Λειτουργικά. Συστήματα Ι. Συστήματα Αρχείων. Χειρισμός και Διαχείριση Linux. Φ ρ ο ν τ ι σ τ ή ρ ι ο. Αριστείδης Ηλίας

Transcript

1 Λειτουργικά Αριστείδης Ηλίας Συστήματα Ι Φ ρ ο ν τ ι σ τ ή ρ ι ο Συστήματα Αρχείων Χειρισμός και Διαχείριση Linux

2 Εισαγωγή στα Λειτουργικά Συστήματα Εγκατάσταση Ιδεατής Μηχανής Linux Συστήματα Αρχείων Χειρισμός και Διαχείριση Linux Shell Scripting Διεργασίες-Νήματα Διαχείριση Μνήμης Είσοδος και Έξοδος Αδιέξοδα

3 Βασικές Λειτουργίες του OS σε Αρχεία Δόμηση Ονομασία Προσπέλαση Χρήση Προστασία Υλοποίηση Διαχείριση

4 Αποδεκτά ονόματα και μεγέθη ονομάτων Αποδεκτοί χαρακτήρες ονομάτων φακέλων και αρχείων Λατινικοί χαρακτήρες Ελληνικοί χαρακτήρες Σημεία στίξης Αριθμοί, κ.λπ. εκτός από τον χαρακτήρα "/" (γιατί;;;) Μέγεθος ονομάτων αρχείων και καταλόγων μέχρι 255 χαρακτήρες Προεκτάσεις ονομάτων αρχείων, από 1 μέχρι 3 χαρακτήρες (σε windows vista και νεώτερα υποστηρίζονται περισσότεροι χαρακτήρες)

5 Προτιμότεροι χαρακτήρες a-z, A-Z 0-9 ".", "_", ",", "-", "+".

6 Παραδείγματα Επεκτάσεων Ονομάτων Αρχείων

7 Βασικές έννοιες Φάκελοι (folder ή directory) Γονικός φάκελος (parent folder) / «ριζικός» φάκελος (root folder) Το σύνολο των αρχείων και των καταλόγων αποτελούν το σύστημα αρχείων (file system) / bin etc home tmp usr stus2001 stud2002 bin etc username username

8 Τύποι Αρχείων Κανονικά Αρχεία Κατάλογοι Ειδικά Αρχεία Χαρακτήρων, που σχετίζονται με την είσοδο/ έξοδο και χρησιμοποιούνται για να μοντελοποιήσουν σειριακές συσκευές Ι/Ο Ειδικοί Φάκελοι Μπλοκ, τα οποία μοντελοποιούν δίσκους

9 Μορφή Δυαδικών (Εκτελέσιμων) Αρχείων Ενότητες: Κεφαλίδα, Κώδικας, Δεδομένα, bit επαναφοράς και Πίνακας Συμβόλων Μαγικός Αριθμός, δηλώνει ότι το αρχείο είναι εκτελέσιμο Τα μεγέθη αναφέρονται στα τμήματα που ακολουθούν μετά την επικεφαλίδα Διεύθυνση εκκίνησης της εκτέλεσης Bits σημαίας Πίνακας Συμβόλων. Χρησιμοποιείται στην απασφαλμάτωση (debugging)

10 Μορφή Δυαδικών Αρχείων Αρχειοθήκης Συλλογή διαδικασιών βιβλιοθήκης, οι οποίες έχουν μεταγλωττιστεί αλλά δεν έχουν συνδεθεί Η Κεφαλίδα περιέχει το όνομα του τμήματος, την ημερομηνία δημιουργίας, τον ιδιοκτήτη, τον κώδικα προστασίας και το μέγεθος

11 Χαρακτηριστικά ή Μεταδεδομένα Αρχείων

12 Λειτουργίες Αρχείων Δημιουργία (Create) Διαγραφή (Delete) Άνοιγμα (Open) Κλείσιμο (Close) Ανάγνωση (Read) Εγγραφή (Write) Προσθήκη (Append) Αναζήτηση (Seek) Λήψη Χαρακτηριστικών (Get attributes) Καθορισμός Χαρακτηριστικών (Set attributes) Μετονομασία (Rename)

13 Ιδιαιτερότητες του LINUX Σε αντίθεση με τα Windows, οι καταλήξεις των ονομάτων των αρχείων και των φακέλων δεν παίζουν κανένα ρόλο Έτσι υπάρχουν ονόματα φακέλων που να περιέχουν τελεία (.), όπως /etc/init.d/ Το Linux είναι case sensitive δηλαδή τα πεζά/κεφαλαία γράμματα έχουν διαφορά και σημασία Είναι το /etc/init.d ίδιο με το /etc/init.d;

14 Κατάλογοι και Διαδρομές (Paths) Τι είναι Κατηγορίες Συστημάτων Καταλόγων Ενός επιπέδου Ιεραρχικά

15 Διαδρομές (Paths) Απόλυτες Σχετικές / bin etc home tmp usr stud2001 stud2001 bin etc username X /usr/bin/ /home/stud/username

16 Λειτουργίες Καταλόγων Δημιουργία (Create) Διαγραφή (Delete) Άνοιγμα (Opendir) Κλείσιμο (Closedir) Ανάγνωση (Readdir) Μετονομασία (Rename) Σύνδεση (Link) Αποσύνδεση (Unlink)

