ΗΜΕΡΙ Α ΤΕΕ «ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ» ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Transcript

1 ΗΜΕΡΙ Α ΤΕΕ «ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ» ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Η.Ε. του ΤΕΕ αποφάσισε 1 την πραγµατοποίηση της σηµερινής ηµερίδας και όρισε την Οργανωτική Επιτροπή η οποία µαζί µε τους εισηγητές προετοίµασε την σηµερινή µας εκδήλωση. Η ηµερίδα επρόκειτο να πραγµατοποιηθεί πριν τους Ο.Α./2004 αλλά επικράτησε η άποψη να µετατεθεί µετά τη λήξη τους ώστε να αποφευχθεί η πιθανότητα να σκιαστεί η «λάµψη» τους και να προστεθούµε και εµείς στους γκρινιάρηδες. Σήµερα, για µια ακόµη φορά, βρισκόµαστε εδώ για να εξετάσουµε (ελπίζω ουσιαστικά κι αποτελεσµατικά), το φαινόµενο «πληµµύρες» που πλήττουν συχνά πολλές περιοχές της χώρας µας και ειδικότερα αυτές του Ν. Αττικής, µε ανυπολόγιστες κάθε χρόνο ζηµιές και απώλειες ανθρώπινων ζωών. Όπως γνωρίζετε, οι πληµµύρες είναι παγκόσµιο φαινόµενο και συγκαταλέγεται στα φυσικά καταστροφικά φαινόµενα, όπως οι σεισµοί, οι τυφώνες κ.λ.π. αλλά µε την ιδιαιτερότητα ότι επηρεάζονται καθοριστικά και από τις ανθρώπινες δραστηριότητες κι επεµβάσεις. Οι εισηγήσεις που θα ακολουθήσουν θα παρουσιάσουν την υφιστάµενη κατάσταση και τα µεγάλα προβλήµατα αντιπληµµυρικής προστασίας που υπάρχουν σε πολλές περιοχές στην Αττική, καθώς και προτάσεις για την αντιµετώπιση τους και την αντιπληµµυρική θωράκιση περιοχών της Αττικής, η οποία, για πολλούς λόγους, µέχρι σήµερα είναι πρακτικά ανύπαρκτη. Συγκεκριµένα θα ακουστούν: Γενικός Σχεδιασµός Ιστορική Αναδροµή Α.Νικολόπουλος Σ. άλλας Ιστορική Εξέλιξη µελέτες και κατασκευές έργων Αντιπληµµυρικής προστασίας, Λεκανοπέδιο της Αθήνας, Ανατολική Αττική, υτική Αττική, Γενικός Σχεδιασµός Αντιπληµµυρικής Προστασίας Εκτελεσθέντα και υπό εκτέλεση έργα αντιπληµµυρικής προστασίας στην ευρύτερη περιοχή Αττικής την τελευταία πενταετία και επιπτώσεις από τα νέα συγκοινωνιακά και άλλα έργα Προγραµµατισµός επόµενης πενταετίας..κίτσος Ι.Παναγιωτόπουλος (ΥΠΕΧΩ Ε/Γ.Γ..Ε.) Εκτελεσθέντα και υπό εκτέλεση έργα αντιπληµµυρικής προστασίας στην ευρύτερη περιοχή Αττικής και επιπτώσεις από τα νέα συγκοινωνιακά και άλλα έργα, Έργα υπό δηµοπράτηση το τρέχον έτος, Συνεχιζόµενες συµβάσεις µελετών ΕΥ ΑΠ Νοµοθετικές ρυθµίσεις, Κεντρική Συντονιστική Επιτροπή για τη µελέτη και κατασκευή αντιπληµµυρικών έργων, Αναγκαία έργα προσεχούς περιόδου, Έργα Α προτεραιότητας, ιευθέτηση του κατάντι τµήµατος Ερασίνου, ιευθέτηση ρέµατος Αγίου Αντωνίου στα Βριλήσια, ιευθέτηση ρέµατος Εσχατιάς στην οδό Φλέβας και άρση της στένωσης ανάντι της εκβολής στον Κηφισό, Κατασκευή αντιπληµµυρικών 1 (Απόφ.Γ/20/10/2003 της 11/3/2003 και Απόφ.1/Σ34/2004 της 5/10/2004) 1

2 έργων στους ήµους Ν. Ερυθραίας, Αγίου Ιωάννη Ρέντη, Ταύρου, Μοσχάτου, Αγίας Παρασκευής, Σαλαµίνας και Παλουκίων της Νήσου Σαλαµίνας, Αχαρνών και Αλίµου, Αντιπληµµυρικά έργα κατά µήκος της υτικής Περιµέτρου του Α/ Ελ. Βενιζέλος και στην περιοχή του πρώην Α/ Ελληνικού, Συµπληρωµατικές εργασίες στο χείµαρρο Σαρανταπόταµου και τέλος, Συντήρηση αντιπληµµυρικών έργων Αττικής, Έργα Β προτεραιότητας, Έργα Γ προτεραιότητας. Στόχος και αντικείµενο της µελέτης, Στοιχεία µελέτης, Μετρητικό ίκτυο, Σύστηµα γεωγραφικών πληροφοριών, Υδρολογία και υδρολογικά µοντέλα, Κριτήρια σχεδιασµού, Υποστηρικτικές εργασίες, Γενικός σχεδιασµός Έργων, Προτάσεις θεσµικών µέτρων και πιλοτικών εφαρµογών, Εκπαίδευση και λειτουργία συστήµατος. Το παντορροϊκό σύστηµα της Αθήνας.Α. άρας(ευ ΑΠ) -Π.Αντωναρόπουλος Γενική Αναφορά-Ιστορικό του παντοροϊκού συστήµατος αποχέτευσης της Αθήνας, Περιγραφή της λειτουργίας της επάρκειας και των προβληµάτων του παντοροϊκού συστήµατος, Ζώνη Β, Ζώνη Γ, Ζώνη, Ζώνη Ε, Ζώνη ΣΤ, Ζώνη Ζ1, Ζώνη Ζ2, Ζώνη Η1+Ι Η +ΙΙ Η, Ζώνη Η2, Ζώνη Θ, Ζώνη Η2, Συµπεράσµατα-Προτάσεις. Πρόγραµµα HYDROPLAN, παρουσίαση µεθοδολίας. Αντιπληµµυρική προστασία λεκανοπεδίου Αθήνας (Κηφισός Ιλισός) Μ.Σάρρος Ν.Μαλατέστας Σύντοµο ιστορικό του Κηφισού-Υφιστάµενη κατάσταση, Σύντοµο ιστορικό του Ιλισού-Υφιστάµενη κατάσταση, Ιστορικό εκτροπής του Ιλισού στον Κηφισό, Προτάσεις για τον Κηφισό, Προτάσεις για τον Ιλισό, Γενική θεώρηση του ζητήµατος της αντιπληµµυρικής προστασίας, Το σύστηµα Κηφισού - Στοιχεία λεκάνης και κύριων κλάδων, Αντιπληµµυρικό Έργο Κηφισού, Μελλοντικά έργα λεκανών Κηφισού Ιλισού, Προτάσεις. Αντιπληµµυρική προστασία λεκάνης ρέµατος Ραφήνας. Λ.Λαζαρίδης Ι.Ναλµπάντης Γενικά Εισαγωγή-Ιστορικό, Η ανάγκη διευθέτησης ρέµατος Ραφήνας, Γενικές Αρχές Σχεδιασµού, Στοιχεία υφιστάµενης κατάστασης, Η γενική διάταξη των προτεινόµενων έργων, Περιβαλλοντικά θέµατα, Η ζώνη κατάληψης µέσα στη Ραφήνα, Η ανάσχεση των πληµµυρικών αιχµών, Γενικές Προτάσεις για τη διευθέτηση του ρ. Ραφήνας. Αντιπληµµυρική προστασία λεκάνης ρέµατος Ερασίνου.Α.Μπενσανσών Β.Παπαλεξόπουλος ΣΤΑ ΙΑΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΡΓΩΝ - ΕΚΤΙΜΗΤΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ, ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ ΕΡΑΣΙΝΟΥ ΚΑΙ ΣΥΜΒΑΛΛΟΝΤΩΝ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΑ ΚΑΙ ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΓΑ, Έργα περιοχής λεωφόρου Βάρης-Κορωπίου, Έργα διευθέτησης ποταµού Ερασίνου, Έργα στη Λεωφόρο Μαρκοπούλου, Έργα αντιπληµµυρικής προστασίας περιοχής Ο.Ι.Κ., Γενική εικόνα και επιπτώσεις των κατασκευασµένων έργων, ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΡΓΩΝ, Φράγµα ανάσχεσης π. Ερασίνου, Έργα διευθέτησης στην κοίτη του Ερασίνου και στα συµβάλλοντα ρέµατα, Μελέτες έργων διευθέτησης στην λεκάνη απορροής του ρ. Ερασίνου που πρέπει να εκπονηθούν άµεσα Αντιπληµµυρικά έργα για την αντιµετώπιση των προβληµάτων κατά µήκος της δυτικής περιµέτρου του Αεροδροµίου Ελ. Βενιζέλος, Αντιπληµµυρική Προστασία Βιοµηχανικής Περιοχής Καρελά, Αγωγός από θέση «Κούπι» Κορωπίου έως τάφρο Τ2/Α17, Έργα 2

