΑ ΜΈΧΡΙ ΣΉΜΕΡΑ Αρχαία 2016-2017 ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ? Η ιστορία των χρημάτων δείχνει ότι είναι ένα μέσο ανταλλαγής για το εμπόριο. Μπορούν να αποτελέσουν μέσο ανταλλαγής γιατί

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 1. Τα πολύ παλιά χρόνια, όταν οι άνθρωποι δημιούργησαν οικισμούς, άρχισαν να καλλιεργούν τη γη και να εκτρέφουν ζώα. Επειδή τα μέταλλα δεν είχαν ανακαλυφθεί ακόμα, οι συναλλαγές τους

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΜΗΧΑΝΟΥ Α 2 ΜΑΘΗΜΑ:ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Κ.ΤΖΟΥΜΕΡΙΩΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΜΗΧΑΝΟΥ Α 2 ΜΑΘΗΜΑ:ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Κ.ΤΖΟΥΜΕΡΙΩΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΜΗΧΑΝΟΥ Α 2 ΜΑΘΗΜΑ:ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Κ.ΤΖΟΥΜΕΡΙΩΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ 2011 Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Λ Ε Χ Α Ι Ν Ω Ν Τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

33 ο δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης 2012 Χρήστος Σαμαντζόπουλος, εκπαιδευτικός

33 ο δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης 2012 Χρήστος Σαμαντζόπουλος, εκπαιδευτικός 33 ο δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης 2012 Χρήστος Σαμαντζόπουλος, εκπαιδευτικός Η εποχή των ανταλλαγών Οι αμφορείς ήταν αγγεία με τα οποία οι αρχαίοι Έλληνες μετέφεραν συνήθως κρασί ή λάδι με τα εμπορικά

Διαβάστε περισσότερα

Οι δύο όψεις του Αθηναϊκού τετράδραχμου. Στην μία η Αθηνά και στην άλλη, το σύμβολο της Αθηνάς, η γλαυξ (κουκουβάγια)

Οι δύο όψεις του Αθηναϊκού τετράδραχμου. Στην μία η Αθηνά και στην άλλη, το σύμβολο της Αθηνάς, η γλαυξ (κουκουβάγια) Οι δύο όψεις του Αθηναϊκού τετράδραχμου. Στην μία η Αθηνά και στην άλλη, το σύμβολο της Αθηνάς, η γλαυξ (κουκουβάγια) Η δραχμή με το θυραίο του Όθωνα Χρυσό νόμισμα των 20 δραχμών που κόπηκε από τον βασιλιά

Διαβάστε περισσότερα

Μορφές του χρήματος. A1 14o ΓΕΛ Θεσσαλονίκης

Μορφές του χρήματος. A1 14o ΓΕΛ Θεσσαλονίκης Μορφές του χρήματος A1 14o ΓΕΛ Θεσσαλονίκης 2013-14 1 Κατά τις συναλλαγές τους στην αρχαιότητα οι άνθρωποι είχαν καθιερώσει το ανταλλακτικό σύστημα βάσει του οποίου ο παραγωγός ενός προϊόντος αντάλλαζε

Διαβάστε περισσότερα

Από τη Λίρα στο Ευρώ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Από τη Λίρα στο Ευρώ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 1 Από τη Λίρα στο Ευρώ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 2 1960 Ίδρυση της Κυπριακής ηµοκρατίας Nοµισµατική µονάδα - Κυπριακή Λίρα εκαδικό σύστηµα -Mιλς 3 1961 - Πρώτα χαρτονοµίσµατα

Διαβάστε περισσότερα

Ανάβρυτα Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα

Ανάβρυτα Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα Ανάβρυτα 2015 2016 Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα Γεωργική Οικονομία Τα πρώτα βήματα στην γεωργική οικονομία γίνονται κατά την Μυκηναϊκήεποχή. Τηνεποχήαυτή:

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΑΤΗΡΑΣ

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΑΤΗΡΑΣ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΝΑ ΣΤΑΤΗΡΑΣ ΤΑΛΑΝΤΟ ΔΡΑΧΜΗ Από τούς Μαθητές: Κελλάρη Κατερίνα Αμπού-Ζολόφ Γιώργος Καλογερόπουλος Φάνης Αϊβαλιώτης

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Ύψος Φορολογικών συντελεστών στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. (27) -Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Ύψος Φορολογικών συντελεστών στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. (27) -Πηγή Eurostat - ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Ύψος Φορολογικών συντελεστών στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. (27)

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Επανάληψη Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ο Κωνσταντίνος Βυζάντιο 1. Αποφασίζει τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Ανατολή κοντά στο αρχαίο Βυζάντιο: νέο διοικητικό κέντρο η Κωνσταντινούπολη 2. 313

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ. ΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΝΟΜΙΣΜΑ. Δρ Νικόλαος Λυμούρης

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ. ΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΝΟΜΙΣΜΑ. Δρ Νικόλαος Λυμούρης ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ. ΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΝΟΜΙΣΜΑ Δρ Νικόλαος Λυμούρης ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2015 Εισήχθη την 1η Ιανουαρίου 1999 και έγινε το νόμισμα περισσότερων από 300 εκατομμυρίων ανθρώπων στην Ευρώπη.