17 Σύνδεσμοι Ένα αρχείο εμφανίζεται σε περισσότερους από έναν καταλόγους. Στο σύνδεσμο καθορίζεται ένα υπάρχον αρχείο και ένα όνομα διαδρομής μέχρι αυτό το αρχείο και δημιουργείται ένας σύνδεσμος από το υπάρχον αρχείο προς το όνομα που καθορίζει η διαδρομή Οι σύνδεσμοι αυτού του τύπου αυξάνουν το μετρητή στον κόμβο i του αρχείου, έτσι ώστε να μπορούν να παρακολουθούν τον αριθμό των καταχωρήσεων σε καταλόγους που περιέχουν το αρχείο και ονομάζονται και Πραγματικοί Σύνδεσμοι (Hard Links) Μια παραλλαγή είναι οι Συμβολικοί Σύνδεσμοι (Symbolic Links), όπου αντί να έχουμε δύο ονόματα που δείχνουν στην εσωτερική δομή δεδομένων που αναπαριστά ένα αρχείο, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα όνομα το οποίο δείχνει σε ένα (μικρό σε μέγεθος) αρχείο που κατονομάζει ένα άλλο αρχείο. Πλεονέκτημα των συμβολικών συνδέσμων ότι μπορούν να ξεπερνούν τα όρια ενός δίσκου και να λειτουργούν και με απομακρυσμένα συστήματα, αλλά η υλοποίησή τους είναι λιγότερο αποδοτική.

18 Υλοποίηση των Καταλόγων

19 Υλοποίηση των Καταλόγων

20 Κοινόχρηστα αρχεία

21 Κοινόχρηστα αρχεία

22 Εμφάνισης περιεχομένου ls- εμφανίζει τα ονόματα των αρχείων και των φακέλων Γενική σύνταξη ls <επιλογές> <διαδρομή_ή_όνομα_αρχείου>. (τελεία).. (δυο τελείες) ~ ls ls.. (ποια περιεχόμενα επιστρέφει) ls /usr ls home/ (σε ποιο φάκελο βρίσκεστε και τι υποδηλώνει η κάθετος στο τέλος του ορίσματος) ls tmp ls -al /usr/bin

23 Μετακίνηση σε Φακέλους cd (change directory)- αλλαγή φακέλου εργασίας Η γενική σύνταξη: cd <επιλογές> <διαδρομή> path- μπορεί να είναι σχετικό ή απόλυτο cd /usr cd / cd.. cd../etc

24 Εμφάνιση Τρέχοντος Φακέλου pwd (print working directory)- εμφάνιση τρέχοντος φακέλου εργασίας

25 Δημιουργία-Μετακίνηση-Διαγραφή Φακέλων και Αρχείων mkdir (make directory)- δημιουργία φακέλου Χρήση σχετικών ή απόλυτων διαδρομών rmdir <διαδρομή> mv (move)- μετακίνηση φακέλου (ή αρχείου) mv <πηγή> <προορισμός> rm (remove)- διαγραφή φακέλου (ή αρχείου) -r, διαγράφει φακέλους με περιεχόμενο Για αρχεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί το όνομα αρχείου, οι χαρακτήρες μπαλαντέρ (παραλείπεται το r) rm r <διαδρομή>

26 Χαρακτήρες Μπαλαντέρ?- ένας ακριβώς χαρακτήρας ls myfile.??? ls myfil?.e?? *- από κανέναν μέχρι «άπειρους» χαρακτήρες ls myfile.* ls myfil*.e* ls *.exe ls *.* [...]- συγκεκριμένοι χαρακτήρες ls [mht]file.exe Απάντηση συστήματος: mfile.exe hfile.exe tfile.exe mhfile.exe

27 Αντιγραφή Φακέλων και Αρχείων- Εμφάνιση του Δένδρου των Φακέλων cp (copy)- αντιγραφή περιεχομένου Χρήση σχετικών ή απόλυτων διαδρομών Για αρχεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί το όνομα αρχείου, οι χαρακτήρες μπαλαντέρ cp <πηγή> <προορισμός> pstree- εμφάνιση του δένδρου των φακέλου στο σύστημα pstree

28 Βασικοί Φάκελοι Linux/Unix Φάκελος /bin /etc /usr /usr/bin /usr/local /sbin /var /tmp /dev /boot /root /home Περιγραφή Περιεχομένου Κοινά εκτελέσιμα προγράμματα που μοιράζονται το σύστημα, ο διαχειριστής και οι χρήστες Ρυθμίσεις συστήματος και εφαρμογών Αρχεία εφαρμογών, βιβλιοθηκών και χειριστών Εκτελέσιμα προγράμματα Λογισμικό ανεπτυγμένο από τους χειριστές Εκτελέσιμα προγράμματα για το σύστημα και το διαχειριστή Ουρές και πληροφορίες λειτουργίας συστήματος Προσωρινά δεδομένα Αναφορές για το υλικό των περιφερειακών συσκευών της CPU, που παρουσιάζονται σαν αρχεία με ειδικές ιδιότητες Αρχεία απαραίτητα για την εκκίνηση του συστήματος και δεδομένα του πυρήνα (vmlinuz και grub) Φάκελος χειριστή συστήματος Προσωπικοί κατάλογοι των κοινών χρηστών

29 Βασικοί Φάκελοι Linux/Unix Φάκελος /lib /lost+found /mnt /net /opt /proc /initrd Περιγραφή Περιεχομένου Αρχεία βιβλιοθηκών, περιέχει αρχεία για όλα τα είδη των προγραμμάτων που είναι αναγκαία για το σύστημα και τους χρήστες Κάθε διαμέρισμα έχει έναν κατάλογο lost+found στον κύριο κατάλογό του. Εδώ βρίσκονται αρχεία που διασώζονται σε καταστάσεις διακοπών λειτουργίας. Σημείο προσάρτησης για εξωτερικά συστήματα, π.χ. DVD-ROM Σημείο προσάρτησης για απομακρυσμένα συστήματα αρχείων Περιέχει επιπλέον λογισμικό και λογισμικό τρίτων εταίρων Ένα εικονικό σύστημα αρχείων που περιέχει πληροφορίες σχετικά με τους πόρους του συστήματος Εμφανίζεται σε ορισμένες διανομές και περιέχει πληροφορίες για την εκκίνηση

