Καθεστώς τηλεοπτικών αδειών. Ένα αρρύθμιστο πεδίο δραστηριότητας

Transcript

1 Καθεστώς τηλεοπτικών αδειών. Ένα αρρύθμιστο πεδίο δραστηριότητας με τις ευλογίες του Νομοθέτη; - Του κου Νικολάου Παππά, Δικηγόρου Αθηνών ειδικευθέντος στο Δημόσιο Δίκαιο Ο διαγωνισμός των τηλεοπτικών αδειών βρίσκεται στην κορυφή της επικαιρότητας το τελευταίο διάστημα, με τους διάφορους ειδικούς και ειδικούς να παρουσιάζουν τις απόψεις τους για ένα καυτό θέμα που έχει απασχολήσει την ελληνική κοινωνία ούτε λίγο ούτε πολύ εδώ και μία τριακονταετία, από την κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών. Ως είθισται, δυστυχώς, στο ανεύθυνο και κατευθυνόμενο μιντιακό τοπίο της χώρας μας, ο καθένας κάνει την εμφάνισή του μέσα από τηλεοπτικά παράθυρα ή στήλες εφημερίδας για να εκφράσει είτε τις θέσεις των συμφερόντων που εξυπηρετεί, είτε για να παρουσιάσει με μεγαλόσχημο τρόπο την ουσιαστική του άγνοια Και ο δύσμοιρος πολίτης που αναζητά εναγωνίως υπεύθυνη και έγκυρη ενημέρωση, απορεί για τις πλήρως αντικρουόμενες απόψεις που του παρουσιάζονται και παραμένει όμηρος των τεράστιων πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων που διακυβεύονται σε αυτό το θέμα. Ποια είναι πραγματικά η πορεία που ακολούθησε η υπόθεση τις τελευταίες δεκαετίες; Είναι τελικά νόμιμη η διαδικασία που ακολουθήθηκε για τη χορήγηση των αδειών; Είναι σύννομη με την ευρωπαϊκή νομοθεσία; Ποιος ο ρόλος του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου; Καθώς και άλλα πολλά ερωτήματα

2 ταλανίζουν το μυαλό των πολιτών. Ο σύλλογός μας, ως συμμετέχων μέσα από την εφημερίδα και την ιστοσελίδα του στη δημόσια ενημέρωση των συναδέλφων, αποφάσισε να παραμερίσει τις ανούσιες και αβάσιμες απόψεις όσων διαδηλώνουν την άγνοια και το συμφέρον τους και να δώσει το βήμα μέσω της ιστοσελίδας του σε έγκριτους και καταρτισμένους νομικούς για να σας διαφωτίσουν εν συντομία και με κατανοητό λόγο για την υπόθεση με τις επιστημονικά τεκμηριωμένες τους θέσεις. Την αρχή σε αυτόν το δημόσιο διάλογο κάνει ο κος Νικόλαος Παππάς, δικηγόρος ειδικευθείς στο Δημόσιο Δίκαιο. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΩΝ ΑΔΕΙΩΝ. ΕΝΑ ΑΡΡΥΘΜΙΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΕΥΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΗ; Πολλά έχουν γραφτεί και ακουστεί μέχρι σήμερα για τον διαγωνισμό των τηλεοπτικών αδειών που ολοκληρώθηκε περίπου πριν από ένα μήνα! Κάποια από αυτά ισχύουν, κάποια άλλα ωστόσο είναι εκτός πραγματικότητας. Ο Συντακτικός Νομοθέτης έχει χαράξει πολύ ορθώς το γενικό πλαίσιο λειτουργίας του δημοσίου φορέα ραδιοτηλεόρασης καθώς και το καθεστώς αδειοδοτήσεως των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών. Το ζητούμενο είναι το τι έπραξε ο κοινός νομοθέτης εδώ και μια τριακονταετία περίπου. Πραγματοποιώντας μία ιστορική αναδρομή θα διαπιστώσουμε ότι ο κοινός νομοθέτης δεν έπραξε τίποτα επί της ουσίας προκείμενου να ρυθμίσει το ζήτημα των τηλεοπτικών αδειών. Οι πρώτοι νόμοι οι οποίοι κατήργησαν το κρατικό μονοπώλιο ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών και επέτρεψαν την ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών είναι οι νόμοι 1730/1987 και 1866/1989. Το 1989 είχαν χορηγηθεί περί τις 275 τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές άδειες ανά την Επικράτεια. Τη χαώδη αυτή κατάσταση επιχείρησε να αντιμετωπίσει ο νόμος 2328/1995 ο οποίος θέσπισε ένα