Διαβάστε περισσότερα

Τριµηνιαία ενηµέρωση για την απασχόληση και την οικονοµία Βασικά µεγέθη & συγκριτικοί δείκτες

Τριµηνιαία ενηµέρωση για την απασχόληση και την οικονοµία Βασικά µεγέθη & συγκριτικοί δείκτες ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΟ ιοσκούρων 4 & Πολυγνώτου ΑΘΗΝΑ 105 55 Τηλ. 2103310080, Fax: 2103310083 E-mail: info@kpolykentro.gr Τριµηνιαία ενηµέρωση για την απασχόληση και την οικονοµία Βασικά µεγέθη & συγκριτικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 30 Νοεμβρίου 2004 (OR. en) 14811/04 EUROPOL 54 JAI 459

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 30 Νοεμβρίου 2004 (OR. en) 14811/04 EUROPOL 54 JAI 459 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 30 Νοεμβρίου 2004 (OR. en) 14811/04 EUROPOL 54 JAI 459 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα : Πρωτοβουλία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, του Βασιλείου

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18)

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) ΠΕΤΡΑΚΗ 8 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.170 - FAX: 210.32.59.169 ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) Eurostat Το ωριαίο κόστος εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΡΙΑ ΒΕΝΕΤΟΥΛΙΑ, Α1 ΜΑΡΙΑ ΒΟΥΓΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, Α1 2015-2016 ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΦΟΡΤΣΕΡΑ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΌΣ ΠΟΥ ΈΜΕΙΝΕ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΊΑ Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) Eurostat. - Β τρίμηνο

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) Eurostat. - Β τρίμηνο ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 - FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) Eurostat Το ωριαίο κόστος εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Το ταξίδι του ελληνικού χρήματος από την αρχαιότητα έως σήμερα. Από τον αντιπραγματισμό στο κερματόμορφο νόμισμα. Υπεύθυνος καθηγητής Βασιλική

Το ταξίδι του ελληνικού χρήματος από την αρχαιότητα έως σήμερα. Από τον αντιπραγματισμό στο κερματόμορφο νόμισμα. Υπεύθυνος καθηγητής Βασιλική Το ταξίδι του ελληνικού χρήματος από την αρχαιότητα έως σήμερα. Από τον αντιπραγματισμό στο κερματόμορφο νόμισμα. Υπεύθυνος καθηγητής Βασιλική Κατσούλη, οικονομολόγος Παιδαγωγική διαδικασία Α. Σκοπός έρευνας

Διαβάστε περισσότερα

LEGAL INSIGHT. Γιώργος Ψαράκης ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2015

LEGAL INSIGHT. Γιώργος Ψαράκης ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2015 LEGAL INSIGHT ΕΛΕΓΧΟΣ ΡΕΥΣΤΩΝ ΔΙΑΘΕΣΙΜΩΝ (ΜΕΤΡΗΤΩΝ) ΠΟΥ ΕΙΣΕΡΧΟΝΤΑΙ Ή ΕΞΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ Ε.Ε. Γιώργος Ψαράκης Βάσει κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας κάθε εξερχόμενο ή εισερχόμενο στην Ε.Ε. φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (17) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) Eurostat - Β τρίμηνο 2012 -

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (17) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) Eurostat - Β τρίμηνο 2012 - ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης

Διαβάστε περισσότερα

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία 29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία Οι Σελτζούκοι Τούρκοι και οι Νορμανδοί απειλούν την αυτοκρατορία και την Πόλη. Η Ανατολική και η Δυτική εκκλησία χωρίζονται οριστικά.

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Σεπτέμβριο 2014 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Σεπτέμβριο 2014 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 - FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Σεπτέμβριο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΣΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΙΔΗ ΧΡΗΜΑΤΟΣ PROJECT - ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΣΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΙΔΗ ΧΡΗΜΑΤΟΣ PROJECT - ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΣΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΙΔΗ ΧΡΗΜΑΤΟΣ PROJECT - ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΡΑΦΗΝΑΣ 2012 ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΣΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΙΔΗ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Σκοπός της παρούσας εργασίας αποτέλεσε η καταγραφή της ιστορικής

Διαβάστε περισσότερα

Συνθήκη Σένγκεν Η Γαλλία, η Γερμανία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και οι Κάτω Χώρες αποφάσισαν, το 1985,