30 Σημαντικότερα Αρχεία Linux/Unix aliases Αρχείο httpd.conf Λειτουργία Αρχείο ψευδωνύμων, όπου τοπικά ονόματα χρηστών ταυτίζονται με διευθύνσεις υπηρεσιών ή άλλες τοπικές διευθύνσεις. Εφαρμογή κυρίως σε ονόματα ταχυδρομείου για τους διακομιστές ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Αρχεία διαμόρφωσης για τον διακομιστή ιστού Apache. bashrc Αρχεία διαμόρφωσης σε επίπεδο συστήματος για το Bourne Again SHell. Ορίζει λειτουργίες και συνώνυμα για όλους τους χρήστες. Άλλοι φλοιοί μπορεί να έχουν δικά τους αντίστοιχα αρχεία, όπως cshrc. crontab/ cron.* Διαμόρφωση εργασιών που πρέπει να εκτελούνται περιοδικά εφεδρικά αντίγραφα, ενημερώσεις βάσεων δεδομένων του συστήματος, καθαρισμός του συστήματος, ανακύκλωση αρχείων καταγραφής, κ.λπ. default filesystems Προκαθορισμένες επιλογές για ορισμένες εντολές, όπως η useradd. Γνωστά συστήματα αρχείων: ext3, vfat, iso9660, κ.λπ. fstab Λίστα διαμερισμάτων και των σημείων προσάρτησής τους (mount points).

31 Σημαντικότερα Αρχεία Linux/Unix ftp* group hosts inittab issue Αρχείο ld.so.conf lilo.conf, silo.conf, aboot.conf, κ.λπ. logrotate.* Λειτουργία Διαμόρφωση του διακομιστή ftp: ποιος μπορεί να συνδεθεί, ποια μέρη του συστήματος είναι προσβάσιμα, κ.λπ. Αρχείο διαμόρφωσης των ομάδων χρηστών. Για τη τροποποίησή του χρησιμοποιούμε τις υπηρεσίες groupadd, groupmod και groupdel. Λίστα των μηχανημάτων που μπορούν να προσπελαστούν μέσω δικτύου χωρίς τη χρήση υπηρεσίας ονομάτων πεδίων (DNS). Πληροφορίες εκκίνησης (αριθμός τερματικών κειμένου, κ.λπ.) Πληροφορίες για τη διανομή (αριθμός διανομής, πληροφορίες πυρήνα). Τοποθεσία των αρχείων βιβλιοθήκης. Πληροφορίες εκκίνησης για το LILO ( LInux Loader), παλιότερο σύστημα εκκίνησης που σταδιακά αντικαθίσταται από το GRUB. Ανακύκλωση των αρχείων καταγραφής, για να αποφεύγεται η συσσώρευση μεγάλου όγκου δεδομένων.

32 Σημαντικότερα Αρχεία Linux/Unix Αρχείο mail modules.conf motd mtab nsswitch.conf pam.d passwd printcap Λειτουργία Κατάλογος με οδηγίες για τη συμπεριφορά του διακομιστή ταχυδρομείου. Διαμόρφωση των αρθρωμάτων που χειρίζονται ειδικούς οδηγούς συσκευών. Μήνυμα της Ημέρας (Message Of The Day): Εμφανίζεται σε όποιον συνδέεται στο σύστημα (σε διεπαφή κειμένου), μπορεί να χρησιμοποιηθεί από το διαχειριστή για ανακοινώσεις σχετικές με το σύστημα. Συστήματα αρχείων που είναι προσαρτημένα. Ποτέ μην τροποποιείτε αυτό το αρχείο. Σειρά με την οποία γίνεται η αναζήτηση ονομάτων hosts στο δίκτυο. Διαμόρφωση των modules ταυτοποίησης. Λίστα των τοπικών χρηστών. Για τη τροποποίησή του χρησιμοποιούμε τις υπηρεσίες useradd, usermod και userdel. Αρχείο διαμόρφωσης εκτυπωτών (ξεπερασμένο μεν, αλλά ακόμη συχνά χρησιμοποιούμενο)

33 Σημαντικότερα Αρχεία Linux/Unix profile rc* Αρχείο resolv.conf sendmail.cf services sndconfig or sound ssh sysconfig Λειτουργία Αρχείο διαμόρφωσης- σε επίπεδο συστήματος- μεταβλητών περιβάλλοντος κελύφους, προεπιλεγμένες ιδιότητες νέων αρχείων, κ.λπ. Κατάλογοι που καθορίζουν τις ενεργές υπηρεσίες σε κάθε επίπεδο εκκίνησης. Σειρά επικοινωνίας με διακομιστές DNS (μόνο). Κύριο αρχείο διαμόρφωσης για το διακομιστή Sendmail. Κατάλογος των θυρών που αντιστοιχούν σε διάφορες υπηρεσίες (όχι μόνο υπάρχουσες). Κατάλογος διαμόρφωσης κάρτας ήχου και σχετικών συμβάντων. Κατάλογος με αρχεία διαμόρφωσης για το secure shell (ssh) πελάτη και διακομιστή. Κατάλογος με αρχεία διαμόρφωσης συσκευών: πληκτρολόγιο, ποντίκι κ.λπ. (ειδικά στο RedHat)

34 Σημαντικότερα Αρχεία Linux/Unix X11 Αρχείο xinetd.* or inetd.conf Λειτουργία Κατάλογος διαμόρφωσης για τον διακομιστή γραφικής διεπαφής Χ11 (αλλού μπορεί να είναι Xfree). Επίσης περιλαμβάνονται γενικές κατευθύνσεις για τους διαθέσιμους διαχειριστές παραθύρων, για παράδειγμα gdm, fvwm, twm, κ.λπ. Αρχεία διαμόρφωσης των υπηρεσιών Διαδικτύου που εκτελούνται από τον δαίμονα Διαδικτύου του συστήματος (όχι από ανεξάρτητο δαίμονα).