3 οµβρίων στο ήµο Παιανίας, ΒΡΟΧΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΚΑΙ Υ ΡΟΜΕΤΡΗΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ - ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ. Αντιπληµµυρική προστασία Θριασίου Πεδίου Ι.Πέππας Ι.Καραβοκύρης ΓΕΝΙΚΑ, ΜΕΛΕΤΕΣ, ΕΡΓΑ, ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Απογευµατινή Συνεδρίαση Ειδικά έργα αντιπληµµυρικής προστασίας Αττικής Οδού.Γ.Μαχαίρας Χ. αµβέργης Εισαγωγή, Σήραγγες εκτροπής απορροών ανάντη τµήµατος λεκάνης Ποδονίφτη, Έργο πτώσης στη σήραγγα Ποδονίφτη, Κύριος Συλλεκτήρας Γεωγραφικής Ενότητας Α7, Συλλεκτήρας Ανατολικού Ποικίλου Αντιπληµµυρικά έργα στα Μεσόγεια στα πλαίσια των Συγκοινωνιακών Έργων..Σωτηρόπουλος ΓΕΝΙΚΑ, Λεκάνη απορροής ρέµατος Ραφήνας, ΕΡΓΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Ο ΟΥ, ΕΡΓΑ ΑΡΤΗΡΙΑΣ ΣΤΑΥΡΟΥ ΡΑΦΗΝΑΣ, ΕΡΓΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Ο ΟΥ, ΕΡΓΑ Λ. ΒΑΡΗΣ ΚΟΡΩΠΙΟΥ, ΕΡΓΑ Λ. ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ, Α / ΣΠΑΤΩΝ, ΕΡΓΑ ΜΕΛΕΤΗΜΕΝΑ ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΑ Μεθοδολογική προσέγγιση για τις όµβριες καµπύλες της Αθήνας.Κουτσογιάννης Μεθοδολογική προσέγγιση για τις Όµβριες καµπύλες της Αθήνας, τι διαφοροποιεί τις όµβριες καµπύλες της Αθήνας, τι ενοποιεί τις όµβριες καµπύλες της Αθήνας, πόσο εµπειρικές είναι οι µαθηµατικές εκφράσεις των όµβριων καµπυλών, είναι κατάλληλη η κατανοµή Gumbel για τις µέγιστες βροχοπτώσεις, ποια κατανοµή αναµένεται να είναι η καταλληλότερη για τις µέγιστες βροχοπτώσεις, γιατί δεν έχει γίνει φανερή η µη καταλληλότητα της κατανοµής Gumbel, τι δείχνουν τα µεγάλου µήκους δείγµατα µέγιστων βροχοπτώσεων από όλον τον κόσµο, ειδικότερα τι δείχνουν τα δεδοµένα της περιοχής της Αθήνας, πόσο δύσκολος είναι ο χειρισµός της κατανοµής ακραίων τιµών τύπου ΙΙ, πως µπορούµε να εκτιµήσουµε συνολικά τις παραµέτρους των όµβριων καµπυλών, πρέπει να χρησιµοποιούµε τα ηµερήσια ύψη βροχής των βροχοµέτρων στην κατάρτιση των όµβριων καµπυλών, Συµπεράσµατα Γενικές αρχές περιβαλλοντικού σχεδιασµού αντιπληµµυρικών έργων.α. ανιήλ Π.Λαζαρίδου Σ.Μίχας ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ, Περιπτώσεις διευθέτησης ρεµάτων σε περιοχές εντός σχεδίου πόλεως, Περιπτώσεις µελέτης δικτύου αποχέτευσης οµβρίων υδάτων κατοικηµένων περιοχών, ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ Υ ΑΤΟΡΕΜΑΤΩΝ, Υδρολογικά θέµατα, Παροχή σχεδιασµού Περίοδος Επαναφοράς, ιάρκεια βροχόπτωσης, Χρονική κατανοµή της βροχόπτωσης, Επιλογή µοναδιαίου υδρογραφήµατος, Στερεοµεταφορά, ποιότητα απορροής, Συµπεράσµατα προτάσεις Γενικές προτάσεις για το σχεδιασµό της αντιπληµµυρικής προστασίας περιοχών Ν.Αττικής. Α.Νικολόπουλος 3

4 Ερωτήσεις Απαντήσεις Παρεµβάσεις Συζήτηση Κλείσιµο Ηµερίδας ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΝΟΜΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κυρίες και Κύριοι, αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι, Οι εισηγητές που προηγήθηκαν, στα περιορισµένα χρονικά περιθώρια της ηµερίδας, παρουσίασαν το φαινόµενο πληµµύρες σε όλες του τις διαστάσεις, τις αιτίες που το δηµιουργούν, τους κινδύνους που εγκυµονούν για την ζωή και τις υλικές ζηµίες που προκαλούν. Έδωσαν επίσης πλήρη εικόνα της τραγικής κατάστασης που έχει πλέον δηµιουργηθεί και σε αυτόν τον Χώρο, στο Λεκανοπέδιο Αθηνών και γενικά στην Αττική, καθώς και τα αναγκαία µέτρα (έργα, επεµβάσεις, κλπ.) που θα πρέπει να παρθούν για την αντιπληµµυρική προστασία πυκνοκατοικηµένων περιοχών, έργων υποδοµής, αρχαιολογικών χώρων, τουριστικών και λοιπών εγκαταστάσεων, γεωργικών και δασικών εκτάσεων και γενικότερα της προστασίας και αναβάθµισης του περιβάλλοντος. Μετά από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, σχετικά µε την αντιπληµµυρική προστασία, για τις περιοχές του Ν. Αττικής, θα παρουσιάσω συνοπτικά τα παρακάτω: α) την υφιστάµενη κατάσταση και τα βασικά προβλήµατα που υπάρχουν στο χώρο της αντιπληµµυρικής προστασίας και β) την ανάγκη σύνταξης ενιαίου και επικαιροποιηµένου Σχεδιασµού Αντιπληµµυρικής προστασίας και Γενικές προτάσεις για την σύνταξη του υπόψη σχεδιασµού. Σηµειώνεται ότι τα στοιχεία που θα παρουσιάσω προέκυψαν, από την µακρόχρονη ενασχόλησή µου στο σχεδιασµό και την µελέτη υδραυλικών έργων και ειδικότερα, για περισσότερα από 30 χρόνια, σε θέµατα αντιπληµµυρικής προστασίας στο Λεκανοπέδιο και τις ανατολικές περιοχές του Ν. Αττικής, καθώς και την µελέτη που εκπονήσαµε και παραδώσαµε το Φεβρουάριο 2004 στην /νση 10 του ΥΠΕΧΩ Ε µε θέµα «Βασικά - στοιχεία και προτάσεις για την επικαιροποίηση του σχεδιασµού αντιπληµµυρικής προστασίας περιοχών Ν. Αττικής». 2. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Γενικά Η Αττική αποτελεί το µεγαλύτερο και πιο χαρακτηριστικό παράδειγµα συσσώρευσης και µεγιστοποίησης των προβληµάτων αντιπληµµυρικής προστασίας και υποβάθµισης του περιβάλλοντος στη χώρα µας. Πολλές περιοχές του Νοµού Αττικής τις τελευταίες δεκαετίες για τις γνωστές αιτίες (αστικοποίηση, αυθαίρετη δόµηση, αποδάσωση, εξαφάνιση ή κάλυψη των φυσικών ρεµάτων, έργα και επεµβάσεις άλλων φορέων κλπ.), πλήττονται συχνά από καταστροφικές πληµµύρες ακόµα και µε βροχοπτώσεις µικρής σχετικά έντασης και διάρκειας και είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσουν να πλήττονται µέχρι να 4

5 ολοκληρωθούν τα υπό κατασκευή και τα προβλεπόµενα από τις σχετικές µελέτες, σηµαντικά αντιπληµµυρικά έργα και κατάλληλες επεµβάσεις, σε πολλές περιοχές του Νοµού Αττικής. Από τις αρχές της δεκαετίας του 80 η κρισιµότητα της κατάστασης και το µέγεθος του προβλήµατος της αντιπληµµυρικής προστασίας ήταν ολοφάνερη και η αντιµετώπιση της επιτακτική και επείγουσα κυρίως για πολλές περιοχές του Λεκανοπεδίου της Πρωτεύουσας (π.χ. πυκνοκατοικηµένες περιοχές του Φαληρικού Όρµου, Εσχατιάς κλπ.). Στη συνέχεια η ίδια κατάσταση δηµιουργήθηκε σταδιακά και στις υτικές, Ανατολικές και Βόρειες περιοχές του Νοµού, κυρίως από την ραγδαία και άναρχη αστικοποίηση και την κατασκευή σηµαντικών έργων όπως : νέο Αεροδρόµιο, ιππικό κέντρο, Αττική οδός κ.λ.π. Για την αντιπληµµυρική θωράκιση του Νοµού Αττικής το Υπουργείο ΠΕΧΩ Ε (µετά την καταστροφική πληµµύρα του Νοεµβρίου 1977 που σάρωσε την πόλη και άφησε στο πέρασµά της 36 νεκρούς και ανυπολόγιστες υλικές ζηµίες) προχώρησε στον προγραµµατισµό µελέτης και κατασκευής πολλών βασικών αντιπληµµυρικών έργων κυρίως στο Λεκανοπέδιο (ποταµοί Κηφισός, Ιλισός και συµβάλλοντες, λοιπά φυσικά ρέµατα του Λεκανοπεδίου εκτός λεκανών Κηφισού και Ιλισού και Βασικοί Συλλεκτήρες Οµβρίων) η υλοποίηση των οποίων συνεχίζεται µέχρι σήµερα και απαίτησε πολύχρονη προσπάθεια και σηµαντικούς οικονοµικούς πόρους. Σηµειώνεται ότι πολλά από τα πιο πάνω βασικά αντιπληµµυρικά έργα στο Λεκανοπέδιο ολοκληρώθηκαν, µερικά όµως παραµένουν για δεκαετίες ηµιτελή (παραλιακός συλλεκτήρας οµβρίων Μοσχάτου, Καλλιθέας και Καραϊσκάκη, στο Φαληρικό Όρµο, κλπ ) και άλλα ολοκληρώθηκαν τελευταία, π.χ. διευθέτηση Κηφισού µεταξύ Αγίας Άννης και Λ. Ποσειδώνα και Ιλισού κατάντη Λ. Ποσειδώνα. Την τελευταία δεκαετία και στα πλαίσια των Ολυµπιακών Αγώνων 2004 κατασκευάστηκαν από διάφορους φορείς σε ολόκληρο το Ν. Αττικής σηµαντικά Έργα και επεµβάσεις (Ολυµπιακές Εγκαταστάσεις, Αττική Οδός, Λεωφόρο Κηφισού, Μαραθώνια διαδροµή, ΕΡΓΟΣΕ, Προαστιακός Σιδηρόδροµος, Αεροδρόµιο Ελ. Βενιζέλος κλπ.) τα οποία επηρεάζουν ουσιαστικά και αλληλοεπηρεάζονται µε τα αντιπληµµυρικά έργα. Σηµειώνεται ότι σε πολλές περιπτώσεις, οι υπόψη φορείς κατασκευάζουν σηµαντικά έργα τα οποία δεν είναι εναρµονισµένα µε τα έργα αντιπληµµυρικής προστασίας. Λεκανοπέδιο Πρωτεύουσας Η συνολική επιφάνεια του υδρογραφικού δικτύου στο Λεκανοπέδιο ανέρχεται σε 430 τ.χ., επιµερίζεται δε στον Κηφισό µε 381,10 τ.χ. και στον Ιλισό µε 48,3 τ.χ. Μετά τη δεκαετία του 1950, στο πολεοδοµικό συγκρότηµα της Αθήνας ακολουθήθηκε η γνωστή σε όλους πορεία ανοικοδόµησης µε την αλόγιστη αυθαίρετη δόµηση, την κατάργηση των πάσης φύσεως φυσικών ρευµάτων, µε επιχώσεις κοιτών κλπ., ώστε σήµερα το λεκανοπέδιο από άποψη λειτουργίας του υδρογραφικού του δικτύου να αντιµετωπίζει δυσχερέστατα προβλήµατα. Το συνολικό µήκος των κυρίως ρευµάτων του λεκανοπεδίου ανέχεται σε 120 χλµ. περίπου, από τα οποία 22 χλµ. είναι ο Κηφισός και 10 χλµ. είναι ο Ιλισός και µόλις το 30% των ρευµάτων αυτών είναι διευθετηµένα µε σχετικά ικανοποιητικό τρόπο. Από το συνολικό µήκος του 22 χλµ. περίπου, του Κηφισού, τα 14 χλµ. βρίσκονται εντός αστικής περιοχής και τα 8 χλµ. εκτός. Από τα τοπικά δίκτυα οµβρίων που έχουν µελετηθεί κατά καιρούς και ανέρχονται σε χλµ. περίπου, µόλις τα 750 χλµ. είναι κατασκευασµένα. 5

