ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τηλεδιάσκεψη ονοµάζουµε την επικοινωνία µέσω εικόνας, ήχου και δεδοµένων, σε πραγµατικό χρόνο, ανθρώπων που βρίσκονται µακριά ο ένας από τον

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΡΟΗΓΜΕΝΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΜΕΛΗ ΟΜΑ ΑΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΚΟΤΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΛΥΠΤΗΣ ΗΜΗΤΡΗΣ ΕΞΑΡΧΑΚΟΥ ΜΑΡΙΝΑ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΣΟΦΙΑ ΚΑΛΙΑΝΤΖΗ ΓΚΟΛΦΩ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ ΚΑΤΣΑΝΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τηλεδιάσκεψη ονοµάζουµε την επικοινωνία µέσω εικόνας, ήχου και δεδοµένων, σε πραγµατικό χρόνο, ανθρώπων που βρίσκονται µακριά ο ένας από τον άλλον. Αν και αποτελεί ένα νέο µέσο διδακτικής προσέγγισης δίνει πολλές και νέες δυνατότητες στους µαθητές να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους και τους γνωστικούς τους ορίζοντες. Γι αυτό το λόγο η οµάδα µας αποφάσισε να χρησιµοποιήσει και να εφαρµόσει στην πράξη αυτή τη νέα µέθοδο και να εξετάσει τα προτερήµατα και τα µειονεκτήµατα της. Έτσι στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης, θελήσαµε να εξετάσουµε µε τους µαθητές µας την αξία του νερού στον πλανήτη και τη ζωή µας. Το δείγµα της έρευνας ήταν δύο τάξεις της έκτης δηµοτικού που βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές. Η µια τάξη βρίσκεται στην Αθήνα και η άλλη στη Χίο. Η επιλογή του θέµατος που θα µελετηθεί έγινε µετά από συζήτηση µεταξύ των µαθητών και των δασκάλων τους. Η απόσταση µεταξύ των δύο σχολείων δεν αποτελεί εµπόδιο γιατί όπως είπαµε θα χρησιµοποιήσουµε την τηλεδιάσκεψη. Μέσω αυτής τα παιδιά θα µπορέσουν να παρουσιάσουν, να συζητήσουν και να επιχειρηµατολογήσουν τις απόψεις τους και να οδηγηθούν σε συγκεκριµένα συµπεράσµατα. Ο ρόλος του δασκάλου είναι καθοδηγητικός και βοηθητικός. Είναι πολύ σηµαντικό ότι τα ίδια τα παιδιά, δουλεύοντας οµαδοσυνεργατικά, οδηγούνται στη διεξαγωγή των συµπερασµάτων. Η διαδικασία µέσω της οποίας οι µαθητές θα οδηγηθούν στη γνώση περιλαµβάνει µια σειρά από δραστηριότητες, όπως θεατρικά δρώµενα, βίντεο, κολάζ, συνέντευξη µε εξειδικευµένους επιστήµονες και πολλές άλλες. Στη συνέχεια ακολουθεί συζήτηση µεταξύ των µελών και των δυο οµάδων µε σκοπό να εκφράσουν τις εντυπώσεις τους για τα όσα διαδραµατίστηκαν. Ο στόχος της εργασίας είναι να ανοίξει νέες προοπτικές σε όσους λαµβάνουν µέρος και να τους βοηθήσει να αναπτύξουν δεξιότητες και ικανότητες που ίσως δε γνωρίζουν ότι διαθέτουν, καθώς και να κατακτήσουν τη γνώση, όχι θεωρητικά αλλά πρακτικά, µέσα από οµαδική και προσωπική προσπάθεια. Τα παιδιά µαθαίνουν να συνεργάζονται και να συζητάνε. Εγκαταλείπεται ο παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας, που βασίζεται στο συµπεριφορισµό και δίνεται η θέση του σε νέες, πρωτοποριακές και αρκετά αποτελεσµατικές µεθόδους, όπως η τηλεδιάσκεψη, που

3 βασίζονται σε µεγάλο βαθµό στον εποικοδοµισµό. Φυσικά υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να έρθει σε σύγκρουση η προϋπάρχουσα γνώση του µαθητή µε τη νέα γνώση. Αυτό σηµαίνει ότι χρειάζεται πολύ προσοχή και να δοθούν πολλά εξωτερικά ερεθίσµατα στο παιδί ώστε να κατασκευάσει τη γνώση. Αλλά και ο εκπαιδευτικός αναπτύσσει δεξιότητες που θα τον βοηθήσουν να προσεγγίσει καλύτερα τους µαθητές του, όπως η βελτίωση της εκφραστικότητας του και των κινήσεων του. Στη τηλεδιάσκεψη, αυτό είναι σηµαντικό γιατί η απόσταση µεταξύ των σχολείων σε συνδυασµό µε την προβληµατική εικόνα που πιθανότατα υπάρχει, λόγω των περιορισµένων και µη εξελιγµένων οπτικοακουστικών µέσων που διαθέτουµε, επιβάλλει την καλή εκφραστικότητα για την ύπαρξη καλής επικοινωνίας. Βλέπουµε λοιπόν ότι η τηλεδιάσκεψη συµβάλλει σηµαντικά στη βελτίωση του περιβάλλοντος επικοινωνίας µεταξύ των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευοµένων, αλλά δε βοηθάει στην προσωπική επαφή, αφού πρόκειται για εξ αποστάσεως επικοινωνία. Η χρήση της αν συνδυάζεται µε σωστή οργάνωση τόσο στη δοµή και στην ανάπτυξη του θέµατος που θέλουµε να προσεγγίσουµε, όσο και στα εποπτικά µέσα που θα χρησιµοποιήσουµε, µπορεί να οδηγήσει στη βελτίωση της προσωπικότητας των συµµετεχόντων και στην ουσιαστικότερη κατάκτηση της γνώσης.

4

5 Σχεδιασµός ιαθεµατικής ιδασκαλίας σε δυο ηµοτικά Σχολεία µέσω Τηλεδιάσκεψης µε θέµα: ΝΕΡΟ- ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ- ΕΝΑ ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΟ ΑΓΑΘΟ Μεταπτυχιακό «Πληροφορική στην Εκπαίδευση» Π.Τ..Ε., Πανεπιστήµιο Αθηνών Γ εξάµηνο Γκότσης Ιωάννης Καλιαντζή Γκόλφω Καραµανλή Εµµανουέλα Κατσάνου Κατερίνα Γλύπτης ηµήτρης Εξαρχάκου Μαρίνα Ευστρατίου Σοφία Περίληψη: Στις µέρες µας συζητούνται πολλές εφαρµογές στην τάξη µε Η/Υ. Μια από αυτές είναι η διαδραστική τηλεδιάσκεψη. Στην εργασία αυτή αναλύονται αρχικά το φιλοσοφικό πλαίσιο και η παιδαγωγική προσέγγιση µιας διαδραστικής τηλεδιάσκεψης µεταξύ ενός σχολείου της Αθήνας κι ενός σχολείου στα Καρδάµυλα της Χίου. Βασικά σηµεία του διδακτικού σχεδιασµού αποτελούν ο εποικοδοµισµός, η ανακαλυπτική µάθηση, η διαθεµατική προσέγγιση, η µέθοδος project και η οµαδοσυνεργατική διδασκαλία. Κατόπιν παρουσιάζονται αναλυτικά τα 4 στάδια της πυραµίδας της διαδραστικής τηλεδιάσκεψης, καθώς και τι συµβαίνει στις τάξεις µεταξύ αυτών των σταδίων. Τέλος, έχουµε την αξιολόγηση και την παρουσίαση των αποτελεσµάτων της συγκεκριµένης διαδραστικής τηλεδιάσκεψης. Λέξεις κλειδιά: διαδραστική τηλεδιάσκεψη, διδακτική µεθοδολογία, διαθεµατικότητα, εποικοδοµισµός, οµαδοσυνεργατική διδασκαλία, δηµοτικό σχολείο. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Ι ΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΣΕΛΙ Α Εισαγωγή 1.2 Η ιαδραστική Τηλεδιάσκεψη 1.3 Το φιλοσοφικό θεωρητικό πλαίσιο Η παιδαγωγική προσέγγιση ιαθεµατική Προσέγγιση Θεωρίες Οικοδόµησης της Γνώσης Γνωστικός εποικοδοµισµός: Κοινωνικοπολιτισµικός εποικοδοµισµός & συνεργατική µάθηση: Ανακαλυπτική µάθηση: Μέθοδος Project 8

6 1.4.4 Αρχές εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης Μεθοδολογία αξιολόγησης Αρχές Σχεδιασµού της διδακτικής προσέγγισης 1.6 Μοντέλο Χωροταξικού Σχεδιασµού Αιθουσών 2. Σχεδιασµός Σταδίων ιδακτικής Προσέγγισης 10 (Η Πυραµίδα της ιαδραστικής Τηλεδιάσκεψης) 2.1 Τα σχολεία 2.2 Οι βασικές ενότητες του θέµατος 2.3 Η Πυραµίδα της ιαδραστικής Τηλεδιάσκεψης 11 Εικόνα 1: ΠΥΡΑΜΙ Α ΣΤΑ ΙΩΝ ΤΗΛΕ /ΨΗΣ Προεισαγωγικά Α Τηλεδιάσκεψη Ενέργειες µεταξύ 1 ης και 2 ης Τηλεδιάσκεψης Β Τηλεδιάσκεψη Ενέργειες µεταξύ 2 ης και 3 ης Τηλεδιάσκεψης Γ Τηλεδιάσκεψη Ενέργειες µεταξύ 3 ης και 4 ης Τηλεδιάσκεψης Τηλεδιάσκεψη Μεταγνώση 3. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική 3.2 Ξενόγλωσση 3.3 Links 17

7 1. Ι ΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ 1.1 Εισαγωγή Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια τα σχολεία µας κατακλύζονται από πλήθος τεχνολογικών εφαρµογών στο όνοµα της δηµιουργίας ενός αποτελεσµατικότερου περιβάλλοντος µάθησης και διδασκαλίας (Αναστασιάδης, 2007). Πάραυτα δε θα πρέπει να υπάρχουν ψευδαισθήσεις σχετικά µε τη διδακτική αξιοποίηση της τεχνολογίας στη σχολική τάξη. Η επίτευξη των µαθησιακών στόχων επηρεάζεται από τον σχεδιασµό της διδακτικής µεθοδολογίας και όχι από τον τύπο της τεχνολογίας που χρησιµοποιείται για τη µετάδοση των πληροφοριών (Λιοναράκης, 2006). Η άκριτη και χωρίς παιδαγωγικές προϋποθέσεις εισαγωγή της τεχνολογίας στη σχολική αίθουσα, ενδυναµώνει τις υπάρχουσες δοµές (Ράπτης & Ράπτη, 2007) και ενισχύει τις ανισότητες, «ανοίγοντας την ψαλίδα» µεταξύ µαθητών στην ίδια τάξη, αλλά και σχολείων µεταξύ τους. Η χρήση της τεχνολογίας τόσο µε παιδαγωγικούς όσο και κοινωνικούς όρους στην σχολική καθηµερινότητα, αποτελεί ύψιστο καθήκον κοινωνικής υπευθυνότητας και σε καµιά περίπτωση δεν µπορεί να αντιµετωπίζεται ως ένα ουδέτερο µέσο εκσυγχρονισµού των διαδικασιών και των µεθόδων διδασκαλίας (Αναστασιάδης, 2005), αλλά θα πρέπει να εντάσσεται σε ένα πολιτισµικό και κοινωνικό πλαίσιο (Λιοναράκης Μακράκης, Ράπτης & Ράπτη, 2007). 1.2 Η ιαδραστική Τηλεδιάσκεψη Η έκρηξη των ΤΠΕ και του διαδικτύου έχουν δηµιουργήσει νέα δεδοµένα στον χώρο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, µεταβάλλοντας σηµαντικά το περιβάλλον επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης µε την αξιοποίηση σύγχρονων και ασύγχρονων περιβαλλόντων µάθησης (Αναστασιάδης, 2007). Με τον όρο τηλεδιάσκεψη (Videoconferencing) αναφερόµαστε στην επικοινωνία σε πραγµατικό χρόνο (real time) µέσω ήχου, (audio) κινούµενης εικόνας (live video) και δεδοµένων (Data) ανάµεσα σε δύο ή περισσότερα αποµακρυσµένα σηµεία. Η ιαδραστική Τηλεδιάσκεψη ( Τ) - Interactive Videoconferencing (IVC) - είναι η πιο απλή µορφή τηλεκπαίδευσης ( 2008). Ο/Η εκπαιδευτικός συνδέεται στο δίκτυο την ίδια στιγµή µε τους εκπαιδευόµενους και χρησιµοποιεί την αµφίδροµη απευθείας µετάδοση εικόνας και ήχου για να επικοινωνεί µαζί τους. Με τον τρόπο αυτό δηµιουργείται στους συµµετέχοντες η ψευδαίσθηση µιας πραγµατικής τάξης, καθώς ο εκπαιδευτικός µπορεί να βλέπει τους µαθητές και να συνοµιλεί µαζί τους σε πραγµατικό χρόνο. Η Τ αποτελεί ένα σηµαντικό τεχνολογικό µέσο το οποίο υπό παιδαγωγικές και κοινωνικές προϋποθέσεις µπορεί να συµβάλλει σηµαντικά στο άνοιγµα του σχολείου σε ευρύτερα κοινωνικά και µαθησιακά περιβάλλοντα, να ενθαρρύνει την κοινωνική διαπραγµάτευση και κριτική θέαση των σύγχρονων τοπικών βιογραφιών του µικρόκοσµου που περιβάλλει την σχολική τάξη, να καλλιεργήσει το πνεύµα της συνεργασίας, την αναγκαιότητα της ενσυναίσθησης και την κουλτούρα της καθηµερινής διαβούλευσης µε άλλες νοοτροπίες, στάσεις, συµπεριφορές και αντιλήψεις (Αναστασιάδης, 2007). Η Τ επιτρέπει σε εκπαιδευόµενους και εκπαιδευτές που βρίσκονται σε δύο ή περισσότερα αποµακρυσµένα σηµεία, όχι απλά να επικοινωνούν ανταλλάσσοντας απόψεις ή να

