I Like to Follow the Social Networks. Η σύγχρονη πρόκληση των νέων.

Transcript

1 I Like to Follow the Social Networks. Η σύγχρονη πρόκληση των νέων. 1ο ΓΕ.Λ. ΖΩΓΡΑΦΟΥ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

2 Περιεχόμενα Περιεχόμενα...2 Ιστορικά στοιχεία και ορισμοί για Facebook, Twitter, MSN...4 Τα Κοινωνικά Δίκτυα στην εκπαίδευση... 5 Εκπαιδευτική δικτύωση...6 Με ποιο τρόπο εντάσσονται τα κοινωνικά δίκτυα στην εκπαίδευση... 6 Οντότητα Κοινωνικών Δικτύων...7 Γενικά Ορισμός...7 Ανάλυση μερικών από τα πιο γνωστά Κοινωνικά Δίκτυα...9 Facebook...9 MySpace...10 YouTube...11 Twitter...11 Κατηγοριοποίηση Κοινωνικών Δικτύων...12 Βασικοί κανόνες ασφαλείας στα Κοινωνικά δίκτυα...14 Συμβουλές για ασφαλή χρήση των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης...16 Από ποιες εφαρμογές υποστηρίζονται τα Κοινωνικά δίκτυα...17 Τι προσφέρουν στο δέκτη τα Κοινωνικά δίκτυα...17 Επιπτώσεις Κοινωνικών Δικτύων...17 Αρνητικές επιπτώσεις των Κοινωνικών δικτύων...18 Οι νεαρές ηλικίες και τα Κοινωνικά δίκτυα...24 Προσωπικά Δεδομένα...26 Προτιμήσεις των εφήβων στα Κοινωνικά Δίκτυα...26 Πως επηρεάζουν τα Κοινωνικά δίκτυα την ιδιωτική ζωή...26 Πως επηρεάζουν τον ελεύθερο χρόνο μου...26 Πως επηρεάζουν την υπόληψή μου...27 Πως επηρεάζουν τις φιλίες μου...27 Μεταβολές στην Ψυχική διάθεση των εφήβων λόγω της συχνής χρήσης των Κοινωνικών Δικτύων...27 Ερευνα...30 Βιβλιογραφία Πηγές

3 Παράρτημα

4 Ιστορικά στοιχεία και ορισμοί για Facebook, Twitter, MSN Το Facebook είναι ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης που ξεκίνησε στις 4 Φεβρουαρίου του Οι χρήστες μπορούν να επικοινωνούν μέσω μηνυμάτων με τις επαφές τους και να τους ειδοποιούν όταν ανανεώνουν τις προσωπικές πληροφορίες τους. Όλοι έχουν ελεύθερη πρόσβαση στο να συμμετάσχουν σε δίκτυα που σχετίζονται μέσω πανεπιστημίου, θέσεων απασχόλησης ή γεωγραφικών περιοχών. Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ ίδρυσε το Facebook ως μέλος του πανεπιστημίου του Harvard. Αρχικά δικαίωμα συμμετοχής είχαν μόνο οι φοιτητές του Harvard ενώ αργότερα επεκτάθηκε για την Ivy League. Το όνομα της ιστοσελίδας προέρχεται από τα έγγραφα παρουσίασης των μελών πανεπιστημιακών κοινοτήτων μερικών Αμερικάνικων κολεγίων και προπαρασκευαστικών σχολείων που χρησιμοποιούσαν οι νεοεισερχόμενοι σπουδαστές για να γνωριστούν μεταξύ τους. Tο 2005 το δικαίωμα πρόσβασης επεκτάθηκε σε μαθητές συγκεκριμένων λυκείων και μέλη ορισμένων μαθητικών κοινοτήτων, ενώ το 2006 η υπηρεσία έγινε προσβάσιμη σε κάθε άνθρωπο του πλανήτη που η ηλικία του ξεπερνούσε τα 13 χρόνια. Το Facebook σήμερα έχει πάνω από 1 δισεκατομμύριο ενεργούς χρήστες, κατατάσσοντάς το έτσι στη λίστα ταξινόμησης του Alexa ως ένα από τα δημοφιλέστερα web sites του πλανήτη (2ο μετά το Google). Επίσης, το Facebook είναι ένα από τα δημοφιλέστερα sites για ανέβασμα φωτογραφιών με πάνω από 14 εκατομμύρια φωτογραφίες καθημερινά. Με αφορμή τη δημοτικότητά του, το Facebook έχει υποστεί κριτική και κατηγορηθεί σε θέματα που αφορούν τα προσωπικά δεδομένα και τις πολιτικές απόψεις των ιδρυτών του. Ωστόσο η συγκεκριμένη ιστοσελίδα παραμένει τη πιο διάσημη κοινωνική περιοχή δικτύωσης σε πολλές αγγλόφωνες χώρες. Το Facebook είναι ένας καλός τρόπος δικτύωσης με φίλους και γνωστούς. Παρά το ότι ενέχει κινδύνους (κυρίως για παραβίαση προσωπικών δεδομένων), ο προσεκτικός χρήστης δεν έχει πρόβλημα. Το Facebook ακόμα παρέχει παιχνίδια και υπάρχει η δυνατότητα ανεβάσματος φωτογραφιών και βίντεο. Το Twitter (Τουίτερ) είναι ένας ιστοχώρος κοινωνικής δικτύωσης που επιτρέπει στους χρήστες του να στέλνουν και να διαβάζουν σύντομα μηνύματα (μέχρι 140 χαρακτήρες), τα οποία ονομάζονται τουίτς (Tweets). Τα μηνύματα μπορούν να αναγνωστούν και από μη συνδεδεμένους χρήστες, αλλά μόνο οι συνδεδεμένοι μπορούν να δημοσιεύσουν κείμενα. Δημιουργήθηκε τον Μάρτιο του 2006 από τον Τζακ Ντόρσεϊ και δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου. Η υπηρεσία έγινε γρήγορα δημοφιλής και σήμερα έχει 500 εκατομμύρια χρήστες. Είναι ένας από τους δέκα πιο δημοφιλείς ιστοτόπους του διαδικτύου [1]. Σου επιτρέπει να έρθεις σε επαφή και να αλληλεπιδράσεις με άλλα μέλη του, που μπορεί να έχετε κάτι κοινό. Μπορείς να γράψεις την κατάστασή σου μέσα σε 140 χαρακτήρες και χωρίς εικόνες ή άλλα media. Έτσι γίνετε πολύ πιο εύκολο να γράψεις κάτι, από το να ετοιμάσεις ένα blog post για το wordpress ή το blogger. Στην πορεία το Twitter έγινε και άλλα πράγματα, όπως μέρος προώθησης ιδεών, προϊόντων και νέων και φυσικά εξελίχθηκε σε μια πλατφόρμα asynchronous Chat, όπου η συζήτηση μπορεί να εξελιχθεί σε μεγαλύτερη διάρκεια, αλλά και με περισσότερα άτομα απ' ότι ένα κλασικό Chat. Η προώθηση των νέων γίνετε σε κλάσματα δευτερολέπτου από την δημοσιογραφία των πολιτών. Πρώτα στο Twitter μπήκαν φωτογραφίες από την προσθαλάσσωση του αεροπλάνου στην Νέα Υόρκη. Στα δικά μας μεγάλη κινητικότητα υπήρξε με τα γεγονότα του Δεκεμβρίου όπου και το Twitter είχε πάρει φωτιά. Προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών γίνετε με διάφορους τρόπους. Πολλά ελληνικά μαγαζιά, blogs, forums, ειδησεογραφικά sites (όπως το apn.gr) έχουν ανοίξει λογαριασμό. 4

5 Προώθηση ιδεών και πολιτικών απόψεων όπως ο Barack Obama στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές των Η.Π.Α., αλλά και πολλοί Έλληνες πολιτικοί και άτομα με πολιτική άποψη, που δε τους αναφέρω εδώ για ευνόητους λόγους, αλλά δεν είναι δύσκολο να τους βρείτε. To Windows Live Hotmail (προηγουμένως γνωστό ως MSN Hotmail και Hotmail) είναι μια δωρεάν υπηρεσία ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο διαδίκτυο της οικογένειας υπηρεσιών Windows Live από τη Microsoft. Πρωτοδημιουργήθηκε από τον Jack Smith και τον Sabeer Bhatia και κυκλοφόρησε το Ήταν μία από τις πρώτες δωρεάν υπηρεσίες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Το Hotmail περιήλθε το 1997 στην κατοχή της Microsoft. Η τωρινή έκδοση ανακοινώθηκε επίσημα την 1 Νοεμβρίου του 2005 σαν ενημέρωση του ήδη υπάρχοντος MSN Hotmail. Μετά από μια δοκιμαστική περίοδο, κυκλοφόρησε σε ήδη υπάρχοντες χρήστες του Hotmail στην Ολλανδία στις 9 Νοεμβρίου του 2006, ενώ κυκλοφόρησε παγκοσμίως στις 7 Μαΐου του Διαθέτει αποθηκευτικό χώρο 5 GB, χαρακτηριστικά ασφαλείας, τεχνολογία Ajax και συνεργάζεται με το Windows Live Messenger, τα Spaces, το Ημερολόγιο του Windows Live και τις Επαφές του Windows Live. Φιλοξενεί περίπου 250 εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως και διατίθεται σε 35 διαφορετικές γλώσσες. MSN Hotmail Το Hotmail ήταν μέρος της οικογένειας υπηρεσιών του MSN πριν να εισέλθει στην οικογένεια υπηρεσιών του Windows Live. Η είσοδος στο MSN Hotmail ήταν δυνατή ενόσω το Windows Live Hotmail βρισκόταν σε ανάπτυξη και ήταν διαθέσιμες και οι δύο υπηρεσίες. Από την επίσημη κυκλοφορία του Windows Live Hotmail, οι χρήστες αναγκάζονται να αναβαθμίσουν σε αυτό [2]. Τα Κοινωνικά Δίκτυα στην εκπαίδευση H νέα διαδικτυακή εποχή αναδεικνύει καινούργιες μορφές πολιτισμού και μάθησης. Έρευνες έχουν καταγράψει την ολοένα αυξανόμενη χρήση των νέων τεχνολογιών στη διαδικασία μάθησης, κυρίως από παιδιά και νεαρά άτομα. Επίσης, έχει επισημανθεί το γεγονός ότι οι νέοι μαθαίνουν πολύ πιο εύκολα μέσα από δραστηριότητες οι οποίες σχετίζονται με τη διασκέδαση και τη δημιουργική συμμετοχή σε κοινωνικά δίκτυα, που πλέον αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής και πολιτιστικής τους πραγματικότητας. Σ αυτή τη νέα εποχή όπου δημιουργείται ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων μεταξύ των φορέων πληροφόρησης, του κοινού και της τεχνολογίας, πολιτιστικοί και εκπαιδευτικοί φορείς καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τις αξίες, το ρόλο και τη σχέση τους μέσα σε αυτό το περιβάλλον, εφόσον θέλουν να παραμείνουν στις επάλξεις ως κέντρα διαχείρισης της πληροφορίας, δημιουργικής μάθησης, προώθησης της νέας τεχνολογίας και συνοχής του κοινωνικού ιστού. Χρειάζεται λοιπόν, οι βιβλιοθήκες, τα σχολεία, τα Πανεπιστήμια, πνευματικά κέντρα και γενικότερα οργανισμοί εκπαίδευσης και επιμόρφωσης να ενισχύσουν το ρόλο τους ως χώροι ανακάλυψης, ερμηνείας και απόκτησης εμπειριών και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της δημιουργικής έκφρασης των πολιτών μέσα από την λογική της δια βίου μάθησης. Η λογική αυτή αναδεικνύεται μέσα από τις υπηρεσίες του και τα κοινωνικά δίκτυα. Δημιουργείται λοιπόν το παρακάτω ερώτημα: Πώς να δημιουργήσουμε νέες εκπαιδευτικές και ενημερωτικές υπηρεσίες ενστερνιζόμενοι τις δυνατότητες του Διαδικτύου; Οι βιβλιοθήκες ξεκινούν να δημιουργούν εφαρμογές σε ιστοσελίδες κοινωνικών δικτύων, όπως το Facebook, επιτρέποντας την αναζήτηση στον OPAC αλλά και παρέχοντας τη δυνατότητα της άμεσης επικοινωνίας με τους χρήστες που είναι εγγεγραμμένοι στο εκάστοτε κοινωνικό δίκτυο. Μια από αυτές είναι και η βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια (UCLA) που μέσω της εφαρμογής UCLA Library Catalog, ο χρήστης έχει στην προσωπική του σελίδα στο Facebook και τη μηχανή αναζήτησης για να μπορεί να ψάχνει στο κατάλογο του Πανεπιστημίου. Μέσω της ίδιας 5