6 Στο ανοικτό ανάντη τµήµα του Κηφισού υπάρχουν προβλήµατα καταπατήσεων, επιχωµατώσεων και παράνοµων συνδέσεων ακαθάρτων. Κατάντη της Αττικής Οδού έχουν εκτελεστεί σε διάφορες χρονικές περιόδους έργα διευθέτησης και αναδιευθέτησης του Κηφισού, η αποσπασµατική εκτέλεση των οποίων έχει δηµιουργήσει διάφορα προβλήµατα. Τα έργα διευθέτησης του Κηφισού κατάντη της περιοχής των Τριών Γεφυρών είχαν µελετηθεί από την «ΑΕ Υ ΡΑΥΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΥΓΙΑΝΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ» και εκτελέστηκαν από αυτή στην περίοδο προ του Το 1971 ο τότε Ο.Α.Π. ανέθεσε στην εταιρεία Υ ΡΑΥΛΙΚΗ ΑΕ και Υ ΡΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΕ την εκπόνηση οριστικής µελέτης έργων αναδιευθέτησης του Κηφισού κατάντη της εκβολής του ρ. Αχαρνών µέχρι την εκβολή του. Οι µελέτες των έργων αναδιευθέτησης του Κηφισού συνεχίστηκαν όλη τη εικοσαετία και µε βάση αυτές έχουν κατασκευαστεί τα έργα ή υλοποιούνται ακόµα. Επίσης στα πλαίσια των µελετών αυτών εκπονήθηκαν και µελέτες διευθέτησης συµβαλλόντων ρεµάτων στον Κηφισό καθώς και δικτύων αποχέτευσης οµβρίων στις αστικές περιοχές. Σύµφωνα µε αυτές προβλεπόταν η κάλυψη του Κηφισού, στο µεγαλύτερο τµήµα του καθώς και των συµβαλλόντων ρεµάτων. Ο Κηφισός, στο τµήµα µεταξύ Λαχαναγοράς και Σεπολίων, δεν χαράχθηκε (το 1932) στη βαθιά γραµµή του εδάφους και έχει διευθετηθεί τα τελευταία χρόνια µε κλειστή διατοµή. Επιπλέον, πάνω στα αναχώµατα κατασκευάστηκαν οι παρακηφίσιοι δρόµοι. Έτσι, στο τµήµα αυτό, δεν είναι δυνατή η επιφανειακή απορροή οµβρίων των εκατέρωθεν περιοχών. Η ιευθέτηση του Κηφισού στην περιοχή από Λ. Αθηνών µέχρι Λ. Ποσειδώνος και η Κατασκευή της Λεωφόρου Κηφισού έχει ολοκληρωθεί πρόσφατα, ενώ τα έργα εκβολής του στο δυτικό άκρο του Φαληρικού Όρµου κατασκευάστηκαν, από την δεκαετία του 1980, κατά 880 περίπου µέτρα εντός του όρµου και σε βυθόµετρο 9,50 µ µαζί µε κυµατοθραύστη µήκους 450 µέτρων σε απόσταση από την ακτή περί τα µέρα, (µελέτη Σ. ΑΛΛΑ 1973). Ο Ιλισός, ο δεύτερος µεγαλύτερος αποδέκτης και αρχαιότερος ποταµός στο Λεκανοπέδιο Αττικής, πηγάζει από τον Υµηττό και εκβάλλει στο Φαληρικό όρµο. Επειδή διασχίζει σχεδόν το κέντρο της πόλεως των Αθηνών και πολλούς πυκνοδοµηµένους ήµους, ο Ιλισός έχει µακρό παρελθόν επεµβάσεων και µελετών. Οι επεµβάσεις, µπορούν να διαχωριστούν χρονικά σε δύο φάσεις: Προπολεµική περίοδος που έγιναν οι πρώτες διευθετήσεις ανοικτής διατοµής και Μεταπολεµική περίοδος, η οποία χαρακτηρίζεται µε την κάλυψη του Ιλισού αρχικά από την Υ ΡΕΞ και στη συνέχεια από το Υπουργείο ηµοσίων Έργων, σε συνδυασµό µε την κάλυψη και άλλων ρεµάτων που συνέβαλαν στον Ιλισό καθώς και µε την κατασκευή συλλεκτήρων του κέντρου της Αθήνας. Η διευθέτηση του Ιλισού κατάντη της Λ. Ποσειδώνος και το έργο προστασίας της εκβολής του, από τους κυµατισµούς, πραγµατοποιήθηκαν στα πλαίσια των έργων για την Ολυµπιάδα του Την τελευταία δεκαετία σηµαντικά έργα αντιπληµµυρικής προστασίας εκτελέστηκαν λόγω διέλευσης της Αττικής Οδού και άλλων συγκοινωνιακών αξόνων, καθώς και στα πλαίσια των ολυµπιακών έργων που επηρέασαν τους ανωτέρω κύριους αποδέκτες οµβρίων. Τα υπόψη έργα περιγράφονται και αξιολογούνται στη µελέτη «Βασικά - στοιχεία και προτάσεις για την επικαιροποίηση του σχεδιασµού αντιπληµµυρικής προστασίας περιοχών Ν. Αττικής» και αναφέρονται διεξοδικά στα: Έργα αντιπληµµυρικής προστασίας λόγω διέλευσης της Αττικής Οδού Έργα αντιπληµµυρικής προστασίας που εκτελέστηκαν στα πλαίσια των έργων κατασκευής του Ολυµπιακού δακτυλίου και των Ολυµπιακών Αξόνων. 6

7 Έργα αντιπληµµυρικής προστασίας που εκτελέστηκαν στα πλαίσια των έργων του Ολυµπιακού Χωριού στις Αχαρνές. Έργα αντιπληµµυρικής προστασίας που εκτελέστηκαν στα πλαίσια των έργων των Ολυµπιακών Εγκαταστάσεων στο Φαληρικό Όρµο. Στην περιοχή του Φαληρικού Όρµου υλοποιήθηκαν σηµαντικά έργα ολυµπιακά και ανάπλασης στα πλαίσια των ολυµπιακών αγώνων του Η περιοχή αναπλάθεται εξ ολοκλήρου και τα έργα περιλαµβάνουν, µεταξύ των άλλων, την δηµιουργία νέων χώρων αθλοπαιδιών και αναψυχής ανατολικά και δυτικά των εκβολών του Ιλισού και την κατασκευή θαλασσίου µετώπου. Τα βασικά αντιπληµµυρικά Έργα που κατασκευάστηκαν είναι : - Η διευθέτηση του Ιλισού κατάντη της Λ. Ποσειδώνα, για παροχή 270 µ3 /δλ και δηµιουργία έργου προστασίας της εκβολής. - Τα Αντιπληµµυρικά Κανάλια Μοσχάτου και Καλλιθέας, σε πρώτη φάση (2004) µε τη δηµιουργία ξηρών αντιπληµµυρικών καναλιών κατάντη του υφιστάµενου παραλιακού συλλεκτήρα Μοσχάτου Καλλιθέας και υγρών αντιπληµµυρικών καναλιών στην πλευρά του Κηφισού και στην πλευρά του έλτα και σε δεύτερη φάση (2006) συνέχιση της υλοποίησης των υγρών καναλιών στην θέση της Υψηλής Παραλιακής Λ. Ποσειδώνος, η οποία θα καταργηθεί. Με τα υπόψη έργα θα εξασφαλίζεται επίσης και η αντιπληµµυρική προστασία των πυκνοκατοικηµένων ανάντη περιοχών Μοσχάτου και Καλλιθέας. Ανατολική Αττική Η περιοχή της Ανατολικής Αττικής χωρίζεται σε τρεις βασικές υδρολογικές λεκάνες απορροής, µε βασικούς αποδέκτες τον Ερασίνο, που εκβάλλει στον όρµο Βραυρώνας, το ρέµα Ραφήνας, που εκβάλλει στον όρµο Ραφήνας και το ρέµα Οινόης στην περιοχή του Μαραθώνα. Υπάρχουν αρκετά ακόµη µικρότερα ρέµατα που εκβάλλουν κατευθείαν στη θάλασσα, όπως, αυτά των περιοχών Νέας Μάκρης, Μάτι, Ζούµπερι, Πόρτο-Ράφτη, καθώς και Κόρµπι και Κίτσι που εκβάλλουν στον όρµο της Βάρης, στο Σαρωνικό. Έργα αντιπληµµυρικής προστασίας, ή αποχέτευσης οµβρίων δεν είχαν κατασκευαστεί σχεδόν καθόλου στην περιοχή µέχρι τη δεκαετία του Στην δεκαετία του 1930 κατασκευάστηκε στο Μαραθώνα το οµώνυµο φράγµα για την ενίσχυση της ύδρευσης της Αθήνας, το οποίο ουσιαστικά προστατεύει από τις πληµµύρες τις κατάντη περιοχές. Στο ρ. Ραπεντώσας κατασκευάζεται φράγµα ανάσχεσης πληµµυρών και έργα διευθέτησης µέχρι την εκβολή του στη θάλασσα (µερικά από αυτά έχουν ήδη κατασκευαστεί). Το 1990 ξεκίνησαν οι µελέτες της Ελεύθερης Λεωφόρου Ελευσίνας Σταυρού Σπάτων (Αττική Οδός) και τα σχετικά έργα ολοκληρώθηκαν. Εν τω µεταξύ κατασκευάστηκε και λειτουργεί το νέο αεροδρόµιο "ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ" στα Σπάτα, ενώ τα τελευταία χρόνια έγιναν και άλλα έργα, όπως Ιππικό κέντρο, Μαραθώνια ιαδροµή, Λ. Βάρης Κορωπίου, τα οποία επηρέασαν ουσιαστικά και καθοριστικά την φυσική απορροή των οµβρίων υδάτων και δηµιούργησαν επικίνδυνες καταστάσεις για την αντιπληµµυρική προστασία, που θα επιδεινώνονται και από την γρήγορη και απρογραµµάτιστη ανάπτυξη που πραγµατοποιείται στην περιοχή. 7