3 νέο σύστημα χορήγησης διοικητικών αδειών ιδρύσεως και λειτουργίας τηλεοπτικών σταθμών. Προκηρύξεις για την έκδοση αδειών λειτουργίας τοπικής και περιφερειακής εμβέλειας δημοσιεύθηκαν μετά την πάροδο τριών ετών, ήτοι την (4774/Ι,4775/Ι ΦΕΚ Β 14 και 15)και την (15011/Ε,ΦΕΚ Β 36). Στις όλως τυχαίως δημοσιεύθηκε ο νόμος 2644/1998 <<Για την παροχή συνδρομητικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών>>. Το άρθρο 17 του νόμου 2644/1998 όριζε, ότι οι τηλεοπτικοί σταθμοί περιφερειακής και τοπικής εμβέλειας που λειτουργούν κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος άρθρου και έχουν υποβάλει εμπροθέσμως αίτηση για χορήγηση άδειας λειτουργίας ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού σύμφωνα με τη διαδικασία των υπ αριθμ. 4775/Ι/ (ΦΕΚ παρ. 15), 4774/Ι/ (ΦΕΚ παρ. 14), 15011/Ε/ (ΦΕΚ παρ. 36) και 15012/Ε/ (ΦΕΚ παρ. 36) αποφάσεων του Υπουργού Τύπου και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης θεωρούνται ως νομίμως λειτουργούντες εντός της γεωγραφικής περιοχής που αντιστοιχεί στον αναγραφόμενο στην αίτησή τους Χάρτη Συχνοτήτων του Παραρτήματος ΙΙ της υπ αριθμ /Ε/ κοινής απόφασης των Υπουργών Μεταφορών και Επικοινωνιών και Τύπου και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΦΕΚ 785 Β ), μέχρι την έκδοση της απόφασης του Υπουργού Τύπου και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης με την οποία θα χορηγηθούν άδειες λειτουργίας ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών για την αντίστοιχη γεωγραφική περιοχή ή μέχρι την έκδοση απορριπτικής απόφασης μετά την ολοκλήρωση του προβλεπόμενου στο άρθρο 2 παρ. 5 περιπτώσεις γ και δ του ν. 2328/1995 ελέγχου συνδρομής των νόμιμων προϋποθέσεων ή της επάρκειας της τεχνικής μελέτης. Ωστόσο οι ανωτέρω διαγωνιστικές διαδικασίες μηδέποτε ολοκληρώθηκαν ενώ το 2001 μεσολάβησε και η συνταγματική αναθεώρηση με την οποία απέκτησε συνταγματική κατοχύρωση αλλά και ενισχυμένες αρμοδιότητες (μεταξύ των οποίων και η αρμοδιότητα εκδόσεως προκηρύξεων των διαδικασιών αδειοδοτήσεως ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών) το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Την έκβαση τελικώς των ανωτέρω