6 εφαρμογής ο χρήστης μπορεί να θέσει τις ερωτήσεις του στον βιβλιοθηκονόμο και εκείνος να του απαντήσει άμεσα. Επιπλέον, η μεγαλύτερη online υπηρεσία καταλογογράφησης στον κόσμο OCLC,διαθέτει το WorldCat με τη μορφή μιας απλής εφαρμογής μέσω του Facebook, δίνοντας την ευκαιρία στους χρήστες να αναζητούν οποιοδήποτε τεκμήριο επιθυμούν στην πλησιέστερη για αυτούς βιβλιοθήκη. Οι βιβλιοθήκες, οργανισμοί, βιβλιοπωλεία και γενικότερα φυσικά ή ηλεκτρονικά καταστήματα συγγραμμάτων, βιβλίων, kindles και άλλων παρόμοιων προϊόντων θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τις προσωπικές πληροφορίες του προφίλ των χρηστών κοινωνικών δικτύων όπως το Facebook, Myspace, Orkut, Hi5, Bebo για να προωθήσουν τέτοια προϊόντα, να ενημερώσουν και να διαφημιστούν. Για παράδειγμα, εγκαθιστώντας την εφαρμογή του κοινωνικού δικτύου Books iread στο Facebook οι χρήστες δημιουργούν λίστες με τα βιβλία που έχουν διαβάσει ή θέλουν να διαβάσουν. Εκμεταλλευόμενοι λοιπόν αυτήν την υπηρεσία όλοι οι προαναφερθέντες οργανισμοί θα μπορούσαν βάσει των προτιμήσεων των χρηστών να προτεινουν αντίστοιχες επιλογές που έχουν στις συλλογές τους. Κάτι παρόμοιο εφαρμόζει και η Amazon.com [3]. Εκπαιδευτική δικτύωση Η «εκπαιδευτική δικτύωση» ως όρος είναι η χρήση των κοινωνικών τεχνολογιών δικτύωσης για εκπαιδευτικούς λόγους. Υπάρχει ένα ειδικό wikiki που έχει κατασκευαστεί για να δίνει πληθώρα πληροφοριών σχετικά με τις τεχνολογίες που υπάρχουν για να προωθήσουν την εκπαιδευτική δικτύωση. Στη σελίδα αυτή, κρατιούνται στοιχεία άρθρων και αναρτήσεων από διάφορα ιστολόγια τα οποία συζητούν θέματα σχετικά με την εκπαιδευτική δικτύωση, αλλά συνδέσμους σε άλλες συζητήσεις μέσα στο wikiki σχετικές με κάποιο συγκεκριμένο θέμα, και σελίδες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ανίχνευση βοηθητικών video και podcasts. Παρέχεται ένας αναλυτικός και βοηθητικός πίνακας περιεχομένος ο οποίος χωρίζεται σε συγκεκριμένες τεχνολογίες αλλά και εκπαιδευτικά θέματα. Παρέχεται επίσης ένα tag-cloud στην αρχή της σελίδας που περιέχει τη λίστα των τεχνολογιών, το οποίο δείχνει ποια θέματα συζητιούνται περισσότερο μέσα σε αυτό το wiki. Με ποιο τρόπο εντάσσονται τα κοινωνικά δίκτυα στην εκπαίδευση Η χρήση των κοινωνικών δικτύων σε εκπαιδευτικό και διδακτικό πλαίσιο μπορεί να θεωρηθεί ως δυνητικά ισχυρή ιδέα μόνο και μόνο επειδή οι μαθητές περνούν πολύ χρόνο σε αυτές τις online δραστηριότητες δικτύωσης. Σύμφωνα με επίσημες μελέτες τα κοινωνικά δίκτυα συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην αλληλεπίδραση, τη συνεργασία, την ενεργό συμμετοχή, την ενημέρωση, την κατανομή των πόρων, την υποστήριξη των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων καθώς η νέα διαδικτυακή εποχή (Web 2.0) αναδεικνύει καινούργιες μορφές πολιτισμού και μάθησης. Η διαπίστωση πως οι νέοι μαθαίνουν πολύ πιο εύκολα μέσα από δραστηριότητες οι οποίες σχετίζονται με τη διασκέδαση και τη δημιουργική συμμετοχή σε κοινωνικά δίκτυα αποτελεί ισχυρό κίνητρο ένταξης των κοινωνικών δικτύων στην διαδικασία μάθησης. Σ αυτή τη νέα εποχή όμως, όπου δημιουργείται ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων μεταξύ των φορέων πληροφόρησης, του κοινού και της τεχνολογίας, πολιτιστικοί και εκπαιδευτικοί φορείς καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τις αξίες και το ρόλο τους εφόσον θέλουν να παραμείνουν στις επάλξεις ως κέντρα διαχείρισης της πληροφορίας, δημιουργικής μάθησης, προώθησης της νέας τεχνολογίας και συνοχής του κοινωνικού ιστού. Κρίνεται επομένως απαραίτητο οι βιβλιοθήκες, τα σχολεία, τα Πανεπιστήμια, τα πνευματικά κέντρα και γενικότερα οργανισμοί εκπαίδευσης και επιμόρφωσης να ενισχύσουν το ρόλο τους ως χώροι ανακάλυψης, ερμηνείας και απόκτησης εμπειριών και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της δημιουργικής έκφρασης των πολιτών μέσα από 6

7 την λογική της δια βίου μάθησης. Η λογική αυτή αναδεικνύεται μέσα από τις υπηρεσίες του Web 2.0 και τα κοινωνικά δίκτυα. Η αξιοποίηση των διαδικτυακών περιβαλλόντων του Web 2.0 στην Εκπαίδευση συμβαδίζει με τις αρχές που διέπουν τις σύγχρονες θεωρίες μάθησης. Σύμφωνα με τον εποικοδομητισμό του J. Piaget, ο μαθητής μαθαίνει σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε εξωτερικά ερεθίσματα, το οποίο του δίνει τη δυνατότητα να αλληλεπιδρά μαζί του, καθώς ο ίδιος κατασκευάζει με ενεργητικό τρόπο τη γνώση στις διάφορες φάσεις εξέλιξής του. Σύμφωνα με τις κοινωνιοπολιτισμικές θεωρήσεις, η μάθηση συντελείται μέσα σε συγκεκριμένα πολιτισμικά πλαίσια και ουσιαστικά δημιουργείται από την αλληλεπίδραση του ατόμου με άλλα άτομα, σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις και μέσω της υλοποίησης συνεργατικών δραστηριοτήτων. Τα διαδικτυακά περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης ενσωματώνουν πλήθος δυνατοτήτων αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας των μαθητών: υποστηρίζουν την ανταλλαγή ιδεών, τη συνεργασία για παραγωγή κοινού έργου, την οικοδόμηση περιεχομένου, την έκφραση μέσω πολυτροπικών κειμένων. Παράλληλα, παρέχουν τη δυνατότητα επέκτασης του φυσικού χώρου και χρόνου της σχολικής τάξης, δημιουργώντας ένα διαφορετικό συμπληρωματικό μαθησιακό πλαίσιο. Στο πλαίσιο ένταξης των κοινωνικών δικτύων στην εκπαίδευση κινείται και η ιστοσελίδα του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου ( που υποστηρίζει αποκλειστικά την εκπαιδευτική κοινότητα φιλοξενεί αυτή τη στιγμή ιστολόγια (blogs). Επιπλέον, κάποια σχολεία και εκπαιδευτικοί για διάφορους λόγους αναρτούν τα ιστολόγια τους και σε άλλους παρόχους π.χ. Θεσμοί όπως η πρωτοβουλία ξεblogαρε ( που ήταν ένα πανελλήνιος μαθητικός διαγωνισμός για blogs, δείχνουν πως και η πολιτεία πλέον δίνει σημασία σε αυτές τις δραστηριότητες και θέλει να αναδείξει την δυναμική τους. Ακόμα και συνέδρια ή ημερίδες έχουν πλέον ως θέμα τους τη «μάθηση 2.0» (Πανελλήνιο Συνέδριο ΕΕΕΠ-ΔΤΠΕ, 2009). Κάποιοι καθηγητές, αξιοποιώντας τα περιθώρια που τους αφήνει το θεσμικό πλαίσιο για την εκπαιδευτική διδασκαλία, έχουν ξεκινήσει να αξιοποιούν εργαλεία Web 2.0 μέσα στην τάξη υλοποιώντας έργα (projects) που στηρίζονται κυρίως σε blogis αλλά και σε wikikis (π.χ οι δε εκ των υστέρων αξιολογήσεις αυτών των προσπαθειών είναι θετικές και ελπιδοφόρες. Συγκεκριμένα, αποτελούν ένα εργαλείο που αφήνει στα παιδιά τον κυρίαρχο λόγο, δίνει περιθώρια για συνεργασία, για ανάδειξη απόψεων και για διάλογο, οδηγώντας έτσι στην εξατομίκευση της μαθησιακής διαδικασίας. Τα παιδιά από παθητικοί ακροατές -καταναλωτές γίνονται ενεργοί ομιλητές - δημιουργοί. Οντότητα Κοινωνικών Δικτύων [4] - [6] Γενικά Ορισμός Ως κοινωνικό δίκτυο ορίζεται το άθροισμα των προσωπικών επαφών μέσω των οποίων το άτομο διατηρεί την κοινωνική του ταυτότητα, λαμβάνει συναισθηματική υποστήριξη, υλική ενίσχυση και συμμετοχή στις υπηρεσίες, έχει πρόσβαση στις πληροφορίες και δημιουργεί νέες κοινωνικές και επαγγελματικές επαφές. θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι είναι μια μορφή συγκέντρωσης ατόμων σε «κοινότητες», κάτι αντίστοιχο με την έννοια της γειτονιάς. Στόχος είναι η διαμόρφωση κοινωνικών σχέσεων ανάμεσα σε άτομα ή ομάδες ατόμων τα οποία για παράδειγμα μοιράζονται κοινές αντιλήψεις ή έχουν κοινά ενδιαφέροντα. Τα κοινωνικά δίκτυα στο διαδίκτυο είναι υπηρεσίες που υποστηρίζουν την κοινωνική δικτύωση και που στην ουσία αποτελούν «προσωπικούς χώρους» για επικοινωνία και διαμοιρασμό περιεχομένου. 7