8 Τα υδραυλικά έργα και οι επεµβάσεις που υλοποιήθηκαν, στα πλαίσια της κατασκευής των συγκοινωνιακών και λοιπών έργων είχαν να αντιµετωπίσουν όχι µόνο την αποχέτευση-αποστράγγιση των συγκεκριµένων συγκοινωνιακών έργων, αλλά και τη διόδευση των ανάντη απορροών σε ικανό αποδέκτη, οπότε επέφεραν ριζικές αλλαγές στο σύστηµα απορροής των πληµµυρών στις περιοχές που επηρεάζουν. Στο ίδιο διάστηµα οι κοινωνικές και οικονοµικές παράµετροι που είχαν να κάνουν µε την πυκνότητα δόµησης, το βιοτικό επίπεδο, τις χρήσεις γης, άλλαξαν δραµατικά. Αν συνεκτιµηθούν και οι συνέπειες από φαινόµενα όπως οι πυρκαγιές των ετών 1995 και 1998, γίνεται αναντίρρητη και άµεση η ανάγκη για ένα συνολικό επικαιροποιηµένο σχεδιασµό αντιπληµµυρικής προστασίας Ανατολικής Αττικής. υτική Αττική Την περιοχή της υτικής Αττικής και ιδιαίτερα του Θριάσιου Πεδίου διασχίζουν, µε προέλευση τα γύρω βουνά (Αιγάλεω, Πάρνηθα, Πάστρα, Κιθαιρώνα, Πατέρα και Τρικέρατο) και κατάληξη τη θάλασσα, διάφοροι χείµαρροι, οι κυριότεροι των οποίων είναι ο χείµαρρος Αγ. Γεωργίου, ο χείµαρρος Αγ. Ιωάννου, ο Σαρανταπόταµος, ο χείµαρρος Σούρες και τα ρέµατα Λούτσας και Γιακουµή. Οι ανωτέρω χείµαρροι που συγκεντρώνουν τις απορροές των βουνών, διασχίζουν το Θριάσιο Πεδίο και καταλήγουν στην παραλία Ασπροπύργου Ελευσίνας, από τα ιυλιστήρια ΕΛ Α µέχρι τις εγκαταστάσεις της ΠΥΡΚΑΛ. Η στενή αυτή παραλία σε συνδυασµό µε την πυκνότητα δόµησης της, επιδεινώνει το πρόβληµα της ασφαλούς παροχέτευσης προς τη θάλασσα των οµβρίων απορροών και αυξάνει τη σηµασία του προβλήµατος, γιατί η αντιπληµµυρική προστασία αφορά περιοχές κυρίως οικιστικές και βιοµηχανικές. Οι κοίτες των υπόψη χειµάρρων, όσο πλησιάζουν προς την έξοδο τους προς τη θάλασσα, ελαττώνονται ή έχουν σχεδόν εξαφανισθεί. Αυτό έγινε είτε φυσιολογικά (ελάττωση ταχύτητας, απόθεση φερτών) είτε κυρίως, τεχνητά (παράνοµη δόµηση σπιτιών και βιοµηχανιών). Αποτέλεσµα αυτής της κατάστασης είναι τα συνεχή προβλήµατα λόγω πληµµυρών στην περιοχή. Η περιοχή της υτικής Αττικής ταλαιπωρείται µε πληµµυρικά προβλήµατα από τα χρόνια της αρχαιότητας. Η πρώτη φορά που καταγράφεται ιστορικά το πρόβληµα ήταν στους ρωµαϊκούς χρόνους. Ο Eλευσινιακός Kηφισός, ο σηµερινός Σαρανταπόταµος, είχε πνίξει την περιοχή την εποχή του Aδριανού, προκαλώντας και ανθρώπινα θύµατα. Για την προστασία της πόλης είχε δηµιουργηθεί τότε ανάχωµα, στα βόρεια της Eλευσίνας. Στους νεότερους χρόνους το πρόβληµα στην περιοχή εντάθηκε (πληµµύρες 1953, 1963, 1977, 1978, 1996, 2003). Μετά από την πληµµύρα του 1978 έγινε και η πρώτη ουσιαστικά προσπάθεια για επίλυση των προβληµάτων αντιπληµµυρικής προστασίας της περιοχής. Το Υπουργείο ηµοσίων Έργων ανέθεσε την εκπόνηση Μελετών Αντιπληµµυρικής Προστασίας Θριάσιου Πεδίου. Μέχρι τότε το πρόβληµα αντιπληµµυρικής προστασίας της περιοχής δεν είχε µελετηθεί συλλογικά και µόνο µεµονωµένα αστικά δίκτυα αποχέτευσης οµβρίων είχαν µελετηθεί και κατασκευαστεί. Στα χρόνια που πέρασαν από την κατασκευή των έργων που πρότειναν οι ανωτέρω µελέτες η περιοχή του Θριάσιου Πεδίου έχει αλλάξει άρδην. Η αστικοποίηση της περιοχής είναι πλέον καθοριστική και έχει εξελιχθεί σε πόλος συγκέντρωσης σηµαντικών µονάδων βιοµηχανίας και βιοτεχνίας, αποθήκευσης και µεταφοράς αγαθών. Σηµαντικά συγκοινωνιακά έργα υλοποιήθηκαν στην περιοχή, όπως η παλαιά και νέα Ε.Ο. Αθηνών Κορίνθου, η Οδός Ασπροπύργου (ΝΑΤΟ), η παλαιά Σιδηροδροµική Γραµµή Αθηνών Πελοποννήσου (τ.σπαπ), η Αττική Οδός, η υτική Περιφερειακή Οδός Αιγάλεω, καθώς και η νέα Σιδηροδροµική Γραµµή Πελοποννήσου µε τον εµπορευµατικό σταθµό. 8

9 Η σηµαντικότερη προσπάθεια επίλυσης των πληµµυρικών προβληµάτων στην περιοχή του Θριάσιου Πεδίου, προήλθε µε τη µελέτη και κατασκευή των έργων αντιπληµµυρικής προστασίας της Αττικής Οδού. Η κατασκευή της Αττικής Οδού (ΕΛΕΣΣ), έφερε ριζικές αλλαγές στον υφιστάµενο αντιπληµµυρικό σχεδιασµό της περιοχής του Θριασίου Πεδίου. Η ανάγκη επικαιροποίησης των υφιστάµενων µελετών καθώς και µελέτης των ρεµάτων κατάντη της ΕΛΕΣΣ, κρίθηκε απαραίτητη. Για το λόγο αυτό, η ΕΥ ΑΠ, ως υπεύθυνη, τότε, για τα αντιπληµµυρικά έργα στην περιοχή, προχώρησε στην αναθεώρηση των µελετών αντιπληµµυρικής προστασίας Θριάσιου Πεδίου. Με βάση αυτές τις µελέτες κατασκευάζονται σήµερα οι διευθετήσεις τµηµάτων του χ. Σαρανταπόταµου από το ΥΠΕΧΩ Ε. Η /νση 10, στην οποία περιήλθαν οι αρµοδιότητες της ΕΥ ΑΠ, σε µια προσπάθεια να προχωρήσει στην υλοποίηση έργων αντιπληµµυρικής προστασίας τα οποία κρίθηκαν επειγούσης ανάγκης προχώρησε στην εκπόνηση µελέτης αντιπληµµυρικών έργων στην Ε.Ο. Αθηνών-Κορίνθου, στην περιοχή της Χαλυβουργικής το 2003 και αναµένεται σύντοµα ο προγραµµατισµός κατασκευής τους. 3. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Ν. ΑΤΤΙΚΗΣ 3.1 Σχεδιασµός Αντιπληµµυρικής προστασίας Για την αντιµετώπιση της απαράδεκτης κατάστασης που επικρατεί στο χώρο της αντιπληµµυρικής προστασίας, ο Επικαιροποιηµένος Σχεδιασµός Αντιπληµµυρικής Προστασίας κρίνεται απόλυτα αναγκαίος και επιτακτικός και θα πρέπει να περιλαµβάνει τα υφιστάµενα και τα απαιτούµενα νέα συµπληρωµατικά Έργα και επεµβάσεις µε τα οποία θα καλύπτονται οι σηµερινές και µελλοντικές ανάγκες και θα εξασφαλίζεται ικανοποιητικά η Αντιπληµµυρική προστασία και η αποχέτευση των Οµβρίων στις περιοχές Νοµού Αττικής. Για τον σκοπό αυτό η αρµόδια ιεύθυνση 10 του ΥΠΕΧΩ Ε, µετά τις καταστροφικές πληµµύρες του 2002, ανέθεσε την εκπόνηση µελέτης «Βασικά στοιχεία και προτάσεις για την επικαιροποίηση του σχεδιασµού αντιπληµµυρικής προστασίας περιοχών Ν. Αττικής», η οποία ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2004 και περιλαµβάνει τις παρακάτω περιοχές (ενότητες): Λεκανοπέδιο Πρωτεύουσας Ανατολική Αττική υτική Αττική 3.2 Στόχος : Για κάθε µία από τις πιο πάνω ενότητες ήταν να αποκτηθούν : - Σαφής και ολοκληρωµένη εικόνα της υφιστάµενης κατάστασης και τα προβλήµατα που υπάρχουν σχετικά µε την αντιπληµµυρική προστασία. - Προτάσεις για τα συµπληρωµατικά Έργα και επεµβάσεις που απαιτούνται για ικανοποιητική Αντιπληµµυρική Προστασία και τέλος - Προγραµµατισµός και προτεραιότητες των µελετών και κατασκευής έργων, µε βάση τεχνικά, οικονοµικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια. 9