35 Σημαντικότερα Αρχεία Linux/Unix Παράδειγμα crontab /etc]# more crontab SHELL=/bin/bash PATH=/sbin:/bin:/usr/sbin:/usr/bin MAILTO=root HOME=/ # run-parts # commands to execute every hour 01 * * * * root run-parts /etc/cron.hourly # commands to execute every day 02 4 * * * root run-parts /etc/cron.daily # commands to execute every week 22 4 * * 0 root run-parts /etc/cron.weekly commands to execute every month * * root run-parts /etc/cron.monthly

36 Σημαντικότερα Αρχεία Linux/Unix Παράδειγμα httpd.conf # Change this to Listen on specific IP addresses as shown below to # prevent Apache from glomming onto all bound IP addresses. # #Listen :80 Listen 80 # # Dynamic Shared Object (DSO) Support # # To be able to use the functionality of a module which was built as a DSO you # have to place corresponding `LoadModule' lines at this location so the # directives contained in it are actually available _before_ they are used. # Statically compiled modules (those listed by `httpd -l') do not need # to be loaded here. # # Example: # LoadModule foo_module modules/mod_foo.so # LoadModule access_compat_module modules/mod_access_compat.so LoadModule actions_module modules/mod_actions.so LoadModule alias_module modules/mod_alias.so LoadModule allowmethods_module modules/mod_allowmethods.so LoadModule asis_module modules/mod_asis.so

37 Διαχείριση Αρχείων less- εμφανίζει το περιεχόμενο ενός αρχείου στην οθόνη (χωρίς δυνατότητα διαχείρισής του) less <όνομα_αρχείου> more- εμφανίζει (επίσης) περιεχόμενα ενός αρχείου ανά σελίδες more <όνομα_αρχείου> cat- συνενώνει αρχεία παρουσιάζοντας το αποτέλεσμα cat <όνομα_αρχείου_1> <όνομα_αρχείου_2> <όνομα_αρχείου_n>

38 Διαχείριση Αρχείων diff- εμφανίζει τις διαφορές μεταξύ δύο αρχείων diff <όνομα_αρχείου_1> <όνομα_αρχείου_2> head- εμφανίζει τις πρώτες 10 γραμμές ενός αρχείου head f <όνομα_αρχείου> tail- εμφανίζει τις τελευταίες 10 γραμμές ενός αρχείου Χρήσεις!!! tail f <όνομα_αρχείου>

39 Κατηγορίες Χρηστών Κάθε αρχείο ή φάκελος ανήκει σε ένα χρήστη-ιδιοκτήτη (owner). Ο ιδιοκτήτης ανήκει σε μια ομάδα χρηστών (group) Και υπάρχουν όλοι οι άλλοι χρήστες (others)

40 Τύποι Δικαιωμάτων Διακρίνονται σε: Ανάγνωσης- Read, συντομογραφία r Εγγραφής- Write, συντομογραφία w Εκτέλεσης- Execute or Search, συντομογραφία x Κάθε κατηγορία χρηστών χαρακτηρίζεται και από τις τρεις κατηγορίες δικαιωμάτων Κάθε αρχείο ή φάκελος έχει ένα σύνολο αδειών πρόσβασης (permissions) που καθορίζουν ποια δικαιώματα έχει και ποιος

41 Αποτέλεσμα της Χρήσης Δικαιωμάτων Δικαίωμα Για αρχείο Για φάκελο r (read) w (write) x (execute) Ανάγνωση- Εκτύπωση Τροποποίηση- Διαγραφή Εκτέλεση για εκτελέσιμα αρχεία ή Αναζήτηση Τα περιεχόμενα μπορούν να εμφανισθούν, χωρίς να γίνεται αναζήτηση Προσθήκη- Αφαίρεση αρχεία εντός του φακέλου Δυνατότητα αναζήτησης περιεχομένου, ενώ μπορεί να γίνει τρέχον φάκελος εργασίας

42 Εμφάνιση Δικαιωμάτων Εμφάνιση πληροφοριών με την: ls l owner group OwnerGroupOthers -r-xr-xr-x 3 username students Jan myprogram.c drwxr-xr-x 5 username students Jan /public_html/ lrwxr-xr-x 5 username students Jan /public_html/ Object type (file, directory, symbolic link)

43 Εύρεση Δικαιώματα Αύξουσα Αρίθμηση r w x

44 Εύρεση Δικαιώματα Σύμβολο Κατηγορίας Χρηστών u g o a User Group Other All Three Κατηγορία Χρηστών Τελεστής + Προσθήκη - Αφαίρεση = Ισότητα Περιγραφή Λειτουργίας Σύμβολο Δικαιώματος r w x s t Περιγραφή Ανάγνωση Εγγραφή Εκτέλεση ή Αναζήτηση setuid/ setgid sticky

45 Αλλαγή Δικαιωμάτων Το s (setuid και setgid) έχει διαφορετική ερμηνεία για αρχεία και φακέλους Για εκτελέσιμα αρχεία ορίζει ότι ανεξάρτητα από το χρήστη που εκτελεί την εντολή, η διεργασία θα λειτουργήσει με το userid και/ή το groupid του ιδιοκτήτη του αρχείου Για φακέλους ορίζει ότι τα αρχεία που θα δημιουργηθούν μέσα στο φάκελο θα ανήκουν στo group που ανήκει ο φάκελος Στις υπόλοιπες περιπτώσεις χρήσης αγνοούνται Το t (sticky) έχει διαφορετική ερμηνεία για κάθε έκδοση του Unix/Linux, στο Linux ωστόσο εάν ένας φάκελος έχει ενεργοποιημένο το s, τότε κάθε αρχείο μέσα σ αυτόν μπορεί να το σβήσει μόνο ένας εκ των: Ιδιοκτήτη του αρχείου Ιδιοκτήτη του φακέλου root