8 Τα περισσότερα διαδικτυακά κοινωνικά δίκτυα υποστηρίζουν τη δημιουργία και επέκταση προϋπαρχόντων δικτύων φιλίας. Υπάρχουν υπηρεσίες που εστιάζονται στο να βοηθήσουν τα άτομα να βρουν αγνώστους με τους οποίους μοιράζονται ενδιαφέροντα, πολιτικές πεποιθήσεις ή χόμπι. Κάποια δίκτυα προσπαθούν να διαφοροποιηθούν βάσει γλώσσας, θρησκείας, εθνότητας, ενώ άλλα δίκτυα διαφοροποιούνται σε σχέση με τις υπηρεσίες που παρέχουν, για παράδειγμα άλλα επικεντρώνουν στο διαμοιρασμό video, άλλα στο διαμοιρασμό εικόνας και άλλα φωτογραφιών. Είναι γεγονός πως στη σημερινή εποχή η ζωή των νέων κατακλύζεται από το διαδίκτυο, κυρίως λόγω της ενασχόλησής τους με τα κοινωνικά δίκτυα. Αφιερώνουν αρκετό από τον ελεύθερο χρόνο τους στα κοινωνικά δίκτυα, γεγονός που μπορεί να επιφέρει πολλές αρνητικές επιπτώσεις. Παρόλα ταύτα, δεν υφίστανται μόνο συνέπειες αλλά δεν είναι ελάχιστες οι προσοδοφόρες επιπτώσεις. ΠΟΙΑ ΤΑ ΔΗΜΟΦΙΛΕΣΤΕΡΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ Το Facebook, το YouTube and το Twitter κατατάσσονται στις τρεις πρώτες θέσεις της λίστας με τα μεγαλύτερης αξίας κοινωνικά δίκτυα, σύμφωνα με έρευνα που έγινε από τη εταιρεία BV4 σε συνεργασία με το τμήμα επικοινωνίας του πανεπιστημίου HWZ στη Ζυρίχη. Το Facebook καταλαμβάνει την πρώτη θέση με αξία 29,11 δις δολαρίων και ακολουθούν το Youtube (18,09 δις) και το Twitter (13,30 δις). Στην τέταρτη θέση κατατάσσεται το Ozone, ένα δίκτυο που μπορεί να μην είναι πολύ γνωστό στη Δύση, αλλά είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στην Κίνα και η αξία του υπολογίζεται σε 11,23 δις). Στην πρώτη δεκάδα συμπεριλαμβάνονται άλλα δύο κινεζικά δίκτυα το Sina Weibo (5η θέση) και το Tencent Weibo (8η θέση). Facebook Youtube Twitter Οzone ΤΑ 10 ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ 29,1 δις 18,1 δις 13,3 δις 11,2 δις 8

9 Sina Weibo Badoo Linkedin Tencent Weibo Zynga Habbo 3,9 δις 3,7 δις 3,6 δις 3,5 δις 3,1 δις 3 δις Ανάλυση μερικών από τα πιο γνωστά Κοινωνικά Δίκτυα Facebook To Facebook είναι σήμερα η πιο δημοφιλής online υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης όπου οι άνθρωποι μπορούν να επικοινωνούν με τους φίλους τους, να δημιουργήσουν νέες σχέσεις και να συγκροτήσουν ομάδες κοινού ενδιαφέροντος. Η ιστορία του Facebook ξεκίνησε το 2004 μέσα από το Χάρβαρντ, όταν ο τριτοετής φοιτητής τότε Μαρκ Ζούκερμπεργκ σκέφτηκε να δημιουργήσει ένα ηλεκτρονικό δίκτυο για την επικοινωνία μεταξύ των συμφοιτητών του. Στην αρχή το Facebook προοριζόταν μόνον για τους φοιτητές του Χάρβαρντ. Στη συνέχεια επεκτάθηκε και σε άλλα πανεπιστήμια της Βοστώνης και της ευρύτερης περιοχής της Νέας Αγγλίας, αλλά παρέμενε πάντα σε πλαίσια πανεπιστημιακά και μαθητικά. Το Σεπτέμβριο του 2006 η ιστοσελίδα όμως έγινε προσβάσιμη σε όλο τον κόσμο και έκτοτε ξεκίνησε η ραγδαία άνοδός του. Οι χρήστες του facebook μπορούν να εγγραφούν σε αυτό καταχωρώντας προσωπικά στοιχεία πως όνομα, επίθετο, ηλεκτρονική διεύθυνση, ηλικία κλπ. Σ αυτόν το χώρο μπορούν άτομα από οποιαδήποτε χώρα να επικοινωνήσουν, να μοιραστούν εικόνες, βίντεο, μουσική και ότι άλλο επιθυμούν χωρίς εμπόδια. Τα μέλη διατηρούν λίστα φίλων τους οποίους έχουν τη δυνατότητα να αναζητήσουν, να προσκαλέσουν ή να αποδεχτούν/αρνηθούν τη φιλία τους. Το Facebook παρέχει στα μέλη του και μία σειρά ψυχαγωγικών εφαρμογών όπως τεστ προσωπικοτήτων, νοημοσύνης, ικανοτήτων καθώς και παιχνίδια ή υπηρεσίες προσομοίωσης της πραγματικότητας - εικονικές φάρμες, κατοικίδια, εικονικές οικογένειες- τα οποία είναι πολύ δημοφιλή. To facebook μετρά μόλις 6 χρόνια ζωής στον κυβερνοχώρο και η εξάπλωσή του αποτελεί φαινόμενο, εφόσον σήμερα αριθμεί περισσότερα από 790 εκατομμύρια μέλη. Τίτλος κοινωνικού Δικτύου Διεύθυνση URL Ελεύθερη εγγραφή μελών Απαιτούμενα στοιχεία για την εγγραφή μελών Στοιχεία που εμφανίζονται στο προφίλ των μελών Τρόπος διασύνδεσης με άλλους χρηστες Υλικό που μπορούν να δημοσιεύσουν οι χρήστες FACEBOOK Ναι Ονοματεπώνυμο, ηλικία, φύλο, ηλεκτρονική διεύθυνση Φωτογραφία, Ημερομηνία γέννησης, Σπουδές, Επάγγελμα, Ενδιαφέροντα, Προσωπική κατάσταση Ελεύθερη/ Μετά από πρόσκληση/ Μετά από αίτημα Κείμενο, Εικόνες, Βίντεο, Σύνδεσμοι 9

10 Άλμπουμ φωτογραφιών Αριθμός χρηστών παγκοσμίως Αριθμός χρηστών πανελλήνια Υποστηρίζεται περίπου περίπου ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ FACEBOOK Ο μέσος χρήστης έχει 130 φίλους Ο μέσος χρήστης δημιουργεί 90 στοιχεία (περιεχόμενο) κάθε μήνα Περισσότερα από 30 δισεκατομμύρια στοιχεία (σύνδεσμοι, νέα, σημειώσεις, φωτογραφικά άλμπουμ, κτλ.) μοιράζονται κάθε μήνα Οι χρήστες εγκαθιστούν 20 εκατομμύρια εφαρμογές καθημερινά Περίπου νέα site συνδέονται με το Facebook καθημερινά Περισσότεροι από 200 εκατομμύρια χρήστες αποκτούν πρόσβαση στο Facebook μέσω κινητού Το πιο γνωστό κοινωνικό δίκτυο Περισσότεροι από 790 εκατομμύρια ενεργοί χρήστες (1 σε κάθε 13 του πλανήτη) 50% μπαίνουν στο σύστημα τουλάχιστον μια φορά την ημέρα MySpace Το myspace είναι μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης με έδρα της το Beverly Hills της Καλιφόρνια. Το Myspace έγινε ο πιο δημοφιλής ιστότοπος κοινωνικής δικτύωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες τον Ιούνιο του Είχε ξεπεράσει σε διεθνές επίπεδο τον κύριο ανταγωνιστή του το Facebook, τον Απρίλιο του 2008, με βάση τους μηνιαίους επισκέπτες. Απασχολεί εργαζόμενους, μετά την απόλυση του 30% του εργατικού δυναμικού της, τον Ιούνιο του Τον Αύγουστο του 2010 περιορίστηκε στα 95 εκατομμύρια μοναδικούς χρήστες. Τίτλος κοινωνικού Δικτύου Διεύθυνση URL Ελεύθερη εγγραφή μελών Απαιτούμενα στοιχεία για την εγγραφή μελών Στοιχεία που εμφανίζονται στο προφίλ των μελών Τρόπος διασύνδεσης με άλλους χρηστες Υλικό που μπορούν να δημοσιεύσουν οι χρήστες Άλμπουμ φωτογραφιών Myspace Ναι Όνομα, επώνυμο, , κωδικός, ημερομηνία, γέννησης, φύλο, τύπος λογαριασμού Φωτογραφία, Ημερομηνία γέννησης, Ενδιαφέροντα, Κατάσταση Μετά από αίτημα Κείμενο, Εικόνες, Βίντεο, Σύνδεσμοιι Υποστηρίζεται Αριθμός χρηστών περίπου