10 3.3 Μεθοδολογία που ακολουθήθηκε Εκπόνηση της Μελέτης Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την εκπόνηση της Μελέτης βασίστηκε στα παρακάτω: Καταγραφή υφιστάµενης κατάστασης (Αποδέκτες - Έργα Μελέτες Προβλήµατα) Αξιολόγηση υφιστάµενης κατάστασης. Προτάσεις για απαιτούµενες υδρολογικές µελέτες και απαιτούµενο αξιόπιστο σύστηµα µετρήσεων. Προτάσεις µελετών και έργων, προτεραιότητες υλοποίησης και προγραµµατισµός χρονικής εξέλιξης. Προτάσεις για χρηµατοδότηση, λειτουργία και διαχείριση των έργων. Προτάσεις εξέλιξης της παρούσας µελέτης, για την ολοκλήρωση επικαιροποιηµένου Σχεδιασµού αντιπληµµυρικής προστασίας Αξιολόγηση Υφιστάµενης Κατάστασης Η διαδικασία αξιολόγησης υφιστάµενης κατάστασης, όσον αφορά στην αντιπληµµυρική προστασία και την αποχέτευση οµβρίων, βασίστηκε στα παρακάτω: Στην αξιολόγηση των υφιστάµενων υδρολογικών µελετών που χρησιµοποιήθηκαν στις µελέτες αντιπληµµυρικής προστασίας και αποχέτευσης οµβρίων. Η αξιολόγηση αφορούσε στις σχέσεις έντασης διάρκειας βροχόπτωσης που χρησιµοποιήθηκαν, στις συχνότητες επαναφοράς, στις µεθόδους υπολογισµού των παροχών, στους συντελεστές απορροής, στις µεθόδους υπολογισµού του χρόνου συρροής, κ.α. Στην αξιολόγηση υφιστάµενων µελετών αντιπληµµυρικής προστασίας και αποχέτευσης οµβρίων (προκαταρκτικών µελετών, προµελετών και οριστικών µελετών), που πέρασαν στην δικαιοδοσία της /νσης 10, από την ΕΥ ΑΠ λόγω της αλλαγής αρµοδιοτήτων. Η αξιολόγηση αφορούσε στα κριτήρια σχεδιασµού, στην πληρότητα των µελετών, στην τυχόν ανάγκη επικαιροποίησης ή προσαρµογών, στην ύπαρξη και πληρότητα των υποστηρικτικών µελετών, στην ύπαρξη περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων, στην συµβατότητα µε άλλες µελέτες, στην δυνατότητα άµεσης εφαρµογής της µελέτης ή στις απαιτήσεις απαλλοτριώσεων ή/και αλλαγών ρυµοτοµικού σχεδίου, στις απαιτούµενες επεµβάσεις σε άλλα δίκτυα Ο.Κ.Ω. καθώς και στην διασύνδεσή τους µε έργα που προγραµµατίζονται ή κατασκευάζονται από άλλους φορείς. Στην αξιολόγηση των προβληµάτων αντιπληµµυρικής προστασίας που εντοπίσθηκαν από τους ήµους, τις Κοινότητες και τους διάφορους φορείς της ευρύτερης περιοχής του λεκανοπεδίου της Αθήνας. Η αξιολόγηση αφορούσε στην επικινδυνότητα, στην συχνότητα και στις κοινωνικές επιπτώσεις από την εµφάνιση των προβληµάτων αυτών. Στην αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης αποχέτευσης οµβρίων εντός του αστικού ιστού και ιδιαίτερα εντός του κέντρου των Αθηνών, στις προοπτικές, καθώς και στις δυνατότητες επέµβασης. ιατυπώνονται προτάσεις για µέτρα περιορισµού των πληµµυρικών παροχών που αφορούν σε θεσµικά µέτρα για τις αδιαπέρατες επιφάνειες, στην ενηµέρωση του κοινού, στην διαχείριση των οµβρίων στην ιδιωτική ιδιοκτησία και στις δυνατότητες εφαρµογής έργων απορρύπανσης στις εκβολές των δικτύων οµβρίων. 10

11 Στην αξιολόγηση της υπάρχουσας υποδοµής σε ανθρώπινο δυναµικό, µέσα και εξοπλισµό για την αντιµετώπιση των προβληµάτων αντιπληµµυρικής προστασίας. Η αξιολόγηση αφορούσε στην υπάρχουσα υποδοµή της /νσης 10, στα όργανα µετρήσεων που είναι εγκατεστηµένα, στις µετρήσεις και στην οργάνωση των δεδοµένων που λαµβάνονται καθώς και στην οργάνωση και συντονισµό της /νσης 10 µε τους εµπλεκόµενους φορείς Προτεινόµενα Έργα Για τις µελέτες και τα έργα που προτείνονται προς υλοποίηση και όσον αφορά στις προτεραιότητες υλοποίησης και προγραµµατισµού χρονικής εξέλιξης, στην χρηµατοδότηση και στην διαχείρισή τους ακολουθήθηκε η παρακάτω διαδικασία : Από την αξιολόγηση των υφιστάµενων µελετών και των προβληµάτων αντιπληµµυρικής προστασίας προέκυψαν τα έργα προς κατασκευή και οι µελέτες που απαιτείται να συνταχθούν. Έγινε διερεύνηση των προτεραιοτήτων και καθορίστηκαν κριτήρια για τον προσδιορισµό της προτεραιότητας υλοποίησης των έργων. Τα κριτήρια προτεραιότητας αφορούσαν στον βαθµό ωριµότητας του προς υλοποίηση έργου (ύπαρξη και πληρότητα µελέτης, περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, άµεση εφαρµοσιµότητα κ.α.), στα προβλήµατα που αντιµετωπίζονται (επικινδυνότητα και συχνότητα εµφάνισης πληµµυρικών φαινοµένων, κοινωνικές επιπτώσεις, σχέση δαπάνης έργων µε προκαλούµενες ζηµίες κ.α.), στις δυσκολίες υλοποίησης (τεχνικές δυσκολίες, απαιτούµενες επεµβάσεις σε άλλα δίκτυα ΟΚΩ, κ.α.) και στην προοπτική της περιοχής του προς υλοποίηση έργου ( επεκτάσεις ρυµοτοµικού σχεδίου, πυκνότητα δόµησης, χρήσεις γης, κ.α.). Για κάθε κριτήριο καθορίστηκε και βαθµολογία καθώς και η βαρύτητά της στο σύνολο των κριτηρίων. Με βάση τα ανωτέρω κριτήρια προέκυψε σειρά προτεραιότητας για τα προς υλοποίηση έργα και µελέτες και έγινε προγραµµατισµός της χρονικής εξέλιξης σε τρεις φάσεις, Α φάση µε χρονικό ορίζοντα διετίας, Β φάση µε χρονικό ορίζοντα πενταετίας και Γ φάση µε χρονικό ορίζοντα δεκαετίας. Στον προγραµµατισµό χρονικής εξέλιξης ελήφθησαν υπόψη οι προτάσεις για απαιτούµενες υδρολογικές µελέτες και για αξιόπιστο σύστηµα µετρήσεων, η υπάρχουσα υποδοµή σε υποστηρικτικά συστήµατα µετρήσεων και ελέγχου και οι προτάσεις βελτίωσής της καθώς και οι απαιτήσεις χρηµατοδότησης των έργων. Για την λειτουργία και διαχείριση των έργων ελήφθησαν υπόψη οι δυνατότητες βελτιστοποίησης της υπάρχουσας υποδοµής σε θέµατα οργάνωσης, µέσων, ανθρώπινου δυναµικού και εξοπλισµού και δίνονται προτάσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Ακόµη δίνονται προτάσεις για τις δυνατότητες εξέλιξης της παρούσας µελέτης. 3.4 Καταγραφή υφιστάµενης κατάστασης (Αποδέκτες - Έργα - Μελέτες - Προβλήµατα) Η υφιστάµενη κατάσταση αντιπληµµυρικής προστασίας και αποχετεύσεως Οµβρίων υδάτων, οι υφιστάµενες σχετικές µελέτες και Έργα καθώς και τα προβλήµατα που παρουσιάζονται στις περιοχές των τριών γεωγραφικών Ενοτήτων του Νοµού Αττικής, εξετάστηκαν και καταγράφηκαν µε κάθε δυνατή λεπτοµέρεια. Συγκεκριµένα εξετάστηκαν τα παρακάτω: - Αποδέκτες Οµβρίων Υδάτων Υφιστάµενη Κατάσταση 11

12 Για κάθε ένα από τους παρακάτω αποδέκτες και συµβάλλοντες (ρέµατα και βασικοί αγωγοί οµβρίων) δίδεται λεπτοµερώς περιγραφή της υφιστάµενης κατάστασης, και στοιχεία (λεκάνης απορροής, παροχές πληµµύρας κλπ) και προβλήµατα. Κηφισός και συµβάλλοντες συνολικά 20 ρέµατα και βασικοί συλλεκτήρες οµβρίων και πλήθος µικρορευµάτων Ιλισός και συµβάλλοντες Παντορροϊκό στο κέντρο της Αθήνας (συνολικής έκτασης 1.300Ha) Ρέµα Πικροδάφνης και συµβάλλοντες Ρέµατα περιοχής Ελληνικού - Γλυφάδας Ρέµατα περιοχής Πειραιά - Περάµατος Σκαραµαγκά Ρέµα Ραφήνας και συµβάλλοντες Λεκάνες Βόρειας Αρτέµιδος Λεκάνες Ερασίνου και συµβάλλοντες Λεκάνες Νοτίων Μεσογείων Χείµαρρος Σαρανταποτάµου και συµβάλλοντες Χείµαρρος Σούρες και συµβάλλοντες Χείµαρρος Αγ. Ιωάννη Χείµαρρος Αγ. Γεωργίου και Συµβάλλοντες Η ιστορική εξέλιξη - µελέτες και κατασκευές έργων αντιπληµµυρικής προστασίας. - Έργα αντιπληµµυρικής προστασίας που εκτελέστηκαν πρόσφατα στα πλαίσια Συγκοινωνιακών, Ολυµπιακών και λοιπών Έργων Έργα αντιπληµµυρικής προστασίας που εκτελέστηκαν λόγω διελεύσεως της : Αττικής Οδού Λεωφ. Κύµης Σιδ. Γραµµών ΟΣΕ, Προαστιακού Σιδηροδρόµου και ΤΡΑΜ ΜΕΤΡΟ και Υπογείων χώρων στάθµευσης Ολυµπιακού δακτυλίου και των Ολυµπιακών Αξόνων Αεροδρόµιο Σπάτων Ιππικό Κέντρο Μαρκόπουλου Έργα αντιπληµµυρικής προστασίας που εκτελέστηκαν στα πλαίσια των έργων Ολυµπιακών εγκαταστάσεων : Φαληρικό Όρµο Ελληνικό και Άγιο Κοσµά Ολυµπιακό Χωριό Λοιπές Ολυµπιακές Εγκαταστάσεις στο Λεκανοπέδιο Ιππικό Κέντρο Μαραθώνια διαδροµή 12