8 µοιράζονται δεδοµένα µεταξύ τους, αλλά να συµµετέχουν ενεργά σε ένα δυναµικό περιβάλλον αλληλεπίδρασης, κύριο χαρακτηριστικό γνώρισµα του οποίου αποτελεί η συνεργατική οικοδόµηση της γνώσης από απόσταση σε πραγµατικό χρόνο (Αναστασιάδης, 2007). Για την επίτευξη µιας Τ απαραίτητες είναι τόσο οι παιδαγωγικές όσο και οι και οι τεχνολογικές προϋποθέσεις. Οι παιδαγωγικές προϋποθέσεις αναφέρονται στο µεθοδολογικό πλαίσιο σχεδιασµού και οργάνωσης µια διδασκαλίας από απόσταση σε πραγµατικό χρόνο, στην διδακτική µεθοδολογία, στα διδακτικά σενάρια στις δραστηριότητες κλπ. H τηλεδιάσκεψη, υπό παιδαγωγικές προϋποθέσεις, θα µπορέσει να συµβάλλει στην βελτίωση του περιβάλλοντος επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης µεταξύ εκπαιδευτικών και εκπαιδευοµένων (Αναστασιάδης, 2007). Βέβαια, από την τηλεδιάσκεψη λείπει η προσωπική επαφή, αφού οι συµµετέχοντες βλέπουν µόνο αυτό που δείχνει η κάµερα και οι µη λεκτικές ενδείξεις είναι ασαφείς. Ο εκπαιδευτικός σε µια τηλεδιάσκεψη θα πρέπει να αναπτύξει νέες δεξιότητες και να δώσει έµφαση στην φιλικότητα του σε σχέση µε τους εκπαιδευόµενους στις αποµακρυσµένες αίθουσες, στην κίνηση του σώµατος, στις εκφράσεις του προσώπου του, ενώ παράλληλα θα πρέπει να εµπλουτίσει την διδασκαλία του µε συµµετοχικές τεχνικές και συνεργατικές δραστηριότητες σε οµάδες τόσο στην τοπική όσο και στην αποµακρυσµένη τάξη προκειµένου να βελτιωθεί η «κοινωνική παρουσία» (Αναστασιάδης, 2007). Εποµένως, ο σχεδιασµός µια εκπαιδευτικής τηλεδιάσκεψης είναι ιδιαιτέρα απαιτητικός σε σχέση µε µια πρόσωπο µε πρόσωπο διδασκαλία. 1.3 Το φιλοσοφικό θεωρητικό πλαίσιο Ο λόγος που γίνεται θέµα η χρήση ΤΠΕ στην εκπαίδευση και ειδικότερα εδώ η εφαρµογή µιας Τ είναι η βελτίωση των συµµετεχόντων ως προς την απόκτηση νέων ικανοτήτων, δεξιοτήτων και στάσεων. Αυτό σηµαίνει στην καλύτερη περίπτωση υπό παιδαγωγικές προϋποθέσεις αλλαγή από τις παλιές συνήθειες της παραδοσιακής διδασκαλίας (δασκαλοκεντρισµός, αποµνηµόνευση) σε κοινωνικο-εποικοδοµητικούς τρόπους µάθησης, µαθητοκεντρισµό και οµαδοσυνεργατικές µορφές διδασκαλίας. Η αλλαγή είναι στόχος της χειραφετικής παιδαγωγικής (Κωστούλα-Μακράκη & Μακράκης, 2006), όπου εκπαιδευτικός και εκπαιδευόµενοι πασχίζουν να βελτιωθούν µέσω ατοµικής και κοινωνικής χειραφέτησης, η οποία νοείται ως δυνατότητα αυτοπραγµάτωσης του ατόµου µέσα σε συνθήκες κοινωνικής ελευθερίας, αυτοπροσδιορισµού και αυτόνοµης κοινωνικής δράσης. 1.4 Η παιδαγωγική προσέγγιση Η παιδαγωγική προσέγγιση της Τ έχει 5 άξονες: ιαθεµατική Προσέγγιση Σύµφωνα µε τη διαθεµατική προσέγγιση, η επιστηµονική γνώση υπό την µορφή θεµάτων, ζητηµάτων και προβληµάτων, αποτελεί το µέσο στη προσπάθεια του ατόµου να κατανοήσει τόσο τον εαυτό του, όσο και την πραγµατικότητα που τον περιβάλλει, µε στόχο την προσωπική του ανάπτυξη και την κοινωνική του

9 ενσωµάτωση µέσα από την απόκτηση γνώσεων, αντιλήψεων και στάσεων. Η υλοποίηση διαθεµατικών προσεγγίσεων θα πρέπει να συνοδευτεί από τον σχεδιασµό ενός µη γραµµικού µοντέλου ανάπτυξης διδακτικού συστήµατος, στο επίκεντρο του οποίου θα βρίσκονται βιωµατικές, ολιστικές και συµµετοχικές προσεγγίσεις (Αναστασιάδης, 2007) Θεωρίες Οικοδόµησης της Γνώσης Γνωστικός εποικοδοµισµός: Ο Γνωστικός Εποικοδοµισµός του J. Piaget θεωρεί ότι η ανάπτυξη της λογικής και επιστηµονικής σκέψης του παιδιού είναι µια εξελικτική διαδικασία µε διάφορα στάδια. Η θεωρία του J. Piaget είναι ουσιαστικά στον αντίποδα του συµπεριφορισµού, καθώς ξεκινά µε την υπόθεση ότι ο κάθε µαθητής κατασκευάζει τη γνώση µε το δικό του τρόπο, ενεργητικά, και δεν αποτελεί απλά έναν παθητικό υποδοχέα πληροφοριών και «γνώσεων». Έτσι, ο µαθητής, αφού συνειδητοποιήσει τις πρότερες ιδέες και γνώσεις του, µέσα από την αφοµοίωση των νέων γνώσεων και τη συµµόρφωση των παλιών µε τις καινούριες, φτάνει στην προσαρµογή, στην εξισορρόπηση και στην οικοδόµηση της νέας γνώσης. Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο ή άµεσο, διότι συχνά επέρχεται γνωστική σύγκρουση στο µαθητή πριν την οικοδόµηση της νέας γνώσης. Άρα, σύµφωνα µε το γνωστικό εποικοδοµισµό, ο µαθητής πρέπει να µαθαίνει σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε ποικίλα εξωτερικά ερεθίσµατα, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να αλληλεπιδρά µαζί του και να κατασκευάζει τη γνώση (Ράπτης & Ράπτη, 2007). Κοινωνικοπολιτισµικός εποικοδοµισµός & συνεργατική µάθηση: Οι Κοινωνικοπολιτισµικές θεωρίες για τη µάθηση θεωρούν ότι η µάθηση συντελείται µέσα σε συγκεκριµένα πολιτισµικά πλαίσια (γλώσσα, στερεότυπα, αντιλήψεις) και ουσιαστικά δηµιουργείται από την αλληλεπίδραση του ατόµου µε άλλα άτοµα, σε συγκεκριµένες επικοινωνιακές περιστάσεις και µέσω της υλοποίησης κοινών δραστηριοτήτων. Οι θεωρίες µάθησης αυτής της κατηγορίας δηλαδή προσδίδουν ένα σηµαντικό ρόλο στην κοινωνική αλληλεπίδραση, καθώς, σύµφωνα µε τις απόψεις τους, το µανθάνον υποκείµενο δεν κατασκευάζει την προσωπική του γνώση µέσα σε ένα πολιτισµικό και επικοινωνιακό «κενό», αλλά πάντοτε µέσα σε ευρύτερα πλαίσια, µέσα στο οποία η γνώση δηµιουργείται και σηµατοδοτείται. Κατά κάποιο τρόπο, ο κοινωνικός εποικοδοµισµός δεν είναι ασύµβατος µε τις γνωστικές θεωρίες, όπως είναι ο συµπεριφορισµός, αλλά λειτουργεί, σε ορισµένο επίπεδο, ακόµη και συµπληρωµατικά µε τις θεωρίες αυτές. Οι θεωρίες του L. Vygotsky αποδίδουν πολύ µεγάλη σηµασία στη γλώσσα ως παράγοντα για τη µάθηση και στηρίζονται στην υπόθεση της ζώνης εγγύτερης (ή επικείµενης) ανάπτυξης: η ζώνη αυτή αποτελεί ένα σύνολο γνώσεων τις οποίες ο µαθητής µπορεί να δηµιουργήσει µε τη βοήθεια του περιβάλλοντος αλλά όχι ακόµη µόνος. Έτσι, ο ρόλος του εκπαιδευτικού και γενικότερα του σχολείου και του περιβάλλοντος µέσα στο οποίο ζει και µαθαίνει ο µαθητής είναι ιδιαίτερα σηµαντικός. Οι θεωρίες της δραστηριότητας (activity theory) και οι θεωρίες της εγκαθιδρυµένης µάθησης (situated cognition) και της κατανεµηµένης νόησης (distributed cognition) είναι νεότερες θεωρίες, οι οποίες επίσης εντάσσονται στη γενικότερη οµάδα των κοινωνικοπολιτισµικών και κοινωνικογνωστικών θεωριών (Καραµπάτσος, 2008). Είναι σαφές ότι οι κοινωνικοπολιτισµικές θεωρίες υποστηρίζουν τη συνεργατική µάθηση σε όλες τις µορφές της και εποµένως ένα µάθηµα οργανωµένο έτσι ώστε να λαµβάνει υπόψη του τις θεωρίες αυτές πρέπει να είναι προσεκτικά σχεδιασµένο, έτσι ώστε να ενθαρρύνει τη συνεργασία µεταξύ των µαθητών και γενικότερα την κοινωνική αλληλεπίδραση (Ράπτης & Ράπτη, 2007).