46 Αλλαγή Δικαιωμάτων chmod- αλλάζει τα δικαιώματα αρχείου ή φακέλου Γενική σύνταξη chmod <δικαιώματα> <αρχείο ή φάκελος> Τα <δικαιώματα> μπορούν να δηλωθούν με δύο τρόπους με την αλφαριθμητική έκφραση ή τον αριθμό υποδήλωσης του δικαιώματος: <ugoa><+-=><rwx>, όπου <ugoa> είναι ένα από τα u=user(owner), g=group, o=other, a=all <+-=> είναι ένα από τα + προσθήκη, - αφαίρεση, = τοποθέτηση chmod xyz <όνομα_αρχείου>, όπου x, y, z είναι ακέραιος αριθμός που καθορίζει τα δικαιώματα ανά κατηγορία χρηστών chmod -R <δικαιώματα> <όνομα_φακέλου> (για όλα τα αρχεία ενός φακέλου)

47 Άσκηση στα Δικαιώματα Τι γίνεται με την εκτέλεση των εντολών: chmod 735 <όνομα_αρχείου> chmod g+wr <όνομα_αρχείου> chmod o+rx <όνομα_αρχείου> chmod u+x <όνομα_αρχείου> chmod o-r <όνομα_φακέλου> chmod go-rwx <όνομα_αρχείου> chmod g-wx <όνομα_αρχείου>

48 Προσθήκη Ομάδας Χρηστών groupadd- δημιουργεί μια νέα ομάδα χρηστών Γενική σύνταξη (απλοποιημένη μορφή) groupadd <όνομα_ομάδας_χρηστών>

49 Αλλαγή Ιδιοκτήτη και Ομάδας chown- αλλαγή ιδιοκτήτη και ομάδα για αρχείο ή φάκελο Γενική σύνταξη chown <ιδιοκτήτης>:<ομάδα> <όνομα_πόρου> Παράδειγμα Στο αρχείο που ακολουθεί: -r-xr-xr-x 3 muser stud Jan myprogram.c Ορίστε ως ιδιοκτήτη τον usern από την ομάδα stud2011 chown usern:stud2011 myprogra.c

50 Δημιουργία Νέου Χρήστη useradd, προσθέτει νέο χρήστη useradd -m -G <ομάδα_χρηστών> -s /bin/bash <username> m, δημιουργεί το home directory G, χρειάζεται για να οριστεί η ομάδα χρηστών s, ακολουθεί το κέλυφος στο οποίο έχει δικαίωμα εισαγωγής (login) ο χρήστης

51 Ορισμός και Αλλαγή Κωδικού Πρόσβασης passwd- ορίζει ή αλλάζει τον κωδικό πρόσβασης (password) του χρήστη Κάθε απλός χρήστης θα πρέπει να πληκτρολογήσει μια φορά τον παλιό κωδικό και δύο φορές τον καινούριο passwd Ο root πληκτρολογεί μόνο τον καινούριο δύο φορές passwd <όνομα_χρήστη>

52 Εναλλαγή Χρηστών su- είναι συνήθως o πιο απλός και βολικός τρόπος για να αλλάξει το ιδιοκτησιακό καθεστώς της εισόδου μιας συνόδου του διαχειριστή ή οποιουδήποτε άλλου χρήστη su - <όνομα χρήστη> sudo- επιτρέπει να εκτελέσετε μια εντολή με δικαιώματα ενός άλλου χρήστη. Εάν δεν πληκτρολογήσετε κάποιον χρήστη, η εντολή υποθέτει τον χρήστη root. sudo -u user command sudo cat file1.txt

53 Έλεγχος Συνδεδεμένων Χρηστών και Ταυτότητας Χρήστη who, εμφανίζει τους συνδεδεμένους χρήστες στο σύστημα whoami, εμφανίζει ποιος χρήστης είναι αυτός που την εκτελεί

54 Διεργασίες- Νήματα Systemd Δαίμονας διαχείρισης του συστήματος Έχει σχεδιαστεί για τον πυρήνα του Linux API Είναι η πρώτη διαδικασία που εκτελείται στο χώρο του χρήστη κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εκκίνησης του Linux Ως εκ τούτου, είναι η μητρική διαδικασία όλων των διαδικασιών (Το γράμμα d στο όνομα κάνει τη διάκριση των διεργασιών/δαιμόνων πιο εύκολη)

55 Διεργασίες- Νήματα Upstart Δαίμονας διαχείρισης των διεργασιών Αποτελεί μια αντικατάσταση βάσει γεγονότων για τον παραδοσιακό δαίμονα init Λειτουργεί ασύγχρονα και χειρίζεται την έναρξη των διεργασιών και των υπηρεσιών κατά την εκκίνηση και τη διακοπή τους κατά τη διάρκεια του τερματισμού λειτουργίας Εποπτεύει επίσης τα καθήκοντα και τις υπηρεσίες, όταν το σύστημα βρίσκεται σε λειτουργία

