ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Δρ Λάμπρος Λάιος Δρ Γεώργιος Σκρουμπέλος

Transcript

1 ΤΜΗΜΑ: ΟΔΕ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΘΟΡΥΒΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΝΟΜΑ: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΕΠΩΝΥΜΟ: ΚΥΜΠΡΙΤΗ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ: ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΡ. ΜΗΤΡΩΟΥ: Δ/04121 ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Δρ Λάμπρος Λάιος Δρ Γεώργιος Σκρουμπέλος ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

2 ΕΡΩΤΗΣΗ : ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΛΟΓΟ ΕΓΙΝΕ Η ΕΡΓΑΣΙΑ? Η εργασία που σας παραχωρείται παρακάτω πραγματοποιήθηκε με σκοπό την σύνοψη εργασιών, με θέμα το θόρυβο, παλαιότερων συμφοιτητών μου έτσι ώστε να αποτελέσει πιθανή βιβλιογραφία για όσους ενδιαφέρονται γι αυτό το θέμα. ΕΡΩΤΗΣΗ : ΤΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΥΤΗ? Αρχικά, η εργασία ξεκινά με γενικές πληροφορίες για τον θόρυβο όπως, την έννοιά του, τα χαρακτηριστικά του, τη ταξινόμηση του, τις κυριότερες πηγές μετάδοσής του κ.ά. Στη συνέχεια, παρατίθενται προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι υπό τέτοιες δυσχερείς συνθήκες και διάφορες επιπτώσεις που έχουν στην εργασία τους, στον (ανθρώπινο) οργανισμό του και στην επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους. Τέλος, αναγράφονται τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος και μέθοδοι προστασίας και πρόληψης. ΕΡΩΤΗΣΗ : ΤΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΠΙΤΥΓΧΑΝΟΥΜΕ? Μέσα από τις αναφορές που παρατίθενται διαπιστώνουμε ότι ο θόρυβος είναι ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα που αντιμετώπιζε και αντιμετωπίζει ο εργαζόμενος στον εργασιακό του χώρο. Ταυτόχρονα παρακολουθούμε τις προσπάθειες που καταβάλλονται από τον ίδιο τον εργαζόμενο αλλά και από σχετικές νομοθεσίες για να ελαττωθεί το πρόβλημα όσο είναι δυνατόν στις σύγχρονες εργασίες. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ευχαριστήσω τους: ΑΓΙΟΥΣ ΣΩΤΗΡΙΟ, ΜΠΑΣΔΕΚΗ ΑΡΤΕΜΙΣ, ΜΥΛΩΝΑ ΜΑΡΙΑ (ΘΟΡΥΒΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ) ΒΑΣΙΛΑ ΤΡΙΑΔΑ, ΜΑΛΑΝΔΡΑΚΗ ΑΡΓΥΡΗ, ΣΙΝΑΠΗ ΜΑΡΙΑ ( ΘΟΡΥΒΟΣ: ΕΝΑΣ ΕΧΘΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ) ΚΑΙ ΛΕΟΝΤΙΤΣΗ ΣΠΥΡΟ (Ο ΘΟΡΥΒΟΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ) για τις πολύτιμες πληροφορίες που πήρα από τις εργασίες τους. 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή: Περιβάλλον εργασίας...4 Κεφάλαιο 1: Ο θόρυβος 1.1 Ορισμός ήχου- θορύβου Χαρακτηριστικά του θορύβου Ταξινόμηση του θορύβου Ακουστικό σύστημα- Πως λειτουργεί το ανθρώπινο αυτί; Όρια έκθεσης Μέτρηση του θορύβου Μετάδοση του θορύβου Πηγές θορύβου στον εργασιακό χώρο Θέματα ασφάλειας και υγιεινής στο χώρο εργασίας...21 Κεφάλαιο 2: Θόρυβος και επιπτώσεις 2.1 Γενικά Επιπτώσεις του θορύβου στην εργασία Επιπτώσεις του θορύβου στον ανθρώπινο οργανισμό Ακουστικές επιδράσεις Μη ακουστικές επιδράσεις Επιπτώσεις του θορύβου στην επικοινωνία Στατιστικά στοιχεία των επιπτώσεων του θορύβου στην εργασία Κεφάλαιο 3: Μέθοδοι περιορισμού του θορύβου 3.1 Πρόληψη των αρνητικών επιδράσεων του θορύβου στην εργασία Αντιμετώπιση του θορύβου Τεχνική πρόληψη Ιατρική πρόληψη. 49 Επίλογος.51 Βιβλιογραφία.52 3

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ένα περιβάλλον που δεν είναι ασφαλές και υγιεινό μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα ενός εργαζομένου και την υποκίνησή του να εργαστεί, αφού η ασφάλεια είναι μια από τις πιο θεμελιώδεις ανάγκες που έχουν οι άνθρωποι. Το άνετο και υγιεινό περιβάλλον εργασίας είναι προϋπόθεση της υγείας, της ευημερίας και του τονωμένου ηθικού των εργαζομένων. Σύμφωνα με μια έρευνα των Keenan, Kerr και Sherman γίνεται φανερό ότι το άνετο περιβάλλον εργασίας είναι ο μοναδικός και πιο σπουδαίος παράγοντας που έχει άμεση σχέση με ένα χαμηλό ποσοστό ατυχημάτων. Αντίθετα, έδειξαν πως κακές συνθήκες εργασίας (θόρυβος, σκόνη, θερμότητα, ύπαρξη χημικών ουσιών κ. λ. π.) δημιουργούν ένταση και απογοήτευση. Αυτή η φυσική απογοήτευση αποσπά την προσοχή των εργαζομένων κάνοντάς τους να έχουν περισσότερα ατυχήματα. Κατά συνέπεια οι συνθήκες εργασίας που επικρατούν σε κάθε επιχείρηση και ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους, επηρεάζουν σημαντικά την ικανοποίηση ή τη δυσαρέσκεια που μπορεί να αισθανθεί ο εργαζόμενος τόσο στο χώρο εργασίας του όσο και έξω από αυτόν. Το σχήμα που ακολουθεί μας παρουσιάζει το περιβάλλον εργασίας, το εργονομικό κλίμα καθώς και τη σχέση ανθρώπου-μηχανής. Οι κίνδυνοι για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής: Πρώτον: κίνδυνοι που προέρχονται από το χώρο ή το περιβάλλον της εργασίας, όπως είναι ο θόρυβος, ο φωτισμός, τα τοξικά αέρια, η σκόνη, ο καπνός, η υγρασία, η ζέστη και τέλος ο ηλεκτρισμός, τα οποία αποτελούν χαρακτηριστικά πολλών χώρων εργασίας και θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και τη ζωή των εργαζομένων. 4

5 Δεύτερη πηγή κινδύνων: είναι τα ίδια τα μέσα παραγωγής (μηχανήματα, εργαλεία κ.λ.π.) με τα οποία έρχεται σε επαφή ο εργαζόμενος και οι πιθανές δονήσεις που μπορούν να προκληθούν. Τρίτον: υπάρχουν κίνδυνοι λιγότερο βέβαια σημαντικοί που προέρχονται από τους ρυθμούς και τις ώρες εργασίας που κουράζουν το νευρικό σύστημα του εργαζόμενου, μειώνουν τις αισθήσεις αλλά και τις φυσικές του ικανότητες. Κρίνεται λοιπόν απαραίτητη η εκτίμηση τόσο του κινδύνου όσο και των πιθανών πηγών του. Εξέταση ουσιαστικά του τι θα μπορούσε να βλάψει τους ανθρώπους στην εργασία τους ώστε να μπορέσουμε να λάβουμε τις απαραίτητες προφυλάξεις ή να κάνουμε το καλύτερο δυνατό για να αποφύγουμε τις όποιες βλάβες. Λαμβάνοντας υπόψη το σχήμα της προηγούμενης σελίδας αλλά και όσα αναφέρθηκαν παραπάνω για δυσάρεστες και ανασφαλείς συνθήκες εργασίας μπορούμε να δούμε κάποιους από τους πιο συχνούς παράγοντες που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή των εργαζομένων. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΚΟ ΚΛΙΜΑ: Όταν γίνεται συνδυασμός υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας τότε οι συνθήκες εργασίας γίνονται δύσκολες, με δυσμενή αποτελέσματα στην υγεία και απόδοση των εργαζομένων. Είναι πιθανό να προκληθεί θερμοπληξία ή κρυοπάγημα ακόμα και αίσθημα εξάντλησης. Γι' αυτό θα πρέπει να γίνονται προσπάθειες διατήρησης καλού κλίματος ώστε να επιτύχουμε όχι μόνο μείωση ασθενειών και απουσιών αλλά και την καλύτερη δυνατή απόδοση των εργαζομένων. ΦΩΤΙΣΜΟΣ: Στο εργασιακό περιβάλλον γίνεται συνδυασμός φυσικού και τεχνητού φωτισμού. Όταν λοιπόν ο φωτισμός είναι ανεπαρκής και μη σωστά κατανεμημένος και κατευθυνόμενος, αυξάνονται τα λάθη των εργαζομένων, αυξάνεται η οπτική κόπωση, η πιθανότητα για εργατικά ατυχήματα, αυξάνονται τα σκάρτα προϊόντα, μειώνεται η ποιότητα της εργασίας αλλά και η ποσότητα και τέλος οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να υιοθετούν άβολες και επιβλαβείς στάσεις του σώματος. ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ: Υπάρχει ο κίνδυνος πρόκλησης ατυχημάτων από πυρκαγιές και βραχυκυκλώματα. Προσοχή πρέπει να δίνεται σε πρίζες, καλώδια και ελαττωματική μόνωση. Στόχος των εργοδοτών θα πρέπει να είναι η προστασία των εργαζομένων αλλά και των ιδίων από τον κίνδυνο ηλεκτροπληξίας. ΣΚΟΝΗ. ΚΑΠΝΟΣ: Με ιδιαίτερα βλαπτικές συνέπειες όταν εισέλθουν στον οργανισμό. Η έκθεση μπορεί να γίνει με την εισπνοή, την απορρόφηση και την πέψη. ΜΟΛΥΝΣΗ ΣΤΟΝ ΑΕΡΑ: Ύπαρξη δηλαδή επικίνδυνων χημικών, τοξικών αερίων αλλά και εύφλεκτων ουσιών. Πρέπει να γίνεται προσπάθεια ελαχιστοποίησης αυτών αλλά και της έκθεσης των εργαζομένων, αφού υπάρχει ο κίνδυνος πυρκαγιάς, εγκαυμάτων, άσθματος, δερματίτιδας όπως και πλήθος άλλων ασθενειών. ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ. ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΙΘΑΝΕΣ ΔΟΝΗΣΕΙΣ: Θα πρέπει να γίνεται σωστή επιλογή, εγκατάσταση, χρήση και συντήρηση των μηχανημάτων, σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. Οι δονήσεις μπορεί να 5