11 παγκοσμίως Αριθμός χρηστών πανελλήνια YouTube Το YouTube είναι μια υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης με περιεχόμενο που αποτελείται από βίντεο που δημιουργούν και δημοσιεύουν τα μέλη του. Μέσα από την σελίδα του Youtube οι χρήστες μπορούν να αναπαράγουν τα βίντεο που ανήκουν σε άλλους χρήστες και να ανεβάσουν και να τα δικά τους βίντεο. Επίσης έχουν τη δυνατότητα να σχολιάσουν τα βίντεο και τα τραγούδια που ακούν και να δείξουν αν τους αρέσουν ή όχι, απλά πατώντας ένα κουμπί. Οι χρήστες μπορούν να επιλέξουν το περιεχόμενό τους να είναι δημόσιο ή ιδιωτικό για τους ίδιους και συγκεκριμένους χρήστες. Το YouTube αποτελεί τη μεγαλύτερη σε χρήστες και όγκο περιεχομένου μηχανή αναζήτησης και παροχής βίντεο. Τίτλος κοινωνικού Δικτύου Διεύθυνση URL Ελεύθερη εγγραφή μελών Απαιτούμενα στοιχεία για την εγγραφή μελών Στοιχεία που εμφανίζονται στο προφίλ των μελών Τρόπος διασύνδεσης με άλλους χρηστες Υλικό που μπορούν να δημοσιεύσουν οι χρήστες Άλμπουμ φωτογραφιών Αριθμός προβολών βίντεο Youtube Ναι, Σύνδεση με λογαριασμό gmail Διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, Όνομα χρήστη, Τοποθεσία, Ημερομηνία γέννησης, Φύλλο Φωτογραφία, Ημερομηνία γέννησης, Ενδιαφέροντα, Κατάσταση Ελεύθερη/Μετά από πρόσκληση/μετά από αίτημα Κείμενο, Εικόνες, Βίντεο, Σύνδεσμοι Υποστηρίζεται Περισσότερες από 1 δισεκατομμύριο την εβδομάδα Twitter Το twitter δημιουργήθηκε το 2006 και έχει περίπου 200 εκατομμύρια χρήστες, οι οποίοι δημοσιεύουν καθημερινά 65 εκατομμύρια μηνύματα. Τα μηνύματα είναι μικρού μεγέθους, όσο και τα μηνύματα κινητής τηλεφωνίας. Τα μέλη μπορούν να ακολουθούν τα μηνύματα άλλων χρηστών καθώς και να απαντούν σε αυτά. Το δίκτυο προσφέρει στους χρήστες του τη δυνατότητα να αναφέρουν ενόχληση από άλλα μέλη του δικτύου, των οποίων ο λογαριασμός μπορεί να ανασταλεί γι 11

12 αυτό το λόγο. Όταν ένας χρήστης δημοσιεύσει ένα μήνυμα, δεν είναι δυνατόν να το αλλάξει, αλλά μόνο να το διαγράψει. Τίτλος κοινωνικού Δικτύου Διεύθυνση URL Ελεύθερη εγγραφή μελών Απαιτούμενα στοιχεία για την εγγραφή μελών Στοιχεία που εμφανίζονται στο προφίλ των μελών Τρόπος διασύνδεσης με άλλους χρηστες Υλικό που μπορούν να δημοσιεύσουν οι χρήστες Άλμπουμ φωτογραφιών Αριθμός χρηστών παγκοσμίως Τwitter Ναι Ονοματεπώνυμο, Όνομα, Φωτογραφία, Τοποθεσία, Αντιπροσωπευτικό μήνυμα ή slogan. Μετά από αίτημα Μικρά τμήματα κειμένου (tweets) που αποτελούνται από μέχρι 140 χαρακτήρες. Οι δημοσιεύσεις των μελών εμφανίζονται αυτόματα στις σελίδες των επαφών τους. Τα μέλη μπορούν να στέλνουν προσωπικά μηνύματα στις διασυνδέσεις τους. Μέσω εφαρμογής τρίτων περίπου Κατηγοριοποίηση Κοινωνικών Δικτύων Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χαρακτηρίζονται από τις δυνατότητες διασύνδεσης και αλληλεπίδρασης των χρηστών, και το περιεχόμενό τους δημιουργείται από τους ίδιους τους χρήστες. Κατατάσσονται σε ορισμένα είδη ή κατηγορίες ανάλογα με το χαρακτήρα και τη χρησιμότητα που έχουν. Ένα είδος κατηγοριοποίησης είναι η εξής: Κοινωνικά δίκτυα βάσει γεωγραφικής θέσης: Foursquare, Facebook places Social bookmarking(ή social tagging): Delicious, Diigo, CiteULike, Google Reader, StumbleUpon και πολλά άλλα Online Fundraising: Causes, Kickstarter Κοινωνικές αγορές: Groupon, Golden Deals, Skroutz Deals Online συνεργασία/wiki: Wikipedia, PBworks, Wetpaint, Wikia, Wikimedia, Wikispaces Κοινωνικές πλατφόρμες παιχνιδιών: Kongregate, Miniclip, Newgrounds, Armor Games Κοινωνικές ειδησεογραφικές πλατφόρμες: Digg, Mixx, NowPublic, Reddit, Pathfinder unews Πλατφόρμες δημιουργίας κοινωνικών δικτύων: Ning, SocialEngine, SocialGo, Εργαλεία διαχείρισης και επεξεργασίας εγγράφων: Google Docs, Syncplicity, Docs, Dropbox, Box.net, SkyDrive 12

13 Διανομή φωτογραφιών και άλλων καλλιτεχνικών έργων: Flickr, deviantart, Photobucket, Picasa, Zooomr Διανομή video: Vimeo, YouTube, Dailymotion, sevenload, Viddler, Metacafe Διανομή παρουσιάσεων: Slideshare.net, Scribd, Prezi Διανομή μουσικής και ηχητικών αρχείων: Pandora Radio, Spotify, Last.fm, MySpace Music, ShareTheMusic, The Hype Machine, Groove Shark, SoundCloud Παρουσιάσεις και κριτικές: Epinions, MouthShut, Customer Lobby, Yelp Ερωτήσεις / Απαντήσεις: Askville, EHow, WikiAnswers, Yahoo! Answers, Quora, ask.com, LinkedIn Answers, Pathfinder Experts, Formspring. Ανάμεσα στην παραπάνω κατηγοριοποίηση και στα διάφορα άλλα είδη κατηγοριοποιήσεων, υπάρχουν κάποιες περισσότερο γνωστές οι οποίες είναι οι εξής τρεις: η κατηγοριοποίηση κατά Bard, κατηγοριοποίηση κατά Zhang και η κατηγοριοποίηση των μέσων ως προς τις δυνατότητες που αυτά παρέχουν, η οποία ανήκει στον Owyang. Κατηγοριοποίηση κατά Bard Ενδιαφέρουσα, αλλά αρκετά περίπλοκη και λεπτομερής είναι η κατηγοριοποίηση των κοινωνικών δικτύων από την Mirna Bard, η οποία οργανώνει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε 23 κατηγορίες όπως φαίνονται στην εικόνα, αναφερόμενη κυρίως στον χώρο των επιχειρήσεων. Με αφορμή αυτή την κατηγοριοποίηση και λαμβάνοντας υπόψη ότι υπάρχουν 1,2 εκατομμύρια ανακοινώσεις σε ιστολόγια (blogs, microblogs κ.λ.π) ενώ κάθε μέρα το 45% των ενήλικων χρηστών του διαδικτύου δημιουργεί κάποιο δικό του προϊόν στο διαδίκτυο, ο χώρος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι ένα δυναμικά και ταχύτατα αναπτυσσόμενο πεδίο, ιδιαίτερα ελκυστικό και για τις επιχειρήσεις, καθώς ανοίγει νέες πολύπλευρες δυνατότητες για τους καταναλωτές και αλλάζει το χάρτη της αγοράς. Κατηγοριοποίηση κατά Zhang Μία πιο συνοπτική κατηγοριοποίηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Zhang 2010) είναι η ακόλουθη : Ιστολόγια : Σήμερα ιδιαίτερα δημοφιλή είναι τα Blogger, WorldPress, Twitter,Tumblr στα οποία μπορεί κανείς να διαβάσει ζητήματα με οποιοδήποτε περιεχόμενο, π.χ. απόψεις-σχόλια, προσωπικές καταχωρήσεις για κάθε είδους θέμα π.χ. τεχνολογία, μόδα, καλλιτέχνες, εθελοντικές οργανώσεις κ.α. Κοινωνικά δίκτυα: με γνωστότερα το facebook, το MySpace, Linkedin, Ning, τα οποία επιτρέπουν στους χρήστες να αναζητήσουν και να συνδεθούν με άλλους χρήστες με παρόμοια ενδιαφέροντα και χαρακτηριστικά π.χ. φίλους, συνεργάτες κ.α. και να επικοινωνήσουν άμεσα μεταξύ τους, να ενημερωθούν, να ανταλλάξουν αρχεία, πληροφορίες, σκέψεις.κ.α. Κοινωνική Σελιδοσήμανση : όπως τα Delicious, Diggo, Faves, StumbleUpon, Blog Marks, τα οποία επιτρέπουν στον χρήστη όχι μόνο να επισημαίνει κάθε φορά τις ιστοσελίδες που τον ενδιαφέρουν αλλά και να την μοιράζεται με τους ανθρώπους που επιθυμεί. Συνεργατική Συγγραφή : με γνωστότερα τα ακόλουθα : Wikipedia, Google Docs, Zoho office suite κ.α. Διαμοιρασμός πολυμέσων : όπως τα : Flickr, YouTube, Qik, Snapfish, Jumpcut, Vimeo, Decianart, με τα οποία οι χρήστες δημιουργούν και διαμοιράζονται αρχεία ήχου, εικόνας και βίντεο. Διαδικτυακές συνδιασκέψεις : όπως τα : WebEx, GoToMeeting, DimDim Σε αυτή την κατηγοριοποίηση πρέπει να προστεθεί και η κατηγορία των ειδήσεων με δικτυακούς τύπους όπως τα : Digg, Newsvine που δίνουν την δυνατότητα να διαβάσει κανείς ζητήματα της 13

14 επικαιρότητας και στην συνέχεια να τα ψηφίζει ή να τα σχολιάζει. Η συμμετοχή των χρηστών στα άρθρα αλλάζει και την θέση τους στα site. Μπορεί δηλαδή ένα άρθρο που έχει ψηφισθεί πολλές φορές να προωθηθεί σε μία πιο «εξέχουσα» θέση. Κατηγοριοποίηση των μέσων με βάση τις δυνατότητές τους κατά Owyang Η ενσωμάτωση των δυνατοτήτων των μέσων μαζικής δικτύωσης θα γίνει σύμφωνα με τον Owyang (2009) σε πέντε διαδοχικά επίπεδα ή περιόδους. Επίπεδο ή Περίοδος Κοινωνικών Σχέσεων, στο οποίο οι άνθρωποι συνδέονται και επικοινωνούν με άλλους ανθρώπους. Επίπεδο ή Περίοδος Κοινωνικής Λειτουργικότητας, στο οποίο τα κοινωνικά δίκτυα παίζουν τον ρόλο ενός λειτουργικού συστήματος σε έναν H/Y. Επίπεδο ή Περίοδος Κοινωνικής Επίκοισης, στο οποίο η κάθε εμπειρία έχει νόημα σε κοινωνικό επίπεδο. Επίπεδο ή Περίοδος Κοινωνικού Περιεχομένου, όπου αποδίδεται-παρουσιάζεται ακριβές προσωπικό περιεχόμενο από τους χρήστες. Επίπεδο ή Περίοδος Κοινωνικής Αγοράς, στο οποίο οι διαδικτυακές κοινότητες καθορίζουν τα μελλοντικά προιόντα και τις υπηρεσίες. Βασικοί κανόνες ασφαλείας στα Κοινωνικά δίκτυα ΝΑΙ στην κοινωνική δικτύωση αλλά ακολουθώντας βασικούς κανόνες ασφάλειας (κανόνες στους οποίους στέκονται τα κοινωνικά δίκτυα) Η κοινωνική δικτύωση αποτελεί ένα νέο, και κατά πολλούς εκπληκτικό τεχνολογικό φαινόμενο του 21ου αιώνα. Εκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο είναι φανατικοί φίλοι των λεγόμενων «social networking sites», όπου καθημερινά "συναντιούνται" εικονικά με τους φίλους τους από όλο τον κόσμο, γνωρίζουν νέα άτομα, συζητούν για τα ενδιαφέροντά τους, ανταλλάσουν απόψεις. Επιπλέον, το «social networking» ως νέος τρόπος κοινωνικής διαδραστικότητας και συμμετοχής επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργούν οι ίδιοι περιεχόμενο στο Διαδίκτυο και να το μοιράζονται με άλλους χρήστες, χωρίς να έχουν εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις. Όπως ισχύει σε κάθε μορφή ηλεκτρονικής επικοινωνίας, έτσι και στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, η γνώση θεμελιωδών κανόνων ασφάλειας και η ανάπτυξη κριτικής σκέψης είναι καθοριστικοί παράγοντες στην προστασία μας από κακόβουλους ανθρώπους, απατεώνες ή ακόμα και από ασυνείδητους 14