13 Εξετάσθηκαν ακόµα και οι σηµαντικές µελέτες αντιπληµµυρικής προστασίας χωρίς ολοκλήρωση του συµβατικού αντικειµένου ή σε αναστολή (π.χ. ιευθέτηση Κηφισού και έργα ανάσχεσης στο Τµήµα ανάντη του Κόκκινου Μύλου, στο τµήµα ανάντη τριών γεφυρών έως Κόκκινο Μύλο, Προβλεπόµενα Έργα τον Φαληρικό Όρµο κατά την µεταολυµπιακή περίοδο, Εκτροπή Κυκλοβόρου / Ιλισού (µερική) / Πρ. ανιήλ. Και εκβολή στον Κηφισό, κα) 3.5 Αξιολόγηση υφιστάµενων µελετών αντιπληµµυρικής προστασίας Υδρολογικές Μελέτες, βροχοµετρικοί και υδροµετρητικοί σταθµοί - Προτάσεις Στη µελέτη παρατίθενται οι υδρολογικές µελέτες που έχουν συνταχθεί κατά καιρούς στην ευρύτερη περιοχή του λεκανοπεδίου της Πρωτεύουσας (Γεωγραφική Ενότητα 1) και τις Ενότητες 2 και 3, δίνονται συγκριτικά αποτελέσµατα σε πίνακες και διαγράµµατα και από την αξιολόγησή τους προκύπτουν συνοπτικά τα παρακάτω : Έχουν εκπονηθεί αρκετές υδρολογικές µελέτες ιδιαίτερα για την ευρύτερη περιοχή του λεκανοπεδίου της Αθήνας µε δεδοµένα διαφόρων βροχοµετρικών σταθµών, για διάφορα υδρολογικά έτη και µε διάφορες µεθόδους ανάλυσης. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχει γίνει επεξεργασία ενοποιηµένων στοιχείων των υπαρχόντων βροχοµετρικών σταθµών σε µία υδρολογική λεκάνη, µε αποτέλεσµα την απόκλιση των αποτελεσµάτων των υδρολογιών που έχουν εκπονηθεί. Στις περισσότερες µελέτες αντιπληµµυρικών και οµβρίων στην 1 η ενότητα (Λεκανοπέδιο Αθηνών) δεν έχει εκπονηθεί επικαιροποιηµένη υδρολογική µελέτη αλλά χρησιµοποιούνται υπάρχουσες υδρολογικές µελέτες µε κυριότερες αυτές της Υ ΡΑΥΛΙΚΗΣ Υ ΡΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ και Σ. άλλα, οι οποίες εκπονήθηκαν στα πλαίσια των έργων αναδιευθέτησης Κηφισού ( ), της ΕΞΑΡΧΟΥ & ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ - ΟΤΜΕ (1982) για τα έργα αποχέτευσης Πειραιά και των µελετητών της ΑΤΤΙΚΗΣ Ο ΟΥ (1983,1990) που εκπονήθηκαν στα πλαίσια των µελετών της Ε.Λ.Ε.Σ.Σ. Στις περισσότερες µελέτες αντιπληµµυρικών και οµβρίων στην 2 η ενότητα (Ανατολική Αττική) δεν έχει εκπονηθεί επικαιροποιηµένη υδρολογική µελέτη αλλά χρησιµοποιούνται υπάρχουσες υδρολογικές µελέτες µε κυριότερη αυτή του Γραφείου Μαχαίρα για το ρέµα Ραφήνας (1983), προσαυξηµένη αργότερα κατά 25%. Η καµπύλη αυτή υιοθετήθηκε και από την Αττική Οδό για όλο τον Ανατολικό Τοµέα του έργου. Σε όλες τις µελέτες αντιπληµµυρικών και οµβρίων στην 3 η ενότητα ( υτική Αττική) δεν έχει εκπονηθεί επικαιροποιηµένη υδρολογική µελέτη αλλά χρησιµοποιείται η υδρολογική µελέτη που εκπονήθηκε στα πλαίσια της «Μελέτης Αντιπληµµυρικής Προστασίας Θριασίου Πεδίου Ν. Αττικής», Υ Ε, 1978 από τα µελετητικά γραφεία Β. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ Ι. ΑΝΤΩΝΙΟΥ και Ι. ΠΕΠΠΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ. εν έχει γίνει επεξεργασία των υδρολογικών δεδοµένων της τελευταίας δεκαετίας, µε εξαίρεση τις όµβριες καµπύλες των Κουτσογιάννη Μπαλούτσου (1998). Σε σηµαντικά αντιπληµµυρικά έργα που κατασκευάζονται σήµερα έχουν χρησιµοποιηθεί υδρολογίες που έχουν επεξεργαστεί υδρολογικά δεδοµένα µέχρι το 1990 οι πιο πρόσφατες. Τα έργα διευθέτησης Κηφισού στο τµήµα από την οδό Πειραιώς µέχρι τον κόµβο Ιεράς Οδού 13

14 (Χ.Θ Χ.Θ ) βασίζονται σε υδρολογικές µελέτες προ του 1988, τα έργα της Αττικής Οδού σε υδρολογικές µελέτες προ του 1990 και τα ολυµπιακά έργα στο Φάληρο και στο Ελληνικό προ του εν έχουν ληφθεί υπόψη ακραία επεισόδια βροχόπτωσης που έχουν συµβεί, ειδικά κατά τα τελευταία έτη, στην ευρύτερη περιοχή του λεκανοπεδίου της Αθήνας. εν έχουν γίνει µετρήσεις παροχής, ώστε σε συνδυασµό µε χάρτες χρήσεων γης και µε χρήση των εργαλείων της σύγχρονης τεχνολογίας (π.χ. G.I.S. και υδρολογικά µοντέλα), που επιτρέπουν επαρκέστερη εκτίµηση των χαρακτηριστικών µίας υδρολογικής λεκάνης, να γίνουν ακριβέστερες προσοµοιώσεις πληµµυρικών φαινοµένων σε ακραίες καταστάσεις. Από τα ανωτέρω προκύπτει η ανάγκη άµεσης εκπόνησης επικαιροποιηµένης υδρολογικής µελέτης, που θα χρησιµοποιηθεί στις νέες µελέτες αντιπληµµυρικής προστασίας και αποχέτευσης οµβρίων και θα ελεγχθεί η επάρκεια των υφιστάµενων έργων και τα περιθώρια ασφάλειας που παρέχουν και η οποία θα καλύπτει την ευρύτερη περιοχή κάθε γεωγραφικής ενότητας (Ανατολικής Αττικής, υτικής Αττικής και του λεκανοπεδίου της Αθήνας), θα λαµβάνει υπόψη όλα τα διαθέσιµα υδρολογικά δεδοµένα και θα κάνει χρήση όλων των σύγχρονων µεθόδων και εργαλείων τελευταίας τεχνονολογίας. Σηµειώνεται επίσης ότι οι υφιστάµενοι βροχογραφικοί σταθµοί δεν καλύπτουν σε επαρκή πυκνότητα όλη την ευρύτερη περιοχή του λεκανοπεδίου της Πρωτεύουσας της Ανατολικής και υτικής Αττικής και υπάρχει άµεση ανάγκη πύκνωσης των υπαρχόντων σταθµών µε την εγκατάσταση νέων, αλλά και την επανεγκατάσταση των βροχογραφικών σταθµών, που υπήρχαν και δεν λειτουργούν πλέον. Συγχρόνως, επειδή η διαχείριση των υπαρχόντων βροχοµετρικών σταθµών γίνεται από διαφορετικούς φορείς υπάρχει ανοµοιογένεια στα αποτελέσµατα που δίνονται από αυτούς. Εκτιµάται ότι για την επαρκή αξιολόγηση των υδρολογικών δεδοµένων απαιτείται πύκνωση των βροχογραφικών σταθµών στο λεκανοπέδιο των Αθηνών, στην Ανατολική και υτική Αττική καθώς και οµογενοποίηση των αποτελεσµάτων των σταθµών που υπάρχουν ήδη και αυτών που θα εγκατασταθούν στο µέλλον. Τέλος από τα στοιχεία που συνελέγησαν φαίνεται ότι δεν υπάρχουν υδροµετρητικοί σταθµοί εγκατεστηµένοι σε υδατορεύµατα της ευρύτερης περιοχής του λεκανοπεδίου της Αθήνας. Οι µετρήσεις παροχής στα υδατορεύµατα είναι απαραίτητες, όχι µόνο για την ακριβή καταγραφή των πληµµυρικών παροχών σε πραγµατικό χρόνο, αλλά και για την ρύθµιση και ακριβέστερη προσοµοίωση ενός υδρολογικού µοντέλου. Για τους ανωτέρω λόγους εκτιµάται σκόπιµη η εγκατάσταση υδροµετρητικών σταθµών σε πρώτη φάση στα κατάντη τµήµατα σηµαντικών ρεµάτων και σε δεύτερο στάδιο εκτιµάται αναγκαία η πύκνωση του δικτύου µε εγκατάσταση υδροµετρητικών σταθµών στα ανάντη σηµαντικών συµβολών, τόσο στο κύριο ρέµα ανάντη της συµβολής, όσο και στην εκβολή του συµβάλλοντα Υφιστάµενες Μελέτες Κριτήρια σχεδιασµού υφιστάµενων µελετών αντιπληµµυρικής προστασίας Οι συχνότητες επαναφοράς, η µέθοδος υπολογισµού παροχών, οι χρόνοι συρροής και συντελεστές απορροής όπου κατά καιρούς έχουν χρησιµοποιηθεί για τους υδραυλικούς υπολογισµούς των υφισταµένων µελετών έχουν λεπτοµερώς καταγραφεί σε πίνακες και αξιολογηθεί και επισηµαίνουµε σχετικά τα παρακάτω : 14