6 προκληθούν από ηλεκτροκίνητα εργαλεία και αεροσυμπιεστές. Αποτέλεσμα αυτών είναι η παρουσία προβλημάτων στα χέρια και τους βραχίονες. Γνωστό είναι το σύνδρομο Raynaud, μια οδυνηρή και μη αναστρέψιμη κατάσταση. ΘΟΡΥΒΟΣ: Η καθημερινή ζωή χαρακτηρίζεται από πολλούς ήχους, το ξυπνητήρι το πρωί, η πόρτα του garage να κλείνει, η μηχανή του αυτοκινήτου να ξεκινά, το αμάξι να επιταχύνει, οι ήχοι των μηχανών να λειτουργούν στη δουλειά! Από την πρώτη εμφάνιση του ανθρώπου στη γη ο ήχος ήταν και εξακολουθεί να είναι το κυριότερο μέσο επικοινωνίας και να εμφανίζεται σε κάθε εκδήλωση της ζωής του ανθρώπου. Μερικοί από τους ήχους έχουν κάποιο νόημα, ενώ πολλοί από αυτούς αποτυγχάνουν να μεταφέρουν χρήσιμες πληροφορίες στον λήπτη. Εδώ είναι το σημείο που ο ήχος γίνεται θόρυβος. Σε οποιοδήποτε περιβάλλον υπάρχουν σίγουρα ποσά θορύβου, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν την απόδοση των εργαζομένων, να καταστρέψουν ένα ευχάριστο εργασιακό περιβάλλον, να κάνουν τη δουλειά ανυπόφορη και να περιορίσουν την ικανότητα προς εργασία. Το θορυβώδες εργασιακό περιβάλλον θεωρείται ως κίνδυνος για την υγεία μάλλον παρά για την ασφάλεια. Οι δυσμενείς επιπτώσεις του θορύβου, οι οποίες απειλούν τον εργαζόμενο όταν εκτίθεται σε υψηλές στάθμες κάθε μέρα επί πολλά χρόνια, στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες είναι αρκετά έντονες. Είναι θα λέγαμε το τίμημα της τεχνολογικής προόδου. Το γεγονός ότι ο θόρυβος ήταν ενοχλητικός για το ανθρώπινο αυτί, αναγνωρίστηκε εδώ και 2500 χρόνια. Ήδη το 600 π.χ. η Σύβαρις, ελληνική αποικία στην Ιταλία, για πρώτη φορά απομόνωσε τους μεταλλουργούς σε ένα τμήμα της πόλης για να μην ενοχλούν με τα σφυροκοπήματά τους, τους κατοίκους της υπόλοιπης πόλης. Στην αρχή του 20 ου αιώνα ένας από τους πατέρες της σύγχρονης υγιεινολογίας, ο Robert Koch, έγραφε σχετικά με το θόρυβο ότι μια μέρα ο άνθρωπος θα αγωνίζεται ενάντια στο θόρυβο με την ίδια επιμονή που παλεύει με τη χολέρα και την πανώλη. Δυστυχώς για τον άνθρωπο, αυτή η μέρα έφθασε και δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα της μη ορθολογικής οργάνωσης της βιομηχανικής παραγωγής, αλλά και της χαώδους πολεοδομικής ανάπτυξης. Η βιομηχανική παραγωγικότητα αναπτύχθηκε παράλληλα με την αύξηση της ταχύτητας των μηχανών, κάτι που οδήγησε και σε μεγαλύτερη παραγωγή θορύβου. Κρίνεται λοιπόν απαραίτητο να θεμελιωθεί ένα πρόγραμμα επαγγελματικής υγείας, να ληφθούν σωστές προφυλάξεις και παράλληλα να δημιουργηθεί ένα ικανοποιητικό εργασιακό περιβάλλον λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές της εργονομίας. Βάσει αυτών θα προστατευθεί όχι μόνο η υγεία αλλά και η ασφάλεια των εργαζομένων, αποτρέποντας έτσι την πρόωρη φθορά της υγείας αλλά και των επαγγελματικών ασθενειών. Η λήψη ωστόσο των μέτρων πρόληψης και ατομικής προστασίας δε σημαίνει ότι αποφεύχθηκε ο όποιος κίνδυνος. Χρειάζεται αναθεώρηση και επανεξέταση των όποιων πηγών κινδύνου και άμεσων συνεπειών αυτών. Το τι εννοώ φαίνεται και από το διάγραμμα που ακολουθεί, η τήρηση του οποίου κρίνεται απαραίτητη. 6

7 Ωστόσο, ιδιαίτερα ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι σήμερα γίνονται σημαντικές προσπάθειες για την ανάπτυξη τεχνολογικών μέσων και μεθόδων, που στοχεύουν στη μείωση των θορύβων. 7

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΘΟΡΥΒΟΣ 1.1 Ορισμός του θορύβου Ως ήχος ορίζεται κάθε μεταβολή της πίεσης του ατμοσφαιρικού αέρα ή άλλου μέσου, η οποία είναι ικανή να ερεθίσει το αισθητήριο όργανο της ακοής και να γίνει αντιληπτή από τον άνθρωπο. Για να γίνει αντιληπτός ένας ήχος, πρέπει να υπάρχουν : α. Ηχητική πηγή, β. Ελαστικό μέσο μεταφοράς (ηχητικά κύματα), γ. Ικανοποιητική λειτουργία του οργάνου της ακοής. Ο ανεπιθύμητος, ενοχλητικός ή και απλά ο δυσάρεστος για τον άνθρωπο ήχος λέγεται θόρυβος. Εναλλακτικά, ο θόρυβος μπορεί να οριστεί και ως ένα σύνολο ήχων χωρίς αρμονία ή ανάμικτων κρότων. Από φυσική άποψη θόρυβος είναι ένα σύμπλεγμα ηχητικών κυμάτων με ελάχιστη ή καμιά περιοδικότητα. Επιπλέον, κάτι που θα πρέπει να αναφέρουμε είναι ότι οι φυσικές έννοιες δεν επαρκούν για να καθορίσουν τη διαφορετική αίσθηση που προκαλεί ένας ήχος από ένα θόρυβο. Η διαφορά αυτή καθορίζεται από υποκειμενικούς παράγοντες που προσδίδουν σε κάθε ηχητικό ερέθισμα που γίνεται αντιληπτό, έναν επιθυμητό ή ανεπιθύμητο χαρακτήρα. 1.2 Τα βασικά χαρακτηριστικά του ήχου Τα φυσικά χαρακτηριστικά του ήχου περιλαμβάνουν : α) την ΕΝΤΑΣΗ του, η οποία ορίζεται ως το ποσό της ηχητικής ενέργειας που διέρχεται από τη μονάδα επιφάνειας (η οποία βρίσκεται κάθετα στην ακτίνα μετάδοσης του ηχητικού κύματος), στη μονάδα του χρόνου και εκφράζεται σε Watt/m 2.Συνήθως όμως, ως μονάδα μέτρησης της ηχητικής έντασης χρησιμοποιείται το decibel (db), το οποίο είναι λογαριθμική μονάδα και εκφράζει το επίπεδο της ηχητικής πίεσης και δίδεται από τον τύπο: Lp=20 log P/P o db, όπου P o =20 και P=η ενεργός τιμή της ηχητικής πίεσης σε Ρ α. Το decibel (db) ως λογαριθμική μονάδα παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα πολύ σημαντική στην εκτίμηση των ηχητικών επιπέδων στους εργασιακούς χώρους αφού για κάθε διπλασιασμό της ηχητικής έντασης παρατηρείται μια αύξηση 6dB του ηχητικού επιπέδου. Η κλίμακα των ντεσιμπέλ κυμαίνεται από το μείον άπειρο έως το συν άπειρο, αλλά το ανθρώπινο αυτί μπορεί να ακούσει από τα 0 db (κατώφλιο ακουστότητας) έως τα 140 db (όριο που δημιουργεί πόνο στο αυτί). Βέβαια μια μέτρηση θορύβου που αφορά το εργασιακό περιβάλλον πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τον ανθρώπινο παράγοντα. Γι' αυτό λοιπόν, στα όργανα μέτρησης θορύβου, χρησιμοποιούνται διορθωτικά σταθμιστικά κυκλώματα που λαμβάνουν υπόψη την ιδιαιτερότητα του ανθρώπινου αυτιού. Για τον εργασιακό χώρο χρησιμοποιείται παγκόσμια το σταθμιστικό κύκλωμα Α. Τ α αποτελέσματα μέτρησης της ηχοστάθμης στο εργασιακό περιβάλλον εκφράζονται σε db(a). 8