Συνθήκη Σένγκεν Η Γαλλία, η Γερμανία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και οι Κάτω Χώρες αποφάσισαν, το 1985, Συνθήκη Σένγκεν Ο χώρος και η συνεργασία Σένγκεν βασίζονται στη συνθήκη του Σένγκεν (Λουξεμβούργο) του 1985. Ο χώρος Σένγκεν αποτελεί έδαφος όπου εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων. Οι χώρες

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΠΟ ΤΟ ΦΟΙΝΙΚΑ ΤΟΥ Ι.ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑ ΕΩΣ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ 5.1 Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑ Α

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΠΟ ΤΟ ΦΟΙΝΙΚΑ ΤΟΥ Ι.ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑ ΕΩΣ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ 5.1 Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑ Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΠΟ ΤΟ ΦΟΙΝΙΚΑ ΤΟΥ Ι.ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑ ΕΩΣ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ 5.1 Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑ Α Η δραχµή ω νοµισµατική µονάδα, χρησιµοποιήθηκε από τον αρχαίο ελληνικό κόσµο αλλά και από το σύγχρονο ελληνικό κράτο. Ασηµένιο

Διαβάστε περισσότερα

Οι πρώτοι ταχυδρόμοι

Οι πρώτοι ταχυδρόμοι Το ταχυδρομείο Οι πρώτοι ταχυδρόμοι Η ιστορία του ταχυδρομείου πάει πίσω στους αιώνες, αρχικά με τους αγγελιοφόρους να μεταφέρουν προφορικά μηνύματα και στη συνέχεια να παραδίδουν και υλικά αντικείμενα

Διαβάστε περισσότερα

Μέσος αριθμός ξένων γλωσσών που κατέχονται ανά μαθητή

Μέσος αριθμός ξένων γλωσσών που κατέχονται ανά μαθητή γλωσσών που κατέχονται ανά μαθητή Αυστρία 1998 0 0 1999 1.1 1.7 2000 1.1 1.7 2001 0 0 2002 1.1 1.7 2003 0 0 2004 0 0 Βέλγιο 1998 0 0 1999 0 0 2000 1.2 2.2 2001 1.3 2.2 2002 1.3 2.2 2003 1.2 2.2 2004 1.3

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Ιανουάριο 2014 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Ιανουάριο 2014 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 - FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Ιανουάριο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat

Διαβάστε περισσότερα

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Π Ρ Ο Τ Υ Π Ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Α Ν Α Β Ρ Υ Τ Ω Ν Σ Χ Ο Λ Ι Κ Ο Ε Τ Ο Σ : 2 0 1 7-2 0 1 8 Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Η Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ρ Ι Α : Β. Δ Η Μ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Τ Α

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ. της 30ής Αυγούστου 2001

ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ. της 30ής Αυγούστου 2001 ΕL ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ της 30ής Αυγούστου 2001 κατόπιν αιτήµατος της Τράπεζας της Ελλάδος αναφορικά µε σχέδιο νόµου σχετικά µε την κυκλοφορία τραπεζογραµµατίων και κερµάτων ευρώ και

Διαβάστε περισσότερα

Η φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Η φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση Επιστημονική ομάδα Taxheaven Στοιχεία για τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ισλανδία και την Νορβηγία: 1. Συντελεστές φορολογίας Φυσικών

Διαβάστε περισσότερα

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή 32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή Η Θεσσαλονίκη, από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια, είναι η δεύτερη σημαντική πόλη της αυτοκρατορίας. Αναπτύσσει σπουδαία εμπορική, πνευματική και πολιτική κίνηση, την

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη, 8 Μαΐου 2012 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229

Τρίτη, 8 Μαΐου 2012 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Τρίτη, 8 Μαΐου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Έκδοση από τη Eurostat του Δείκτη Όγκου

Διαβάστε περισσότερα

Χρήματα και Νομίσματα

Χρήματα και Νομίσματα Εκπαιδευτήριο TO ΠΑΓΚΡΗΤΙΟΝ Σχολικό Έτος 2007-2008 Συνθετικές εργασίες στο μάθημα Πληροφορική Τεχνολογία της Β Γυμνασίου: Όψεις της Τεχνολογίας Θέμα: Χρήματα και Νομίσματα Τμήμα: ΗΥ: Ομάδα: Β2 pc21 Ξενάκης

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Αποκλειστικό Πώς, πόσο και γιατί Χαµένοι από την ΚΑΠ του 2013;

Ε.Ε. Αποκλειστικό Πώς, πόσο και γιατί Χαµένοι από την ΚΑΠ του 2013; Ε.Ε. Αποκλειστικό Πώς, πόσο και γιατί Χαµένοι από την του 2013; Πρόλογος του ΕΛΙΑ & ΕΛΑΙΟΛΑ Ο Η µεταρρύθµιση της του 2003 ανήκει στο µακρινό παρελθόν. Ο «έλεγχος υγείας» (health check) ολοκληρώθηκε. Ήδη