4 διαγωνιστικών διαδικασιών ρύθμισε ο νόμος 3051/2002 ο οποίος με το άρθρο 19 τις κατήργησε, παραπέμποντας ως προς την σύννομη λειτουργία των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών στις διατάξεις των νόμων 2328/1995 και 2644/1998 ενώ για τις ειδικότερες λεπτομέρειες προέβλεπε την έκδοση προεδρικού Διατάγματος. Επακολούθησε η έκδοση του προεδρικού διατάγματος 234/2003, το οποίο ακυρώθηκε ως αντισυνταγματικό με τις αποφάσεις 2502,2504 και 2508 του Συμβουλίου της Επικρατείας και κατ επέκταση έπαυσαν οι διαγωνιστικές διαδικασίες που είχαν αρχίσει βάσει αυτού. Έκτοτε και μέχρι σήμερα, με μια σειρά νομοθετημάτων, η λειτουργία των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών παρατεινόταν κατ έτος! Τελευταίο δράμα της πράξης αποτέλεσε ο νόμος 4343/2014 που έθεσε ως προθεσμία την για την έναρξη διαγωνιστικών διαδικασιών που αφορούν την λήψη τηλεοπτικών αδειών. Προηγουμένως είχε εκδοθεί ο Νόμος 4339/2015 που θα ρύθμιζε οριστικά το τοπίο των τηλεοπτικών αδειών όπως έχει τροποποιηθεί εσχάτως με το άρθρο 3 του Νόμου 4367/2016 και με βάσει τον οποίο προβλέπεται η χορήγηση τεσσάρων (4) τηλεοπτικών αδειών. Η συνταγματικότητα του Νόμου 4339/2015 θα κριθεί έως τα τέλη Σεπτεμβρίου από το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της Χώρας μας! Εκ της όχι και τόσο σύντομης ιστορικής αναδρομής, προκύπτει ότι ο κοινός νομοθέτης για διάφορους λόγους, όχι πάντοτε τόσο κατανοητούς, δεν κατάφερε να θεσμοθετήσει ένα σταθερό νομοθετικό καθεστώς λειτουργίας και αδειοδοτήσεως των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών με κριτήρια πάγια και αντικειμενικά. Ερωτάται λοιπόν, αντίκειται στο άρθρο 15 του Συντάγματος, ο περιορισμός του αριθμού των τηλεοπτικών αδειών (Νόμοι 4339/2015 και 4367/2016) σε τέσσερις;

5 Το άρθρο 15 του Συντάγματος ορίζει στο άρθρο 1 ότι οι προστατευτικές για τον τύπο διατάξεις του προηγούμενου άρθρου δεν εφαρμόζονται στον κινηματογράφο, τη φωνογραφία, τη ραδιοφωνία, την τηλεόραση και κάθε άλλο παρεμφερές μέσο μετάδοσης λόγου ή παράστασης. Το δε άρθρο 2 ορίζει ότι η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους. O έλεγχος και η επιβολή των διοικητικών κυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης που είναι ανεξάρτητη αρχή, όπως νόμος ορίζει. O άμεσος έλεγχος του Κράτους, που λαμβάνει και τη μορφή του καθεστώτος της προηγούμενης άδειας, έχει ως σκοπό την αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων του λόγου και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας. Το ΣτΕ ερμηνεύοντας παγίως την ανωτέρω συνταγματική διάταξη τόσο πριν όσο και μετά την συνταγματική αναθεώρηση του 2001, κάνει δεκτό ότι με το άρθρο 15 του Συντάγματος δεν θεσπίζεται ατομικό δικαίωμα ιδρύσεως τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού σταθμού, αλλά η διαμόρφωση ενός τέτοιου δικαιώματος επαφίεται στον κοινό νομοθέτη, ο οποίος κατά την ρύθμιση του εν λόγω θέματος τελεί υπό τους όρους και τους περιορισμούς της παρ.2 αυτού του άρθρου (ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΣΤΕ 5040/1987, 1145/1988, 2501/2004, 2784/2007,3315/2014, Δ Τμήμα ΣτΕ 560/2012, 996/2013). Συνεπώς η εκ του νόμου πρόβλεψη τεσσάρων τηλεοπτικών αδειών δεν αντίκειται στο άρθρο 15.παρ 2 του Συντάγματος. Αξίζει εντούτοις να υπομνησθεί ότι πιο φιλελεύθερη και καθόλου νομικά παρωχημένη εμφανίζεται η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων( Αποφάσεις Informationsverein Lentia κατά Αυστρίας, Meltex Ltd &Mesrop Movseyan