56 Διαχείριση Διεργασιών ps- εμφανίζει μια αναφορά για τις τρέχουσες ενεργές διεργασίες που εκτελούνται, π.χ. ps -ef, εμφανίζει όλες τις διεργασίες (e) σε μορφή πλήρους λίστας (f) UID PID PPID C STIME TTY TIME CMD root Apr08? 00:00:00 sshd: prtpppa [priv] named Apr01? 06:04:01 /usr/sbin/named -u named postfix :37? 00:00:00 pickup -l -t fifo -u root :01? 00:00:00 [flush-253:2] root Apr07? 00:00:00 sshd: logdnd [priv] root Apr03? 00:00:00 sshd: ppgoto [priv] pgrep ή pkill- ελέγχει τις διεργασίες ή στέλνουν ένα «σήμα», βασισμένες στο όνομα ή άλλα χαρακτηριστικά

57 Διαχείριση Διεργασιών kill- τερματίζει μια διεργασία σύμφωνα με το PID Γενική βασική σύνταξη kill <PID> pstree- εμφανίζει ένα δένδρο των διεργασιών

58 Βοήθεια και Αναζήτηση man <εντολή>- οδηγίες σύνταξης των εντολών locate, συχνά ο απλούστερος και ταχύτερος τρόπος για να βρεθεί η τοποθεσία των αρχείων και των φακέλων Γενική βασική σύνταξη locate <επιλογές> <ονομασία> Χωρίς επιλογές εμφανίζει κάθε απόλυτη διαδρομή για την οποία ο χρήστης έχει δικαιώματα πρόσβασης που περιέχει οποιοδήποτε από τα ονόματα των αρχείων ή/και καταλόγων που καθορίζονται στην <ονομασία>

59 Βοήθεια και Αναζήτηση find, εντοπίζει αρχεία τα οποία αναζητεί οποιοδήποτε σύνολο καταλόγων καθορίζετε και ταιριάζουν με τα κριτήρια που παρέχονται Μπορεί να αναζητήσει αρχεία με βάση το όνομα, τον ιδιοκτήτη, την ομάδα, τον τύπο, τα δικαιώματα, την ημερομηνία, και άλλα κριτήρια. Είναι επαναληπτική και αναζητεί όλους τους υποκαταλόγους. Γενική σύνταξη find <τοποθεσία αναζήτησης> <κριτήρια> <τι να πράξει> exit, έξοδος από το σύστημα

60 Φίλτρα grep, είναι ένα βοηθητικό πρόγραμμα γραμμής εντολών για την αναζήτηση συνόλων δεδομένων απλού κειμένου για τις γραμμές που ταιριάζουν μια κανονική έκφραση

61 Αποθηκευτικών Μέσων df, αναφέρει το χώρο στο δίσκο που χρησιμοποιείται από τα συστήματα αρχείων (η επιλογή h εμφανίζει σε πιο ευανάγνωστη μορφή το αποτέλεσμα) Filesystem 1K-blocks Used Available Use% Mounted on /dev/loop % / none % /sys/fs/cgroup udev % /dev tmpfs % /run none % /run/lock none % /run/shm none % /run/user /dev/sda % /host

62 Αποθηκευτικών Μέσων du, εκτιμά το χώρο που καταλαμβάνει ένα αρχείο κάτω από ένα συγκεκριμένο κατάλογο ή τα αρχεία σε ένα σύστημα αρχείων 1340./.mozilla/firefox/m5a43eqr.default 1348./.mozilla/firefox 1352./.mozilla 4./.Trash /.spamassassin 4./.eggcups 4./.gnome2_private 16./.metacity/sessions 20./.metacity 12./public_html

63 Προσάρτηση Συστημάτων Αρχείων mount, προσαρτά (εγκαθιστά) συστήματα αρχείων (ή συσκευών) Γενική βασική σύνταξη: mount Device MountPoint Device, ένα υπάρχον όνομα συσκευής (βλ. ονοματοθεσία αποθηκευτικών μέσων) MountPoint, ένας υπάρχον κατάλογος στον οποίο προσαρτάται το σύστημα αρχείων umount, αποπροσαρτά ένα σύστημα αρχείων (ή συσκευών) umount MountPoint

64 Pipes >, ανακατευθύνει την έξοδο μιας εντολής σε ένα αρχείο (αν υπάρχει το αρχείο, θα διαγραφεί και θα αντικατασταθεί χωρίς προειδοποίηση) ps -ax >processes.txt >>, προσθέτει την έξοδο σε υπάρχον αρχείο umount MountPoint, μεταφέρει την έξοδο από την εκτέλεση μιας εντολής σε μιαν άλλη για περαιτέρω επεξεργασία από τη νέα εντολή ps -ax grep Finder

65 Επεξεργασία Κειμένου- vi vi <file name>- Ανοίγει ή/και δημιουργεί ένα αρχείο :q- Έξοδος χωρίς αποθήκευση :wq- Έξοδος με αποθήκευση :q!- Έξοδος χωρίς προτροπή για αποθήκευση a- Προσθέτει κείμενο μετά την τρέχουσα θέση του cursor i- Εισάγει κείμενο πριν την τρέχουσα θέση του cursor o- Ανοίγει και προσθέτει μια καινούργια γραμμή κάτω από την τρέχουσα γραμμή (άσχετα από τη θέση του cursor στην τρέχουσα γραμμή)

66 Ειδικά Αρχεία Χρηστών password file (/etc/passwd) 1. Username 2. Password 3. User ID (UID) 4. Group ID (GID) 5. User ID Info 6. Home directory 7. Command/shell (/bin/bash) shadow (/etc/shadow) smithj:ep6mckrolchf.:10063:0:99999:7:::

67 Διαμόρφωση και Έλεγχοι Δικτύου Εργαλεία ανά διανομή: Ubuntu: menu System Administration Networking RedHat: εργαλείο redhat-config-network το οποίο διαθέτει γραφικό περιβάλλον και γραμμή εντολών-κειμένου SuSe: διαθέτει το YAST ή YAST2 που είναι ένα γενικό εργαλείο διαμόρφωσης Mandrake/Mandriva: Network and Internet Configuration Wizard που εκκινείτε από το Mandrake Control Center Gnome: χρησιμοποιείται το εργαλείο gnomenetwork-preferences KDE: παρέχει το knetworkconf