15 επιχειρηματίες, ώστε να μπορέσουμε να απολαύσουμε τις άπειρες δυνατότητες ψυχαγωγίας, επικοινωνίας και διασκέδασης που μας παρέχονται. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών (ENISA)1 εξέδωσε αναφορά στην οποία παραθέτει τα βασικότερα σημεία που θα πρέπει να προσέξουν οι χρήστες των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης, και παράλληλα προτείνει πολιτικές που πρέπει να ακολουθηθούν από τους αρμόδιους φορείς για την αντιμετώπισή τους. Σας παραθέτουμε τα σημαντικότερα: Ψηφιακοί φάκελοι προσωπικών δεδομένων: Τα ηλεκτρονικά προφίλ στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να αποθηκευτούν από τρίτους και να αποτελέσουν μέρος ψηφιακών φακέλων προσωπικών δεδομένων. Μάλιστα, κάποιες προσωπικές πληροφορίες μπορούν να συλλεχθούν μέσω μιας απλής αναζήτησης, εκτός και αν οι χρήστες αλλάξουν τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις ασφάλειας στο προφίλ τους. Δευτερεύοντα δεδομένα: Εκτός των πληροφοριών τις οποίες οι χρήστες αναρτούν με τη θέλησή τους, τα μέλη τέτοιου είδους ιστοσελίδων αποκαλύπτουν αυτόματα δευτερεύοντα στοιχεία, τα οποία αφορούν τον τρόπο που χρησιμοποιούν τις προσφερόμενες υπηρεσίες: π.χ. τη χρονική διάρκεια μιας επικοινωνίας, τις επισκέψεις σε προφίλ άλλων χρηστών και τα μηνύματα που έχουν αποσταλεί μέσω του δικτύου. Στις πολιτικές απορρήτου γνωστών ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης που επισκέφθηκε ο Ελληνικός Κόμβος Ασφαλούς Διαδικτύου, παρατηρείται ότι δεν διευκρινίζεται επαρκώς ποιος μπορεί να έχει πρόσβαση στα δεδομένα αυτά και δεν είναι σαφώς καθορισμένο τι αποτελεί προσωπικό δεδομένο και τι όχι. Τα δεδομένα αυτά είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιηθούν για την απόκτηση οικονομικού οφέλους από την μεταπώλησή τους σε τρίτους. Αναγνώριση προσώπου: Οι φωτογραφίες που χρησιμοποιούνται στα εικονικά προφίλ αποτελούν μια ψηφιακή ταυτότητα του εκάστοτε χρήστη. Μέσω των προηγμένων τεχνολογιών αναγνώρισης προσώπου (face recognition) μπορούν αυτές οι φωτογραφίες να συνδεθούν με πληροφορίες από άλλους ιστοχώρους και υπηρεσίες, όπου ο ίδιος χρήστης έχει δημοσιεύσει άλλα στοιχεία του, οδηγώντας τελικά στην συλλογή πολύ περισσότερων προσωπικών δεδομένων για τον χρήστη από ότι ο ίδιος είχε στο μυαλό του να αποκαλύψει μέσα από την κοινωνική δικτύωση. Εντοπισμός στο φυσικό κόσμο: Μέσω νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων, από τις φωτογραφίες που δημοσιεύονται είναι δυνατή η άντληση δεδομένων που παραπέμπουν στον εντοπισμό του χρήστη στον πραγματικό κόσμο (όπως για παράδειγμα μια φωτογραφία μπροστά από το σπίτι του). Οι χρήστες δεν αντιλαμβάνονται συχνά πόσο σημαντικό είναι να μη δημοσιεύουν φωτογραφίες όπου η τοποθεσία γίνεται εύκολα αντιληπτή. Μεταδεδομένα: Πολλές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες τους να μαρκάρουν με μεταδεδομένα (τα λεγόμενα metadata) τις φωτογραφίες τους. Τα μεταδεδομένα μπορούν να είναι σύνδεσμοι σε προφίλ ή διευθύνσεις . Αυτό ενέχει κινδύνους για ανεπιθύμητη διασύνδεση των φωτογραφιών με προσωπικά δεδομένα. Ακόμα και αν οι χρήστες τηρούν τα μέτρα ασφάλειας σε ότι αφορά τις προσωπικές τους φωτογραφίες, οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες τους να μαρκάρουν τις φωτογραφίες άλλων χρηστών, μάλιστα όχι πάντα με την συναίνεσή τους.επιπλέον, αρκετές φωτογραφίες περιλαμβάνουν δεδομένα, όπως τον σειριακό αριθμό της φωτογραφικής μηχανής, κάτι που μπορεί να αποτελέσει απειλή προς την ιδιωτική ζωή του χρήστη. Αδυναμία πλήρους διαγραφής του προφίλ: Οι χρήστες που επιθυμούν να διαγράψουν το λογαριασμό τους από μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης δεν μπορούν να διαγράψουν τις δευτερεύουσες πληροφορίες που συνδέονται με το προφίλ τους, όπως τα δημόσια σχόλια. Social Networking Spam: Είναι ένα πολύ διαδεδομένο φαινόμενο. Ανεπιθύμητα μηνύματα προωθούνται στους χρήστες μέσω των εφαρμογών που προσφέρονται στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Για παράδειγμα, υπάρχουν μηχανισμοί που αποστέλλουν μαζικά στους χρήστες αίτημα για να τους εντάξουν στους «φίλους» τους, ώστε να έχουν δικαίωμα ανάρτησης σχολίων στο προφίλ τους. Τα σχόλια αυτά συχνά έχουν διαφημιστικό περιεχόμενο ή αποτελούν συνδέσμους προς ιστοσελίδες με πορνογραφικό περιεχόμενο. Social Networking phishing: Η ύπαρξη προσωπικών προφίλ και εικονικών φιλικών κύκλων που δεν έχουν περιορίσει την πρόσβαση τρίτων και είναι πολύ εύκολα προσβάσιμα στους ιστοχώρους 15

16 κοινωνικής δικτύωσης, ευνοεί την άντληση πολλών έγκυρων προσωπικών δεδομένων και πληροφοριών από επιτήδειους οι οποίοι τα χρησιμοποιούν για εξειδικευμένη επίθεση phishing. Η επιτυχία της μεθόδου είναι μεγάλη. Σε πρόσφατο πείραμα που πραγματοποιήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 70% όσων έλαβαν εξατομικευμένο παραπλανητικό μήνυμα πάτησε το σύνδεσμο που περιέχονταν σε αυτό και συμπλήρωσε τα στοιχεία του σε εικονική ιστοσελίδα. Παρενόχληση: Οι επιτήδειοι έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνούν επανειλημμένα με τα εν δυνάμει θύματά τους με τα ηλεκτρονικά μέσα που τους προσφέρονται μέσα από τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Πολλές από τις εφαρμογές που φιλοξενούν αυτές οι πλατφόρμες ενδέχεται να διευκολύνουν περιστατικά παρενόχλησης. Η απειλή της κλοπής ταυτότητας είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντική: ψεύτικα προφίλ δημιουργούνται με σκοπό την προσβολή και τον εξευτελισμό άλλων ατόμων. Ακόμη, δημιουργούνται προφίλ που χρησιμοποιούν ονόματα γνωστών εταιρειών ή προσωπικοτήτων με σκοπό την απόκτηση κέρδους από την εκμετάλλευση της φήμης τους.. Βλαβερό Λογισμικό: Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης περιλαμβάνουν μικρές εφαρμογές «widgets», οι δημιουργοί των οποίων δεν έχουν πάντα επαρκείς πιστοποιήσεις. Σε τέτοια περίπτωση, αυτές οι εφαρμογές ενδέχεται να περιέχουν κακόβουλο λογισμικό, ιούς και σκουλήκια. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών ENISA προτείνει την ανάληψη δράσεων από μέρους των αρμόδιων φορέων, έτσι ώστε να καταστεί πιο ασφαλής η χρήση των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης: Αναθεώρηση και εκ νέου ερμηνεία του νομοθετικού πλαισίου: η κοινωνική δικτύωση είναι ένα πολύ πρόσφατο φαινόμενο και δεν έχει ληφθεί υπόψη στη σύνταξη των ισχυουσών νομοθεσιών, ειδικότερα σε ότι αφορά τους νόμους περί προστασίας προσωπικών δεδομένων. Μεγαλύτερη διαφάνεια στις πρακτικές διαχείρισης των προσωπικών δεδομένων από μέρους των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Ανάληψη πρωτοβουλιών με σκοπό την επαγρύπνηση και την εκπαίδευση: εκστρατείες ενημέρωσης σε μαθητές και εκπαιδευτικούς. Αποθάρρυνση της απαγόρευσης χρήσης των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης στα σχολεία. Αντιθέτως, προτείνεται η ενθάρρυνση της χρήσης τους στο σχολικό περιβάλλον με σκοπό την εξοικείωση μαθητών και εκπαιδευτικών με την ασφαλή χρήση των ιστοσελίδων αυτών. Συμβουλές για ασφαλή χρήση των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης Λαμβάνοντας υπόψη του την πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα που έφερε στο φως η ENISA, ο Ελληνικός Κόμβος Ασφαλούς Διαδικτύου παραθέτει χρήσιμες συμβουλές για την ασφαλή χρήση των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι θα μπορούν μικροί και μεγάλοι να απολαμβάνουν την νέα αγαπημένη τους ενασχόληση με μεγαλύτερη ασφάλεια, αποφεύγοντας τους κινδύνους: Δεν θα πρέπει να δίνετε σε κανέναν τον κωδικό πρόσβασης στο εικονικό προφίλ σας. Όποιος αποκτά πρόσβαση στο προφίλ σας μπορεί να διαχειριστεί πλήρως τα δεδομένα που εμφανίζονται σε αυτό. Πριν εγγραφείτε σε μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης αναζητήστε τη δήλωση περί απορρήτου και κατανοήστε πλήρως με ποιον τρόπο θα χρησιμοποιούνται από την ιστοσελίδα τα προσωπικά σας δεδομένα. Μην ανεβάζετε στο προφίλ σας φωτογραφίες όπου φαίνεται καθαρά η τοποθεσία στην οποία βρίσκεστε, ειδικότερα αν πρόκειται για το σπίτι σας, το σχολείο ή μέρη που συχνάζετε. Έτσι θα μειώσετε τις πιθανότητες εντοπισμού σας στον φυσικό κόσμο. Αν δεχθείτε ένα προσβλητικό ή ανεπιθύμητο μήνυμα, χρησιμοποιήστε την ενσωματωμένη μέθοδο καταγγελιών της ιστοσελίδας κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιείτε. Συνήθως αναφέρεται με τη λέξη «report». Να έχετε πάντα υπόψη σας ότι οι πληροφορίες που δημοσιεύετε στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης είναι δημόσια προσπελάσιμες, επομένως, καλό θα ήταν να μη δημοσιεύετε στοιχεία και φωτογραφίες που θα σας έφερναν σε δύσκολη θέση. Ακόμα και όταν διαγράψετε το προφίλ σας 16