15 Συχνότητες επαναφοράς Για τους κύριους κλάδους χειµάρρων µε σηµαντική λεκάνη απορροής, οι οποίοι προτείνεται να διευθετηθούν, συντάχθηκαν υδραυλικοί υπολογισµοί για περίοδο επαναφοράς Τ = 50 έτη, στις περισσότερες περιπτώσεις. Η συχνότητα αυτή ελήφθη, είτε πρόκειται για περιοχές πυκνοκατοικηµένες, είτε αραιοκατοικηµένες, είτε βιοµηχανικές, είτε αγροτικές ή δασικές εκτάσεις. Για τους κεντρικούς σηµαντικούς συλλεκτήρες δικτύων αποχέτευσης οµβρίων ελήφθη Τ = 50 έτη, στις περισσότερες περιπτώσεις. Για τον αγωγό εκτροπής Κυκλοβόρου, τον αγωγό Αγ. Ιωάννη Ρέντη και τους κεντρικούς συλλεκτήρες της περιοχής των ολυµπιακών εγκαταστάσεων Ελληνικού ελήφθη Τ = 20 έτη. Για τα δίκτυα αποχέτευσης οµβρίων ελήφθη Τ = 10 έτη για τους κεντρικούς συλλεκτήρες και Τ = 5 έτη για τους δευτερεύοντες αγωγούς. Σε παλαιότερες µελέτες (π.χ. µελέτες δικτύων αποχέτευσης οµβρίων Υ ΡΕΞ ή ΓΡ. ΜΑΧΑΙΡΑ) είχε ληφθεί Τ = 5 ή 2 έτη. Μέθοδος υπολογισµού παροχών και χρόνος συρροής Στις περισσότερες περιπτώσεις διευθέτησης χειµάρρων χρησιµοποιήθηκε για τον υπολογισµό της πληµµυρικής παροχής η Ορθολογική Μέθοδος. Σε µερικές περιπτώσεις χρησιµοποιήθηκε η µέθοδος της Soil Conservation Service, ΗΠΑ. Χρησιµοποιήθηκαν επίσης σε µερικές περιπτώσεις διευθέτησης ρεµάτων τα ακόλουθα Υδραυλικά µοντέλα: HEC-1, HEC 2, HEC-RAS και BOSS RMS - River Modeling System. Σε καµία περίπτωση δεν ήταν διαθέσιµα στοιχεία µέτρησης παροχών για να γίνει βαθµονόµηση (καλιµπράρισµα) του µοντέλου. Στα δίκτυα αποχέτευσης οµβρίων χρησιµοποιήθηκε, σε όλες τις περιπτώσεις, για τον υπολογισµό της πληµµυρικής παροχής η Ορθολογική Μέθοδος. Ο αρχικός χρόνος συρροής στις διευθετήσεις ρεµάτων υπολογίστηκε, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων κατά Kirpich και λιγότερο κατά Giandotti. Ο αρχικός χρόνος συρροής στα δίκτυα αποχέτευσης οµβρίων ελήφθη στις περισσότερες περιπτώσεις ίσος µε 10 λεπτά. Σε µερικές περιπτώσεις ελήφθη 12 λεπτά ( ίκτυα περιοχής Αεροδροµίου, δίκτυα Θριάσιου πεδίου) ή 5 λεπτά (Αττική Οδός). Συντελεστές απορροής Στις µελέτες που χρησιµοποίησαν την Ορθολογική Μέθοδο και εκτιµήθηκε ενιαίος συντελεστής απορροής, τα έργα αφορούσαν κυρίως αστικές περιοχές µε κάποια τµήµατα αγροτικών ή βιοµηχανικών περιοχών. Ο ενιαίος συντελεστής απορροής εκτιµήθηκε στις περισσότερες περιπτώσεις σε C=0,80. Στις µελέτες που εκτιµήθηκε διαφορετικός συντελεστής απορροής για κάθε περιοχή, σε κάποιες περιπτώσεις έγινε απλή διάκριση περιοχών εντός και εκτός ρυµοτοµικού σχεδίου ή σε αστικές περιοχές και πάρκα ή αρχαιολογικοί χώροι, ή αστικές και αγροτικές περιοχές. Ο συντελεστής απορροής για τις εντός σχεδίου περιοχές εκτιµήθηκε σε C=0,30 έως C=1,00, ενώ για τις εκτός σχεδίου σε C=0,30 έως C=0,60 (µελέτη αποχέτευσης οµβρίων ήµου Παπάγου). Σε περιπτώσεις µελετών αποχέτευσης αποστράγγισης οδοποιίας (π.χ. Αττική Οδός) ο συντελεστής απορροής ελήφθη µε βάση τις σχετικές οδηγίες της Ο.Σ.Μ.Ε.Ο. Στις µελέτες που εκτιµήθηκε διαφορετικός συντελεστής απορροής για κάθε περιοχή, σε άλλες περιπτώσεις έγινε πιο σύνθετη διάκριση των εντός σχεδίου περιοχών (πυκνοκατοικηµένες, αραιοκατοικηµένες, βιοµηχανικές, πάρκα, ανισόπεδοι κόµβοι) και των εκτός σχεδίου περιοχών 15

16 (ορεινές, λοφώδης, πεδινές, φυτοκάλυψη). Ο σύνθετος συντελεστής απορροής για τις εντός σχεδίου περιοχές εκτιµήθηκε σε C=0,60 έως 0,80, ενώ για τις εκτός σχεδίου σε C=0,30 έως 0,60. Στις µελέτες που δεν χρησιµοποιήθηκε η Ορθολογική µέθοδος αλλά κάποιο υδραυλικό µοντέλο (BOSS RMS River Modeling System, HEC-1, HEC-RAS) ελήφθησαν υπόψη η υδρολογικές απώλειες διαβροχής, αποθήκευσης και διήθησης. Στις περιπτώσεις αυτές χρησιµοποιήθηκε η µέθοδος της Soil Conservation Service των ΗΠΑ. Ο υπολογισµός των υδραυλικών στοιχείων έγινε κυρίως µε τον τύπο του Manning και ελήφθη συντελεστής τραχύτητας, στις περισσότερες περιπτώσεις για τα αδιευθέτητα τµήµατα των χειµάρρων n=0,200 έως n=0,040, για τα χωµάτινα διευθετηµένα τµήµατα n=0,033, για την επένδυση µε συρµατοκιβώτια ή κολυµβητές πέτρες n=0,020 έως n=0,030 και για την επένδυση µε σκυρόδεµα n=0,014 έως n=0,018. Ακόµα έγιναν υδραυλικοί υπολογισµοί οµοιόµορφης ροής, κυρίως σε επίπεδο προκαταρτικής µελέτης και υπολογισµοί ανοµοιόµορφης ροής κατά την φάση της προµελέτης ή της οριστικής µελέτης. Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι τα κριτήρια σχεδιασµού των έργων αντιπληµµυρικής προστασίας διαφοροποιούνται σηµαντικά στις υφιστάµενες µελέτες, ακόµα και σε έργα που αλληλεξαρτώνται, αφού δεν υπάρχει ενιαία προσέγγιση στο σχεδιασµό των έργων αντιπληµµυρικής προστασίας από τις διάφορες Υπηρεσίες και Φορείς. Εξαίρεση αποτελούν τα έργα που εκτελέστηκαν στα πλαίσια κατασκευής των έργων της Αττικής οδού, τα οποία έχουν µελετηθεί µε ενιαίους κανόνες, ενώ και σε κάποιες άλλες περιπτώσεις έγινε αποσπασµατική προσπάθεια ανάπτυξης ενιαίων κριτηρίων σχεδιασµού. Η ενιαία προσέγγιση στο σχεδιασµό των έργων αντιπληµµυρικής προστασίας έχει ήδη αναπτυχθεί συστηµατικά σε άλλες χώρες και εφαρµόζεται σήµερα σε όλα τα έργα που κατασκευάζονται. Ανάγκες επικαιροποίησης υφισταµένων µελετών αντιπληµµυρικής προστασίας Είναι φανερό ότι η κατασκευή µεγάλων οδικών έργων, όπως Αττική Οδός, υτική Περιφερειακή Υµηττού, Λ. Κύµης, Λ. Κηφισού µε τα σύνοδά τους έργα (διαµόρφωση κόµβων, ανισόπεδες διαβάσεις κλπ), η κατασκευή των Ολυµπιακών έργων, όπως τα έργα στο Φαληρικό Όρµο και το Ελληνικό, καθώς και τα άλλα εµπλεκόµενα έργα (ΤΡΑΜ, Προαστιακός Σιδηρόδροµος, Ολυµπιακοί δακτύλιοι, κλπ) άλλαξαν τα δεδοµένα σε πολλές περιοχές µελέτης µε αποτέλεσµα την ανάγκη επικαιροποίησης των υφιστάµενων µελετών. Ακόµα η αυξηµένη δόµηση, νόµιµη και αυθαίρετη, στα όρια των σχεδίων πόλεων δηµιούργησε διαµορφωµένη κατάσταση, την οποία δεν µπορούσε να παραβλέψει η επέκταση των ρυµοτοµικών σχεδίων. Η διαµορφωµένη αυτή κατάσταση, που συνήθως περιλαµβάνει επιχωµατώσεις της κοίτης των ρεµάτων ή διαµόρφωσή της σε δρόµο, ή ακόµη και δόµηση εντός αυτής, επιτείνει τις δυσκολίες για την υλοποίηση των υφιστάµενων µελετών. Αλλά και στις αστικές περιοχές η µεταβολή και τελικώς η ανυπαρξία των προβλεπόµενων κοινόχρηστων χώρων, που είναι κατάλληλοι για χάραξη ανοικτών αγωγών καθώς και ασάφειες στο ιδιοκτησιακό καθεστώς δυσµενοποιούν περαιτέρω την κατάσταση. Συγχρόνως υπάρχουν δυσκολίες στην υλοποίηση των µελετών λόγω της ισχύουσας ρυµοτοµίας σε πολλές περιοχές, επειδή δεν είχε ληφθεί υπόψη στην κατάρτιση της ρυµοτοµίας η υφιστάµενη κοίτη του ρέµατος, η οποία σε πολλές περιπτώσεις διέρχεται από οικοδοµικά τετράγωνα ή χρησιµοποιείται ως δρόµος και αποτελεί πολλές φορές την µοναδική πρόσβαση για ιδιοκτησίες, αλλά και διότι δεν έχει τηρηθεί η ισχύουσα νοµοθεσία κατά την έκδοση οικοδοµικών αδειών για δόµηση παρά τα ρέµατα. Ακόµα οι παράνοµες συνδέσεις ακαθάρτων σε ρέµατα, που µετατράπηκαν σε παντορροϊκά, επέτειναν τις δυσκολίες υλοποίησης των µελετών, αφού απαιτείτο κατασκευή νέου δικτύου ακαθάρτων ή αναδιάταξη του υφιστάµενου δικτύου. Πολλές µελέτες διευθέτησης ρεµάτων προέβλεπαν στο στάδιο της προµελέτης τροποποιήσεις του υφιστάµενου ρυµοτοµικού σχεδίου, µε απαλλοτριώσεις, αλλαγές χρήσεων γης κ.α., οι οποίες είχαν 16