9 Τέλος, στον παρακάτω πίνακα φαίνεται ο τρόπος με τον οποίο αντιστοιχεί η κλίμακα των ντεσιμπέλ με κάποιους καθημερινούς θορύβους. ΜΕΡΙΚΟΙ ΚΟΙΝΟΙ ΗΧΟΙ ΗΧΗΤΙΚΗ ΣΤΑΘΜΗ ΣΕ ΝΤΕΣΙΜΠΕΛ Ο πιο ασθενής ήχος που μπορεί να ακουστεί 0 Θρόισμα φύλλων 20 Ήσυχο σπίτι 40 Θορυβώδες κατάστημα 60 Κινητήρας αυτοκινήτου μεγάλης ισχύος 80 Κεραυνός κοντά 100 Επώδυνος ήχος δώδεκα0 β) τη ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ του, η οποία αναφέρεται και σαν ύψος του ήχου. Είναι ο αριθμός των ταλαντώσεων της ηχητικής πηγής ανά δευτερόλεπτο και μετράται σε Hertz (Hz). Ένας υγιής άνθρωπος μπορεί να αντιληφθεί, να αφομοιώσει και κυρίως να ανεχθεί ένα ορισμένο φάσμα ήχων που βρίσκονται μέσα στην περιοχή συχνοτήτων από 16 έως Ηz. Για τα νεαρά άτομα το όριο είναι μέχρι Hz, ενώ για τα μεγάλης ηλικίας άτομα κατεβαίνει στα Hz. Επίσης, το ανθρώπινο αυτί έχει διαφορετική ευαισθησία του ήχου σε διαφορετικές συχνότητες. Συνήθως είναι πιο ευαίσθητο σε συχνότητες από 1000 Hz ως 5000 Hz. Οι ήχοι που έχουν συχνότητα μεγαλύτερη των Hz ονομάζονται υπέρηχοι, ενώ εκείνοι με συχνότητα μικρότερη των 16 Hz υπόηχοι. Οι υπόηχοι και οι υπέρηχοι, αν και δεν γίνονται αντιληπτοί από τον άνθρωπο, μπορεί να έχουν βλαπτική επίδραση στην υγεία του. Γενικά, οι ήχοι των υψηλών συχνοτήτων είναι οι περισσότερο επικίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία σε σχέση πάντα με την ένταση και την διάρκεια της έκθεσης. γ) τη ΧΡΟΙΑ του, που αφορά τον τρόπο με τον οποίο το ανθρώπινο αυτί αντιλαμβάνεται διαφορετικά ήχους με ίδια συχνότητα και ένταση. Αυτό συμβαίνει διότι κάθε ήχος αναλύεται στο θεμελιώδη ήχο και στους ανώτερους αρμονικούς. Η διαφορετική αντίληψη δημιουργείται από το λόγο του πλάτους του θεμελιώδους ήχου προς τα πλάτη των ανώτερων αρμονικών ήχων, που είναι χαρακτηριστικό της πηγής του ήχου. Έτσι το ανθρώπινο αυτί μπορεί να ξεχωρίσει ήχους με διαφορετική χροιά. Εκτός από τα παραπάνω, θα αναφερθούμε και στην ΑΚΟΥΣΤΟΤΗΤΑ 1 του ήχου, η οποία δεν ανήκει στα φυσικά του χαρακτηριστικά, αλλά στα υποκειμενικά χαρακτηριστικά. Η ακουστότητα αναφέρεται στο υποκειμενικό αίσθημα που δημιουργεί ένας ήχος στον 1 Ν. Γ. ΚΑΡΑΚΑΣΙΔΗΣ: Υγιεινή-Ασφάλεια Εργασίας & Προστασία Περιβάλλοντος. σελ.88 9

10 άνθρωπο και οφείλεται στο γεγονός ότι η ευαισθησία του ανθρώπινου αυτιού δεν είναι η ίδια για όλες τις συχνότητες των ήχων που μπορεί να αντιληφθεί. Η ευαισθησία του αυτιού είναι καλύτερη στις μέσες συχνότητες Hz και ελαττώνεται στις χαμηλές και στις υψηλές συχνότητες. Η ακουστότητα είναι συνάρτηση της έντασης και της συχνότητας και μετράται σε Phon. Είναι η στάθμη σε db ήχου συχνότητας 1000 Hz που δημιουργεί την ίδια εντύπωση στο αυτί με τον εξεταζόμενο ήχο, δηλαδή οι διάφοροι ήχοι συγκρίνονται με ήχους συχνότητας 1000 Hz. Παρακάτω παραθέτουμε έναν οδηγό μέγιστων επιτρεπτών τιμών για την ηχορύπανση σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα 2 : ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΝΤΑΣΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΜΕΓΙΣΤΗ ΤΙΜΗ ΘΟΡΥΒΟΥ (db) ΕΚΘΕΣΗΣ -ΣΤΙΓΜΙΑΙΑ db ΣΕ ΩΡΕΣ Εξωτερικοί χώροι Εξωτερικοί χώροι Κατοικίες Εσωτερικοί χώροι Δωμάτια ύπνου Σχολικές αίθουσες 35 Διάρκεια μαθήματος Δωμάτια ύπνου για προσχολική ηλικία 30 Διάρκεια ύπνου 45 Σχολικές αυλές 55 Διάρκεια ημέρας - Νοσοκομεία θάλαμοι Νοσοκομεία Ιατρεία Βιομηχανία,εμπορικές επιχειρήσεις έντεκα0 Τελετές, φεστιβάλ, συναυλίες κλπ έντεκα0 2 ΠΗΓΗ: Παγκόσμιος οργανισμός υγείας 10

11 Συγκεντρώσεις σε κλειστό χώρο 85 1 έντεκα0 Μουσική και άλλοι ήχοι από ηχεία 85 1 έντεκα0 Σειρήνες από παιχνίδια, πυροσβεστική κλπ 140 Τέλος, μπορούμε να αναφέρουμε κάποια επιτρεπόμενα όρια θορύβου (μονάδα μέτρησης ντεσιμπέλ): > ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΛΎ ΘΟΡΥΒΩΔΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΘΟΡΥΒΩΔΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΧΕΔΟΝ ΑΝΕΚΤΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΛΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 68 ΑΝΕΤΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 11

12 1.3 Ταξινόμηση του θορύβου Ο θόρυβος ταξινομείται σε διάφορες κατηγορίες με βάση: -την κυματομορφή του - τον τρόπο και το μέσο διάδοσής του και -τη φασματική του σύνθεση Με βάση την κυματομορφή του. Με βάση την κυματομορφή του ο θόρυβος διακρίνεται στα εξής είδη: Σταθερός θόρυβος Είναι ο θόρυβος που παρουσιάζει πολύ μικρές διακυμάνσεις της στάθμης κατά τη διάρκεια της παρατήρησης. Κυμαινόμενος θόρυβος: Είναι ο μεταβλητός θόρυβος που η στάθμη του αλλάζει συνεχώς και σε σημαντικό βαθμό κατά τη διάρκεια της παρατήρησης. 12

13 Διακοπτόμενοc θόρυβος: Είναι ο μεταβλητός θόρυβος που παρουσιάζει απότομες πτώσεις της στάθμης, στην τιμή της στάθμης θορύβου βάθους 3, αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της παρατήρησης. Ο χρόνος στον οποίο η στάθμη παραμένει σε μια σταθερή τιμή διαφορετική από την τιμή της στάθμης θορύβου περιβάλλοντος είναι της τάξεως του 1 sec ή περισσότερο. Παλμικός θόρυβος: Είναι ο μεταβλητός θόρυβος που αποτελείται από μια ή περισσότερες εξάρσεις ηχητικής ενέργειας(ηχητικοί παλμοί) με διάρκεια μικρότερη από 1 sec η καθεμιά. Με βάση τη διάδοσή του Αερόφερτος θόρυβος: Είναι ο θόρυβος για τον οποίο η πηγή, η διάδοση και η λήψη είναι μέσα στον αέρα. 3 Θόρυβος- βάθους είναι ο θόρυβος που προέρχεται από όλες τις πηγές που δεν έχουν σχέση με ένα ορισμένο ήχο ο οποίος αποτελεί αντικείμενο ενδιαφέροντος. 13

14 Στερεόφερτος θόρυβος: Είναι ο θόρυβος για τον οποίο η πηγή, η διάδοση και η λήψη είναι μέσα στο στέρεο μέσο. Εδαφόφερτος θόρυβος: Είναι ο θόρυβος που είναι στερεόφερτος μέσα στο έδαφος. Δομόφερτος θόρυβος: Είναι ο θόρυβος που είναι στερεόφερτος μέσα στη δομή ενός κτιρίου. Κτυπογενής θόρυβος : Είναι ο θόρυβος που αντιστοιχεί σε ηχητική πηγή που βρίσκεται στη μια πλευρά δομικού στοιχείου, ακολουθεί ηχητική διάδοση πρώτα στο στέρεο μετά στον αέρα και τέλος η ηχητική λήψη είναι στον αέρα. Με βάση το φάσμα της ηχητικής ισχύος του. Με βάση το φάσμα ηχητικής ισχύος ο θόρυβος ταξινομείται ως εξής: Απλός θόρυβος: Είναι ο θόρυβος του οποίου το γραμμικό φάσμα αποτελείται από μια φασματική γραμμή. Όπου L pv συμβολίζει τη φασματική στάθμη ηχητικής ισχύος. 14

15 Σύνθετος θόρυβος: Πρόκειται για επαλληλία γραμμικού και συνεχούς φάσματος. Διακρίνεται σε περιοδικό σύνθετο θόρυβο και σε μη περιοδικό σύνθετο θόρυβο. Περιοδικός σύνθετος: θόρυβος: πρόκειται για γραμμικό φάσμα με πολλές φασματικές γραμμές που εμφανίζονται με περιοδικό τρόπο. Μη Περιοδικός σύνθετος θόρυβος: Έχει συνεχές φάσμα μη υποκείμενο σε οποιαδήποτε μορφή περιοδικότητας. Διακρίνεται σε ροζ και λευκό θόρυβο. 15