17 πολλές πληροφορίες δεν αφαιρούνται και ενδέχεται επίσης να τις συναντήσετε και αλλού στο Διαδίκτυο. Να γνωρίζετε ότι από τη στιγμή που προσθέτετε στη λίστα των φίλων σας κάποιο άτομο (αποδοχή friend request), αυτό αποκτά πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα που εμφανίζονται στο προφίλ σας, μεταξύ των οποίων οι φωτογραφίες και τα στοιχεία επικοινωνίας σας. Από τη στιγμή που δημιουργείτε το εικονικό σας προφίλ θα πρέπει να πάτε στο μενού των ρυθμίσεων για τη διαχείριση των προσωπικών σας δεδομένων (συνηθέστερα θα το βρείτε στα αγγλικά ως privacy settings) και να αλλάξετε τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις. Στο μενού αυτό μπορείτε μεταξύ άλλων: Να επιλέξετε αν οι επισκέπτες του προφίλ σας μπορούν να δουν αν είστε online ή όχι. Να καθορίσετε ποιοι θα μπορούν να βλέπουν το εικονικό σας προφίλ ή συγκεκριμένα στοιχεία που περιλαμβάνονται σε αυτό (ημερομηνία γέννησης, φωτογραφία κ.α.) Να μπλοκάρετε την πρόσβαση συγκεκριμένων ατόμων στο προφίλ σας. Να ρυθμίσετε από ποιους χρήστες μπορείτε να λαμβάνετε προσωπικά μηνύματα και σχόλια. Να ρυθμίσετε αν θα εμφανίζεται το προφίλ σας στα αποτελέσματα αναζήτησης μέσω της ιστοσελίδας καθώς και τη μορφή που θα έχει (αν θα φαίνεται η φωτογραφία, τα στοιχεία επικοινωνίας κ.α.) Από ποιες εφαρμογές υποστηρίζονται τα Κοινωνικά δίκτυα Τα κοινωνικά δίκτυα υποστηρίζονται από όλα τα λογισμικά των ηλεκτρονικών υπολογιστών όπως Microsoft Windows, Mac ios κτλ., και από κάθε λογισμικό κινητών τηλεφώνων και tablet τελευταίας γενιάς (Android, ios, Symbian κτλ.). Τι προσφέρουν στο δέκτη τα Κοινωνικά δίκτυα Δεν είναι λίγες οι υπηρεσίες που μπορούν να προσφέρουν τα κοινωνικά δίκτυα στον δέκτη, αντιθέτως είναι ποικίλα. Μεταξύ των πολλών αυτών, μπορούν και πληροφορούν, για τοπικά και παγκόσμια ζητήματα και μεσολαβούν να απομακρύνεται ο χρήστης από τους κινδύνους της προπαγάνδας που κρύβουν τα ΜΜΕ, στρεφόμενος στο διαδίκτυο και συνάμα στα κοινωνικά δίκτυα. Συμβάλλουν στην γρήγορη και άμεση επικοινωνία με τα αγαπημένα μας πρόσωπα (φίλους, συγγενείς) από κάθε γωνιά του πλανήτη. Επιπρόσθετα, βοηθάνε πολλούς ελεύθερους επαγγελματίες να προωθήσουν τη δουλειά τους. Επιπτώσεις Κοινωνικών Δικτύων [7]-[14] Κοινωνικά Δίκτυα (Social Media) ονομάζουμε τις διαδικτυακές (internet based) τεχνολογικές πλατφόρμες οι οποίες επιτρέπουν τη δημοσίευση περιεχομένου και πληροφοριών, την ανάπτυξη κατ αρχήν επικοινωνιακών και στη συνέχεια κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών σχέσεων και δεσμών μεταξύ των ανθρώπων. Η ενσωμάτωση όλων αυτών καθώς και ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται οι πληροφορίες εξαρτάται από το κτίσιμο κοινών κωδίκων, γενικών εννοιών, ενίοτε δε και κοινής γλώσσας και αξιών, ακόμη και υπαρξιακού νοήματος, καθώς οι άνθρωποι έρχονται πλέον κοντά ο ένας με τον άλλο μέσω του διαδικτύου, για να μοιραστούν ιστορίες και πεποιθήσεις αλλά και να δράσουν από κοινού. 17

18 Τα Social Media δίνουν την ευκαιρία να δηµιουργηθούν κανάλια επικοινωνίας, όπου τον κύριο λόγο τον έχει ο καταναλωτής. Τα νέα ιδιόκτητα κανάλια έχουν ταχαρακτηριστικά και το προφίλ που ταιριάζει σε κάθε επιχείρηση, ώστε να µπορεί να της εξασφαλίζει την άµεση επικοινωνία και την προβολή της εταιρικής της δραστηριότητας. Αρνητικές επιπτώσεις των Κοινωνικών δικτύων Παραβίαση Ιδιωτικής Ζωής Σε κάθε βήμα της περιδιάβασής μας στο Διαδίκτυο προσφέρουμε προσωπικές πληροφορίες. Αυτές οι πληροφορίες είναι σαν ένας γρίφος που πρέπει να συμπληρωθεί για να αποκαλυφθεί η εικόνα μας. Η περιήγηση μας στο Διαδίκτυο έχει πολλά κοινά με τη ζωή μας στο φυσικό κόσμο. Έτσι τίθενται κάποια πολύ σοβαρά ζητήματα: της προστασίας των προσωπικών μας δεδομένων, της ορθής και ηθικής επικοινωνίας με τη βοήθεια της τεχνολογίας και το γεγονός πως ό,τι και αν κάνουμε στο Διαδίκτυο αφήνει ίχνη. Όταν στέλνουμε ηλεκτρονικά μηνύματα σίγουρα δίνουμε πληροφορίες στο άτομο με το οποίο επικοινωνούμε. Εάν δεν είμαστε προσεχτικοί, μπορεί επίσης να δώσουμε πληροφορίες σε ένα μεγάλο αριθμό ατόμων, συμπεριλαμβανομένου του εργοδότη μας, της κυβέρνησης, του παροχέα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και οποιουδήποτε βρίσκεται στη διαδρομή του μηνύματός μας προς τον παραλήπτη. Προσεχτικοί πρέπει να είμαστε και όταν συμμετέχουμε σε ομάδες συζητήσεων (groups ή listserves) του Διαδικτύου όπου είμαστε μέλη και δίνουμε προσωπικές πληροφορίες σε όλα τα μέλη της ομάδας (π.χ. διεύθυνση του ηλεκτρονικού μας ταχυδρομείου). Δεν απαγορεύεται σε μέλος να πάρει και να διανέμει τη διεύθυνσή μας. Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι κατά την πλοήγησή μας στο Διαδίκτυο με χρήση οποιουδήποτε φυλλομετρητή αφήνουμε ίχνη. Όταν απλά κοιτάζουμε πληροφορίες στο Διαδίκτυο πολύ πιθανόν ο φυλλομετρητής μας να δίνει τον αριθμό του υπολογιστή και τις σελίδες που επισκεφθήκαμε στον παροχέα Διαδικτύου. Αν ο φυλλομετρητής χειρίζεται και το ηλεκτρονικό μας ταχυδρομείο, τότε πολύ πιθανόν να παρέχει την ηλεκτρονική διεύθυνση και το τηλέφωνό μας. Επίσης πολλές από τις ιστοσελίδες που επισκεπτόμαστε, φυλάνε στον υπολογιστή μας δεδομένα για την επίσκεψη μας, τα λεγόμενα Cookies. Τα Cookies είναι μικρά κομμάτια από πληροφορίες όπως το όνομα χρήστη, πληροφορίες της εγγραφής μας σε μια σελίδα, προτιμήσεις, διαδικτυακά «καλάθια με ψώνια» και λοιπά. Οι νόμιμες εταιρείες χρησιμοποιούν τα Cookies για να κάνουν προσφορές σε χρήστες που τους επισκέπτονται ξανά. Παράνομες εταιρείες χρησιμοποιούν Cookies για να πάρουν πληροφορίες για τους χρήστες και να τις πουλήσουν σε εταιρείες Marketing. Προσεχτικοί πρέπει να είμαστε και όταν στέλνουμε Μηνύματα της Στιγμής (Instant Messages) π.χ. με Google Talk ή με Microsoft Live Messenger. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι πολλές από αυτές τις εταιρείες αυτόματα αποθηκεύουν τα μηνύματά μας, εκτός και εάν έχουμε κάνει τις ανάλογες ρυθμίσεις. Κοινωνικά Δίκτυα όπως το Facebook και MySpace επιτρέπουν την αποστολή φωτογραφιών και την αποθήκευση προσωπικών σημειώσεων. Προσωπικές πληροφορίες που ανταλλάσσονται σε τέτοια δίκτυα μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα του χρήστη με το σχολείο, τον εργοδότη του και όχι μόνο. Τέτοιες ιστοσελίδες δέχονται συχνά και με ευκολία επισκέψεις από παιδοφίλους που ενδιαφέρονται είτε να παραπλανήσουν ανήλικους σε πραγματικές συναντήσεις ή να κλέψουν 18