10 Ανακαλυπτική µάθηση: Η Ανακαλυπτική µάθηση του J. Bruner θεωρεί ότι οι µαθητές ανακαλύπτουν τη γνώση (κανόνες, αρχές, ανάπτυξη δεξιοτήτων) µέσα από ανακαλυπτικές διαδικασίες µε το πείραµα, τη δοκιµή, την επαλήθευση ή τη διάψευση. Η σταδιακή ανακάλυψη των εσωτερικών δοµών, αρχών και νόµων που διέπουν ένα φαινόµενο συντελούν στη βαθύτερη κατανόησή του από το µαθητή. Η ιδέα της σταδιακής ανακάλυψης της γνώσης µπορεί να αποτελέσει ένα ιδιαίτερα σηµαντικό κίνητρο για το µαθητή, τον οποίο ο εκπαιδευτικός µπορεί να βοηθήσει ή και να καθοδηγήσει ακόµη (καθοδηγούµενη ανακάλυψη). Σύµφωνα µε τις θεωρίες του Bruner, o εκπαιδευτικός έχει το ρόλο του εµψυχωτή, του διευκολυντή, του καθοδηγητή στη διαδικασία της ανακάλυψης: ο µαθητής έρχεται αντιµέτωπος µε προβλήµατα τα οποία καλείται να επιλύσει και ο εκπαιδευτικός τον υποστηρίζει στην προσπάθειά του αυτή, την οποία ο µαθητής όµως πραγµατοποιεί µε το δικό του ρυθµό και µε βάση τις δικές του αποφάσεις και επιλογές (Ράπτης & Ράπτη, 2007). Οι παραπάνω θεωρίες, είναι συµβατές µεταξύ τους και µάλιστα, σε κάποιο µέτρο, λειτουργούν συµπληρωµατικά. Οι θεωρίες αυτές υποστηρίζουν ότι ο µαθητής µαθαίνει αναπροσαρµόζοντας τις νοητικές του δοµές ανάλογα µε την αλληλεπίδραση που έχει µε το περιβάλλον του. Η γνώση δε «µεταβιβάζεται» στο µαθητή, αλλά δηµιουργείται από το µαθητή, ο οποίος δρα και επικοινωνεί µέσα σε συγκεκριµένα κοινωνικά και πολιτισµικά πλαίσια. Το περιβάλλον του µαθητή περιλαµβάνει τόσο την υλικοτεχνική υποδοµή, µέρος της οποίας αποτελεί και το λογισµικό, όσο και τους υπόλοιπους µαθητές και τους εκπαιδευτικούς. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι να οργανώσει διδακτικές καταστάσεις µέσα στο εκπαιδευτικό λογισµικό, στα πλαίσια των οποίων ο µαθητής έχει τη δυνατότητα να εκφραστεί, να διερευνήσει και να αλληλεπιδράσει µε το περιβάλλον του προκειµένου να οικοδοµήσει τη γνώση. Η θεωρία του εποικοδοµισµού µπορεί να υπηρετήσει διαθεµατικά σχήµατα διδακτικών προσεγγίσεων για δύο κύριους λόγους (Ματσαγγούρας, 2002): α. Σύµφωνα µε τις αρχές του εποικοδοµισµού η µάθηση πρέπει να συντελείται σε αυθεντικές καταστάσεις και άρα να συνδέεται µε τα προσωπικά ενδιαφέροντα των εκπαιδευοµένων, πρακτική που ευνοεί η διαθεµατική προσέγγιση. β. Η εποικοδοµητική προσέγγιση θεωρεί πως η γνώση οικοδοµείται µε βάση την ενιαιοποίηση (integration), δηλαδή την ένταξη νέων πληροφοριών στα προϋπάρχοντα νοητικά σχήµατα και ότι η µάθηση προάγεται µέσα από τις συσχετίσεις των µερών και τις ολιστικές θεωρήσεις των συνόλων Μέθοδος Project Η σύνδεση των διδακτικών µας προσεγγίσεων µε τα ενδιαφέροντα των µαθητών και µε την σχεδιασµένη συλλογική δράση στα πλαίσια διαθεµατικών προσεγγίσεων, µπορεί να υποστηριχτεί από την µέθοδο διδασκαλίας project (σχέδιο εργασίας ή σχέδιο δράσης) (Ματσαγγούρας, 2002). Η µέθοδος Project, ενθαρρύνει την δηµιουργία δυναµικών περιβαλλόντων που υποστηρίζουν την συνεργατική µάθηση µέσα από την έρευνα (ανακαλυπτική µάθηση) και την εµπλοκή του εκπαιδευοµένου σε αυθεντικές καταστάσεις δίνοντας προτεραιότητα στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του µαθητή, της αυτενέργειας και της κριτικής σκέψης, στην βάση µιας ολιστικής προσέγγισης της γνώσης. Οι κοινότητες µάθησης, ολοκληρώνουν την στοχοθεσία της µεθόδου Project, καθώς ενθαρρύνουν την οικοδόµηση της γνώσης στο πλαίσιο της κοινότητας µε βάση την ισότιµη συµµετοχή και την δηµιουργική ανταλλαγή απόψεων µέσα από µια δεσµευτική διαδικασίας πράξης και συµµετοχής σε µια κοινότητα πρακτικής (Αναστασιάδης, 2007).

11 1.4.4 Αρχές εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης Στα πλαίσια της προτεινόµενης προσέγγισης υιοθετούµε το Πλαίσιο αρχών της American Distance Education Consortium (ADEC, 1999) οι οποίες έχουν ως εξής: 1. Θα πρέπει να θέτουµε µε ακρίβεια τους σκοπούς και τους στόχους της διδακτικής προσέγγισης η οποία θα πρέπει να είναι ανοιχτή, ευέλικτη, µαθητοκεντρική και αυτορυθµιζόµενη. 2. Ο εκπαιδευόµενος θα πρέπει να εµπλέκεται σε αυθεντικές καταστάσεις της πραγµατικής ζωής και 3. Θα πρέπει να χρησιµοποιούµε µια ποικιλία από τεχνολογικά µέσα και διδακτικές µεθόδους προκειµένου να λαµβάνουµε υπόψη τους ιδιαίτερους τρόπους µάθησης των εκπαιδευόµενων Μεθοδολογία αξιολόγησης Η µέχρι και σήµερα εφαρµοζόµενη µεθοδολογία αξιολόγησης αποτελεί συνδυασµό ποσοτικής και ποιοτικής έρευνας µε στόχο να αποτιµήσει τις εκπαιδευτικές και κοινωνικές επιπτώσεις από την εφαρµογή της Τ στους µαθητές των δηµοτικών σχολείων που πήραν µέρος (Αναστασιάδης, 2007). Η εναρµόνιση της µεθοδολογίας αξιολόγησης µε το προτεινόµενο φιλοσοφικό πλαίσιο µας οδηγεί στην αναθεώρηση της και την υιοθέτηση της έρευνας δράσης, η οποία είναι κατάλληλη όταν µια νέα προσέγγιση πρέπει να ενσωµατωθεί σε ένα ήδη υπάρχον σύστηµα (Cohen et al, 2008). 1.5 Αρχές Σχεδιασµού της διδακτικής προσέγγισης Με βάση την ανάλυση που παρουσιάστηκε ο στόχος µας είναι η σχεδίαση ενός ανοικτού µαθητοκεντρικού διδακτικού περιβάλλοντος συνεργατικής οικοδόµησης της γνώσης. Ο διδακτικός σχεδιασµός ενός τέτοιου περιβάλλοντος οικοδοµείται µε την βοήθεια µη γραµµικών µοντέλων τα οποία χρησιµοποιούνται ευρέως σήµερα και βασίζονται κατά µεγάλο βαθµό στην θεωρία τoυ εποικοδοµισµού. Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του µοντέλου είναι (Vrasidas et al, 2000): 1. Ο σχεδιασµός του διδακτικού συστήµατος στηρίζεται σε φάσεις και ενέργειες. 2. Χρησιµοποιούνται ειδικές µέθοδοι διοίκησης του έργου ανάπτυξης, συνήθως υιοθετηµένες από την ανάπτυξη πληροφορικών συστηµάτων (information systems). 3. Τα διδακτικά συστήµατα αποτελούνται από τρία µέρη: ανθρώπινους πόρους, πόρους µαθησιακού υλικού και πόρους τεχνολογικής υποδοµής. 4. Οι τέσσερις φάσεις του διδακτικού σχεδιασµού είναι η ανάλυση, ο σχεδιασµός, η υλοποίηση και η αξιολόγηση. 1.6 Μοντέλο Χωροταξικού Σχεδιασµού Αιθουσών

12 Προκειµένου όλα τα παιδιά των τάξεων που θα επιλεγούν να πάρουν µέρος στην προτεινόµενη διαδικασία, εφαρµόζεται η µεθοδολογία διαχωρισµού του ακροατηρίου σε ενεργητικό και παθητικό. Το ενεργητικό ακροατήριο αποτελείται από 8 µαθητές που κάθονται σε παράλληλο σχηµατισµό, στην κορυφή του οποίου βρίσκεται ο δάσκαλος και ο πίνακας. Οι µαθητές του ενεργητικού ακροατηρίου εναλλάσσονται κατά τη διάρκεια των διδακτικών κύκλων, προκειµένου να βιώσουν την εµπειρία του πιλοτικού προγράµµατος όλα τα παιδιά κάθε τάξης (Αναστασιάδης, 2007). ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Εφαρµόζεται το µοντέλο << Μοντέλου Α >> του πανεπιστηµίου του Maryland Η.Π.Α. (IDE, 1996) Οι δυνατότητες αλληλεπίδρασης στο µοντέλο Α -Όλοι οι µαθητές από κοντινές ή µακρινές περιοχές έχουν δυνατότητα προφορικής επικοινωνίας µε τον καθηγητή και µεταξύ τους. -Οπτική επαφή µε τον δάσκαλο έχουν οι µαθητές που βρίσκονται στο ίδρυµα ενώ οι µαθητές των µακρινών περιοχών έχουν οπτική επαφή µε τον δάσκαλο µόνο όταν χρησιµοποιούν τεχνολογία που µεταδίδει σήµα video (εικόνας και ήχου) µέσω του δικτύου υπολογιστών. -Οι µαθητές που βρίσκονται στο ίδρυµα επικοινωνούν µε τον καθηγητή και σε ώρες εκτός της τηλετάξης. -Οι µαθητές από κοντινές ή µακρινές αποστάσεις επικοινωνούν µε τον καθηγητή µε διάφορα διαθέσιµα µέσα όπως το τηλέφωνο ή το ηλεκτρονικό ταχυδροµείο µε φωνή (voic ) ή την τηλεδιάσκεψη µέσω δικτύου υπολογιστών (IDE, 1996). ΓΚΟΤΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΛΙΑΝΤΖΗ ΓΚΟΛΦΩ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ ΚΑΤΣΑΝΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ 24 ΜΑΘΗΤΕΣ ΓΡΑΜΜΗ ISDN IDE, 1996 ΕΞΑΡΧΑΚΟΥ ΜΑΡΙΝΑ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΣΟΦΙΑ ΓΛΥΠΤΗΣ ΗΜΗΤΡΗΣ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΡ ΑΜΥΛΩΝ ΧΙΟΥ 23 ΜΑΘΗΤΕΣ 2. Σχεδιασµός Σταδίων ιδακτικής Προσέγγισης

13 (Η Πυραµίδα της ιαδραστικής Τηλεδιάσκεψης) 2.1 Τα σχολεία ΣΧΟΛΕΙΟ Α ΑΘΗΝΑ Γκότσης Γιάννης Καλιαντζή Γκόλφω Καραµανλή Εµµανουέλα Κατσάνου Κατερίνα ΣΧΟΛΕΙΟ Β ΚΑΡ ΑΜΥΛΑ-ΧΙΟΣ Γλύπτης ηµήτρης Εξαρχάκου Μαρίνα Ευστρατίου Σοφία 2.2 Οι βασικές ενότητες του θέµατος Το θέµα µας είναι το «Νερό-Πηγή ζωής για τον Πλανήτη ένα ανεκτίµητο αγαθό» και χωρίζεται σε 4 βασικές υποενότητες: 1. Σηµασία του νερού. 2. Κύκλος του νερού. 3. Μόλυνση των υδάτων (αέρια και επίγεια) και όξινη βροχή (αποτελέσµατα σε ανθρώπους, ζώα, φυτά και τεχνουργήµατα). 4. Το νερό (ύδωρ) στη γλώσσα µας διαχρονικά (λεξικογραφία 1 ο & 2 ο συνθετικό, παράγωγα ). 2.3 Η Πυραµίδα της ιαδραστικής Τηλεδιάσκεψης Παρουσιάζονται τα τέσσερα κύρια στάδια της διδακτικής προσέγγισης τα οποία αναπτύσσονται διαχρονικά (Αναστασιάδης, 2007): Α Τηλεδιάσκεψη: Εισαγωγικές δραστηριότητες-παρουσίαση-γνωριµία Τάξεων Β Τηλεδιάσκεψη: Χωρισµός σε οµάδες-επιλογή θέµατος-υποενότητες Γ Τηλεδιάσκεψη: Συζήτηση-Συνεργασία των οµάδων για την παρουσίαση Τηλεδιάσκεψη: Παρουσίαση- ιάλογος-κλείσιµο

14 Εικόνα 1: ΠΥΡΑΜΙ Α ΣΤΑ ΙΩΝ ΤΗΛΕ /ΨΗΣ 2 ( 2008) Προεισαγωγικά Οι µαθητές του κάθε συµµετέχοντος σχολείου σε αρχική φάση ενηµερώνονται γενικά για τη διαδικασία της τηλεδιάσκεψης και προετοιµάζονται από τον/την εκπαιδευτικό για την επερχόµενη τηλεδιάσκεψη και τον τρόπο παρουσίασης των σχολείων τους και της περιοχής τους. Σε πρώτο στάδιο σχεδιάζονται δραστηριότητες µε σκοπό την ανάπτυξη της γλωσσικής, κιναισθητικής και µουσικής νοηµοσύνης των µαθητών, καθώς και προώθηση της οµαδοσυνεργατικής διδασκαλίας (Αναστασιάδης, 2007) Α Τηλεδιάσκεψη Γνωριµία τάξεων: ηµερ. (2-2-09) - εκτιµώµενος χρόνος: 60 λεπτά Γίνεται γνωριµία µε τη διαδικασία της τηλεδιάσκεψης και χαιρετισµοί από δασκάλους και µαθητές και από τα δύο σχολεία (εξοικείωση) για 10. Κατόπιν, έχουµε παρουσίαση των σχολείων της Αθήνας και των Καρδάµυλων της Χίου ( λεπτά). Οι µαθητές των αποµακρυσµένων τάξεων γνωρίζονται µεταξύ τους, αξιοποιώντας τις παραστάσεις τους σε σχέση µε το κοινωνικό και πολιτισµικό περιβάλλον στο οποίο είναι ενταγµένοι (Αναστασιάδης, 2007). Για αυτό τον λόγο γίνεται δηµιουργία παρουσιάσεων µε την εξής δοµή: Η πόλη µου, το σχολείο µου ή τάξη µου. Μετά τις παρουσιάσεις ακολουθούν ερωτήσεις από τους µαθητές του σχολείου της Αθήνας προς τους µαθητές του σχολείου της Χίου και αντίστροφα. Οι ερωτήσεις θα είναι