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Ιούλιο 2012 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) και της Ευρωζώνης (17) - Στοιχεία της Eurostat

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Ιούλιο 2012 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) και της Ευρωζώνης (17) - Στοιχεία της Eurostat ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Δευτέρα, 10 Σεπτεμβρίου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 - FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα

Διαβάστε περισσότερα

sep4u.gr Δείκτες εκροών στην εκπαίδευση

sep4u.gr Δείκτες εκροών στην εκπαίδευση 3.2 Δείκτες εκροών στην εκπαίδευση Στην ενότητα αυτή θα αναφερθούμε συνολικά στα παραγόμενα αποτελέσματα (εκροές) μέσα από την επεξεργασία συγκεκριμένων δεικτών εκροών. Οι δείκτες διακρίνονται σε τρεις

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο 2012 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) και της Ευρωζώνης (17) - Στοιχεία της Eurostat

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο 2012 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) και της Ευρωζώνης (17) - Στοιχεία της Eurostat ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) και της Ευρωζώνης (17)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2010 και η Ελλάδα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2010 και η Ελλάδα Παραρτήματα ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2010 και η Ελλάδα Πίνακας Α1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ετήσια εκατοστιαία μεταβολή όγκου) Σταθμίσεις με ΑΕΠ 2010* 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΡΑ ΦΟΙΤΗΣΗΣ ΣΤΟΝ 2 Ο ΚΥΚΛΟ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΔΙΔΑΚΤΡΑ ΦΟΙΤΗΣΗΣ ΣΤΟΝ 2 Ο ΚΥΚΛΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΛΤΑ Πηγή: Ευρυδίκη (2011a, 2012) ΔΙΔΑΚΤΡΑ ΦΟΙΤΗΣΗΣ ΣΤΟΝ 2 Ο ΚΥΚΛΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Ποσοστό φοιτητών που πληρώνουν δίδακτρα για φοίτηση στον 2 o κύκλο σπουδών 13,8% Κανένας δεν πληρώνει ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ 31,0% Όλοι πληρώνουν

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ. Από τις πέντε (5) ερωτήσεις να απαντήσεις στις τρεις (3). Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες.

ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ. Από τις πέντε (5) ερωτήσεις να απαντήσεις στις τρεις (3). Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες. ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ Μάθημα: Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Τάξη: Β Γυμνασίου Ενότητα: Οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου Χρόνος εξέτασης: 45 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Από τις πέντε (5) ερωτήσεις να απαντήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Η κρίση γεννά κεντρικές οικονομικές διοικήσεις*

Η κρίση γεννά κεντρικές οικονομικές διοικήσεις* 116 ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Η κρίση γεννά κεντρικές οικονομικές διοικήσεις* Στο άρθρο με τίτλο «Κρίσεις: Είναι δυνατόν να αποτελούν κατασκευασμένο προϊόν;» εξετάστηκε η προκληθείσα, από μια ομάδα μεγάλων τραπεζιτών

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, η κομισιόν και οι λειτουργίες τους. Κωνσταντίνα Μαυροειδή

Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, η κομισιόν και οι λειτουργίες τους. Κωνσταντίνα Μαυροειδή Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, η κομισιόν και οι λειτουργίες τους Κωνσταντίνα Μαυροειδή Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ονομάζεται το εκλεγμένο κοινοβουλευτικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκλέγεται

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δεύτερες εκτιμήσεις για την εξέλιξη του Ακαθάριστου

ΘΕΜΑ: Δεύτερες εκτιμήσεις για την εξέλιξη του Ακαθάριστου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.197 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δεύτερες εκτιμήσεις για την εξέλιξη του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), κατά τη διάρκεια του

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα και Ανάλυση Παρατηρητήριο Ανταγωνιστικότητας ΕΛΛΑ Α 2002: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ

Έρευνα και Ανάλυση Παρατηρητήριο Ανταγωνιστικότητας ΕΛΛΑ Α 2002: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ Έρευνα και Ανάλυση Παρατηρητήριο Ανταγωνιστικότητας Τεύχος 6 Φεβρουάριος 2003 Μηνιαίο ελτίο Ανταγωνιστικότητας ΕΛΛΑ Α 2002: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ Σύνοψη Στις 14/1/2003 η Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 20 - Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η άφιξη του βασιλιά Γεωργίου του Α.