19 φωτογραφίες και πληροφορίες που ανταλλάσσονται από άτομα που χρησιμοποιούν αυτά τα δίκτυα. Ίχνη στο Διαδίκτυο είναι δυνατό να αφήσουμε και κατά τη χρήση ιστολογίων (Blog). Πολλοί νεαροί που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο, έχουν δημιουργήσει το δικό τους ιστολόγιο (Blog), κάτι σαν ενημερωτικό φυλλάδιο ή εφημερίδα, το οποίο ανανεώνεται συχνά και είναι για ελεύθερη πρόσβαση. Οι χρήστες των ιστολογίων μπορούν να καταθέσουν σχόλια. Σε κάποια από τα ιστολόγια χρειάζεται να κάνει κάποιος εγγραφή για να μπορεί να σχολιάσει, δίνοντας έτσι πληροφορίες όπως ηλεκτρονική διεύθυνση, όνομα κ.λπ. Υποκλοπή Προσωπικών Δεδομένων Υποκλοπή Προσωπικών Δεδομένων στο Διαδίκτυο είναι η πράξη της εξαπάτησης ενός χρήστη κάνοντας τον να δώσει προσωπικές πληροφορίες σε μια «πλαστή ιστοσελίδα» στο Διαδίκτυο (π.χ διεύθυνση, αριθμό ταυτότητας, αριθμό διαβατηρίου, αριθμούς τραπεζικών λογαριασμών,ης κ.λπ). Μια τέτοιου είδους δραστηριότητα επιτρέπει σε έναν απατεώνα (cracker) να κλέψει ή να πλαστογραφήσει τα στοιχεία του θύματος ή/και να κερδίσει παράνομη πρόσβαση στα δεδομένα του/της, όπως προσωπικούς λογαριασμούς, συνδρομές, , κωδικούς, κ.λπ. Κάποιοι θεωρούν τις Απάτες (Scams) ως ένα είδος υποκλοπής, μόνο που οι Απάτες συνήθως δεν ενδιαφέρονται για τις προσωπικές μας πληροφορίες, αλλά προσπαθούν να προκαλέσουν τον οίκτο μας για τον ανθρώπινο πόνο ώστε να προσφέρουμε λεφτά για να βοηθήσουμε ένα δήθεν καλό σκοπό. Για παράδειγμα, σχεδόν κάθε μεγάλη καταστροφή (σεισμός, πλημμύρες, πείνα, πόλεμος) έχει προκαλέσει πολυάριθμες ηλεκτρονικές απάτες, μηνύματα σε ιστοσελίδες που ζητούν από τους χρήστες να προσφέρουν λεφτά για να βοηθήσουν για κάποιο καλό σκοπό. Πολλοί άνθρωποι έχουν χάσει πολλά λεφτά για τέτοιους καλούς σκοπούς. Κάποιοι έχουν χάσει ακόμα και τη ζωή τους, καθώς έχουν ταξιδέψει σε άλλες χώρες για να γνωρίσουν αυτούς που επωφελούνταν των προσφορών τους. Αποξένωση από τον Πραγματικό Κόσμο Η αλόγιστη και πολύωρη χρήση του Διαδικτύου, δημιουργεί συναισθηματική απόσταση και αλλοιώνει την ποιότητα επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους, κάτι το οποίο πολλές φορές οδηγεί στην Αποξένωσή τους από τον Πραγματικό Κόσμο. Αρκετοί είναι αυτοί οι οποίοι ξοδεύουν άπειρες ώρες μπροστά στον υπολογιστή παίζοντας διαδικτυακά παιχνίδια, σερφάροντας στο Διαδίκτυο ή ακόμα και επικοινωνώντας με φίλους τους μέσω του Διαδικτύου. Η πολύωρη ενασχόληση με τα πιο πάνω, οδηγεί πολλές φορές στην Αποξένωση από τον Πραγματικό Κόσμο εφόσον επιτρέπει στους ανθρώπους να ψυχαγωγούνται ή να επικοινωνούν χωρίς τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της προσωπικής επαφής. Αρκετοί είναι αυτοί για παράδειγμα οι οποίοι αναπτύσσουν Διαδικτυακές (on-line) σχέσεις χωρίς να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους. Όλα αυτά γίνονται σε βάρος του χρόνου που διαφορετικά μπορούν να έχουν διαθέσιμο για τη συμμετοχή σε άλλες δραστηριότητες με φίλους, γείτονες ή ομάδες ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα. Ως αποτέλεσμα, κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν να ταυτιστούν με τους άλλους νιώθοντας αποκλεισμένοι στην εντός του Διαδικτύου κοινωνική τους ζωή. Αποπλάνηση 19

20 Αποπλάνηση συμβαίνει όταν άγνωστοι κακόβουλα εκμεταλλεύονται το στοιχείο της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο για να προσεγγίσουν ανήλικα παιδιά με στόχο τη σεξουαλική παρενόχληση. Στο Διαδίκτυο ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ποιος είναι ο συνομιλητής μας στις ηλεκτρονικές μας επικοινωνίες, ακόμα και αν βλέπουμε τη φωτογραφία του ή αν χρησιμοποιούμε κάμερα. Έτσι, πολλοί επιτήδειοι εκμεταλλεύονται το γεγονός αυτό, δίνουν ψεύτικα στοιχεία (κυρίως για την ηλικία τους) και ξεκινούν συζητήσεις με τα πιθανά θύματά τους με στόχο να αναπτύξουν φιλική με αυτά σχέση και να αποσπάσουν όσο το δυνατό περισσότερες πληροφορίες (π.χ. τόπο διαμονής, τα ενδιαφέροντά τους, τα χόμπι τους, τις σεξουαλικές τους εμπειρίες κ.λ.π.). Τα δωμάτια επικοινωνίας (chat rooms) είναι ένας δημοφιλής τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των νέων αλλά και δημοφιλές μέσο αποπλάνησης (Shannon, 2008). Αυτά είναι εικονικά μέρη όπου άνθρωποι από όλο τον κόσμο μπορούν να «συναντηθούν» και να «συνομιλήσουν» μέσω μηνυμάτων. Πρέπει να γνωρίζουμε όμως ότι οποιοσδήποτε μπορεί, χρησιμοποιώντας απλά ένα ψευδώνυμο, να παρακολουθεί ή να συμμετέχει σε συζητήσεις μας. Υπάρχει ωστόσο και η δυνατότητα «ιδιωτικής συνομιλίας», όπου κάποιοι από τα μέλη της ομάδας αποφασίζουν να απομονωθούν από τους άλλους σε ένα ιδιαίτερο «δωμάτιο» και να επικοινωνούν μόνο μεταξύ τους. Υπάρχουν συχνά καταγγελίες παιδιών ότι, κατά τη διάρκεια τέτοιου είδους συνομιλίας, έχουν δεχτεί προτροπές από αγνώστους για συνάντηση σε πραγματικό χώρο. Σε χώρες του εξωτερικού έχουν παρουσιασθεί έως τώρα δεκάδες περιπτώσεις παιδιών που εξαφανίσθηκαν, έπεσαν θύματα παιδοφίλων ή κυκλωμάτων παιδικής πορνογραφίας, ή παρασύρθηκαν από κακόβουλους αγνώστους, τους οποίους «συνάντησαν» σε δωμάτια επικοινωνίας (Craven, et al, 2006). Εθισμός Εθισμός στο Διαδίκτυο μπορεί να προκύψει με την πολύωρη ενασχόληση ατόμων σε διαδικτυακές δραστηριότητες όπως είναι τα παιχνίδια, δωμάτια συζητήσεων, ηλεκτρονικός τζόγος και άλλα. Ένα άτομο είναι εθισμένο όταν χαρακτηρίζεται από τουλάχιστο τρία από τα πιο κάτω: Χρήση του Διαδικτύου για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το προτιθέμενο Κατανάλωση υπερβολικού χρόνου ή/και χρήματος σε δραστηριότητες σχετικές με το Διαδίκτυο Συμπτώματα Συνδρόμου Απόσυρσης, όπως για παράδειγμα άγχος, έμμονη σκέψη για το Διαδίκτυο, όνειρα για το Διαδίκτυο Χρήση Διαδικτύου προκειμένου να αποφευχθούν συμπτώματα απόσυρσης Μείωση λειτουργικότητας του ατόμου. Συνήθως παραμελούν την προσωπική τους υγεία, γευματίζουν ανθυγιεινά, σταματούν τα αγαπημένα τους ενδιαφέροντα, εγκαταλείπουν το σχολείο, συγκρούονται έντονα στο σπίτι με τους γονείς τους, έχουν μεγάλη ένταση και θυμό που οδηγεί ακόμα και στη βία (Chakraborty, 2010) Συνέχιση χρήσης του Διαδικτύου παρά τη γνώση της παραπάνω δυσλειτουργίας Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) στην Ελλάδα, το φαινόμενο είναι συχνότερο σε αγόρια, σε δυσλειτουργικές οικογένειες και σε παιδιά με καταθλιπτικά συναισθήματα ή σύνδρομο υπερκινητικότητας. Εκφοβισμός 20

21 Εκφοβισμός είναι δυνατό να συμβεί μέσω του Διαδικτύου και περιλαμβάνει εσκεμμένη, επαναλαμβανόμενη και εχθρική συμπεριφορά απέναντι σε άτομο ή ομάδα ατόμων με σκοπό την πρόκληση συναισθηματικής και ψυχολογικής βλάβης. Ο Διαδικτυακός Εκφοβισμός συνήθως έχει τη μορφή ενός εκφοβιστικού, ρατσιστικού, προσβλητικού ή πρόστυχου ηλεκτρονικού μηνύματος, φωτογραφίας ή βίντεο. Κάποιες φορές o εκφοβισμός μπορεί να οδηγήσει στο να περιθωριοποιηθούν και να αποκλειστούν άτομο ή άτομα από άλλους. Ο Διαδικτυακός Εκφοβισμός διαφέρει από τα άλλα είδη εκφοβισμού αφού επεμβαίνει στον προσωπικό χώρο του παραλήπτη. Ο εκφοβισμός αυτός είναι δύσκολο να περιοριστεί, αφού δεν υπάρχει περιορισμός ούτε των μηνυμάτων που διανέμονται ηλεκτρονικά, ούτε του αριθμού των παραληπτών που μπορούν να γίνουν δέκτες αυτών των μηνυμάτων. H σύγχρονη έρευνα έχει δείξει ότι το σχολείο, όταν υπάρχει πληροφόρηση και ενημέρωση του προσωπικού, μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα (Bhat, 2008). Ιοί Ιός είναι κακόβουλο πρόγραμμα, το οποίο εγκαθίσταται στον υπολογιστή, συνήθως εν αγνοία του χρήστη, και ενεργοποιείται είτε κάποια προκαθορισμένη χρονική στιγμή είτε ύστερα από κάποια συγκεκριμένη ενέργεια. Η ενεργοποίηση ενός ιού μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα διάφορες συνέπειες, επικίνδυνες ή μη. Συγκεκριμένα, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα το συνεχές άνοιγμα διαφόρων παραθύρων στην οθόνη, μπορεί όμως και να προκαλέσει την καταστροφή δεδομένων σε αρχεία ή άλλες βλάβες. Ένας ιός ενσωματώνεται σε ηλεκτρονικά μηνύματα και προγράμματα, έτσι ώστε όταν ανοίξουμε τα μηνύματα αυτά ή εκτελέσουμε τα προγράμματα, ενεργοποιούμε άθελά μας και τον ιό. Παιδική Πορνογραφία Παιδική πορνογραφία ορίζεται ως οι αναπαραστάσεις ανηλίκων που συμμετέχουν σε σεξουαλικές πράξεις ή καταστάσεις που υποδηλώνουν σεξουαλικές δραστηριότητες Μερικές φορές ο ορισμός περιλαμβάνει εικόνες που έχουν υποστεί επεξεργασία από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η παιδική πορνογραφία θεωρείται έγκλημα και υπόκειται σε ποινικές κυρώσεις. Η παιδική πορνογραφία ορίζεται διαφορετικά από τη νομοθεσία της κάθε χώρας. Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Διαδικτυακά Εγκλήματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, η παιδική πορνογραφία έχει τις εξής μορφές: Ένας ανήλικος που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα. Ένα άτομο που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα προσποιούμενο ότι είναι ανήλικο. Ρεαλιστικές εικόνες που αναπαριστούν ένα ανήλικο να συμμετέχει σε σεξουαλικές δραστηριότητες. Σύμφωνα με ανακοίνωση στην ιστοσελίδα του φορέα για την ασφάλεια του Διαδικτύου στην Κύπρο ( τον Αύγουστο του 2009, η 14η ιστοσελίδα προτίμησης των Κυπρίων είναι πορνογραφικού περιεχομένου. Η 14η θέση είναι η ψηλότερη θέση προτίμησης για πορνογραφική ιστοσελίδα ανάμεσα σε ευρωπαϊκές χώρες. Αυτές οι πληροφορίες είναι ανησυχητικές, γιατί σύμφωνα με ειδικούς κλινικούς σεξολόγους, οι άνθρωποι που εθίζονται στην 21