15 καθοδηγούµενες και θα γίνουν µε µορφή διαλογικής συζήτησης. Οι δάσκαλοι ελέγχουν όλο αυτό το διάστηµα τη ροή και παρεµβαίνουν όπου είναι δυνατόν µε καθοδηγητικές υποδείξεις προς τους µαθητές (καταγράφονται τα τυχόν αδύνατα σηµεία για ενδελεχή έλεγχο και διόρθωση - βελτίωση στις επόµενες τηλεδιασκέψεις). Αναµενόµενα αποτελέσµατα: Να δηµιουργηθεί η κατάλληλη παιδαγωγική ατµόσφαιρα µεταξύ των δυο σχολείων και τα παιδιά να βρουν οµοιότητες και διαφορές ανάµεσα στα δύο µέρη για να αρχίζουν να προσεγγίζουν την έννοια της διαπολιτισµικότητας (Αναστασιάδης, 2007). Η Εισαγωγή στο θέµα: «Νερό-Πηγή ζωής για τον Πλανήτη ένα ανεκτίµητο αγαθό» γίνεται µε παρουσίαση video (flash) για προβληµατισµό-εισαγωγική αφόρµηση (20 λεπτά). Ακολουθούν εντυπώσεις, συζήτηση και διευκρινήσεις από τους δασκάλους. ηµιουργείται γέφυρα για την επόµενη τηλεδιάσκεψη. Οι τρόποι επικοινωνίας για µαθητές και δασκάλους αφορούν επικοινωνία ασύγχρονη: , & σύγχρονη: τηλέφωνο, skype. Τέλος, θα έχουµε αποφώνηση και κλείσιµο 1 ης τηλεδιάσκεψης Ενέργειες µεταξύ 1 ης και 2 ης τηλεδιάσκεψης Το επόµενο διάστηµα µέχρι την 2 η τηλεδιάσκεψη µε την καθοδήγηση των δασκάλων τους οι µαθητές ξαναβλέπουν το video, διερευνούν, επεξεργάζονται, οργανώνονται, και συνεργάζονται στο θέµα: «Νερό - Πηγή ζωής για τον Πλανήτη ένα ανεκτίµητο αγαθό». Με καταιγισµό ιδεών και διερεύνηση των προηγούµενων γνώσεων τους υπό τη µορφή εννοιολογικού χάρτη αναδεικνύονται οι 4 ενότητες εργασίας Β Τηλεδιάσκεψη Εικονική τάξη: ηµερ. ( ) - εκτιµώµενος χρόνος: 50 λεπτά Κατά τη 2 η τηλεδιάσκεψη σχεδιάζονται δραστηριότητες από τους δασκάλους µε στόχο να εισαχθούν οι µαθητές στο προς εξέταση θέµα και παράλληλα να γίνει ο διαχωρισµός του θέµατος σε θεµατικούς άξονες. Οι ενότητες εξετάζονται διαθεµατικά. Οι δάσκαλοι αναθέτουν µικρές εργασίες στους µαθητές. Γενικά οι µαθητές εργάζονται τις θεµατικές ενότητες-άξονες που έχουν προκύψει µε την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών. Οι 4 αυτές ενότητες είναι: 1. Σηµασία του νερού. 2. Κύκλος του νερού. 3. Μόλυνση των υδάτων (αέρια και επίγεια) και όξινη βροχή (αποτελέσµατα σε ανθρώπους, ζώα, φυτά και τεχνουργήµατα). 4. Το νερό (ύδωρ) στη γλώσσα µας διαχρονικά (λεξικογραφία 1 ο & 2 ο συνθετικό, παράγωγα κτλ ). Η ανάλυση του θέµατος µπορεί να στηριχτεί είτε στα µαθητικά ενδιαφέροντα, είτε στο αναλυτικό πρόγραµµα, είτε στην θεωρία των πολλαπλών τύπων νοηµοσύνης του Gardner (Αναστασιάδης, 2007). Η διερεύνηση των αρχικών αντιλήψεων των µαθητών σε σχέση µε το προτεινόµενο θέµα και η εµπλοκή τους σε αυθεντικά περιβάλλοντα µάθησης αποτελούν σηµαντικές µας προτεραιότητες. Σε αυτό το στάδιο ο σχεδιασµός των δραστηριοτήτων δίνει έµφαση στην οικοδόµηση της γνώσης η οποία στηρίζεται τόσο στο περιεχόµενο όσο και στο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο συντελείται η µάθηση. Eδώ έχουµε δηµιουργία καταστάσεων γνωστικής

16 σύγκρουσης και αναστοχασµού, ενώ οι δάσκαλοι παρέχουν την κατάλληλη υποστήριξη και ανάδραση µε τη µορφή της γνωστικής µαθητείας και της σκαλωσιάς (Αναστασιάδης, 2007). Αναµενόµενα αποτελέσµατα: Να προκληθεί το ενδιαφέρον των µαθητών µε τη βοήθεια των δραστηριοτήτων και να δηµιουργηθεί η ανάγκη για περαιτέρω έρευνα. Το σχολείο της Αθήνας και το σχολείο της Χίου κάνουν αρχικά µια εισαγωγή (5 το καθένα). Τα δυο σχολεία παρουσιάζουν τις ενότητες (15 το καθένα) και γίνεται µια σύνοψη-επανάληψη (5 το καθένα) Ενέργειες µεταξύ 2 ης και 3 ης τηλεδιάσκεψης Στο διάστηµα µεταξύ της 2 ης και της 3 ης τηλεδιάσκεψης, οι µαθητές ασχολούνται µε τα θέµατα των ενοτήτων και βρίσκουν σχετικές πληροφορίες υποβοηθούµενοι από το δάσκαλο, αναπτύσσουν σχετικές δραστηριότητες, µοιράζουν αρµοδιότητες ρόλους στις οµάδες τους και γενικά ερευνούν τις ενότητες διεξοδικά Γ Τηλεδιάσκεψη Συνεργασία Τηλεσυνεργασία (4-3-09) - εκτιµώµενος χρόνος: 60 Στην 3 η τηλεδιάσκεψη αναπτύσσεται η συνεργασία - τηλεσυνεργασία. Γίνεται η αντιστοίχιση των οµάδων και στη συνέχεια ακολουθεί συζήτηση, ανταλλαγή απόψεων και πληροφοριών - δεδοµένων. Εδώ γίνονται οι κατάλληλες ζυµώσεις για την εξέρευση και επιλογή του καλύτερου τρόπου της παρουσίασης κάθε θεµατικής ενότητας για την 4 η τηλεδιάσκεψη. Στη φάση αυτή η τηλεσυνεργασία κορυφώνεται και ο τρόπος επικοινωνίας δια µέσου της τηλεδιάσκεψης γίνεται µοναδικός για το κάθε οµαδοποιηµένο ζεύγος. Κάθε οµάδα προτείνει στην αντίστοιχή της δραστηριότητες, µε τις οποίες θα µπορούσαν να παρουσιάσουν τη θεµατική τους ενότητα. Στην τηλεσυνεργασία αυτή τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να απευθυνθούν άµεσα στους τηλε-συµµαθητές τους µε σκοπό να καταλήξουν σ ένα ενδιαφέρον κοινό σχέδιο δράσης. Το χρονοδιάγραµµα της 3 η τηλεδιάσκεψης είναι (10 ) εισαγωγή στις θεµατικές ενότητες και οδηγίες. Ακολουθούν: (4 * 10 ) τηλεσυνεργασία για το σύνολο των οµάδων, δηλ. (10 ) για το κάθε οµαδοποιηµένο ζεύγος και (10 ) γενική σύνοψη ανασκόπηση Ενέργειες µεταξύ 3 ης και 4 ης τηλεδιάσκεψης Στην ενδιάµεση αυτή φάση οι µαθητές µε τη βοήθεια των δασκάλων τους εργάζονται βρίσκοντας τα στοιχεία (θέµατα, τρόποι παρουσίασης, υλικό) που θα αποτελέσουν την παρουσίαση της κάθε οµάδας. Έτσι, σε ενδοοµαδικό επίπεδο (τοπικές οµάδες & εργασίες), καθορίζονται οι διαδικασίες, οι ρόλοι και τα καθήκοντα των µελών της κάθε οµάδας. Οργανώνεται η έρευνα και η αναζήτηση πληροφοριών και δεδοµένων, δίνοντας ιδιαίτερη έµφαση στο να µάθουν οι µαθητές πώς να µαθαίνουν, αξιοποιώντας τόσο έντυπες, όσο και ηλεκτρονικές πηγές (Αναστασιάδης, 2007). Επίσης, επιχειρείται η σύνθεση και η παραγωγή των αποτελεσµάτων σε διαοµοδικό επίπεδο. Τέλος, τα παιδιά οργανώνουν και ολοκληρώνουν σε τελική µορφή την παρουσίασή τους Τηλεδιάσκεψη

17 Τηλεσυνεργασία παρουσίαση εργασιών οµάδων ( ) - εκτιµώµενος χρόνος: 90 Στην 4 η τηλεδιάσκεψη παρουσιάζονται οι εργασίες της κάθε οµάδας και των δυο σχολείων. Το σχολείο της Αθήνας και το σχολείο της Χίου παρουσιάζουν τα έργα τους µε αντιπαραβολή οµάδων εναλλάξ από κάθε σχολείο. Κάθε οµάδα έχει 7 και 30 για την παρουσίαση συνολικά. Ο συνολικός χρόνος για τις παρουσιάσεις είναι (7 30 * 2 = 15 και 15 * 4 = 60 ). Μετά ακολουθεί συζήτηση για τις εντυπώσεις από τις παρουσιάσεις, εξαγωγή συµπερασµάτων, ανταλλαγή απόψεων και τελικές θέσεις για το θέµα συνολικά. Τέλος, γίνεται αποφώνηση κι έχουµε τη λήξη του προγράµµατος και χαιρετισµούς (5 ) Μεταγνώση Μετά την 4 η τηλεδιάσκεψη, οι µαθητές γράφουν σύντοµες αναφορές ανά οµάδα για τις εντυπώσεις τους από τις τηλεδιασκέψεις, για το τι έµαθαν, για το τι τους δυσκόλεψε, αλλά και τι τους άρεσε από όλες τις δραστηριότητες και από αυτές καθαυτές τις τηλεδιασκέψεις. Μαθητές και εκπαιδευτικοί αυτοαξιολογούνται και ετεροαξιολογούνται και αξιολογούν και τη διαδικασία της τηλεδιάσκεψης (συµπερασµατική αξιολόγηση). Βέβαια, διαµορφωτική αξιολόγηση γίνεται µετά το τέλος κάθε µιας από όλες τις τηλεδιασκέψεις (Αναστασιάδης, 2007). Τέλος, µπορεί να έχουµε παρουσίαση των αποτελεσµάτων της τηλεδιάσκεψης στο σχολείο και στους γονείς κάθε περιοχής, επίσκεψη του ενός σχολείου στο άλλο εναλλάξ και αδελφοποίηση τάξεων και σχολείων. 3. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 3.1 Ελληνική Αναστασιάδης, Π. (2005). Νέες Τεχνολογίες και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση στην υπηρεσία της ια Βίου Μάθησης: Προς µια νέα «Κοινωνική Συµφωνία» για την άρση των συνεπειών του Ψηφιακού υϊσµού». Στο Α. Λιοναράκης (επιµ.), Πρακτικά 3ου ιεθνούς Συνεδρίου Ανοικτής & εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης Παιδαγωγικές και Τεχνολογικές Εφαρµογές, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο, Ελληνικό ίκτυο Ανοικτής & εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης, Πάτρα, Νοεµβρίου Αναστασιάδης, Π. (2007). Η ιδακτική Αξιοποίηση της ιαδραστικής Τηλεδιάσκεψης στο Σύγχρονο Σχολείο: Κοινωνικο-Εποικοδοµιστική Προσέγγιση. Στο Α. Λιοναράκης (επιµ), Πρακτικά του 4ου ιεθνούς Συνεδρίου Ανοικτής & εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο, Ελληνικό ίκτυο Ανοικτής & εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης, Αθήνα, Νοεµβρίου 2007.