Ενότητα 20 - Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η άφιξη του βασιλιά Γεωργίου του Α. Ενότητα 20 - Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) Ιστορία Γ Γυμνασίου Η άφιξη του βασιλιά Γεωργίου του Α. Χρονολόγιο 1844: Συνταγματική μοναρχία (σύνταγμα) 1862: Έξωση του Όθωνα

Διαβάστε περισσότερα

1 η Αιτία: 2 η Αιτία: 3 η Αιτία:

1 η Αιτία: 2 η Αιτία: 3 η Αιτία: Εικονομαχία Αιτίες Συνέπειες Ορισμός: η θρησκευτική και πολιτική διαμάχη για τη λατρεία των εικόνων. 1 η Αιτία: 1η Συνέπεια: Αντίπαλες πλευρές: εικονομάχοι > το επίσημο κράτος και τμήμα του πληθυσμού εικονόφιλοι

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για τον μήνα Σεπτέμβριο 2012 - Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για τον μήνα Σεπτέμβριο 2012 - Πηγή Eurostat - ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για τον μήνα Ιούλιο 2012 - Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για τον μήνα Ιούλιο 2012 - Πηγή Eurostat - ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για

Διαβάστε περισσότερα

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 51 I Έκδοση στην ελληνική γλώσσα Νομοθεσία 62o έτος 22 Φεβρουαρίου 2019 Περιεχόμενα II Μη νομοθετικές πράξεις ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ Κανονισμός (ΕΕ) 2019/316 της Επιτροπής,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο 2015 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (19) - Στοιχεία της Eurostat

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο 2015 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (19) - Στοιχεία της Eurostat ΠΕΤΡΑΚΗ 8 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.170 - FAX: 210.32.59.169 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (19) - Στοιχεία της Eurostat Ο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΠΗΓΕΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΟ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΗΣ ΧΩΡΑΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΠΗΓΕΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΟ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΗΣ ΧΩΡΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΠΗΓΕΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΟ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΗΣ ΧΩΡΑΣ Για τη φορολογική μεταχείριση των συντάξεων που προέρχονται από πηγές Ελλάδας

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Ιανουάριο Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Ιανουάριο Πηγή Eurostat - ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Τετάρτη, 28 Μαρτίου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των

Διαβάστε περισσότερα

ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: ΕΤΟΥΣ 2009 (οριστικά στοιχεία)

ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: ΕΤΟΥΣ 2009 (οριστικά στοιχεία) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 21 Σεπτεμβρίου 2010 Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ Μείωση κατά 5,6 ποσοστιαίες μονάδες της ετήσιας πληρότητας κλινών κατά το, σε σχέση με το ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία της Νομισματικής Ενοποίησης

Η Θεωρία της Νομισματικής Ενοποίησης Η Θεωρία της Νομισματικής Ενοποίησης Περιεχόμενα Κεφαλαίου Έννοια και Στάδια Νομισματικής Ενοποίησης. Τα προσδοκώμενα αποτελέσματα της Νομισματικής Ενοποίησης. Η Διαδικασία της Μετάβασης προς τη Νομισματική

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ MΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ MΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016-2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ MΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ: Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 31/05/2017 ΧΡΟΝΟΣ: ΔΥΟ (2) ΩΡΕΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ: Το εξεταστικό

Διαβάστε περισσότερα

Στατιστικά απασχόλησης στην ΕΕ

Στατιστικά απασχόλησης στην ΕΕ Στατιστικά απασχόλησης στην ΕΕ Κύρια στατιστικά στοιχεία Ποσοστά απασχόλησης κατά φύλο, ηλικία και μορφωτικό επίπεδο Το 2014, στις χώρες της ΕΕ (EU-28) το ποσοστό απασχόλησης για τα άτομα ηλικίας 15 έως

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 1. Τι πρέπει να κατανοήσει ο μαθητής 2. Τεχνικές παρατηρήσεις και παραδείγματα Το χρήμα Για να κατανοήσει ο μαθητής γιατί το χρήμα (με οποιαδήποτε μορφή) διευκόλυνε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2011 και η Ελλάδα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2011 και η Ελλάδα Παραρτήματα ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2011 και η Ελλάδα Πίνακας Α1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ετήσια εκατοστιαία μεταβολή όγκου) Σταθμίσεις με ΑΕΠ 2011* 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα: Χρήστος Φιλίππου Τάξη: A2

Όνομα: Χρήστος Φιλίππου Τάξη: A2 Όνομα: Χρήστος Φιλίππου Τάξη: A2 1) Συγκριτική δραστηριότητα (Σπάρτη - Αθήνα): Κατάρτιση πίνακα στον οποίο να καταγράφονται ομοιότητες και διαφορές του αθηναϊκού και του σπαρτιατικού πολιτεύματος. Συγκριτικός

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογραφία. Μιχαήλ Βόδας Σούτσος Μεγάλος Διερµηνέας και ηγεµόνας της Μολδαβίας Dupré Louis, 1820

Εικονογραφία. Μιχαήλ Βόδας Σούτσος Μεγάλος Διερµηνέας και ηγεµόνας της Μολδαβίας Dupré Louis, 1820 Φαναριώτες Ονοµασία που δόθηκε στα µέλη της παλαιάς βυζαντινής αριστοκρατίας (µεταξύ εκείνων που δεν διέφυγαν στη Δύση ή δεν εξισλαµίσθηκαν) και σε εµπόρους από τις περιοχές του Πόντου, της Ανατολίας (:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 17.6.2011 COM(2011) 352 τελικό ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Ι. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ ( π.Χ.) 3. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. - Η Κρήτη κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη... εποχή.