68 Διαμόρφωση και Έλεγχοι Δικτύου Στοιχεία που απαιτούνται για τις δικτυακές ρυθμίσεις σε τοπικό δίκτυο με στατικές διευθύνσεις είναι: όνομα υπολογιστή όνομα πεδίου (υπο-δικτύου) διεύθυνση IP netmask gateway IP IP διακομιστή DNS Εκτός εάν χρησιμοποιείτε DHCP

69 Διαμόρφωση και Έλεγχοι Δικτύου Αρχεία διαμόρφωσης δικτύου /etc/hosts, περιέχει την IP διεύθυνση του localhost ( ) και τις διευθύνσεις πρόσθετων υπολογιστών, που μπορούν να προσπελαστούν χωρίς τη χρήση εξωτερικού διακομιστή DNS # Do not remove the following line, or various programs # that require network functionality will fail localhost.localdomain localhost tux.mylan.com tux winxp.mylan.com winxp /etc/resolv.conf, καθορίζει την IP διεύθυνση του(ων) διακομιστή(ων) DNS search mylan.com nameserver /etc/nsswitch.conf, ορίζει τη σειρά προσπέλασης σε διαφορετικές υπηρεσίες ονοματολογίας (γραμμή «hosts») hosts: files dns

70 Διαμόρφωση και Έλεγχοι Δικτύου Εντολές διαμόρφωσης δικτύου ιp, χρησιμοποιείται για να αποδίδει διευθύνσεις IP στις διεπαφές, να ρυθμίζει τις διαδρομές των υποδικτύων, να εμφανίζει πληροφορίες σχετικές με το TCP/IP, κ.ά. ip addr show, εμφανίζει τις διευθύνσεις IP 1: lo: <LOOPBACK,UP> mtu qdisc noqueue link/loopback 00:00:00:00:00:00 brd 00:00:00:00:00:00 inet /8 brd scope host lo inet6 ::1/128 scope host 2: eth0: <BROADCAST,MULTICAST,UP> mtu 1500 qdisc pfifo_fast qlen 100 link/ether 00:50:bf:7e:54:9a brd ff:ff:ff:ff:ff:ff inet /24 brd scope global eth0 inet6 fe80::250:bfff:fe7e:549a/10 scope link ip route show, εμφανίζει τις πληροφορίες δρομολόγησης /24 dev eth0 scope link /8 dev lo scope link default via dev eth0

71 Διαμόρφωση και Έλεγχοι Δικτύου ifconfig, ίδια με την ip, αλλά πιο παλιά, όμως πολύ δημοφιλής Ifconfig (/sbin/ifconfig) eth0 Link encap:ethernet HWaddr 00:50:70:31:2C:1 inet addr: Bcast: Mask: inet6 addr: fe80::250:70ff:fe31:2c14/64 Scope:Link UP BROADCAST RUNNING MULTICAST MTU:1500 Metric:1 RX packets: errors:0 dropped:0 overruns:0 frame:0 TX packets: errors:0 dropped:0 overruns:0 carrier:0 collisions: txqueuelen:1000 RX bytes: (2.6 GiB) TX bytes: (2.6 GiB) Interrupt:11 Base address:0xec00 lo Link encap:local Loopback inet addr: Mask: inet6 addr: ::1/128 Scope:Host UP LOOPBACK RUNNING MTU:16436 Metric:1 RX packets: errors:0 dropped:0 overruns:0 frame:0 TX packets: errors:0 dropped:0 overruns:0 carrier:0 collisions:0 txqueuelen:0 RX bytes: (595.2 MiB) TX bytes: (595.2 MiB)

72 Διαμόρφωση και Έλεγχοι Δικτύου netstat, παραπλήσια με την netstat -nr, εμφανίζει πληροφορίες δρομολόγησης Kernel IP routing table Destination Gateway Genmask Flags MSS Window irtt Iface U eth U lo UG eth0 host, εμφανίζει πληροφορίες για υπολογιστές ή πεδία ονομασίας (domains) host has address host -t any eunet.be eunet.be. SOA dns.eunet.be. hostmaster.belgium.eu.net eunet.be. mail is handled by 50 pophost.eunet.be. eunet.be. name server ns.eu.net. eunet.be. name server dns.eunet.be.

73 Διαμόρφωση και Έλεγχοι Δικτύου nslookup, επιστρέφει την ip διεύθυνση ενός ονόματος και αντίστροφα nslookup <ip dns> ping, δείχνει εάν ένα σύστημα είναι σε λειτουργία ή υπάρχει πρόβλημα είτε σε αυτό είτε σε κάποιο σημείο μέχρι αυτό ping <ip dns> traceroute, εμφανίζει τη διαδρομή (τα hops και τους κόμβους) από το σύστημά μας μέχρι εκείνο για το οποίο εκτελούμε την εντολή traceroute <ip dns>

74 Αντίγραφα και Συμπίεση Αρχείων tar, συνένωση αρχείων σε ένα συμπιεσμένο Η διαδικασία αρχειοθέτησης περιλαμβάνει και την αφαίρεση των περιττών κενών Παράμετροι -v: φλύαρη έξοδος -t: έλεγχος, εμφανίζει τα περιεχόμενα του tar -x: εξαγωγή περιεχομένων αρχειοθήκης -c: δημιουργία αρχειοθήκης -f archivedevice: χρήση της archivedevice ως πηγή/προορισμό του tarball, η προεπιλεγμένη συσκευή είναι η πρώτη ταινία (συνήθως /dev/st0 ή κάτι αντίστοιχο) -j: φίλτρο μέσω bzip2 tar cvf images-in-a-dir.tar images/ tar cvf images-without-a-dir.tar *.jpg tar xvf images-in-a-dir.tar tar tvf images/images-without-dir.tar tar xvf images/images-without-a-dir.tar