18 Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2008). Μεθοδολογία εκπαιδευτικής έρευνας. Αθήνα: Μεταίχµιο. Καραµπάτσος, Α. (2008). Βασικά θέµατα Παιδαγωγικής και ιδακτικής. Αθήνα: Ταξιδευτής. Κωστούλα-Μακράκη, Ν., & Μακράκης Β. (2006). ιαπολιτισµικότητα και εκπαίδευση για ένα βιώσιµο µέλλον. Αθήνα: Ψηφιακό κέντρο εκπαιδευτικών µέσων Πανεπιστηµίου Κρήτης. Λιοναράκης, Α. (2006). Η θεωρία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και η πολυπλοκότητα της πολυµορφικής της διάστασης. Στο Α. Λιοναράκης (επιµ.), Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης Στοιχεία θεωρίας και πράξης. Αθήνα: Προποµπός. Μακράκης, Β. (2000). Υπερµέσα στην Εκπαίδευση: µια κοινωνικοεποικοδοµηστική προσέγγιση. Αθήνα: Μεταίχµιο. Ματσαγγούρας, Η. (2002). Η διαθεµατικότητα στη σχολική γνώση. Εννοιοκεντρική Αναπαλαίωση και σχέδια εργασίας. Αθήνα: Γρηγόρης. Ράπτης, Α & Ράπτη, Α. (2007). Μάθηση και ιδασκαλία στην Εποχή της Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση, τ. Α. Αθήνα: Αριστοτέλης Ράπτης. 3.2 Ξενόγλωσση ADEC. (1999). Guiding Principles for Distance Learning and Teaching. American Distance Education Consortium. Vrasidas, C. & McIsaac, M. (2000). Principles of pedagogy and evaluation of Web-based learning. Educational Media International, 37(2), Links Οδυσσέας, (2008). Ανάκληση 18 Φεβρουαρίου 2009, από Οδυσσέας, (2008). Ανάκληση 18 Φεβρουαρίου 2009, από Πρακτικά Συνεδρίου για Τηλεδιάσκεψη, Ηµαθία (2008). Ανάκληση 18 Φεβρουαρίου 2009, από

19

20 Ο ΥΣΣΕΑΣ 2009 Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδας. ΝΕΡΟ- ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ- ΕΝΑ ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΟ ΑΓΑΘΟ ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΡ ΑΜΥΛΩΝ ΧΙΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΤΗΛΕ ΙΑΣΚΕΨΗ

21 Α) Γενικά στοιχεία 1. άσκαλοι ( ες ) : Γκότσης Ιωάννης, Γλύπτης ηµήτρης, Καλιαντζή Γκόλφω, Εξαρχάκου Μαρίνα, Καραµανλή Εµµανουέλα, Ευστρατίου Σοφία, Κατσάνου Κατερίνα. 2. Τόπος, χρόνος, αριθµός µαθητών πιλοτικού προγράµµατος. ιδακτική Αριθµός Σχολείο Ηµεροµηνία Τάξη / Τµήµα ώρα µαθητών Αθήνας η, 4 η ΣΤ 24 Χίου η, 4 η ΣΤ 23 Β) Περιγραφή µαθήµατος 1. Τίτλος µαθήµατος : Γνωριµία µαθητών των δύο σχολείων και εξοικείωση µε την Τηλεδιάσκεψη. 2. Εκπαιδευτικό Υλικό Λογισµικό : power point, intenet, βίντεο, φωτογραφίες, κολάζ παιδιών. 3. Ένταξη µαθήµατος στο αναλυτικό πρόγραµµα. Τάξη ΣΤ Μάθηµα : Ευέλικτη ζώνη Απαιτούµενος συνολικός χρόνος 60 Γνωστικό αντικείµενο : Γεωγραφία, Εικαστικά, Πληροφορική. ιδακτικοί στόχοι: Οι µαθητές µε την βοήθεια και την υποστήριξη των δασκάλων τους : - Να έρθουν σε επαφή µε το νέο περιβάλλον της τηλεδιάσκεψης και να εξοικειωθούν µε αυτό. - Να ερευνήσουν τον τόπο τους και να αντλήσουν πληροφορίες από το διαδίκτυο για την τοπική ιστορία τους και για το εγγύτερο περιβάλλον τους. - Να εντοπίσουν τις θέσεις των δύο σχολείων και να προσδιορίσουν την απόσταση, τις ενδιάµεσες περιοχές και τον τρόπο πρόσβασης σε αυτόν.

22 - Με την βοήθεια των δασκάλων τους να σχηµατίσουν οµάδες για να επιλέξουν να οργανώσουν και να ετοιµάσουν µια παρουσίαση του τόπου τους, του σχολείου τους και της τάξης τους για να την παρουσιάσουν στους µαθητές του άλλου σχολείου. - Να σχεδιάσουν τον τρόπο µε τον οποίο θα κάνουν την παρουσίαση του τόπου τους µέσα από την προβολή παρουσίασης. - Να γνωρίσουν τους µαθητές του άλλου σχολείου και να ανταλλάξουν µε αυτούς κάποιες σύντοµες απόψεις και κρίσεις σχετικά µε τα δύο σχολεία. - Να εξασκήσουν την ικανότητα τους στο συνεχή προφορικού λόγο και να θέτουν στοχευµένες ερωτήσεις. - Να έρθουν σε επαφή µε το θέµα τους Νερό - Πηγή ζωής για τον Πλανήτη ένα ανεκτίµητο αγαθό µέσα από προβολή σχετικού µε το θέµα βίντεο να αναγνωρίσουν το πρόβληµα της έλλειψης νερού και να γράψουν της εντυπώσεις τους. Μεθοδολογία ιδακτικής προσέγγισης : - ιαδραστική Τηλεδιάσκεψη. - ιαθεµατική Προσέγγιση. - Συνεργασία τηλεσυνεργασία, ανταλλαγή απόψεων γνωµών. - Ανάδειξη και διερεύνηση ιδεών. - Εξέρευση καταλληλότερων τρόπων εκτίµησης και προσέγγισης του θέµατος. Αναµενόµενα αποτελέσµατα : Να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν οριστεί τουλάχιστον στο µεγαλύτερο µέρος τους και να γνωριστούν οι µαθητές των δύο σχολείων εποικοδοµητικά. 4. Σύντοµη περιγραφή : Οι µαθητές και των δύο σχολείων έρχονται σε επαφή µε την τηλεδιάσκεψη γνωρίζονται µε τις παρουσιάσεις των σχολείων τους που κάνουν οι µεν στους δε και ανοίγει το προς διαπραγµάτευση θέµα για να ετοιµαστούν να το συνεχίσουν στην δεύτερη τηλεδιάσκεψη.

23 5. οµή του µαθήµατος : Αναλυτική περιγραφή των επιµέρους βηµάτων διδασκαλίας. Εισαγωγή : Οι µαθητές του κάθε συµµετέχοντος σχολείου σε αρχική φάση ενηµερώνονται γενικά για τη διαδικασία της τηλεδιάσκεψης και προετοιµάζονται από τους εκπαιδευτικούς τους για την επερχόµενη τηλεδιάσκεψη και τον τρόπο παρουσίασης των σχολείων τους και της περιοχής τους. Εργάζονται οµαδικά και ατοµικά και επιλέγουν αξιολογούν και συγκεντρώνουν το κατάλληλο υλικό που κρίνουν ότι είναι απαραίτητο για την παρουσίαση του σχολείου τους δίνοντας βάση στα κυριότερα και αντιπροσωπευτικότερα σηµεία που θα βοηθήσουν τους µαθητές του άλλου σχολείου να σχηµατίσουν αντίληψη και γνώµη για το σχολείο τους. Λίγο πριν αρχίσει η τηλεδιάσκεψη : Οι µαθητές και των δύο σχολείων παίρνουν τις θέσεις τους µέσα στην αίθουσα της τηλεδιάσκεψης.κάθονται το ενεργό ακροατήριο µπροστά και το παθητικό στο πλάι και πίσω. Οι δάσκαλοι δοκιµάζουν την επικοινωνία σε ήχο και εικόνα και µόλις είναι όλα έτοιµα αρχίζει ι τηλεδιάσκεψη. Α Τηλεδιάσκεψη : Αρχικά ο δάσκαλος από την Αθήνα χαιρετά τους µαθητές και τους δασκάλους της Χίου και µετά ο δάσκαλος από τη Χίο κάνει το ίδιο. Στη συνέχεια ο δάσκαλος από την Αθήνα εξηγεί και στα δύο σχολεία τον τρόπο που θα γίνει η τηλεδιάσκεψη και η σειρά που θα ακολουθηθεί. Μετά το πρώτο αναγνωριστικό δεκάλεπτο µε τα εισαγωγικά και την γνωριµία στη συνέχεια ακολουθούν οι παρουσιάσεις των σχολείων ξεκινώντας από το σχολείο της Αθήνας. Οι µαθητές από την Αθήνα αρχίζουν την προβολή παρουσίασης µε το πρόγραµµα power point όπου έχουν εντάξει σε αυτό τα κυριότερα σηµεία από τον τόπο τους και το σχολείο τους καθώς και δραστηριότητες από της τάξης τους σε διάφορες φάσεις της σχολικής ζωής. Μετά την ολοκλήρωση της προβολής ακολουθούν σύντοµα σχόλια από τους µαθητές και τον δάσκαλο της Χίου και στη συνέχεια ακολουθεί η προβολή του σχολείου της Χίου, µε διαδραστική προβολή mmb και βίντεο. Οµοίως και εδώ σε αυτή την παρουσίαση οι µαθητές από την Χίο χωρισµένοι σε 4 οµάδες έχουν εντάξει τις κυριότερες ιστορικές στιγµές από το πολύπαθο νησί της Χίου καθώς και στιγµές από τα αξιοθέατα του νησιού αλλά και από την µαθητική και καθηµερινή τους ζωή. Ο ενδεικνυόµενος χρόνος για την κάθε παρουσίαση έχει ορισθεί στα 15. Μετά τις παρουσιάσεις και µε αφορµή την αναφορά στις εικόνες σχετικά µε το νερό που υπήρχαν και στις δύο παρουσιάσεις στη συνέχεια προβάλλεται 10 ένα φουτουριστικό βίντεο µε θέµα το νερό στην έλλειψή του. Μετά το τέλος της προβολής του βίντεο, ακολουθεί µια σύντοµη ανταλλαγή εντυπώσεων

24 από τους µαθητές και των δύο σχολείων και στη συνέχεια τους µοιράζεται ένα φύλλο εργασίας (1) για να καταγράψουν τις εντυπώσεις τους σχετικά µε την επερχόµενη έλλειψη νερού σε µεγάλο βαθµό που θα συµβεί τα επόµενα χρόνια αν δεν ληφθούν µέτρα και αν δεν γίνουν σηµαντικά βήµατα για να διορθωθεί και να εξοµαλυνθεί η παρούσα κατάσταση. 6. Αξιολόγηση Μετά το πέρας της τηλεδιάσκεψης στην κάθε τάξη ξεχωριστά συζητούν οι µαθητές για τις µετέπειτα εντυπώσεις τους για το άλλο σχολείο αλλά και για το θέµα που µπήκε σχετικά µε το νερό και µέσα και από συζήτηση και µε το δάσκαλο αρχίζουν να σχεδιάζουν τις επόµενες κινήσεις σε αναµονή της επόµενης τηλεδιάσκεψης και τις ενέργειες που θα δροµολογηθούν για να περάσουν στο επόµενο στάδιο της επιλογής των υποενοτήτων.

25

26 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 ΝΕΡΟ- ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ- ΕΝΑ ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΟ ΑΓΑΘΟ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ. 1. Ποια είναι η γενική εντύπωση που σου έκανε το βίντεο;. 2. Γράψε µερικά από τα προβλήµατα που έχουν δηµιουργηθεί στους ανθρώπους που ζουν σε εκείνη την εποχή από τη έλλειψη του νερού ;.. 3. Ποιοι παράγοντες κατά τη γνώµη σου οδήγησαν τους ανθρώπους στην έλλειψη του νερού;. 4.Ζωγράφισε ένα σκίτσο µε µια εικόνα από το βίντεο που θεωρείς ότι είναι πιο σηµαντική κατά τη γνώµη σου.

27

28 Ο ΥΣΣΕΑΣ 2009 Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδας. ΝΕΡΟ- ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ- ΕΝΑ ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΟ ΑΓΑΘΟ ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΡ ΑΜΥΛΩΝ ΧΙΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΕΥΤΕΡΗ ΤΗΛΕ ΙΑΣΚΕΨΗ

29 Α) Γενικά στοιχεία 1. άσκαλοι ( ες ) : Γκότσης Ιωάννης, Γλύπτης ηµήτρης, Καλιαντζή Γκόλφω, Εξαρχάκου Μαρίνα, Καραµανλή Εµµανουέλα, Ευστρατίου Σοφία, Κατσάνου Κατερίνα. 2. Τόπος, χρόνος, αριθµός µαθητών πιλοτικού προγράµµατος. Σχολείο Ηµεροµηνία ιδακτική Αριθµός Τάξη / Τµήµα ώρα µαθητών Αθήνας η, 4 η ΣΤ 24 Χίου η, 4 η ΣΤ 23 Β) Περιγραφή µαθήµατος 1. Τίτλος µαθήµατος : Το νερό πηγή ζωής Εικονική τάξη, διερεύνηση του θέµατος, εύρεση των υποενοτήτων, κατάδειξη των κυριοτέρων σηµείων. 2. Εκπαιδευτικό Υλικό, Λογισµικό : τεχνολογικός εξοπλισµός τηλεδιάσκεψης, βίντεο, χαρτί, µολύβι, Η/Υ, πίνακας, φωτογραφίες, λεξικό. 3. Ένταξη του µαθήµατος στο αναλυτικό πρόγραµµα. Τάξη : ΣΤ Μάθηµα : Ευέλικτη Ζώνη Απαιτούµενος συνολικός χρόνος : 60 Γνωστικό αντικείµενο : Ελληνικά, Φυσικές επιστήµες, Αισθητική Αγωγή, Γεωγραφία, ( ιαθεµατικότητα). Γενικοί σκοποί: Το νερό σαν την απόλυτη βάση για τη ζωή. Οικολογική συνείδηση. Βιωµατική εµπλοκή µε το θέµα. Ατοµικό και οµαδικό πεδίο δράσης.