Ι. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ ( π.Χ.) 3. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. - Η Κρήτη κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη... εποχή. Ι. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (3000-1100π.Χ.) 3. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - Η Κρήτη κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη... εποχή. - Ο σημαντικότερος οικισμός ήταν η... - Κατά τη 2 η και 3 η χιλιετία

Διαβάστε περισσότερα

Οι Ευρωπαίοι και οι γλώσσες τους

Οι Ευρωπαίοι και οι γλώσσες τους Ειδικό ευρωβαρόμετρο 386 Οι Ευρωπαίοι και οι γλώσσες τους ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στον πληθυσμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ευρύτερα ομιλούμενη μητρική γλώσσα είναι η γερμανική (16%), έπονται η ιταλική και η αγγλική (13%

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1o ΘΕΜΑ

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1o ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 6400 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1o ΘΕΜΑ 1.α. Να επιλέξετε και να γράψετε τη σωστή απάντηση για κάθε ομάδα από τις ακόλουθες ερωτήσεις: 1. Η ομηρική εποχή ονομάζεται επίσης:

Διαβάστε περισσότερα

Μαθαίνω για την Ευρώπη

Μαθαίνω για την Ευρώπη Όνομα: ΤΑΞΗ: Β 3 Μαθαίνω για την Ευρώπη Η Ευρώπη είναι μια από τις πέντε ηπείρους. Άσκηση: Βάλε σε κύκλο την Ευρώπη στον πιο πάνω χάρτη. Ο μύθος της Ευρώπης Κάποτε στη Φοινίκη, τη σημερινή Συρία, ζούσε

Διαβάστε περισσότερα

Οδικα οχήματα. Μονάδα : Χιλιάδες. Drill Down to Area. Μηχανοκίνητο όχημα για μεταφορά προϊόντων. Μοτοσικλέτες (>50cm3)

Οδικα οχήματα. Μονάδα : Χιλιάδες. Drill Down to Area. Μηχανοκίνητο όχημα για μεταφορά προϊόντων. Μοτοσικλέτες (>50cm3) Μονάδα : Χιλιάδες Αυστρία 1978 661.30 2,040.10 8.40 162.40 84.00 3,188.00 208.40 1,139.30 315.70 1979 594.60 2,244.60 8.70 172.50 87.20 3,343.90 179.10 1,090.50 323.60 1980 37.30 2,301.90 9.00 183.70 91.00

Διαβάστε περισσότερα

Το Διεθνές Νομισματικό Σύστημα. Από το Διμεταλλισμό στο Ευρώ

Το Διεθνές Νομισματικό Σύστημα. Από το Διμεταλλισμό στο Ευρώ Το Διεθνές Νομισματικό Σύστημα Από το Διμεταλλισμό στο Ευρώ Το Τρίληµµα των Ανοικτών Οικονοµιών 1. Σταθερότητα και Ελεγχος Συναλλαγματικής Ισοτιμίας 2. Χρήση Νομισματικής Πολιτικής για Εσωτερική Ισορροπία

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα Λόγια για τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό

Λίγα Λόγια για τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό Λίγα Λόγια για τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό Με τον όρο Μυκηναϊκός Πολιτισμός χαρακτηρίζεται ο προϊστορικός πολιτισμός της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, που αναπτύχθηκε την περίοδο 1600-1100 π. Χ., κυρίως στην

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2012 και η Ελλάδα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2012 και η Ελλάδα Παραρτήματα ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2012 και η Ελλάδα Πίνακας Α1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ετήσια εκατοστιαία μεταβολή όγκου) Σταθμίσεις με ΑΕΠ 2012* 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Ιούλιο 2011.

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Ιούλιο 2011. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 210.32.59.197 - FAX 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής,

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις-Απαντήσεις για το Ευρώ

Ερωτήσεις-Απαντήσεις για το Ευρώ Ερωτήσεις-Απαντήσεις για το Ευρώ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ 1. Πότε θα γίνει η εισαγωγή του ευρώ; Το ευρώ αναμένεται να εισαχθεί και να αποτελέσει επίσημο νόμισμα της χώρας την 1 η Ιανουαρίου 2008. 2. Πότε θα καταργηθεί

Διαβάστε περισσότερα

Ημερίδα «Οδική Ασφάλεια: Πολιτικές και Εξελίξεις» ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ο ΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΙΕΘΝΩΣ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α

Ημερίδα «Οδική Ασφάλεια: Πολιτικές και Εξελίξεις» ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ο ΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΙΕΘΝΩΣ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Ημερίδα «Οδική Ασφάλεια: Πολιτικές και Εξελίξεις» Αθήνα, 19 Μαρτίου 2010 ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ο ΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΙΕΘΝΩΣ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Γεώργιος Κανελλαΐδης, Καθηγητής ΕΜΠ Εθνικό