16 Λευκός θόρυβος: Παρουσιάζει φάσμα με σταθερή L pv Ροζ θόρυβος: Παρουσιάζει φάσμα L pv που ελλατώνεται με τη συχνότητα κατά 3Db/ οκτάβα. Οι ηχητικές πηγές γενικά μπορούν να ταξινομηθούν στις εξής κατηγορίες: Εκτονώσεις αερίων Κρουστικά φαινόμενα Μεταβατικά φαινόμενα μηχανικής ή ηλεκτρικής φύσεως (π.χ. κεραυνός) Στερεά που δονούνται Στήλες αέρα που δονούνται (π.χ. ηχητικοί σωλήνες) Αντικείμενα που κινούνται με μεγάλες ταχύτητες σε ρευστά (π.χ. έλιξ αεροπλάνου) 1.4 Ακουστικό σύστημα- Πώς λειτουργεί το ανθρώπινο αυτί 16

17 Το ακουστικό σύστημα έχει (εξελικτικά) διαμορφωθεί έτσι ώστε να αναλύει ήχους. Η ακοή έχει μεγάλη σημασία όχι μόνο για την αναγνώριση σημάτων από το περιβάλλον, αλλά και για την επικοινωνία και ιδιαίτερα για τη γλώσσα στον άνθρωπο. Το αυτί δέχεται τα ηχητικά κύματα, τα οποία μετατρέπει-με πολύ σύνθετους μηχανισμούς- σε νευρικό ερέθισμα. Στη συνέχεια, μέσω του ακουστικού νεύρου, μεταβιβάζεται στον εγκέφαλο. Όπως φαίνεται και στο σχήμα, το αυτί χωρίζεται σε τρία μέρη: το εξωτερικό, το μέσο και το εσωτερικό. Αναλυτικά: ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΑΥΤΙ: Περιλαμβάνει το τμήμα εκείνο(το πτερύγιο) που βρίσκεται εξωτερικά του κρανίου κι έναν αγωγό που οδηγεί στο τύμπανο και που ονομάζεται έξω ακουστικός πόρος. Το τύμπανο είναι φτιαγμένο από ένα υλικό παρόμοιο μιας περγαμηνής και αποτελεί τον πρώτο σταθμό στη μετάδοση του ήχου και τη μετατροπή του σε νευρικό ερέθισμα. Ονομάζεται δε έτσι, γιατί λειτουργεί όπως ακριβώς η μεμβράνη ενός τύμπανου που πάλλεται, ανάλογα με τη δύναμη του κτυπήματος. Οι κινήσεις αυτές του τύμπανου μεταβιβάζονται στο μέσο αυτί, το οποίο περιλαμβάνει τρία μικρά οστά, που ονομάζονται: σφύρα, άκμων και αναβολέας, γιατί μοιάζουν με τα αντίστοιχα αντικείμενα Τα τρία αυτά οστά συνδέονται μεταξύ τους και μετακινούνται ανάλογα με τις κινήσεις του τύμπανου. Έτσι μεταβιβάζουν τις παλμικές κινήσεις του τύμπανου σε μια άλλη, πιο λεπτή μεμβράνη, που ονομάζεται ωοειδής θυρίδα. Μέσα απ' αυτή τη διαδρομή επιτυγχάνεται και η μείωση της έντασης του θορύβου. Αυτή η μείωση της έντασης-εξασθένησης που επέρχεται σε κάθε σταθμό της διαδρομής, είναι αναγκαία, γιατί όσο προχωράει στο εσωτερικό του αυτιού, τόσο πιο ευαίσθητοι και ευάλωτοι γίνονται οι μηχανισμοί του. Έτσι, ένα ισχυρό ηχητικό κύμα, χωρίς αυτή τη μείωση, θα προκαλούσε τη ρήξη ή την εξάρθρωση αυτών των ευαίσθητων μηχανισμών του αυτιού. ΤΟ ΜΕΣΟΑΥΤΙ: Διαθέτει κι ένα άλλο κανάλι, που ονομάζεται ευσταχιανή σάλπιγγα και το οποίο επικοινωνεί με το πίσω μέρος της στοματικής κοιλότητας. Αυτή η δεύτερη επικοινωνία του αυτιού με το εξωτερικό περιβάλλον εξασφαλίζει την εξισορρόπηση της πίεσης ανάμεσα στην εσωτερική και την εξωτερική πλευρά της μεμβράνης του τύμπανου. Γι' αυτό, όταν υποστούμε απότομες μεταβολές της ατμοσφαιρικής πίεσης(αεροπλάνο, ορειβασία κ.ά) έχουμε την αίσθηση ότι το αυτί 'πάει να σπάσει', και ανακουφιζόμαστε καταπίνοντας, αυξάνοντας δηλαδή την πίεση της ευσταχιανής σάλπιγγας εσωτερικά του 17

18 τύμπανου και εξισορροπώντας έτσι την αύξηση της εξωτερικής πίεσης στην ίδια μεμβράνη. Η ΩΟΕΙΔΗΣ ΘΥΡΙΔΑ Βρίσκεται στο τέλος του μέσου αυτιού, και συνδέεταιεπικοινωνεί με το εσωτερικό αυτί, το οποίο είναι μια ιδιαίτερα πολύπλοκη σειρά κοιλοτήτων: Ι) Οι τρεις ημικύκλιοι σωλήνες που αποτελούν τη μία απ' αυτές τις κοιλότητες και οι οποίοι είναι τα όργανα που εξασφαλίζουν τη διατήρηση της ισορροπίας, σε συνεργασία με τον εγκέφαλο, προς τον οποίο αποστέλλουν συγκεκριμένα ερεθίσματα ΙΙ) Ο κοχλίας αποτελεί την άλλη κοιλότητα του εσωτερικού αυτιού και καλύπτεται εσωτερικά από νευρικές ίνες, που είναι σαν πολύ μικρές βλεφαρίδες(τρίχες των τριχωτών κυττάρων, του οργάνου του Corti), που διαβρέχονται από ένα υγρό(περίλεμφος). Η διαταραχή της κινητικής κατάστασης αυτού του υγρού, κάτω από την επίδραση των ηχητικών κυμάτων που μεταδίδονται από το τυμπανοοσταριώδες σύστημα, έχει σαν αποτέλεσμα, την ταλάντωση του κοχλιακού πόρου(ωοειδής θυρίδα) και τον επακόλουθο μηχανικό ερεθισμό των τριχών των αισθητηρίων ακουστικών κυττάρων του οργάνου του Corti. Αυτός ο μηχανικός ερεθισμός των τριχών μετατρέπεται από τα τριχωτά κύτταρα σε νευρικό ερέθισμα, που μεταβιβάζεται μέσα από το κοχλιακό νεύρο στο κροταφικό λοβό του εγκεφάλου, αμφοτερόπλευρα, όπου βρίσκεται και το κέντρο της ακοής. Καταλήγοντας, ένας ήχος που φτάνει στο αυτί μεταβιβάζεται και στη συνέχεια μετατρέπεται σε νευρικό ερέθισμα και ερμηνεύεται κατάλληλα, από το αντίστοιχο κέντρο της ακοής στον εγκέφαλο. 1.5 Όρια έκθεσης στον θόρυβο Οι ειδικοί συμφωνούν σήμερα στον προσδιορισμό μιας ζώνης-περιοχής ασφάλειας, για την ένταση του θορύβου, στην οποία, είναι δυνατό να εκτίθεται ο εργαζόμενος και η οποία κυμαίνεται, ανάλογα με τη φύση της εργασίας, από 60 έως 80 db(a). Οι θόρυβοι πάνω από 60 db (Α) εμποδίζουν την ικανότητα συγκέντρωσης του εργαζόμενου και άρα, είναι ακατάλληλοι για χώρους εργασίας που απαιτείται -κύρια- πνευματική εργασία. Ένταση θορύβου όχι μεγαλύτερη από τα 80 db(a} θεωρείται σαν το ανώτερο όριο ασφάλειας, στο οποίο είναι δυνατό να εκτίθεται συνέχεια (σε όλη δηλαδή τη διάρκεια της εργασίας του) ο εργαζόμενος χωρίς ιδιαίτερο κίνδυνο επαγγελματικής βαρηκοΐας. Το Π.Δ. 85/1991 σε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Οδηγία, προβλέπει κύρια τη μείωση του θορύβου στην πηγή έτσι ώστε η ημερήσια ατομική ηχοέκθεση του εργαζόμενου να μην υπερβαίνει τα 90 db(a}. Γι αυτό όταν η ηχοέκθεση του εργαζόμενου είναι ενδεχόμενο να υπερβαίνει τα 85 db(a) πρέπει ο εργοδότης να θέτει στη διάθεση των εργαζομένων Μέσα Ατομικής Προστασίας της Ακοής (ΜΑΠ) Μέτρηση θορύβου Οι περισσότεροι ήχοι που πρέπει να μετρήσουμε δεν είναι σταθεροί δηλαδή η στάθμη τους έχει διακυμάνσεις. Για να μετρήσουμε λοιπόν τον ήχο(θόρυβο) κανονικά θα πρέπει να μετρήσουμε αυτές τις διακυμάνσεις και μάλιστα με κάθε δυνατή ακρίβεια. Αν η ένταση αλλάζει πολύ γρήγορα τότε τα ηχόμετρα που διαθέτουν αναλογικές οθόνες δεν είναι εύκολο να 'διαβαστούν' αφού η βελόνα κινείται εξίσου γρήγορα ανταποκρινόμενη στις αλλαγές. Γι' αυτό το λόγο τα ηχόμετρα έχουν 2 χαρακτηριστικά που είναι γνωστά ως 'F'(fast) και 'S'(slow). 18