22 πορνογραφία τείνουν να έχουν διαταραγμένη αντίληψη για τις ανθρώπινες σχέσεις, κάτι που μπορεί να τους αποξενώσει από τους συντρόφους τους. Επίσης, επισημαίνουν ότι οι ανήλικοι είναι πιο επιρρεπείς σε αυτό γιατί τους λείπει η συναισθηματική ωριμότητα. Η εξάπλωση των κυκλωμάτων παιδοφιλίας είναι ανησυχητική. Τα κυκλώματα αυτά είναι ομάδες ατόμων, τα οποία εργάζονται μαζί μέσω του Διαδικτύου με στόχο τη συλλογή και διανομή πορνογραφικού υλικού για τη δική τους ικανοποίηση. Τέτοιες ενέργειες αποτελούν έγκλημα και υπόκεινται στο νόμο. Ανεπιθύμητα Μυνήματα Ανεπιθύμητα Μηνύματα θεωρούνται τα μηνύματα εκείνα που υπό κανονικές συνθήκες οι χρήστες δεν θα επέλεγαν να δουν και τα οποία διανέμονται σε μεγάλο αριθμό παραληπτών. Παραδείγματα ανεπιθύμητων μηνυμάτων είναι μηνύματα που περιέχουν διαφημιστικά για αμφίβολα προϊόντα, μηνύματα με περιεχόμενο που συσχετίζεται με ψευδοτυχερά παιχνίδια, ψευδονομικές υπηρεσίες, πορνογραφικό υλικό κτλ. Πολύ συχνό φαινόμενο είναι και η λήψη αλυσιδωτών μηνυμάτων (chain s). Τα μηνύματα αυτά είναι, συνήθως, ανεπιθύμητα και ο αποστολέας ζητά από τον παραλήπτη να προωθήσει το μήνυμα σε άλλα άτομα, τα οποία γνωρίζει. Ο κίνδυνος εδώ, είναι ότι κάθε φορά που προωθούμε ένα μήνυμα, αν δεν είμαστε προσεχτικοί, μαζί με αυτό εμφανίζεται και η ηλεκτρονική διεύθυνση όλων των προηγούμενων ατόμων που προώθησαν το ίδιο μήνυμα. Έτσι δεν γνωρίζουμε ποιος θα παραλάβει το μήνυμα και τι θα κάνει με τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις, οι οποίες θα εμφανίζονται σε αυτό. Βίαια Παιχνίδια Σύμφωνα με έρευνες, εκατομμύρια άτομα αφιερώνουν χρόνο σε καθημερινή βάση σε ηλεκτρονικά παιχνίδια ( Όπως στην αγορά έτσι και στο Διαδίκτυο υπάρχουν διάφορες κατηγορίες παιχνιδιών. Η πιο δημοφιλής κατηγορία παιχνιδιών είναι η κατηγορία παιχνιδιών δράσης η οποία χωρίζεται σε άλλες υποκατηγορίες, όπως παιχνίδια πολεμικών τεχνών (Beat em up), λαβυρίνθων (maze), πλατφόρμας (platform), βολών (shooters) κ.ά. Η κατηγορία βολών θεωρείται η πλέον βίαια κατηγορία παιχνιδιών και έχει κατακριθεί ιδιαίτερα για τα κακά πρότυπα και τις αρνητικές επιδράσεις που πιθανότατα να έχει, ειδικά σε νεαρά άτομα. Όπως λέει και το όνομα, σκοπός είναι να χρησιμοποιήσουμε όπλα, ώστε να εξοντώσουμε τους αντιπάλους και να ολοκληρώσουμε τις αποστολές του παιχνιδιού. Βία όμως που εκφράζουμε στα παιχνίδια μπορεί να την εμφανίσουμε και στην κανονική μας ζωή. Ανησυχητικά είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις έρευνες των Πανεπιστημίων της Καλιφόρνια και του Σαν Φρανσίσκο στις ΗΠΑ. Οι μελετητές βρήκαν ότι η βία στα ηλεκτρονικά παιχνίδια προκαλεί αντικοινωνική και πολεμοχαρή συμπεριφορά στην καθημερινότητα των παιδιών ηλικίας 18 έως 21 (Ferguson, 2007). Αυτό το ενισχύει και ο οργανισμός ISFE (Interactive Software Federation of Europe), όπου σύμφωνα με έρευνές του, υψηλά επίπεδα έκθεσης σε βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια σχετίζονται έντονα με αυξανόμενη επιθετική συμπεριφορά στο σχολείο και στο ελεύθερο παιχνίδι και οδηγούν στην εγκληματικότητα. 22

23 Εδώ υπάρχει το ζήτημα του ενδεχομένως ακατάλληλου για την ηλικία του παιδιού περιεχόμενο. Για το σκοπό αυτό η βιομηχανία παιχνιδιών εφαρμόζει κώδικες σήμανσης των παιχνιδιών όπως π.χ. Πανευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφόρησης για τα Ηλεκτρονικά Παιχνίδια (Pan European Game Information - PEGI). Στη σήμανσή του, το PEGI αναφέρει τόσο την ηλικιακή ομάδα στην οποία απευθύνεται ο κάθε τίτλος, καθώς και τα στοιχεία που περιλαμβάνει (π.χ. βία, ρατσιστικά στοιχεία, κ.ά.). Παραπληροφόρηση Παραπληροφόρηση στο Διαδίκτυο είναι δυνατό να συμβεί με την παρουσίαση διάφορων ψευδών ή αναληθών ή τροποποιημένων πληροφοριών σε ιστοσελίδες, με πιθανό σκοπό την παραπλάνησή μας. Παραπληροφόρηση συμβαίνει και όταν οι πληροφορίες είναι ελλιπείς με αποτέλεσμα να οδηγήσουν σε λανθασμένα συμπεράσματα. Ηλεκτρονικός Τζόγος Με τον όρο Ηλεκτρονικός Τζόγος εννοούμε τη δραστηριότητα κατά την οποία δύο ή περισσότερα άτομα συναντώνται διαδικτυακά με σκοπό την ανταλλαγή στοιχημάτων. Μια τέτοια δραστηριότητα περιλαμβάνει το ρίσκο της πραγματικής οικονομικής απώλειας ή του κέρδους. Ένα από τα βασικότερα προβλήματα του τζόγου είναι η απώλεια χρημάτων. Κάποιος μπορεί να χάσει τις οικονομίες του, το σπίτι του, την περιουσία του ακόμη και το/τη σύζυγό της/του. Πολλοί είναι αυτοί που εθίζονται και δεν μπορούν να σταματήσουν πιστεύοντας πως στον επόμενο γύρο θα πάρουν τα λεφτά τους πίσω. Έτσι εκτός από την σπατάλη πολλών χρημάτων οδηγούνται παράλληλα στη σπατάλη πολλού χρόνου, παραμέληση των υποχρεώσεών τους με όλες τις επακόλουθες συνέπειες του εθισμού. Είναι γνωστό ότι ακόμα και η ενασχόληση με περιβάλλοντα τζόγου, στα όπου δεν γίνεται χρήση πραγματικών χρημάτων, μπορεί να προκαλέσει τον εθισμό (Hyder et al, 2008).Η ευκολία πρόσβασης σε ιστοσελίδες ηλεκτρονικού τζόγου αυξάνει τους κινδύνους εμπλοκής παιδιών και εφήβων σε τέτοιες δραστηριότητες. Επιβλαβές συμπεριφορές Το γεγονός ότι το Διαδίκτυο δεν είναι υπό τη δικαιοδοσία οποιουδήποτε καθιστά αδύνατο τον έλεγχο του περιεχομένου του. Ιστοσελίδες για βουλιμία, ανορεξία, αυτοκτονία, σατανισμό και τυχερά παιχνίδια υπάρχουν πολλές και παρακινούν σε επιβλαβείς συμπεριφορές. Για παράδειγμα, σύμφωνα με το Eating Disorders Review (2003), άρχισαν να εμφανίζονται ιστοσελίδες υπέρ των διατροφικών διαταραχών και, παρά τις προσπάθειες που κατέβαλαν ομάδες εναντίον της ανορεξίας και της βουλιμίας, αυτές οι ιστοσελίδες παραμένουν προσβάσιμες. Σύμφωνα με έρευνα από την British Medical Journal, οι άνθρωποι που ψάχνουν πληροφορίες για τρόπους αυτοκτονίας είναι πιθανότερο να βρουν σελίδες που την ενθαρρύνουν παρά σελίδες που προσφέρουν βοήθεια και στήριξη. Από 240 ιστοσελίδες που βρέθηκαν το 2008 να αναφέρουν την αυτοκτονία οι 45 περίπου την ενθάρρυναν, την προωθούσαν ή την διευκόλυναν. 23

24 Οι νεαρές ηλικίες και τα Κοινωνικά δίκτυα Τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης αποκτούν όλο και περισσότερους οπαδούς, σε όλο και μικρότερη ηλικία. Προβληματισμό προκαλεί το ποσοστό παιδιών, το «προφίλ» των οποίων είναι προσβάσιμο σε όλους τους χρήστες Το 26% των παιδιών στην Ευρώπη διατηρούν ανοιχτό προφίλ, το 28% μερικώς ιδιωτικό, ενώ το 43% έχουν σελίδα με πρόσβαση μόνο για τους φίλους Μοιράζονται φωτογραφίες, ανταλλάσσουν μηνύματα, παίζουν παιχνίδια, «σκουντάνε» ο ένας τον άλλον, και, όπως φαίνεται, περνούν όλο και περισσότερο χρόνο ασχολούμενοι με τον προσωπικό τους λογαριασμό σε κάποια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης. Οι Έλληνες έφηβοι φαίνεται ότι έχουν αποδεχτεί στην πλειονότητά τους το... αίτημα φιλίας του facebook και των υπολοίπων κοινωνικών μέσων, όπως ακριβώς συμβαίνει και στις περισσότερες χώρες. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της έρευνας του EU Kids online, η οποία διενεργείται σε 25 χώρες της Ευρώπης, στην Ελλάδα επτά στους δέκα εφήβους από 13 έως 16 ετών που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, δηλώνουν ότι έχουν το δικό τους προσωπικό προφίλ σε κάποιο δίκτυο. 24