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: FAX:

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: FAX: ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Έκδοση από τη Eurostat του Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Φεβρουάριο 2012 - Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Φεβρουάριο 2012 - Πηγή Eurostat - ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Τετάρτη, 18 Απριλίου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: ΕΤΟΥΣ 2013 (προσωρινά στοιχεία)

ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: ΕΤΟΥΣ 2013 (προσωρινά στοιχεία) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ Πειραιάς, 30 Σεπτεµβρίου 2014 ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: ΕΤΟΥΣ (προσωρινά στοιχεία) Από

Διαβάστε περισσότερα

Τετάρτη, 10 Οκτωβρίου 2012 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229

Τετάρτη, 10 Οκτωβρίου 2012 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 Τετάρτη, 10 Οκτωβρίου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Έκδοση από τη Eurostat του Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο, για το μήνα

Διαβάστε περισσότερα

Ογάµοςκαιηθέσητηςγυναίκας στηναρχαίααθήνα

Ογάµοςκαιηθέσητηςγυναίκας στηναρχαίααθήνα Ογάµοςκαιηθέσητηςγυναίκας στηναρχαίααθήνα 4 ο ΓυµνάσιοΗρακλείου σχολικόέτος 2012 13 Τµήµα : Α4 Επιµέλεια : Μυρτώ Παγωµενάκη, Νίκη Μαραζάκη, Ευγενία Ορφανουδάκη Φιλόλογος :Ευαγγελία Σερδάκη 1 ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 1 ΒΥΖΑΝΤΙΟ Η ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΕΡΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ 2 ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ Συνομωσίες, ίντριγκες και μηχανορραφίες. Θρησκευτικός φανατισμός Δεισιδαιμονία.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ FAX ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ FAX ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 210.32.59.197 - FAX 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Έκδοση από τη Eurostat του Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο, για τον μήνα Ιούλιο, στις χώρες

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΕΡΑΤΩΣ ΚΟΖΑΚΟΥ-ΜΑΡΚΟΥΛΛΗ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΔΕΥΤΕΡΑ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015, 11:00 πμ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4. Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσµιο Πόλεµο (σελ )

Κεφάλαιο 4. Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσµιο Πόλεµο (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης Ε Ενότητα «Η Ελλάδα στον 20 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 4 Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσµιο Πόλεµο (σελ. 190 193) Το 1914 ξέσπασε στην Ευρώπη ο Α' Παγκόσµιος Πόλεµος. Η Ελλάδα, αφού οδηγήθηκε σε διχασµό

Διαβάστε περισσότερα

Το ρωμαϊκό κράτος κλονίζεται

Το ρωμαϊκό κράτος κλονίζεται Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ας διαβάσουμε τι θα μάθουμε στο σημερινό μάθημα: Σκοπός: Σκοπός του παρόντος μαθήματος είναι να απαντήσουμε σε ένα «γιατί»: Γιατί χρειάστηκε

Διαβάστε περισσότερα

ZA6284. Flash Eurobarometer 413 (Companies Engaged in Online Activities) Country Questionnaire Greece

ZA6284. Flash Eurobarometer 413 (Companies Engaged in Online Activities) Country Questionnaire Greece ZA8 Flash Eurobarometer (Companies Engaged in Online Activities) Country Questionnaire Greece FL - Companies engaged in online activities EL A Πουλάει η εταιρεία σας μέσω ίντερνετ ή/και χρησιμοποιεί συναλλαγές

Διαβάστε περισσότερα

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους 30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους Οι σταυροφόροι βοηθούμενοι από τους Βενετούς καταλαμβάνουν την Πόλη. Πολλοί Έλληνες αναγκάζονται να φύγουν και να ιδρύσουν

Διαβάστε περισσότερα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 25. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των 732. Ευρωεκλογές 13 Ιουνίου.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 25. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των 732. Ευρωεκλογές 13 Ιουνίου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 25 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των 732 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2003. Γενική ιεύθυνση Πληρоφόρησης και ηβσίων Σ έσεων. www.europarl.eu.int VO Communication - QA-55-03-536-GR-C - ISBN:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΕΠΑ.Λ

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΕΠΑ.Λ ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 7 ΟΥ & 8 ΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ-ΛΑΘΟΥΣ ΕΠΑ.Λ Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λανθασµένη καθεµία από τις παρακάτω προτάσεις σηµειώνοντας το αντίστοιχο

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Οκτώβριο Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Οκτώβριο Πηγή Eurostat - ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για

Διαβάστε περισσότερα

PROJECT : <<ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ >> Θεματικές ενότητες 1) ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