30 ιδακτικοί στόχοι : Οι µαθητές : - Να διερευνήσουν και να συσχετίσουν τις σχετικές µε το νερό (ύδωρ) έννοιες. - Να αντιληφθούν και να προσδιορίσουν τους κύριους άξονες (θεµατικές ενότητες ) του θέµατος που θα ασχοληθούν. - Να συνεργαστούν µε τους συµµαθητές τους από το σχολείο τους και από το άλλο σχολείο δηµιουργώντας µια εικονική τάξη. - Να εκφράσουν µε γραπτό και προφορικό συνεχή λόγο επιχειρηµατολογώντας τις ιδέες τους, απόψεις τους, και τις εµπειρίες τους σχετικά µε το νερό σαν ένα αγαθό και να εκτιµήσουν την επάρκειά του και την έλλειψή του. - Να οικειοποιηθούν φράσεις και λέξεις σχετικές µε το νερό. - Να αντιληφθούν την µείωση του πόσιµου νερού στην Ελλάδα αλλά και παγκοσµίως και την ανάγκη διαφύλαξης του και της οικονοµίας στη χρήση του. - Να αντιληφθούν και να κατονοµάσουν τους τρόπους που το πόσιµο νερό ρυπαίνεται από τις δραστηριότητες του ανθρώπινου παράγοντα και απαριθµήσουν τα προβλήµατα που συνεπάγεται η συνεχής ρύπανση των χερσαίων υδάτων και του υδροφόρου ορίζοντα. - Να µπορούν να εξηγούν τα βασικά στάδια του κύκλου του νερού αναγνωρίζοντας τις βασικές ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά του κύκλου του νερού, καθώς και τις τρεις καταστάσεις που απαντάται το νερό στη φύση. - Να αναγνωρίσουν την αξία της προσωπικής συµβολής στην εξοικονόµηση νερού, και να υιοθετήσουν συµπεριφορές που να συµβάλλουν στον περιορισµό της σπατάλης και της ορθής χρήσης του νερού. - Να προσδιορίζουν από απλές έως και πιο σύνθετες λύσεις για την αντιµετώπιση του προβλήµατος της λειψυδρίας, καθώς και την ανάγκη για συντονισµένη δράση από όλους τους ανθρώπους για την εξεύρεση βιώσιµης λύσης στο πρόβληµα αυτό.

31 - Να αναγνωρίσουν την άνιση κατανοµή των υδάτινων πόρων στη Γη και την δυσκολία που έχει ένας πολύ µεγάλος αριθµός ανθρώπων στην χρήση καθαρού πόσιµου νερού. - Να χρησιµοποιήσουν τα φύλλα εργασίας και να τα επιλύσουν κατά τον πλέον δόκιµο τρόπο ελέγχοντας και επαληθεύοντας τις απαντήσεις τους. - Να γνωρίσουν τα σύνθετα τα παράγωγα και τις φράσεις σχετικές µε τις λέξεις νερό και ύδωρ. Μεθοδολογία ιδακτικής προσέγγισης : - Οµαδοσυνεργατική µέθοδος διδασκαλίας - ιαλογική συζήτηση µε θέσεις και επιχειρήµατα. - Εργασίες συσχετισµού και κατάδειξης. - ηµιουργική γραφή. - Κατανόηση κειµένου και απόδοση νοήµατος. - Σχεδιασµός µετέπειτα βηµάτων και ενεργειών. - ιαθεµατικότητα, επαγωγική προσέγγιση. - Εποικοδοµισµός, ανακαλυπτική µάθηση. Αναµενόµενα αποτελέσµατα: Να αναδειχθούν οι τέσσερις θεµατικές ενότητες εργασίας από τους µαθητές και των δύο σχολείων για να οδηγήσουν στο σχεδιασµό του σχεδίου εργασίας και στις ολοκληρωµένες από τις οµάδες παρουσιάσεις για το κάθε θέµα. Να εντρυφήσουν στο θέµα οι µαθητές και να παροτρυνθούν να αναζητήσουν περισσότερες πληροφορίες και στοιχεία για την κάθε ενότητα. Να αναπτύξουν ατοµικά και οµαδικά στάσεις και απόψεις που να οδηγούν σε βιώσιµες λύσεις. Να συσχετίσουν τις έννοιες νερό και ύδωρ και να αναζητήσουν λέξεις και φράσεις σχετικές µε τις λέξεις αυτές. 4. Σύντοµη περιγραφή : Από την πρώτη τηλεδιάσκεψη οι µαθητές έχουν ήδη γνωρίσει από το βίντεο το θέµα και στο ενδιάµεσο διάστηµα ενεργοποιούνται, συζητούν κάνουν µια πρόχειρη έρευνα σχετικά µε το θέµα. Στη συνέχεια µέσα στην αίθουσα σχηµατίζουν µαζί µε το άλλο σχολείο την εικονική τάξη και αρχίζουν οι δραστηριότητες που θα οδηγήσουν στην ανάδειξη των σχετικών ( 4 ) τεσσάρων

32 ενοτήτων για να αποτελέσουν την βάση για την επόµενη τρίτη τηλεδιάσκεψη. Οι ενότητες αυτές είναι : - Σηµασία του νερού. - Κύκλος του νερού. - Μόλυνση των υδάτων (αέρια και επίγεια) και όξινη βροχή (αποτελέσµατα σε ανθρώπους, ζώα, φυτά και τεχνουργήµατα). - Το νερό (ύδωρ) στη γλώσσα µας διαχρονικά (λεξικογραφία 1 ο 2 ο συνθετικό, παράγωγα ). 5. οµή του Μαθήµατος: Αναλυτική περιγραφή των βηµάτων της Β τηλεδιάσκεψης. Στάδιο 1 µεταξύ 1 ης και 2 ης τηλεδιάσκεψης: Στο µεσοδιάστηµα που µεσολαβεί µεταξύ της 1 ης και της 2 ης τηλεδιάσκεψης οι µαθητές και των δύο σχολείων µε την βοήθεια και την καθοδήγηση των δασκάλων τους ξαναβλέπουν το βίντεο της αφόρµησης και στη συνέχεια συζητούν για το θέµα που το βίντεο παραθέτει και χωρίζονται σε οµάδες εργασίας και ερευνούν το θέµα µέσα από το διαδίκτυο αναζητώντας και γενικές πληροφορίες και σχετικά βίντεο µε το θέµα τους. Οι δάσκαλοι συνεργάζονται µεταξύ τους µε ανταλλαγή ηλεκτρονικού ταχυδροµείου και µε απευθείας συνοµιλίες στο τηλέφωνο και στο skype. Οι µαθητές ανταλλάσσουν απόψεις µεταξύ τους και µε καταιγισµό ιδεών και στοχευµένη διερεύνηση και από το δάσκαλο σχετικά µε το θέµα προκύπτουν µε τη µορφή εννοιολογικού χάρτη τα προσχέδια των ενοτήτων. Στάδιο 2 η 2 η τηλεδιάσκεψη : Εικονική τάξη Στην αρχή της 2 ης τηλεδιάσκεψης και µετά από µια σύντοµη εισαγωγή σύνδεση µε την προηγουµένη µοιράζεται σε όλους τους µαθητές και από τη Χίο και από την Αθήνα ένα διασκευασµένο από τους δασκάλους άρθρο (κείµενο 1) από την εγκυκλοπαίδεια βικιπαίδεια σχετικά µε το νερό. Όλοι οι µαθητές καλούνται να µελετήσουν το άρθρο και να επισηµάνουν τα κυριότερα σηµεία του και ότι τους έκανε ιδιαίτερη εντύπωση σε αυτό. Οι µαθητές του ενεργητικού ακροατηρίου και των δύο σχολείων καλούνται να συζητήσουν πάνω σε αυτό το άρθρο µε διάλογο και µε

33 µορφή διερευνητικών ερωτήσεων ανά µαθητή από το ένα σχολείο στο άλλο. Αυτές Καταγράφονται στο (φύλλο εργασίας 1) από τους µαθητές τα σηµεία που παρουσιάσουν το µεγαλύτερο ενδιαφέρον στο κείµενο και στη συνέχεια γράφουν µια σύντοµη παρουσίαση πως θα περιέγραφαν το νερό σε κάποιον εξωγήινο που δεν θα το γνώριζε. Το ενεργητικό ακροατήριο και από τα δύο σχολεία συντάσσει οµαδικά τα φύλλα εργασίας και ανακοινώνονται µε διαλογική συζήτηση τα κυριότερα σηµεία και οι περιγραφές του νερού και καταλήγουν σε ένα κοινό και για τα δύο σχολεία κείµενο.για τα φύλλα εργασίας του παθητικού ακροατηρίου γίνεται συζήτηση την επόµενη µέρα από τον δάσκαλο και από τους µαθητές και στα δύο σχολεία. ( 20 ) Στη συνέχεια µοιράζεται στους µαθητές το (φύλλο εργασίας 2) και όλοι οι µαθητές το συµπληρώνουν µε σύντοµο τρόπο τις λεζάντες στις φωτογραφίες αρχίζει διάλογος σχετικά µε τις φωτογραφίες και ποια σχόλια έχουν γράψει για αυτές και µε σειρά ένας µαθητής από τη Χίο και ένας µαθητής από την Αθήνα διαβάζουν τα σχόλια τους. Μετά ακολουθεί συζήτηση µε θέµα τις φωτογραφίες όπου συµµετέχουν όλοι οι µαθητές και από το ενεργό και από το παθητικό ακροατήριο. ( 15 ) Μετά το τέλος της πρώτης δραστηριότητας ακολουθεί ένα µικρό βίντεο µε κινούµενα σχέδια και για τα δύο σχολεία µε θέµα τον κύκλο του νερού και την σηµασία του, που το εντόπισε µετά από έρευνα στο διαδίκτυο οµάδα µαθητών από την Χίο και κατόπιν συνεννόησης µε τον δάσκαλο συµπεριλήφθη στο υλικό για την αναζήτηση θεµατικών ενοτήτων. Αµέσως µετά την προβολή του βίντεο ακολουθεί ενηµέρωση για το βίντεο που θα προβληθεί µετά σχετικά µε τον κύκλο του νερού και για σύντοµο διάστηµα οι µαθητές τόσο από το ενεργό όσο και από το παθητικό ακροατήριο και των δύο σχολείων εκφράζουν τις απόψεις τους σχετικά µε τον κύκλο του νερού. Αµέσως µετά γίνεται και για τα δύο σχολεία προβολή του βίντεο ο κύκλος του νερού. Η προβολή αυτή δεν γίνεται ολοκληρωµένα αλλά µε προγραµµατισµένες παύσεις από τον δάσκαλο της Αθήνας που προβάλλει το βίντεο µε σκοπό να προβλέψουν και να κατονοµάσουν οι µαθητές τα στάδια και τις περιοχές του κύκλου του νερού. Με την ολοκλήρωση της προβολής δίνεται στους µαθητές το ( φύλλο εργασίας 3 ) και σε αυτό υπογραµµίζουν τις απαντήσεις που θεωρούν σωστές και στη συνέχεια γίνεται συζήτηση µε όλους τους µαθητές και των δύο σχολείων ενεργητικό και παθητικό ακροατήριο. Συζητούνται όλες οι απαντήσεις

34 των µαθητών ακόµα και οι λανθασµένες. Ένας µαθητής από τα δύο σχολεία κλείνει µε µια σύντοµη περιγραφή του κύκλου του νερού τη φάση αυτή. ( 15 ) Στην τελευταία φάση της τηλεδιάσκεψης ο δάσκαλος από τη Χίο ρωτάει τους µαθητές αν ξέρει κάποιος τη σχέση µεταξύ της λέξης <<νερό>> και <<ύδωρ>> και απαντούν οι µαθητές από τα δύο σχολεία, ενεργητικό και παθητικό ακροατήριο στην ερώτηση αυτή και στη συνέχεια µοιράζεται το ( φύλλο εργασίας 4) και ο δάσκαλος από την Αθήνα διαβάζει την εκφώνηση απάντηση από το φύλλο και οι µαθητές καλούνται να το συµπληρώσουν µε την βοήθεια των λεξικών τους και των δασκάλων τους. Μετά την συµπλήρωση του φύλλου εργασίας οι µαθητές από το ενεργητικό ακροατήριο και από τα δύο σχολεία διαβάζουν τις απαντήσεις σχολιάζονται από όλους. Μετά από όλες αυτές τις δραστηριότητες των µαθητών επιλέγονται - ορίζονται και από τα δύο σχολεία οι άξονες υποενότητες θα ασχοληθούν στις επόµενες τηλεδιασκέψεις και θα είναι και τα θέµατα που θα γίνουν οι παρουσιάσεις. (15 ) Οι ενότητες που προκύπτουν είναι οι εξής : - Σηµασία του νερού. - Κύκλος του νερού. - Μόλυνση των υδάτων (αέρια και επίγεια) και όξινη βροχή (αποτελέσµατα σε ανθρώπους, ζώα, φυτά και τεχνουργήµατα). - Το νερό (ύδωρ) στη γλώσσα µας διαχρονικά (λεξικογραφία 1 ο 2 ο συνθετικό, παράγωγα ). ραστηριότητες µαθητών : Οι µαθητές ασχολούνται µε : και γραπτή έκφραση, και που ανάγνωση και επεξεργασία κειµένου, προφορική διαλογική συζήτηση επιχειρηµατολογία, συµπλήρωση φύλλων εργασίας, κατηγοριοποίηση, ενεργητική - συµµετοχική παρακολούθηση βίντεο, σχολιασµός εικόνων, εύρεση σχεδιασµός υποενοτήτων. 6. Αξιολόγηση Οι δάσκαλοι ελέγχουν και καταγράφουν τα προβλήµατα και τα σηµεία εκείνα που χρήζουν βελτίωσης για τις επόµενες τηλεδιασκέψεις, συνεργάζονται µεταξύ τους,

35 αυτοαξιολογούνται και ετεροαξιολογούνται κρατούν σηµειώσεις ηµερολόγιο και µε δυναµική ανατροφοδότηση σχεδιάζουν τις επόµενες τηλεδιασκέψεις.