75 Αντίγραφα και Συμπίεση Αρχείων gzip, συμπιέζει και αποσυμπιέζει αρχεία Κατάληξη.gz Η αποσυμπίεση γίνεται με την παράμετρο -d. bzip2, ποιο εξελιγμένος αλγόριθμος συμπίεσης gzip images-without-dir.tar Η εντολή tar αντιλαμβάνεται τα συμπιεσμένα αρχεία. Με την εντολή: tar zxvf file.tar.gz αποσυμπιέζουμε και απο-αρχειοθετούμε τα αρχεία.tar.gz ή.tgz files Με την εντολή: tar jxvf file.tar.bz2 αποσυμπιέζουμε αρχειοθήκες tar που συμπιέστηκαν με bzip2.

76 Γραφικό Περιβάλλον

77 Εκκίνηση- Αρχικοποίηση Δυνατότητα παρέμβασης στα προγράμματα και τις ρυθμίσεις, ελέγχοντας την εκκίνηση και τον τερματισμό Ο Bootloader αναλαμβάνει τη διαχείριση της εκκίνησης του συστήματος Η CPU κοιτάζει στο τέλος της μνήμης συστήματος για το BIOS (παρέχει διεπαφή χαμηλού επιπέδου για τις περιφερειακές συσκευές και ελέγχει το πρώτο βήμα της εκκίνησης από το λειτουργικό) και το εκτελεί

78 Εκκίνηση- Αρχικοποίηση Η σειρά αναζήτησης οδηγών καθορίζεται στο BIOS και μπορεί να τροποποιηθεί από τον χρήστη πριν την εκκίνηση Αφού εγκατασταθεί το λειτουργικό στο σκληρό δίσκο, το BIOS αναζητά τη Κύρια Εγγραφή Εκκίνησης (Master Boot Record- MBR) που ξεκινά στο πρώτο τομέα του πρώτου δίσκου, φορτώνει τα περιεχόμενά της στη μνήμη, και περνά τον έλεγχο σε αυτή. Η MBR περιέχει εντολές για τον τρόπο φόρτωσης του φορτωτή εκκίνησης GRUB

79 Εκκίνηση- Αρχικοποίηση Στη συνέχεια η MBR φορτώνει τον φορτωτή εκκίνησης που συνεχίζει τη διαδικασία (συνήθως ο φορτωτής εκκίνησης είναι εγκατεστημένος και αυτός στην MBR) Το GRUB είτε εμφανίζει κάποιο μενού με επιλογές ή- μετά από μικρή αναμονή- συνεχίζει τη διαδικασία εκκίνησης Με βάση είτε τις επιλογές του μενού ή τις προκαθορισμένες επιλογές το λειτουργικό σύστημα ξεκινά, είτε γραφικά είτε από τη γραμμή εντολών, με βάση το αρχείο διαμόρφωσης

80 Μεταγλώττιση Κώδικα Στην πραγματικότητα πραγματοποιείται compile + link run Δημιουργία αρχείου helloworld.c στο getit gcc helloworld.c Δημιουργία αρχείου a.out στον ίδιο φάκελο (ελέγξτε με ls)./a.out

81 Μεταγλώττιση Κώδικα gcc -Wall helloworld.c -o helloworld Σημαίνει: «κάνε compile και link το helloworld.c και φτιάξε το εκτελέσιμο helloworld» Για να εκτελεστεί το helloworld γράφετε:./helloworld

82 Μεταγλώττιση Κώδικα gcc -Wall -c helloworld.c gcc helloworld.o -o helloworld Εκτελείται πάλι με:./helloworld Για να εμφανίσετε τα αρχεία που παράγονται εκτελείται ls

83 Μεταγλώττιση Κώδικα Πολλών αρχείων main.c #include <stdio.h> void hello(const char *name) { printf("hello %s!\n", name); } hello.c void hello(const char *); int main(int argc, char **argv) { hello("world"); return 0; }

84 Μεταγλώττιση Κώδικα Πολλών αρχείων Εκτέλεση μεταγλώττισης (οθόνες τερματικού) $ gcc -Wall -c main.c $ gcc -Wall -c hello.c $ gcc main.o hello.o -o hello $./hello Αποτέλεσμα (οθόνη τερματικού) Hello World!

85 Σύνταξη Κώδικα C... Headers Διεπαφή προς άλλα κομμάτια κώδικα (API) Περιέχουν πρότυπα και δηλώσεις Συναρτήσεις Καθολικές (global) μεταβλητές.h αρχεία preprocessor: #include "header.h"

86 Σύνταξη Κώδικα C... Headers hello.h void hello(const char *); hello.c #include <stdio.h> void hello(const char *name) { printf("hello %s!\n", name); } main.c #include "hello.h" int main(int argc, char **argv) { hello("world"); return 0; }

87 Σύνταξη Κώδικα C... Ορίσματα int main(int argc, char **argv) - argc: Αριθμός ορισμάτων προγράμματος - argv: Πίνακας με τα ορίσματα - argv[0]: Το όνομα του προγράμματος Παράδειγμα: αρχείο args.c #include <stdio.h> int main(int argc, char **argv) { int i; for (i=0; i<argc; i++) printf("%d %s\n", i, argv[i]); return 0; }

88 Σύνταξη Κώδικα C... Ορίσματα Στο Τερματικό:./args arg1 arg2 0./args 1 arg1 2 arg2 Εναλλακτικά:./args arg1 arg2 gcc args.c./a.out arg1 arg2