17 χρονοβόρες διαδικασίες υλοποίησης και συναντούσαν συχνά την αντίδραση των κατοίκων της περιοχής µελέτης µε επακόλουθο να σταµατήσει η πρόοδος της µελέτης, ενώ συγχρόνως έργα άλλων φορέων που κατασκευάστηκαν στο µεταξύ άλλαξαν δραµατικά τα δεδοµένα σχεδιασµού. Εκτιµάται λοιπόν ως απαραίτητη η επικαιροποίηση των υφισταµένων µελετών αντιπληµµυρικής προστασίας που έχουν συνταχθεί παλαιότερα, ώστε να ενσωµατωθούν σε αυτές όλες οι αλλαγές που συντελέστηκαν πρόσφατα στο λεκανοπέδιο της Αθήνας. 3.6 Αξιολόγηση υφιστάµενης κατάστασης Προτάσεις µελετών και έργων Υφιστάµενη κατάσταση και έργα Από την αξιολόγηση των πιο πάνω στοιχείων και δεδοµένων προέκυψαν συνοπτικά τα παρακάτω : - Πολλές περιοχές του Ν. Αττικής (για τους γνωστούς λόγους) πλήττονται συχνά από πληµµύρες, ακόµα και σε µικρές, όπως γίνεται συχνά τις τελευταίες δεκαετίες, σχετικά βροχοπτώσεις (µικρής έντασης και διάρκειας) και είναι βέβαιο ότι θα θρηνήσουµε πολλές ανθρώπινες ζωές και θα υποστούµε τεράστιες οικονοµικές ζηµιές, αν δεν πάρουµε έστω και την τελευταία αυτή στιγµή ουσιαστικά µέτρα για την θωράκιση της Αθήνας και των πέριξ περιοχών - Σε πολλές περιοχές και περιπτώσεις τα υφιστάµενα έργα αποχέτευσης οµβρίων και οι υφιστάµενες µελέτες, είναι ανεπαρκείς και δεν ανταποκρίνονται στις πραγµατικές ανάγκες που έχουν δηµιουργηθεί την τελευταία δεκαετία. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι παροχές οµβρίων λόγω ανεπάρκειας ανυπαρξίας δικτύων, αυξηµένων παροχών λόγω αλλαγής χρήσεων γης, εµποδίων κλπ δεν καταλήγουν στους φυσικούς τους αποδέκτες (θάλασσα, ποτάµια, χείµαρροι) ή στους βασικούς συλλεκτήρες οµβρίων, µε αποτέλεσµα γενικά το Λεκανοπέδιο και οι πέριξ περιοχές µπορούν να χαρακτηριστούν, σε ότι αφορά τις πληµµύρες, ανοχύρωτες. - Σε πολλές περιπτώσεις κατασκευασµένα βασικά έργα οµβρίων δεν έχουν ολοκληρωθεί (παραµένουν τυφλά) και δεν είναι εναρµονισµένα µε τα διάφορα έργα υποδοµής (οδοποιία, λιµενικά, κοινής ωφέλειας) και ανάπτυξης, µε αποτέλεσµα να µην ανταποκρίνονται στο σκοπό για τον οποίο σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν ή το χειρότερο η κατασκευή τους να δυσµενοποιεί και να µεγιστοποιεί καταστάσεις πληµµυρών, υποβάθµιση περιβάλλοντος κλπ., (π.χ. οι εγκλωβισµένες χαµηλές περιοχές στο Φαληρικό Όρµο µεταξύ των υπερυψωµένων Κηφισό, Ιλισό, Λ. Ποσειδώνα και επεκτάσεις ακτών, η διευθέτηση του Κηφισού και αναγκαστική υποβίβαση της στάθµης του πυθµένα στο τελευταίο τµήµα της διαδροµής µέχρι την εκβολή του) κλπ. - Τέλος διάφοροι φορείς έχουν κατασκευάσει, κατασκευάζουν ή σχεδιάζουν να κατασκευάσουν σηµαντικά Έργα (Αττική Οδός, Λ. Κηφισού, Λ. Υµηττού, ιεθνές Αεροδρόµιο στα Σπάτα, Ιππικό Κέντρο Μαρκόπουλου, Προαστιακός Σιδηρόδροµος, Τραµ, Ανάπλαση παράκτιων περιοχών Σαρωνικού κλπ.) τα οποία εµπλέκονται καθοριστικά µε την Αντιπληµµυρική προστασία σε περιοχές του Νοµού Αττικής. Ενδεικτικά σηµειώνουµε ότι τα πιο πάνω έργα σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι εναρµονισµένα µε τα έργα αντιπληµµυρικής προστασίας κλπ. Ενδεικτικά αναφέρουµε : 17

18 Η κατασκευή της Αττικής οδού Εκτροπή της υψηλής λεκάνης του ρέµατος Ποδονίφτη (130µ 3 /δλ) στο ρέµα Ραφήνας το οποίο δεν έχει ακόµα διευθετηθεί. Η συλλογή και µεταφορά των πληµµυρικών υδάτων από τις λεκάνες των χειµάρρων στην βορειοδυτική πλευρά του Αεροδροµίου και η διάθεση τους σε συµβάλλοντα του Ερασίνου ο οποίος επίσης δεν έχει διευθετηθεί. Η κατασκευή του νέου Αεροδροµίου, απέκοψε την φυσική απορροή των βρόχινων νερών στους φυσικούς τελικούς αποδέκτες ρέµατα Ραφήνας κι Ερασίνου µε αποτέλεσµα να κατακλύζονται οι βορειοδυτικές περιοχές έξω από την περίµετρο του Αεροδροµίου. Η κατασκευή του Ιππικού κέντρου Μαρκόπουλου και η κατασκευή δικτύων αποχετεύσεως Οµβρίων και αντιπληµµυρικής προστασίας µόνο εντός του χώρου του κέντρου, επιδεινώνει την κατάσταση στις κατάντη περιοχές του Ερασίνου και των Συµβαλλόντων. Επίσης το ίδιο συµβαίνει και µε την κατασκευή της οδού Βάρης Κορωπίου που έχει σαν αποδέκτη επίσης τον αδιευθέτητο συµβάλλοντα του Ερασίνου. Γενικά τα έργα αντιπληµµυρικής προστασίας σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν κατά καιρούς αποσπασµατικά, ανάλογα µε τις εκάστοτε ανάγκες και µε διάφορα κριτήρια σχεδιασµού. Αποτέλεσµα των πιο πάνω είναι ότι πολλές περιοχές της Αττικής να µην διαθέτουν ούτε την στοιχειώδη αντιπληµµυρικής θωράκιση. Γενικές επισηµάνσεις για το σχεδιασµό και κατασκευή των έργων αντιπληµµυρικής προστασίας Παρακάτω δίνονται διάφορα στοιχεία για το µέχρι σήµερα σχεδιασµό και την κατασκευή παρόµοιων έργων και αναφέρονται οι βασικές αρχές που θα πρέπει να εφαρµόζονται στο σχεδιασµό και στον προγραµµατισµό κατασκευής έργων αποχετεύσεως οµβρίων και την αντιπληµµυρική προστασία. Εάν δε ληφθούν υπόψη και τα στοιχεία αυτά, όπως δυστυχώς έχει συµβεί σε πολλές περιπτώσεις µέχρι σήµερα, τότε τα έργα που θα κατασκευάζονται δε θα εκπληρούν το σκοπό τους και σε πολλές περιπτώσεις θα δηµιουργούν καταστάσεις αντίθετες µε το σκοπό που κατασκευάστηκαν µε σοβαρά επακόλουθα και δηµιουργία νέων προβληµάτων. Σχεδιασµός των έργων Οι άµεσες πιεστικές αποχετευτικές ανάγκες είχαν επιβάλλει στο παρελθόν την αντιµετώπιση αποχετευτικών έργων σχεδόν αποκλειστικά µόνον εντός των κατοικηµένων περιοχών. Σήµερα όµως η µεγάλη και απρογραµµάτιστη επέκταση της πόλεως σε συνδυασµό µε την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος όλου του λεκανοπεδίου και των γύρω περιοχών (κατάργηση φυσικής ανοικτής κοίτης ρεµάτων, πυρκαϊές, αποψίλωση, λατοµεία, σταδιακή εγκατάλειψη των αγροτικών εκµεταλλεύσεων, παράκτιες επιχώσεις και έργα κλπ) οδηγούν στην ανάγκη αντιµετωπίσεως του συνολικού προβλήµατος των πληµµυρών µε µέτρα που πρέπει να ληφθούν υπόψη, τόσο στις κατοικηµένες περιοχές όσο και εκτός αυτών. Επίσης, η συνεχής αλλά και απρογραµµάτιστη µεταβολή των γενικότερων πολεοδοµικών συνθηκών επιβάλλουν άµεσα και στην συνέχεια την ανά ορισµένα διαστήµατα επανεξέταση των συνθηκών λειτουργίας όλων των αποχετευτικών έργων, κατασκευασµένων ή µόνο µελετηµένων, για να ελέγχεται κατά πόσον ισχύουν οι αρχικές βασικές παραδοχές και να γίνονται οι τυχόν απαραίτητες αναθεωρήσεις και προσαρµογές, ώστε τα νέα έργα να είναι προσαρµοσµένα προς τις υφιστάµενες συνθήκες και τις υπάρχουσες εκάστοτε προβλέψεις. Σαν χαρακτηριστικό παράδειγµα αναφέρεται η διευθέτηση του Κηφισού, η οποία έγινε αρχικά, µε κριτήρια συνηθισµένης διευθέτησης χειµάρρου σε αγροτική περιοχή. Σήµερα ο Κηφισός αποτελεί τον αποδέκτη µεγάλης αστικής περιοχής, µε αποτέλεσµα η κατασκευή που έγινε τότε µε αναχώµατα να 18