19 Το 'F' έχει μια χρονική σταθερά δώδεκα5 msec και καθιστά το όργανο ικανό να παρακολουθήσει και να μετρήσει ήχο που δε μεταβάλλεται χρονικά πολύ γρήγορα. Το 'S' έχει μια χρονική σταθερά 1sec και κάνει το όργανο να παρακολουθεί γοργά μεταβαλλόμενους ήχους και έτσι περιορίζεται και η γρήγορη κίνηση της βελόνας επί της οθόνης ώστε να διαβάζεται η ένδειξη με ευκολία. Βέβαια τα σύγχρονα ψηφιακά ηχόμετρα ξεπερνούν εύκολα τέτοιες δυσκολίες που αρχίζουν να γίνονται πια παρελθόν. Μέτρηση παλμικού θορύβου Αν ο προς μέτρηση ήχος αποτελείται από μεμονωμένους παλμούς ή σε μεγάλο βαθμό είναι κτυπογενής θόρυβος, τότε τα χαρακτηριστικά 'F' και 'S' των απλών ηχομέτρων δεν είναι αξιόπιστα. Για τέτοιες μετρήσεις τα κατάλληλα ηχόμετρα πρέπει να έχουν το χαρακτηριστικό Ι (Imρυlse). Το χαρακτηριστικό Ι έχει χρονική σταθερά 35 msec γεγονός που επιτρέπει την ανίχνευση αυτού του τύπου ήχου κατά τρόπο που να λαμβάνει υπόψη και την ανθρώπινη αντίληψη των παλμικών ήχων. 19

20 Χρήστης και όργανο Θα πρέπει ο χρήστης να παίρνει τις κατάλληλες προφυλάξεις για να μην αλλοιώνει η παρεμβολή του σώματός του τις μετρήσεις. Πειράματα έχουν δείξει ότι σε συχνότητες περί τα 400 ΗΖ, οι ανακλάσεις του ήχου πάνω στο χρήστη μπορεί να οδηγήσουν σε λάθος εκτίμηση μέχρι και 6 db, ειδικά όταν οι μετρήσεις γίνονται σε απόσταση μικρότερη από 1 m από το χρήστη. Πώς γίνεται η μέτρηση της δόσης θορύβου; Η μέτρηση της δόσης θορύβου μπορεί να γίνει μ' ένα ηχόμετρο και ένα κοινό ρολόι, στην περίπτωση βέβαια που ο θόρυβος είναι συνεχής και σταθερός για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Σε αντίθετη περίπτωση θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ειδικά κατασκευασμένα όργανα για τη μέτρηση της δόσης θορύβου που λέγονται ηχοδοσίμετρα. Η χρήση του σταθμιστικού κυκλώματος Α μας δίνει μια χρήσιμη ένδειξη για το επίπεδο του μετρούμενου θορύβου αλλά δεν περιλαμβάνεται και κάθε πληροφορία που θα ήταν ενδεχόμενα επιθυμητή. Πολλές φορές πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τις αρμονικές συνιστώσες του θορύβου και αυτό γίνεται αν κάνουμε μια ανάλυση κατά συχνότητες. Τούτο επιτυγχάνεται με τη χρήση φίλτρων οκτάβας. Το έγγραφο της μέτρησης. Ένα σωστό έγγραφο μέτρησης θορύβου θα πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής: 1. Πρόχειρο σχέδιο της θέσης που έγινε η μέτρηση με αναγεγραμμένα χρήσιμα στοιχεία όπως το μέγεθος της αίθουσας, οι διαστάσεις της μηχανής, η θέση του χειριστή, η θέση του ατόμου που έκανε τη μέτρηση, η απόσταση του πιο πάνω ατόμου από τη μηχανή. 2. Τα πρότυπα βάσει των οποίων έγινε η μέτρηση. 3. Ο τύπος και το serial number του οργάνου που χρησιμοποιήθηκε. 4. Η μέθοδος της ρύθμισης του οργάνου. 5. Το σταθμιστικό κύκλωμα που χρησιμοποιήθηκε και το χαρακτηριστικό του οργάνου για τη μέτρηση. 6. Περιγραφή του είδους του θορύβου(π.χ. παλμικός, συνεχής). 7. Ο θόρυβος του περιβάλλοντος της μηχανής. 8. Δεδομένα όπως τύπος μηχανής, ταχύτητα. 9. Δεδομένα της μέτρησης(τιμές). 20

21 1.7 Μετάδοση θορύβων Ο θόρυβος που φθάνει στο αυτί μεταδίδεται μέσω διαφορετικών οδών. Σε κλειστούς χώρους, ο θόρυβος μεταδίδεται μέσω αεραγωγών και άλλων ανοιγμάτων ή μεταδίδεται κατευθείαν από την πηγή στο αυτί. Θόρυβος που εκπέμπεται από μηχανήματα που βρίσκονται σε τελείως κλειστούς χώρους, δημιουργεί σύζευξη με τα τοιχώματα απ όπου και εκπέμπεται πάλι για να φθάσει στο αυτί των εργαζομένων μέσω του αέρα. Το επίπεδο θορύβου στον παραλήπτη εξαρτάται από την πηγή και από το βαθμό που οι οδοί μετάδοσης μειώνουν το θόρυβο λόγω των διάφόρων παραγόντων απόσβεσης. Η μετάδοση ήχων κάτω από συνθήκες κενού( απουσία ατμόσφαιρας) διαφέρει από τη μετάδοση των ήχων στην ατμόσφαιρα της γης. Καθώς αραιώνει η ατμόσφαιρα μειώνεται ιδιαίτερα η μετάδοση του θορύβου και ιδιαίτερα των συνιστωσών χαμηλής συχνότητας. Σε συνθήκες απόλυτου κενού δεν είναι δυνατή η μετάδοση θορύβων. 1.8 Πηγές θορύβου στον εργασιακό χώρο Ο θόρυβος θεωρείται ότι εξαρτάται από την εργασία και την πληροφόρηση που είναι απαραίτητη για τη διεκπεραίωση της εργασίας. Μερικές πηγές θορύβου είναι οι εξής Σειρήνες Μηχανήματα-Μηχανές Τηλέφωνα Ανθρώπινες συζητήσεις Φωτοτυπικά μηχανήματα Κλιματιστικά Άλλες πηγές θορύβου στη βιομηχανία διακρίνονται σε θορύβους από σύγκρουση, από ροή καυσίμων, από τριβή και από περιστροφή. Η παραγωγή θορύβου που σχετίζεται με τη σύγκρουση επέρχεται όταν δύο επιφάνειες επαφίονται μεταξύ τους. Μερικοί κοινοί τύποι μηχανών που προκαλούν θόρυβο σύγκρουσης περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων και σφυριά. Άλλες μηχανές μπορούν να εκπέμπουν θόρυβο ακούσια λόγω συγκρούσεων εξαιτίας λανθασμένης εγκατάστασης ή ανεπαρκούς συντήρησης. Ο θόρυβος που προέρχεται από τον αέρα ή τη ροή γκαζιού μπορεί να παραχθεί από τη διαφυγή υδρατμών ή από μια αλλαγή στη ροή του γκαζιού δημιουργώντας ταραχή. Θόρυβοι που προκαλούνται από τον αέρα μπορούν να περιλαμβάνουν ενόχληση από σφυρίχτρες και σειρήνες. Οι θόρυβοι τριβής είναι παρόμοιοι με τους θορύβους συγκρούσεως στο ότι δύο ή περισσότερα αντικείμενα μπορούν να γλιστρήσουν και να χτυπήσουν μεταξύ τους απελευθερώνοντας θορυβώδη ενέργεια. Μια κοινή πηγή τριβής σχετιζόμενη με το θόρυβο είναι οι ανεπαρκείς συμπεριφορές λαδώματος. Τέλος, πηγές βιομηχανικού θορύβου, που έχουν σχέση με την τριβή δημιουργούνται συχνά όταν περιστρέφονται μέρη που δεν ισορροπούν ή δε συντηρούνται κατάλληλο. 1.9 Θέματα ασφάλειας και υγιεινής στο χώρο εργασίας Σύμφωνα με τη 2 η Ευρωπαϊκή Έρευνα για εργασίας(ευropean Survey οn Working Conditions-ESWC) η έκθεση σε θόρυβο στο χώρο εργασίας εξαρτάται από: - τους τομείς εργασίας - την απασχόληση 21

22 - το μέγεθος της επιχείρησης - το φύλο - και την ηλικία Ανάλογα με τους τομείς εργασίας Οι τομείς που εκτίθενται περισσότερο στο θόρυβο στα πλαίσια του χώρου εργασίας είναι: 28. Βιομηχανίες μεταλλικών προϊόντων 20. Βιομηχανίες Ξυλείας 27. Βιομηχανίες Βασικών Μετάλλων 21. Χαρτοβιομηχανίες 45. Κατασκευές 17. Βιομηχανίες Ινών Οι δυο τομείς που διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο από την έκθεση στο θόρυβο είναι οι Βιομηχανίες μεταλλικών προϊόντων και οι Βιομηχανίες Ξυλείας, επειδή χρησιμοποιούν μια σειρά διαδικασιών και ένα μεγάλο αριθμό μηχανημάτων για τη διαμόρφωση, τη σχηματοποίηση και την αφαίρεση υλικών. Αυτές οι διαδικασίες δημιουργούν ένα υψηλό και παρατεταμένο επίπεδο θορύβου στο χώρο εργασίας. 22