6 κατά Αρμενίας). Αφού λοιπόν δεν χωλαίνει συνταγματικώς η θέσπιση του καθεστώτος των τεσσάρων τηλεοπτικών αδειών δια των ρυθμίσεων του Νόμου 4339/2015 όπως έχει τροποποιηθεί, τούτο συνεπάγεται ότι ό Νόμος είναι καλώς καμωμένος; Η απάντηση στο ερώτημα θα πρέπει να εκκινήσει από μια παραδοχή αδιαμφισβήτητη. Η τηλεόραση διαθέτει τεράστια δύναμη επηρεασμού, μέχρις του σημείου να υποστηρίζεται ότι η έμμεση τηλεοπτική εμπειρία υπερσκελίζει την άμεση εμπειρία της ζωής (Δαγτόγλου Ατομικά Δικαιώματα). Συνακόλουθα η άσκηση κατά το άρθρο 15 του Συντάγματος, ελεγκτικής αρμοδιότητας απευθείας από τα κυβερνητικά όργανα ή από όργανα εντεταγμένα στο πλαίσιο της διοικητικής ιεραρχίας προκαλεί εντονότατες αμφισβητήσεις ως προς το σκοπό και τις σφαίρες επιρροής που θέλει να δημιουργήσει η εκάστοτε κυβέρνηση. Για αυτό με τα άρθρα 15 παρ.2 και 101. Α κατοχυρώθηκε συνταγματικώς η λειτουργία της ανεξάρτητης αρχής του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεοράσεως. Παρά ταύτα δια του Νόμου 4339/2015(όπως έχει τροποποιηθεί) γυρίζουμε 15 χρόνια πίσω! Το άρθρο 2 παρ. 4 του Νόμου 4339/2015 ορίζει ότι με απόφαση του Υπουργού στον οποίο ανατίθενται εκάστοτε οι αρμοδιότητες της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, μετά από αιτιολογημένη γνώμη του Ε.Σ.Ρ. και δημόσια διαβούλευση, καθορίζεται ο αριθμός των δημοπρατούμενων αδειών παρόχου περιεχομένου επίγειας ψηφιακής τηλεοπτικής ευρυεκπομπής ελεύθερης λήψης ανά κατηγορία εμβέλειας (εθνικής ή περιφερειακής), προγράμματος (ενημερωτικού ή μη ενημερωτικού), είδος περιεχομένου σε περίπτωση ενημερωτικού προγράμματος (γενικού ή θεματικού περιεχομένου), είδος στόχευσης (γενικής ή ειδικής) σε περίπτωση μη ενημερωτικού προγράμματος και είδος θεματικού περιεχομένου σε περίπτωση προγράμματος ειδικής στόχευσης, η δε τιμή εκκίνησης ανά κατηγορία δημοπρατούμενης άδειας καθορίζεται με κοινή απόφαση

7 του Υπουργού Οικονομικών και του Υπουργού στον οποίο ανατίθεται εκάστοτε οι αρμοδιότητες της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, μετά από γνώμη του Ε.Σ.Ρ, ενώ και το άρθρο 2 Α παρ.2 (προσθήκη Νόμου 4367/2016) ορίζει ότι κατά την πρώτη εφαρμογή του παρόντος, η διαγωνιστική διαδικασία για τη χορήγηση των αδειών της προηγούμενης παραγράφου διενεργείται από τον Υπουργό στον οποίο έχουν ανατεθεί οι αρμοδιότητες της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, ο οποίος εκδίδει τη σχετική προκήρυξη, χορηγεί τις άδειες και προβαίνει σε όλες τις επιμέρους ενέργειες που προβλέπονται από τα άρθρα 3 έως και 15 του παρόντος. Με βάση τις διατάξεις του Νόμου 4339/2015 έχουν εκδοθεί και τέσσερις Υπουργικές Αποφάσεις (4297/2016, 7230/2016, 7984/2016, 7752/2016) με τις οποίες μεταφέρονται αποφασιστικές αρμοδιότητες του Ε.Σ.Ρ στην Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης που εποπτεύεται αμέσως από τον Υπουργό Επικρατείας. Κατ ακολουθία οι ρυθμίσεις του Νόμου και των Υπουργικών αποφάσεων με τις οποίες η δημοπρασία και η χορήγηση τηλεοπτικών αδειών πραγματοποιείται από Υπουργό της Κυβέρνησης η από φορέα άμεσα εποπτευόμενο από τον τελευταίο και όχι από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης αντιβαίνουν προδήλως στα άρθρα 15 παρ. 2 και 101.Α του Συντάγματος για τους λόγους που εκτέθηκαν ανωτέρω και κατά πάσα πιθανότητα οι ρυθμίσεις αυτές θα κριθούν αντισυνταγματικές από το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της Χώρας. Πολύ σύντομα θα γνωρίζουμε! Αθήνα, Παππάς Νικόλαος Δικηγόρος Αθηνών ειδικευθείς στο Δημόσιο Δίκαιο, LLM University of Edinburgh, International Commercial Law.