36

37 Νερό Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Το νερό σε στερεά (παγόβουνο), υγρή (θάλασσα) και αέρια (σύννεφα) µορφή Το νερό (ή στη καθαρεύουσα ύδωρ, λέξη από την οποία και πολλοί οι παράγωγοι όροι: υδατικό, ένυδρο κ.λπ.) είναι η περισσότερο διαδεδοµένη χηµική ένωση που είναι απαραίτητη σε όλες τις γνωστές µορφές ζωής στον πλανήτη µας. Οι άνθρωποι και τα ζώα έχουν στο σώµα τους 60-70% νερό (κατά βάρος), ενώ φθάνει µέχρι και το 90% εκείνου των κυττάρων. Το νερό αποτελείται από υδρογόνο Η 2 και οξυγόνο Ο 2. Καταστάσεις

38 Απαντάται και στις τρεις µορφές: στερεή (πάγος, χιόνι), υγρή (νερό πηγών, ποταµών, θαλασσών) και αέρια (υδρατµοί στην ατµόσφαιρα). Επίσης, το νερό υπάρχει σ' όλους τους ζωντανούς (ζωικούς και φυτικούς) οργανισµούς. Στις τροφές υπάρχει σε µεγάλο ποσοστό. Το γάλα π.χ. περιέχει 87%, οι πατάτες 78%, τα αβγά 74%, τα λαχανικά και τα φρούτα µέχρι 93% νερό. Στο ανθρώπινο σώµα το νερό περιέχεται σε ποσότητα 70% και στο αίµα 90%. Έτσι π.χ. το τριοξείδιο του θείου και το πεντοξείδιο του φωσφόρου ενώνονται µε το νερό και δίνουν νέες χηµικές ενώσεις, το θειικό οξύ και το φωσφορικό οξύ. Το νερό αυτό ονοµάζεται "χηµικό" και δεν είναι δυνατό να αποµακρυνθεί µε θέρµανση όπως το κρυσταλλικό νερό. Σύσταση Το νερό µέχρι το 18ο αιώνα θεωρούνταν ως στοιχείο. Πρώτος ο πατέρας της νεότερης χηµείας Λαβουαζιέ απέδειξε ότι είναι ένωση του υδρογόνου και του οξυγόνου. Κάθε µόριο νερού περιέχει δύο άτοµα υδρογόνου και ένα άτοµο οξυγόνου. Έτσι ο χηµικός του τύπος του νερού είναι H 2 O και η σχετική αναλογία βαρών του υδρογόνου και του οξυγόνου είναι 2,016: 16,000. Ιδιότητες Γενικές Ονοµασία Νερό

39 Μοριακή γεωµετρία (non-si) Χηµικός τύπος εµφάνιση H 2 O ιαυγές, σχεδόν άχρωµο υγρό µε έναν ελαφρά µπλε τόνο [1]. Φυσικές Ατοµικό βάρος Σηµείο τήξεως Σηµείο ζέσεως Κρίσιµη θερµοκρασία Κρίσιµη πίεση Πυκνότητα (µεγ.) είκτης διάθλασης amu K (0 C) K (100 C) 647 K 22.1 MPa kg/m 3 στους 4 C (υγρό νερό, 20 C) Ασφάλεια Κατάποση Εισπνοή Απαραίτητο για τη συντήρηση της ζωής. Υπερβολική κατανάλωση µπορεί να προκαλέσει κράµπες, και µπορεί να οδηγήσει τελικά σε ανισορροπία ηλεκτρολυτών εξαιτίας της όσµωσης, προκαλώντας πονοκέφαλο, σύγχυση και πιθανόν κώµα ή θάνατο (µετά από ώρες). Μπορεί να οδηγήσει σε ασφυκτικά συµπτώµατα παρ' όλιγον πνιγµό ή ηµιπνιγµό και πνιγµό.

40 Επιδερµίδα Μάτια Παρατεταµένη εµβάπτιση (παραµονή στο νερό) µπορεί να προκαλέσει ξεφλούδισµα (απολέπιση). εν ενέχει κίνδυνο. Φυσικό νερό Το φυσικό νερό (πηγών, ποταµών κ.λ.π.) δεν είναι καθαρή χηµική ένωση. Περιέχει σχεδόν πάντοτε διαλυµένα ανόργανα άλατα, αέρια και άλλες ουσίες, πολλές φορές και οργανικές. Σχηµατίζεται από τη συµπύκνωση των υδρατµών που παράγονται από την εξάτµιση του νερού των ποταµών, των λιµνών και των θαλασσών που πέφτει ως βροχή, χιόνι ή χαλάζι. Η ανακύκλωση του νερού του πλανήτη µέσω συνεχών µετατροπών στη φυσική του κατάσταση είναι γνωστή και ως υδρολογικός κύκλος ή κύκλος του νερού Το νερό της βροχής διαλύει διάφορα συστατικά της ατµόσφαιρας, π.χ. διοξείδιο του άνθρακα (CΟ 2 ), λίγο οξυγόνο και άζωτο, συµπαρασύρει σκόνη, αιθάλη και άλλες αιωρούµενες ουσίες. Φτάνει στη γη ως αραιότατο οξύ, λόγω του διαλυµένου διοξειδίου του άνθρακα. Για το λόγο αυτόν, το φυσικό νερό διαλύει τα δυσδιάλυτα ανθρακικά άλατα του ασβεστίου και του µαγνησίου και τα µετατρέπει σε ευδιάλυτα όξινα ανθρακικά άλατα των στοιχείων. Βιολογικός ρόλος Η σηµαντικότητα του βιολογικού ρόλου του νερού καθίσταται εµφανής αν υπολογίσει κανείς ότι στο εσωτερικό περιβάλλον των κυττάρων το νερό καταλαµβάνει ένα πολύ µεγάλο ποσοστό της κατά βάρος σύστασής των, που µπορεί να µην είναι το ίδιο σε όλα τα κύτταρα, και που κυµαίνεται µεταξύ 70 και 90%. Και ακόµη ότι το µεσοκυττάριο υγρό αποτελεί το υδατικό περιβάλλον που αναπτύσσονται τα κύτταρα των πολυκυττάρων οργανισµών. Αναλυτικότερα οι φυσικοχηµικές του αυτές ιδιότητες είναι: 1. Η µεγάλη διαλυτική ικανότητα. 2. Η µεγάλη αντίσταση σε θερµικές µεταβολές, (µεγαλύτερη από κάθε υγρό). 3. Η ανάπτυξη ισχυρών δυνάµεων συνοχής και συνάφειας. 4. Η µεγάλη πυκνότητα σε υγρή µορφή απ ότι σε στερεή. Πόσιµο νερό Το πόσιµο νερό πρέπει να είναι διαυγές, άχρωµο, άοσµο, δροσερό (θερµοκρασίας 7-11 βαθµών Κελσίου). Πρέπει να περιέχει µικρή ποσότητα ανόργανων αλάτων (0,5 γραµ. στο λίτρο), γιατί το καθαρό νερό χωρίς διαλυµένα άλατα είναι βλαβερό για τον οργανισµό, εξαιτίας της µεγάλης διαπιδυτότητας των κυττάρων. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο τα θαλασσινά ψάρια πεθαίνουν όταν µεταφερθούν σε γλυκό νερό και ψάρια του γλυκού νερού πεθαίνουν αµέσως µόλις τοποθετηθούν µέσα σε απεσταγµένο νερό, γιατί καταστρέφονται τα ερυθρά αιµοσφαίρια (αιµόλυση). Το πόσιµο νερό περιέχει

41 διαλυµένο οξυγόνο, άζωτο, διοξείδιο του άνθρακα, ελάχιστα ίχνη οργανικών ουσιών, καθώς και ίχνη φυτικών µικροοργανισµών. Έλεγχος του πόσιµου νερού Το πόσιµο νερό πρέπει να εξετάζεται φυσικώς (θερµοκρασία, διαύγεια, γεύση, οσµή), χηµικώς (ποιοτικός και ποσοτικός έλεγχος ουσιών, σκληροµετρία), µικροσκοπικώς (έρευνα µικροοργανισµών), βακτηριολογικώς (καλλιέργεια των µικροβίων του νερού) και τοπογραφικώς (θέση πηγής, διαδροµής του νερού). Το πρόβληµα της λειψυδρίας Εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης του πληθυσµού της γης, της µαζικής κατανάλωσης, της κατάχρησης των φυσικών πόρων και της µόλυνσης του νερού η διαθεσιµότητα του πόσιµου νερού δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες της σύγχρονης εποχής και διαρκώς µειώνεται. Για αυτό το λόγο, το νερό αποτελεί στρατηγικής σηµασίας αγαθό σε όλη την υφήλιο και αιτία για πολλές πολιτικές διενέξεις. Πολλοί έχουν προβλέψει ότι το καθαρό νερό θα γίνει το πετρέλαιο του µέλλοντος καθιστώντας τον Καναδά µε τα πλεονάζοντα αποθέµατα νερού την πιο πλούσια χώρα του πλανήτη. Σύµφωνα µε την έρευνα της UNESCO που πραγµατοποιήθηκε το 2003 για τα παγκόσµια αποθέµατα νερού, στα επόµενα 20 χρόνια η ποσότητα του νερού που αναλογεί στον καθένα προβλέπεται να µειωθεί κατά 30%. 40% από τους ανθρώπους που ζουν στη γη δεν έχουν επαρκές νερό ακόµα και για υποτυπώδη υγιεινή. Περισσότεροι από 2,2 εκατοµµύρια άνθρωποι πέθαναν το 2000 από ασθένειες που σχετίζονται µε την κατανάλωση µολυσµένου νερού ή µε ξηρασία. Το 2004, σε µια έρευνα που πραγµατοποιήθηκε από τη φιλανθρωπική οργάνωση WaterAid αναφέρεται ότι στη Βρετανία ένα παιδί πεθαίνει κάθε 15 δευτερόλεπτα από ασθένειες που σχετίζονται µε το νερό. Το πόσιµο νερό - τώρα πολυτιµότερο από κάθε άλλη φορά στην ιστορία λόγω της εντατικής χρησιµοποίησης του στη γεωργία, στη σύγχρονή βιοµηχανία και στην παραγωγή ενέργειας - χρειάζεται καλύτερη διαχείριση και λογική χρήση εάν δεν επιθυµούµε να ζήσουµε τραγικές καταστάσεις στο µέλλον. ιάφορα Από το 1992, η 22η Μαρτίου κάθε έτους έχει καθιερωθεί από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών ως η παγκόσµια µέρα για το νερό.

42

43

44 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 Β ΤΗΛΕ ΙΑΣΚΕΨΗ Να γράψεις τα κυριότερα σηµεία από το άρθρο που διάβασες :

45 Γράψε ένα σύντοµο κείµενο και περιέγραψε µε λίγα λόγια σε έναν κάτοικο από έναν άλλο πλανήτη που δεν γνωρίζει τι είναι το νερό, το ρόλο που έχει το νερό στην ζωή στη Γη.

46

47 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 Β ΤΗΛΕ ΙΑΣΚΕΨΗ Παρατήρησε προσεκτικά τις εικόνες που ακολουθούν και γράψε σύντοµα σχόλια ή τίτλους (λεζάντες), δίπλα στις εικόνες που υπάρχουν στο φύλλο εργασίας.