23 Ανάλογα με την απασχόληση: 82. Χειριστές μηχανών και συναρμολογητές 72. Τεχνικοί μετάλλων και μηχανημάτων 81. Απασχολούμενοι σε εγκαταστάσεις εργοστασίων 93. Εργάτες σε ορυχεία και κατασκευές 71. Εργάτες σε οικοδομικές κατασκευές 83. Οδηγοί-χειριστές οχημάτων εργοστασίου 74. Μικροτεχνίτες 73. Χειροτεχνίτες- Γραφίστες Οι τρεις κατηγορίες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από έκθεση σε θόρυβο στα πλαίσια του χώρου εργασίας είναι, οι χειριστές μηχανών και συναρμολογητές, οι τεχνικοί μετάλλων και μηχανημάτων και τέλος οι απασχολούμενοι σε εγκαταστάσεις εργοστασίων, επειδή αυτοί εκτίθενται σε θόρυβο μέσω της άμεσης επαφής τους με τους διάφορους μηχανισμούς και διαδικασίες. Ανάλογα με το μέγεθος της επιχείρησης: 23

24 Όπως φαίνεται και από το παραπάνω διάγραμμα οι μικρότερες επιχειρήσεις θεωρούνται σαν οι πιο ευάλωτες από την έκθεση στον θόρυβο και αυτό γιατί υπάρχουν λιγότερες διαθέσιμες οικονομικές πηγές, εργαζόμενοι και τεχνολογική εκπαίδευση ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τα όποια προβλήματα στο χώρο εργασίας. Ανάλογα με το φύλλο: Σύμφωνα με τις απαντήσεις που δόθηκαν στο ερώτημα 'Ποιο φύλο θεωρείτε ότι διατρέχει το μεγαλύτερο κίνδυνο έκθεσης στο θόρυβο;' οι άντρες εργαζόμενοι είναι αυτοί που εκτίθενται περισσότερο στο θόρυβο, αφού παραδοσιακά απασχολούνται σε τομείς και επαγγέλματα, τα οποία εμφανίζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά κινδύνου. Ανάλογα με την ηλικία: Τα νεαρά άτομα, όπως εκτιμήθηκε από την έρευνα, είναι πιο ευάλωτα στην έκθεση στο θόρυβο και πιθανότερο να βλάψουν την ακουστική τους ικανότητα, κατάσταση που επιδεινώνεται και από άλλους κοινωνικούς παράγοντες(συναυλίες, χώροι διασκεδάσεως, ακουστικά ραδιοφώνου κ.λ.π.) Κεφάλαιο 2: Θόρυβος και επιπτώσεις: 2.1 Γενικά Ο θόρυβος είναι ένα πανάρχαιο πρόβλημα για τον άνθρωπο. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει λόγω της τεχνολογικής προόδου, το τίμημα αυτής δεν είναι μικρό και μάλιστα είναι άμεσα συνυφασμένο με το θόρυβο. Οι δυσμενείς επιπτώσεις του θορύβου στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες είναι έντονες και αποτελούν ένα τεράστιο πρόβλημα 24

25 Η βλαπτική δράση του θορύβου στην ακοή εντοπίζεται στις τρίχες των ακουστικών κυττάρων μιας συγκεκριμένης περιοχής του οργάνου Corti, στον κοχλία. Είναι λοιπόν παραδεκτό ότι ο ήχος πάνω από ορισμένες στάθμες μπορεί να καταστρέψει ένα ευχάριστο περιβάλλον, να κάνει τη δουλειά ανυπόφορη, να περιορίσει την ικανότητα προς εργασία και να επιφέρει μείωση της ακουστικής ικανότητας. Πιο συγκεκριμένα η καταστροφή των ειδικών τριχών κάτω από ορισμένες συνθήκες, έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση μόνιμης μείωσης της ακουστικής ικανότητας που ονομάζεται Μόνιμη Νευροαισθητηριακή Βαρηκοΐα.Ωστόσο η βλαπτική επίδραση του θορύβου στην ακοή μπορεί να είναι είτε προσωρινή είτε και μόνιμη, κάτι το οποίο εξαρτάται από την ένταση, τη συχνότητα και τη διάρκεια έκθεσης στο θόρυβο. Έτσι, στην πρώτη περίπτωση, η μείωση της ακουστικής οξύτητας έχει προσωρινό χαρακτήρα και όταν το άτομο απομακρυνθεί από το θορυβώδες περιβάλλον έχουμε γρήγορη αποκατάσταση της ακουστικής του ικανότητας. Για το λόγο αυτό, ο έλεγχος της ακοής των εργαζομένων πρέπει να γίνεται αφού έχει μεσολαβήσει χρόνος απομάκρυνσης από το θόρυβο τουλάχιστον δώδεκα-14 ώρες περίπου. Έλεγχος αυτών των μεταβολών γίνεται με την υποβολή των εργαζομένων σε μια ειδική εργαστηριακή εξέταση που ονομάζεται Τονικό Ακοογράφημα. Η μικρή ελάττωση της ακουστικής ικανότητας στην περιοχή συχνοτήτων ανάμεσα στα ΗΖ είναι η πρώτη ένδειξη. Στο στάδιο αυτό η βαρηκοΐα, συνήθως δεν γίνεται αντιληπτή από τον εργαζόμενο. Όταν όμως η βαρηκοΐα επεκταθεί σε συχνότητες πέρα των ΗΖ, τότε γίνεται αντιληπτή από αυτόν που πάσχει, γιατί δυσκολεύεται να κατανοήσει την ομιλία των γύρω του. Στον παρακάτω πίνακα εμφανίζονται οι πιθανότητες πρόκλησης βλαβών στην ακοή ανάλογα με τα έτη έκθεσης και την στάθμη θορύβου για οκτάωρη εργασία. (ΣΕ ΠΟΣΟΣΤΑ % ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ) ΠΗΓΗ: Grandjean Επίσης πρέπει να αναφερθεί ότι τα μέγιστα επιτρεπόμενα επίπεδα έκθεσης, διαμορφώνονται όπως αυτά εμφανίζονται στον παρακάτω πίνακα: 25

26 Θα πρέπει στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι, σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (W.H.O.), "υγεία" δεν θεωρείται μόνο η απουσία κάποιας αρρώστιας, αλλά γενικότερα η φυσική και ψυχολογική ευεξία. Γενικά μπορούμε να διακρίνουμε τις επιδράσεις του θορύβου στις εξής κατηγορίες 1) Eπιπτώσεις του θορύβου στην εργασία και άρα στην απόδοση των εργαζομένων 2) Επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό και τέλος 3) Επιπτώσεις στην ανθρώπινη επικοινωνία. Ειδικότερα μπορούμε να δούμε πιο αναλυτικά τα εξής 2.2 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΟΡΥΒΟΥ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ Δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένο από εργαστηριακά πειράματα που έχουν γίνει, για το αν ο θόρυβος μειώνει αισθητά την αποδοτικότητα των εργαζομένων ή όχι. Ένα πείραμα από αυτά είναι και η μελέτη των Bowden και Wang το Το πείραμα αυτό με έντεκα υποκείμενα είχε σκοπό να εξετάσει τη σχέση μεταξύ ενός φάσματος δώδεκα ατονικών και μη κυμαινόμενων θορύβων, την εκτίμηση των υποκειμένων για τα κριτήρια του εσωτερικού θορύβου, την παραγωγικότητα και την υποκειμενική αντίληψη του θορύβου. Έντεκα εργαζόμενοι συμμετείχαν στο πείραμα ολοκληρώνοντας εργασίες σχετικά με την δακτυλογράφηση και την διόρθωση κειμένου, αλλά και την υποκειμενική εκτίμηση της έντασης, της ενόχλησης και του ποιοτικού φάσματος. Οι δώδεκα διαφορετικοί θόρυβοι που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτήν την μελέτη και στους οποίους εκτέθηκαν οι έντεκα εργαζόμενοι προσομοιάζουν θορύβους εξαερισμού που είναι δυνατόν να συναντήσουμε σε πραγματικό περιβάλλον. Οι εκθέσεις των εργαζομένων στους θορύβους μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τρία διαφορετικά επίπεδα (χαμηλό, μέσο και υψηλό) και σε τέσσερα διαφορετικά ποιοτικά φάσματα (ουδέτερο, υπόκωφο, βουητό, σφύριγμα). Τα αποτελέσματα της εξέτασης των εκθέσεων αυτών των υποκειμένων σε δώδεκα διαφορετικούς θορύβους έδειξαν ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διάφορες στην παραγωγικότητα Παρ όλα αυτά πρέπει να σημειωθεί ότι με ένα δείγμα μόλις έντεκα υποκειμένων τα αποτελέσματα του πειράματος είναι πιθανό να μην είναι ενδεικτικά του συνολικού πληθυσμού. Σημαντικές όμως σχέσεις βρέθηκαν για τα έντεκα υποκείμενα ανάμεσα στο επίπεδο της εκτίμησης των κριτηρίων εσωτερικού θορύβου και της υποκειμενικής αντίληψης της έντασης και της ενόχλησης. 26