PROJECT : <<ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ >> Θεματικές ενότητες 1) ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 2o Γενικό Λύκειο Λαμίας Σχολικό έτος : 2012-2013 Τάξη : B Λυκείου PROJECT : ΟΜΑΔΑ 3 Θεματικές ενότητες 1) ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 2) ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Σεπτέμβριο Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Σεπτέμβριο Πηγή Eurostat - Τετάρτη, 16 Νοεμβρίου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με

Διαβάστε περισσότερα

ΔΑΠΑΝΕΣ ΕΣΟΔΑ. Προϋπολογισμός Προϋπολογισμός Μεταβολή (%)

ΔΑΠΑΝΕΣ ΕΣΟΔΑ. Προϋπολογισμός Προϋπολογισμός Μεταβολή (%) ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΑΡΙΘ. ΤΟΜΟΣ 1 - ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΣΟΔΩΝ A. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ Χρηματοδότηση του γενικού προϋπολογισμού Πιστώσεις που πρέπει να καλυφτούν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2014 και η Ελλάδα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2014 και η Ελλάδα Παραρτήματα ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2014 και η Ελλάδα Πίνακας Α1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ετήσια εκατοστιαία μεταβολή όγκου) Σταθμίσεις με ΑΕΠ 2014** 2009 2010 2011 2012 2013 2014*

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2013 και η Ελλάδα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2013 και η Ελλάδα Παραρτήματα ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2013 και η Ελλάδα Πίνακας Α1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ετήσια εκατοστιαία μεταβολή όγκου) Σταθμίσεις με ΑΕΠ 2013* 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Διαβάστε περισσότερα

Να δώσετε το περιεχόµενο των παρακάτω όρων: α. Οργανικός νόµος 1900 β. Συνθήκη φιλίας και συνεργασίας γ. «Ηνωµένη αντιπολίτευσις»

Να δώσετε το περιεχόµενο των παρακάτω όρων: α. Οργανικός νόµος 1900 β. Συνθήκη φιλίας και συνεργασίας γ. «Ηνωµένη αντιπολίτευσις» Να δώσετε το περιεχόµενο των παρακάτω όρων: α. Οργανικός νόµος 1900 β. Συνθήκη φιλίας και συνεργασίας γ. «Ηνωµένη αντιπολίτευσις» Β. Να αντιστοιχίσετε τα γράµµατα της στήλης Α µε αυτά της στήλης 1.Επανάσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ. Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ. Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 17.11.2003 COM(2003) 700 τελικό 2003/0274 (COD) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την τροποποίηση της απόφασης αριθ. 1419/1999/ΕΚ

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ (ΕΚ) ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την καθιέρωση του ευρώ /* COM/96/0499 ΤΕΛΙΚΟ - CNS 96/0250 */

Πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ (ΕΚ) ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την καθιέρωση του ευρώ /* COM/96/0499 ΤΕΛΙΚΟ - CNS 96/0250 */ Πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ (ΕΚ) ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την καθιέρωση του ευρώ /* COM/96/0499 ΤΕΛΙΚΟ - CNS 96/0250 */ Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. C 369 της 07/12/1996 σ. 0010 Πρόταση κανονισµού (ΕΚ) του Συµβουλίου για

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκή Οικονοµική Ολοκλήρωση Πληθυσµός, ΚΚΕισ., Προϋπολογισµός

Ευρωπαϊκή Οικονοµική Ολοκλήρωση Πληθυσµός, ΚΚΕισ., Προϋπολογισµός Ευρωπαϊκή Οικονοµική Ολοκλήρωση Πληθυσµός, ΚΚΕισ., Προϋπολογισµός ΤΕΙ Αθήνας 2010 εδοµένα της ΕΕ: Πληθυσµός Bulgaria 7,576.8 1.51 110,912 2.5 68.5 Cyprus 801.9 0.16 9,250 0.2 86.6 Czech Republic 10,512.4

Διαβάστε περισσότερα

Η εκτέλεση του προϋπολογισμού του οικονομικού έτους 2015 δείχνει πλεόνασμα ύψους ,74 ευρώ που προκύπτει από:

Η εκτέλεση του προϋπολογισμού του οικονομικού έτους 2015 δείχνει πλεόνασμα ύψους ,74 ευρώ που προκύπτει από: Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 17 Ιουνίου 2016 (OR. en) 9586/16 BUDGET 15 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Θέμα: Σχέδιο διορθωτικού προϋπολογισμού αριθ. 2 του γενικού προϋπολογισμού για το 2016: Εγγραφή

Διαβάστε περισσότερα

Η δύναμη της Ενιαίας Αγοράς

Η δύναμη της Ενιαίας Αγοράς Η δύναμη της Ενιαίας Αγοράς Ηδύναμη της Ενιαίας Αγοράς 457 εκατομμύρια κάτοικοι 10,26 τρισεκατομμύρια Ευρώ συνολικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων, προϊόντων και κεφαλαίων μεγαλύτερες

Διαβάστε περισσότερα