27 Γίνεται επομένως φανερό ότι τα αποτελέσματα έκθεσης σε θόρυβο ποικίλουν, ανάλογα με τις περιστάσεις. Πιθανές πηγές θορύβου στο χώρο εργασίας μπορεί να θεωρηθούν οι διάφορες μηχανές και κάθε είδους μηχανολογικός εξοπλισμός, τηλέφωνα, εργαλειομηχανές, κλιματιστικά και τέλος η ανθρώπινη επικοινωνία Ωστόσο, ένα είναι σίγουρο, το γεγονός ότι ένα περιβάλλον όχι ιδιαίτερα άνετο, μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο την ικανότητα του εργαζόμενου αλλά και την υποκίνησή του να εργαστεί. Παράγων ιδιαίτερα σημαντικός στα πλαίσια μιας εταιρείας, που έχει σχέση με το ποσοστό ατυχημάτων που λαμβάνουν χώρα Ειδικότερα μπορούμε να αναφέρουμε τα εξής: Ο θόρυβος στο εργασιακό περιβάλλον προκαλεί διάσπαση της προσοχής των εργαζομένων και άρα μείωση της συγκέντρωσής τους. Αυξάνονται οι πιθανότητες πρόκλησης ατυχημάτων. Επηρεάζεται η ικανότητα άρα και ο βαθμός αποδοτικότητας των εργαζομένων στα καθήκοντά τους. Αυξάνεται η σωματική κόπωση, η συχνότητα εμφάνισης πονοκεφάλων και ημικρανιών και συναισθημάτων όπως ανησυχία και αβεβαιότητα. Και τέλος ο κίνδυνος απώλειας της ακουστικής ικανότητας των εργαζομένων όταν εκτίθενται σε υψηλές στάθμες θορύβου κάθε μέρα για πολλά χρόνια Λαμβάνοντας τα δυο τελευταία υπόψη προκύπτει και ο λόγος των συχνών απουσιών από τα εργασιακά καθήκοντα και αναρρωτικών αδειών των εργαζομένων. Βέβαια, ο βαθμός του αντιληπτού κινδύνου για το άτομο εξαρτάται από τα όρια έκθεσης σε θόρυβο, όπου η συνολική έκθεση κατά τη διάρκεια ενός 24ώρου δε θα πρέπει να υπερβαίνει την μέση τιμή των 80db. Επιπλέον εξαρτάται και από το μέγεθος των διακυμάνσεων και τη συχνότητα των ήχων. Η συχνότητα επηρεάζει όχι μόνο την αντιληπτότητα του ύψους του ήχου αλλά και την ένταση και δυναμικότητά του να προκαλέσει βλάβη. Όπως έχει ήδη αναφερθεί τα ανθρώπινα αυτιά είναι περισσότερο ευαίσθητα σε συχνότητες από ΗΖ, γίνονται δε λιγότερο ευαίσθητα σε υψηλότερες και χαμηλότερες συχνότητες. 2.3 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΟΡΥΒΟΥ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ Η έκθεση των εργαζομένων σε έντονο θόρυβο στο εργασιακό περιβάλλον έχει σαν αποτέλεσμα την πρόκληση μιας μόνιμης ή προσωρινής μείωσης της ακουστικής ικανότητας. Ο βαθμός σημαντικότητας των πιθανών επιπτώσεων είναι συνάρτηση παραγόντων όπως η διάρκεια έκθεσης, η ένταση-συχνότητα ήχων, αλλά και το είδος της έκθεσης (συνεχής ή κατά διαστήματα). Επιπλέον εξαρτάται από παράγοντες όπως το φύλο και η ηλικία των εργαζομένων. Από αυτήν την άποψη δεν πρέπει να εκτιμώνται μόνο οι ακουστικές επιδράσεις του θορύβου στους εκτιθέμενους, αλλά όλα τα στοιχεία που συνθέτουν το εργασιακό περιβάλλον Ακουστικές επιδράσεις Οι επιδράσεις στην ακοή σχετίζονται με το όργανο της ακοής και αφορούν βλάβες που μπορεί να έχουν μόνιμο ή προσωρινό χαρακτήρα. Αν και οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η ακοή τους κινδυνεύει μόνο από εξαιρετικά δυνατούς ήχους που θα προκαλέσουν ρήξη τύμπανου, στην πραγματικότητα κώφωση μπορεί να επέλθει και με πιο «ύπουλο» τρόπο. Η μακροχρόνια έκθεση σε περιβάλλον με θορύβους που θεωρούνται ανεκτοί 27

28 βλάπτει το ακουστικό όργανο και συγκεκριμένα τις αισθητικές του απολήξεις με συνέπεια την απώλεια ακοής που αρχικά μπορεί να είναι ανεπαίσθητη, μπορεί όμως να οδηγήσει και σε κώφωση. Ακολουθεί ένα σχήμα στο οποίο φαίνονται κάποιες από τις πιο σημαντικές επιδράσεις του θορύβου στο ανθρώπινο σώμα 28

29 Αναλυτικότερα: Ακουστική κόπωση: Πρόκειται για μείωση της ακουστικής οξύτητας (ιδιαίτερα στο φάσμα των υψηλών συχνοτήτων Hz). Παρατηρείται μετά από συμπτωματική έκθεση σε κάποιο θόρυβο και εξαρτάται από την ένταση του θορύβου. Έχει προσωρινό χαρακτήρα και χωρίζεται ανάλογα με το χρονικό διάστημα που απαιτείται μετά την παύση της έκθεσης στον αρχικό θόρυβο, ώστε η ακοή να επανέλθει στο φυσιολογικό επίπεδο σε: 1. Φυσιολογική ακουστική κόπωση, όταν το χρονικό διάστημα δεν ξεπερνά τις 16 ώρες. 2. Παθολογική ακουστική κόπωση, όταν το χρονικό διάστημα ξεπερνά τις 16 ώρες. Οξύ ακουστικό τραύμα: Πρόκειται για οξεία επιβάρυνση της ακοής που οφείλεται σε έκθεση σε σύντομο αλλά πολύ δυνατό ηχητικό ερέθισμα π.χ. έκρηξη και συνήθως οι βλάβες αφορούν το ένα αυτί, αφού το κρανίο λειτουργεί ως ηχοπροστατευτικό μέσο για το άλλο αυτί. Ο εργαζόμενος μετά από ένα οξύ ακουστικό τραύμα, αναφέρει πόνο στο αυτί, βαρηκοΐα μέχρι και την πλήρη κώφωση, εμβοές και συχνά ιλίγγους. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι βλάβες είναι αναστρέψιμες και αποκαθίστανται πλήρως, συχνά όμως αποκαθίστανται μερικώς ή και καθόλου Οι εμβοές παραμένουν καθώς και η βαρηκοΐα (μείωση της ακουστικής οξύτητας σε υψηλές συχνότητες 4000Hz). Επαγγελματική βαρηκοΐα: Πρόκειται για μόνιμη βαρηκοΐα αντίληψης (νευροαισθητηριακή) και αποτελεί χρόνιο ακουστικό τραύμα ως συνέπεια της επαγγελματικής έκθεσης σε θόρυβο. Αναπτύσσεται αργά, βαθμιαία και με δόλιο τρόπο καθώς η πτώση της ακουστικής οξύτητας εξελίσσεται επίσης βαθμιαία. Αρχικά, από τις πρώτες μέρες της επαγγελματικής έκθεσης σε θόρυβο και μέχρι περίπου τα 3 επόμενα χρόνια αφορά το φάσμα των υψηλών συχνοτήτων ( Hz) και η ακουστική ικανότητα πέφτει στα 4000Hz. Αυτή η πτώση είναι αναστρέψιμη, όμως η ανεπαίσθητη μείωση της ακοής δεν γίνεται εγκαίρως αντιληπτή από το άτομο καθώς η καθημερινή ομιλία, η μουσική κ.λπ. ανήκει στο φάσμα των χαμηλότερων συχνοτήτων ( Hz). Καθώς όμως εξελίσσεται η βαρηκοΐα και μετά τα 3 πρώτα χρόνια, μειώνεται η ακουστική οξύτητα και στο φάσμα των ήχων χαμηλής συχνότητας, δηλαδή κάτω από 3000Hz. Οι επιπτώσεις αυτές δεν αφορούν μόνο την επαγγελματική αλλά και την κοινωνική ζωή του εργαζόμενου, γιατί επηρεάζουν την ακουστική ικανότητα του στην καθημερινή του ζωή. Η βαρηκοΐα περιλαμβάνεται στις επαγγελματικές ασθένειες που ορίζει ο κανονισμός ασφάλειας του ΙΚΑ (ΦΕΚ 132/δώδεκα ). Ελάχιστος χρόνος εργασίας για την αναγνώριση της βαρηκοΐας ως επαγγελματικής ασθένειας θεωρούνται τα 5 χρόνια, ενώ για την εργασία σε δοκιμαστήρια μηχανών αεροσκαφών ο χρόνος μειώνεται σε 2 χρόνια. Μη ακουστικές επιδράσεις Οι μη ακουστικές επιδράσεις αφορούν στο νευρικό, κυκλοφοριακό, γαστρεντερικό και ενδοκριτικό σύστημα καθώς επίσης και στον ψυχισμό του ανθρώπου. Η συνεχής έκθεση του σε υψηλά επίπεδα θορύβου μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες περιπτώσεις ακόμα και στην κατάθλιψη. Ενδεικτικά αναφέρουμε διαταραχές στην πέψη, τον ύπνο, τη 29

30 συμπεριφορά, ταχυκαρδία, άγχος, υπερένταση, σωματική κόπωση, υπέρταση, εκνευρισμό, πονοκεφάλους, καθώς και δυσκολία στη συγκέντρωση. Επιδράσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα: Ο θόρυβος προκαλεί σύσπαση των μικρών αγγείων, με αποτέλεσμα ελάττωση της ροής του αίματος σε ορισμένα όργανα και ιστούς. Προκαλεί επίσης μεταβολές στην αρτηριακή και διαστολική πίεση και στις καρδιακές σφίξεις Ο θόρυβος ενοχοποιείται επίσης, για την αύξηση των αιματικών συγκεντρώσεων της χοληστερίνης και τη δημιουργία αθηρωματικών πλακών στις αρτηρίες, αλλοιώσεις οι οποίες δεν υποχωρούν με την παύση της εργασιακής έκθεσης σε θόρυβο. Επιδράσεις στο νευρικό σύστημα: Υψηλά επίπεδα θορύβου και ιδιαίτερα ο μη συνεχής θόρυβος έντασης μεγαλύτερης των 75dB(A) επηρεάζουν το κεντρικό νευρικό σύστημα προκαλώντας αλλαγή του ρυθμού και της συχνότητας του εγκεφαλογραφήματος. Επίσης η έκθεση σε θόρυβο επηρεάζει αρνητικά τη κοινωνικότητα και την ευαισθησία του ατόμου. Επιπροσθέτως, προκαλεί ψυχοκινητικές διαταραχές, όπως επιβράδυνση του χρόνου αντίδρασης, περιορίζοντας σημαντικά την ικανότητα του εργαζομένου να αντιδρά σωστά στα εξωτερικά ερεθίσματα ή να παρακολουθεί σύνθετες διαδικασίες, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εκείνες οι προϋποθέσεις που οδηγούν στα εργατικά ατυχήματα. Επιδράσεις στο σύστημα αναπαραγωγής και στους ενδοκρινείς αδένες: Ο θόρυβος προκαλεί ελάττωση της ροής του αίματος στον πλακούντα και κατά συνέπεια ενοχοποιείται για τους πρόωρους τοκετούς και τις αποβολές εμβρύων που έχουν παρατηρηθεί σε έγκυες εργαζόμενες εκτιθέμενες σε θόρυβο. Η παρατεταμένη έκθεση σε θόρυβο προκαλεί διέγερση των ενδοκρινών αδένων, αύξηση του βασικού μεταβολισμού, σιελόρροια, αύξηση της ενδοκρινιακής πίεσης κ.α. Επίσης έχουν παρατηρηθεί διαταραχές της εμμηνορρυσίας, της γαλουχίας, του libido και της γονιμότητας. Αισθήματα δυσαρέσκειας: Υπάρχουν διαφορές ως προς το είδος του ήχου που δεν ανέχεται κάθε άνθρωπος και που μπορεί να του προκαλέσει δυσάρεστα αισθήματα. Εξάλλου η αντίληψη του ήχου είναι τόσο υποκειμενική ώστε αυτό που για κάποιον είναι μουσική για κάποιον άλλο να είναι θόρυβος. Γενικά πάντως οι δυνατοί ήχοι, με ανεπιθύμητο μήνυμα θεωρούνται πολύ ενοχλητικοί. Επίσης οι υψηλής συχνότητας, ξαφνικοί ή διακεκομμένοι θόρυβοι που προέρχονται από άγνωστες πηγές είναι πιο ενοχλητικοί από τους θορύβους χαμηλής συχνότητας. Δυσκολία στον ύπνο: Ο ενοχλητικός θόρυβος είναι ικανός να διαταράξει και τον ύπνο του ανθρώπου. Η διατάραξη αυτή έγκειται είτε στη διακοπή του ύπνου, είτε στη μεταβολή των σταδίων αυτού είτε ακόμη στην αύξηση του χρόνου που απαιτείται για να αποκοιμηθεί ο άνθρωπος. Λόγω θορύβου, μπορούν όμως να προκληθούν και άλλες αντιδράσεις τις οποίες αγνοούν τα άτομα. Αυτές οι αντιδράσεις, εκτός από αλλαγές στα στάδια του ύπνου από βαριά σε ελαφριά, περιλαμβάνουν αυξήσεις των κινήσεων του σώματος κατά τη διάρκεια της νύχτας, αλλαγές των καρδιαγγειακών αντιδράσεων, καθώς και αλλαγές στη διάθεση και την επίδοση κατά την επόμενη μέρα. Ψυχολογικές επιδράσεις: Οι θόρυβοι στο περιβάλλον εργασίας αφυπνίζουν συναισθήματα όπως: ανησυχία, ερεθιστικότητα, απογοήτευση και θυμό. Ταυτόχρονα, το 30

31 πρόβλημα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι εργαζόμενοι, οι οποίοι εξαιτίας του θορύβου εμφανίζουν απώλεια ακοής, είναι η συναισθηματική πίεση και η κατάθλιψη, η οποία προκαλείται συνήθως από φίλους και συνεταίρους, καθώς αυτοί γίνονται απρόθυμοι να συνομιλήσουν και να συνεργαστούν μαζί τους. Αποτέλεσμα αυτού είναι τα άτομα να οδηγούνται σε απομόνωση. Γενικά, όσο μεγαλύτερο είναι το πρόβλημα ακοής, τόσο πιο έντονη είναι η αίσθηση αποκοπής από τον υπόλοιπο κόσμο. Όλα τα παραπάνω λοιπόν δείχνουν τις δυσμενείς συνέπειες του θορύβου στη συμπεριφορά των ανθρώπων, οι οποίοι οδηγούνται σε μείωση της ανεκτικότητας, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε απογοήτευση και ανησυχία, μειώνοντας την επιθυμία των ανθρώπων για συνεργασία με άλλους και αυξάνοντας ταυτόχρονα την πιθανότητα εχθρικής συμπεριφοράς. Μια επιπλέον παρενέργεια είναι η μειωμένη ανεκτικότητα σε απογοητεύσεις που αποδεικνύεται σε μια σειρά πειραμάτων σαν μείωση της προθυμίας για επιμονή στην προσπάθεια επίλυσης περιπλεγμένων γρίφων. 4 Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνονται κάποιες από τις πιθανές να προκληθούν διαταραχές ανάλογα με τις συνθήκες έκθεσης. Γενικά μπορεί να αναφερθεί ότι ο άνθρωπος δε συνηθίζει τον θόρυβο, αντίθετα οι άνθρωποι που διαβιούν ή εργάζονται σε θορυβώδες περιβάλλον μακροχρονίως παρουσιάζουν διαταραχές όχι μόνο σωματικής αλλά και ψυχικής υγείας, όπως κάποιες από τις ήδη αναφερθείσες. 2.4 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΟΡΥΒΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Τέλος πρέπει να αναφερθούν οι επιπτώσεις από την έκθεση στο θόρυβο, στην επικοινωνία των ατόμων. Η παρουσία θορύβου καλύπτει τους ήχους και δυσχεραίνει όχι μόνο την αναγνώριση αλλά και την κατανόηση των ήχων. 4 Glass και Singer,1972, Percival και Loeb,

32 Ανάλογα βέβαια με την ένταση μπορεί να καλύπτει ακουστικές πληροφορίες αλλά και προειδοποιητικά σήματα στο χώρο εργασίας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η τηλεφωνική επικοινωνία πραγματοποιείται ικανοποιητικά όταν ο χώρος των συσκευών έχει θόρυβο κάτω από 55db. Όταν ο χώρος έχει θόρυβο πάνω από 85 db η τηλεφωνική επικοινωνία είναι αδύνατη. Κατά συνέπεια η ύπαρξη θορύβων στο εργασιακό περιβάλλον εκτός από τις αρνητικές συνέπειες στην εργασία και στο ανθρώπινο σώμα, επιδρά άμεσα και καθιστά την επικοινωνία ιδιαίτερα δύσκολη. Η επικοινωνία καθίσταται δύσκολη, με άμεση συνέπεια τη λήψη λανθασμένων νοημάτων, οπότε αυξάνεται η πιθανότητα λάθους και παρανοήσεων. Είναι πλέον εύκολη η παρερμηνεία φράσεων και μηνυμάτων με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά και η αποδοτικότητα των εργαζομένων όπως και οι επιδόσεις μια ομάδας που συνεργάζεται πάνω σε κάποιο project. Η κατάσταση βελτιώνεται αν διαφέρει η συχνότητα της ομιλίας και του θορύβου ή εάν υπάρχει διαφορά φάσεως των ηχητικών κυμάτων που ασκούνται στους δύο ακουστικούς πόρους. Αν τώρα η γενεσιουργός αιτία του θορύβου δεν είναι διορθώσιμη, τότε μια λύση για την βελτίωση της επικοινωνίας μπορεί να βρεθεί με τη μείωση του αριθμού των λέξεων, την αποφυγή λέξεων που μπορούν να παρερμηνευθούν εύκολα, την τοποθέτηση λέξεωνκλειδιών σε ειδικές φράσεις, αλλά και τη χρήση άλλων μεθόδων σχεδιασμού μηνυμάτων. Σε κάθε άλλη περίπτωση Η κατάσταση αυτή προκαλεί συναισθήματα όπως απογοήτευση, θυμό, παρεξηγήσεις αλλά και συμπτώματα όπως πονοκεφάλους και ημικρανίες. Έμμεση συνέπεια είναι η επίδραση στην αποδοτικότητα των εργαζομένων, η αύξηση πιθανών ατυχημάτων αλλά και απουσιών από την εργασία Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα επίπεδα έκθεσης στον θόρυβο και η άμεση επίδρασή τους στην επικοινωνία των εργαζομένων. 32

33 2.5 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΘΟΡΥΒΟΥ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ Η απώλεια της ακοής είναι η πιο σημαντική συνέπεια του θορύβου στον εργαζόμενο και γενικότερα στον άνθρωπο. Η θορυβογενής απώλεια της ακοής (επαγγελματική βαρηκοΐα), εξακολουθεί να αποτελεί μια από τις πιο συνήθεις επαγγελματικές ασθένειες στην Ευρώπη και αντιπροσωπεύει το 1/3 περίπου όλων των επαγγελματικών ασθενειών, όπως αναφέρει ο Hans-Horst Konkolewsky, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού οργανισμού για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία (EUOSHA). Ακόμα εκατομμύρια εργαζόμενοι στην Ευρώπη εκτίθενται καθημερινά σε θόρυβο, με αποτέλεσμα το 7% να υποφέρει από προβλήματα στην ακοή που σχετίζεται με την επαγγελματική τους έκθεση. Την τετραετία το Ιταλικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικής Κάλυψης Επαγγελματικού Κινδύνου (INAIL), κατέγραψε αναγγελίες επαγγελματικής βαρηκοΐας σε σύνολο αναγγελιών επαγγελματικών ασθενειών, για τους κλάδους της βιομηχανίας και των υπηρεσιών. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στο 48% του συνόλου των καταγεγραμμένων αναγγελιών. 33