48

49

50

51

52

53

54 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 Β ΤΗΛΕ ΙΑΣΚΕΨΗ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ 1 (υπογράµµισε όποια λέξη / λέξεις θεωρείς σωστή / ες ) 1. Ποια είναι η ενέργεια που προκαλεί τον κύκλο του νερού ; ήλιος, αέρας, άνθρωπος, ζώα 2. Από πού εξατµίζεται το νερό ; θάλασσα, ποτάµια, λίµνες, παγόβουνα 3. Πώς ανεβαίνουν οι υδρατµοί από την εξάτµιση στην ατµόσφαιρα; µε θερµά ρεύµατα αέρα, µε ψυχρά ρεύµατα αέρα 4. Στα ανώτερα στρώµατα της ατµόσφαιρας οι υδρατµοί ψύχονται και δηµιουργούνται ; σύννεφα, σκόνη, µικρές σταγόνες νερού 5. Με ποια µορφή το νερό επιστρέφει στο έδαφος και στις θάλασσες από τα σύννεφα; χιόνι, ελικόπτερο, χαλάζι, βροχή, οµίχλη, µε τα έντοµα, φως 6. Σε ποια µέρη επιστρέφει το νερό στη γη ; έδαφος, θάλασσα, λίµνες, ποτάµια, υπέδαφος

55 Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ 2 Γράψε δίπλα σε κάθε αριθµό το σχόλιο για την αντίστοιχη εικόνα

56

57 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 Β ΤΗΛΕ ΙΑΣΚΕΨΗ Ύδωρ! Νηρόν ύδωρ! Έτσι φώναζαν οι νερουλάδες των ελληνιστικών χρόνων, διαλαλώντας τη φρεσκάδα της υγρής πραµάτειας που κουβαλούσαν µέσα στις πήλινες υδρίες (δοχεία νερού) τους. Αργότερα, στα βυζαντινά χρόνια, το φρέσκο νερό έγινε "ύδωρ νεαρόν", µέχρι που χάθηκε πρώτα το "α" από το νεαρόν και έπειτα νερό µας. έφυγε και το ύδωρ και αποκτήσαµε το Γραµµατ. Ουδ. Το νερό - νερά, το ύδωρ ύδατα Τώρα έµαθες τη σχέση της λέξης νερό µε τη λέξη ύδωρ. Στην γλώσσα µας µε τις λέξεις νερό και ύδωρ σχηµατίζονται πολλά σύνθετα και παράγωγα. Στον παρακάτω πίνακα υπάρχουν µερικά από αυτά µπορείς µε τη βοήθεια του λεξικού σου και των δασκάλων σου να βρεις και άλλες τέτοιες λέξεις και να συµπληρώσεις τον πίνακα. Νερό : σύνθετες λέξεις, παράγωγα ( νερ- ) Νερουλός Νεροζούµι Ύδωρ : σύνθετες λέξεις, παράγωγα ( υδρ-, υδατ-, ) Υδατικός Υδραντλία

58 Νεροκολοκύθα Νερουλάς Υδρόβιος Υδρορροή Γράψε φράσεις ή παροιµίες σχετικές µε το νερό:.

59

60

61 Ο ΥΣΣΕΑΣ 2009 Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδας. ΝΕΡΟ- ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ- ΕΝΑ ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΟ ΑΓΑΘΟ ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΡ ΑΜΥΛΩΝ ΧΙΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΤΡΙΤΗ ΤΗΛΕ ΙΑΣΚΕΨΗ

62 Α) Γενικά στοιχεία 1. άσκαλοι ( ες ) : Γκότσης Ιωάννης, Γλύπτης ηµήτρης, Καλιαντζή Γκόλφω, Εξαρχάκου Μαρίνα, Καραµανλή Εµµανουέλα, Ευστρατίου Σοφία, Κατσάνου Κατερίνα. 2. Τόπος, χρόνος, αριθµός µαθητών πιλοτικού προγράµµατος. Σχολείο Ηµεροµηνία ιδακτική Αριθµός Τάξη / Τµήµα ώρα µαθητών Αθήνας η, 4 η ΣΤ 24 Χίου η, 4 η ΣΤ 23 Β) Περιγραφή µαθήµατος 4. Τίτλος µαθήµατος : Το νερό πηγή ζωής ενοποίηση οµάδων µεταξύ των σχολείων, συνεργασία - τηλεσυνεργασία. 5. Εκπαιδευτικό Υλικό, Λογισµικό : τεχνολογικός εξοπλισµός τηλεδιάσκεψης, βίντεο, χαρτί, µολύβι, Η/Υ, πίνακας, φωτογραφίες. 6. Ένταξη του µαθήµατος στο αναλυτικό πρόγραµµα. Τάξη : ΣΤ Μάθηµα : Ευέλικτη Ζώνη Απαιτούµενος συνολικός χρόνος : 60 Γνωστικό αντικείµενο : Ελληνικά, Φυσικές επιστήµες, Αισθητική Αγωγή, Γεωγραφία, ( ιαθεµατικότητα). Γενικοί σκοποί: Συνεργασία µεταξύ οµάδων τάξης και µεταξύ οµάδων των δύο σχολείων, διαλογική συζήτηση - επιχειρηµατολογία, επαγωγή, έρευνα, κριτική σκέψη. ιδακτικοί στόχοι : Οι µαθητές :

63 - Να συνεργαστούν µεταξύ τους έχοντας σχηµατίσει οµάδες µε άλλους µαθητές από το ίδιο σχολείο και να τις διευρύνουν στα πλαίσια της τηλεσυνεργασίας συνεργαζόµενοι και µε την οµάδα που θα έχει σχηµατιστεί και από το άλλο σχολείο. - Να κάνουν διαλογική συζήτηση µε τους µαθητές από το άλλο σχολείο σε φιλικό πλαίσιο εκφράζοντας ελεύθερα τις απόψεις τους αλλά και µε επιχειρηµατολογία και σεβόµενοι τους κανόνες χωρίς να υπερκαλύπτει ο ένας τον άλλον. - Να προσδιορίσουν το θέµα τους σε κάθε υποενότητα, να το κατανοήσουν και να το περιγράφουν, κατονοµάζοντας τα κυριότερα σηµεία του. - Να ακούν, να σηµειώνουν, να ελέγχουν και να απαντούν. - Να θέτουν και να δέχονται ερωτήσεις από τους άλλους µαθητές. - Να χρησιµοποιήσουν κριτικά και δηµιουργικά την φαντασία τους στην επεξεργασία του θέµατος της υποενότητας. - Να διευρύνουν τις γνώσεις γύρω από το θέµα της κάθε υποενότητας. - Να συσχετίσουν τα µέχρι τώρα δεδοµένα µε τις ιδέες και τις απόψεις των άλλων µαθητών εµπλουτίζοντας τις απόψεις τους για το θέµα της υποενότητας τους. - Να εκφράζονται µε σαφήνεια και χωρίς βιασύνη για να µπορούν οι άλλοι µαθητές ιδιαίτερα του άλλου σχολείου να τους ακούν επειδή λόγω της απόστασης και του εξοπλισµού της τηλεδιάσκεψης υπάρχει δυσκολία της µετάδοσης του ήχου. - Να έρθουν σε γνωστική σύγκρουση µε τις προηγούµενες ιδέες τους, να τις ανασκευάσουν και να τις συµπληρώσουν. - Να κατανοήσουν τη σηµασία του νερού για την ύπαρξη της ζωής στον πλανήτη µας. - Να διερευνήσουν και να µπορούν να εξηγούν τον κύκλο του νερού. - Να αναγνωρίσουν τον κίνδυνο που προέρχεται από την µείωση των υδάτινων πόρων αλλά και από την µόλυνσή τους σε νερό, γη και αέρα. - Να µελετήσουν το φαινόµενο της όξινης βροχής και τις επιπτώσεις του στον άνθρωπο, ζώα, φυτά και στα έργα τέχνης. - Να γνωρίσουν το λεξικό του νερού και τις φράσεις που είναι σχετικές µε το νερό (ύδωρ).

64 - Να απορρίψουν πρακτικές σπατάλης και ανορθολογικής χρήσης του νερού και να υιοθετήσουν πρακτικές ορθής χρήσης,ανακύκλωσης, µη µόλυνσης και βιώσιµης ανάπτυξης. Μεθοδολογία ιδακτικής προσέγγισης : - Οµαδοσυνεργατική µέθοδος διδασκαλίας - ιαλογική συζήτηση µε θέσεις και επιχειρήµατα. - Σχεδιασµός µετέπειτα βηµάτων και ενεργειών. - ιαθεµατικότητα, επαγωγική προσέγγιση. - Εποικοδοµισµός, ανακαλυπτική µάθηση. - ιερευνητική, ανακαλυπτική µάθηση. - Επαγωγική προσέγγιση, αποσαφήνιση εννοιών. Αναµενόµενα αποτελέσµατα: Να συνεργαστούν οι µαθητές οµαδικά και να αναδειχθούν ιδέες, να γίνει ανταλλαγή πληροφοριών µε διαλογική συζήτηση και επιχειρηµατολογία και να αποσαφηνιστούν οι προς παρουσίαση ενότητες. Να αναπτυχθεί η κριτική σκέψη των µαθητών και ιδιαίτερα ο προφορικός τους λόγος. 7. Σύντοµη περιγραφή : Οι οµάδες και των δύο σχολείων που έχουν προέλθει από την προετοιµασία της 3 ης τηλεδιάσκεψης συσκέπτονται και συζητούν ανταλλάσσοντας απόψεις σχετικά µε το θέµα που διαπραγµατεύεται η κάθε οµάδα. 8. οµή του Μαθήµατος : Αναλυτική περιγραφή των βηµάτων της Γ τηλεδιάσκεψης. Στάδιο 1 µεταξύ 2 ης και 3 ης τηλεδιάσκεψης: Μετά τη 2 η τηλεδιάσκεψη οι µαθητές µε την βοήθεια του δασκάλου τους οργανώνονται χωρίζοντας και ορίζοντας τις οµάδες συνεργασίας και επιλέγοντας το θέµα της υποενότητας για την κάθε οµάδα. Στη συνέχεια αρχίζουν να ερευνούν σχετικά µε το θέµα τους αρχικά στη βιβλιοθήκη του σχολείου τους και στο διαδίκτυο αναζητώντας περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε το θέµα της ενότητας που έχουν αναλάβει. Συντάσσουν ερωτηµατολόγια και κάνουν µια µικρή έρευνα στο σχολείο τους για να διερευνήσουν και τις ιδέες και των άλλων παιδιών για το θέµα τους. Μετά συσκέπτονται, συνεργάζονται αφενός για να προετοιµαστούν καλύτερα (πρόβα) για την 3 η τηλεδιάσκεψη και αφετέρου για να ανταλλάξουν και να ταξινοµήσουν τα στοιχεία που έχουν ήδη βρει όπως και να ετοιµαστούν και να καταλήξουν στις θέσεις

65 που θα έχουν σχετικά µε το θέµα που έχουν αναλάβει. Μοιράζουν αρµοδιότητες ρόλους και αναλαµβάνουν να ενηµερώσουν και τους µαθητές από τις άλλες οµάδες της ίδιας τάξης του ίδιου σχολείου για το δικό τους θέµα καθώς και τους µαθητές του παθητικού ακροατηρίου όπως ενηµερώνονται και αυτοί αντίστοιχα από τους άλλους µαθητές και για τα άλλα θέµατα των υποενοτήτων. Στάδιο 2 η 3 η τηλεδιάσκεψη : Συνεργασία Τηλεσυνεργασία. Οι οµάδες είναι έτοιµες και οι δάσκαλοι έχουν δοκιµάσει τον εξοπλισµό και την σύνδεση για την 3 η τηλεδιάσκεψη. Μετά από µια σύντοµη εισαγωγή που κάνει ο δάσκαλος της Χίου και χαιρετισµούς και από τους δύο δασκάλους, γίνεται από τον δάσκαλο της Αθήνας η παρουσίαση των θεµατικών ενοτήτων καθώς και η παρουσίαση των αντίστοιχων οµάδων που θα διαπραγµατευθούν µε το θέµα.το ίδιο γίνεται και από τον δάσκαλο της Χίου σχετικά µε την παρουσίαση των οµάδων της τάξης του. Στο επόµενο διάστηµα οι µαθητές των οµάδων και από τα δύο σχολεία κάθονται στο τραπέζι εργασίας και αρχίζει η διαλογική συζήτηση και οι προτάσεις στη συνέχεια για το πώς θα παρουσιαστεί το θέµα. Οι µαθητές σε αυτή τη φάση έχουν την ευκαιρία και την δυνατότητα να ανταλλάξουν απόψεις µε τους τηλεσυµµαθητές τους. Συζητούν µε άνεση και η επικοινωνία σε αυτό το σηµείο κορυφώνεται και ο τρόπος της επικοινωνίας τους γίνεται µοναδικός για το κάθε οµαδοποιηµένο ζεύγος. Σε αυτή τη φάση προτείνονται τα θέµατα και οι δραστηριότητες που θα λάβουν χώρα και να καταλήξουν στις τελικές παρουσιάσεις Γίνεται ανανέωση του ραντεβού τους στην επόµενη και τελευταία τηλεδιάσκεψη που θα παρουσιάσουν τις δραστηριότητες που έχουν κάνει. Ο χρόνος για κάθε συζήτηση από τις οµάδες είναι (10 ) για το κάθε οµαδοποιηµένο ζεύγος ( 4* 10 ).Μετά τη λήξη των διασκέψεων των µαθητών ακολουθεί µια σύντοµη ανασκόπηση από τους δασκάλους και των δύο σχολείων και από τους µαθητές µε ελεύθερο διάλογο και κλείνει η τηλεδιάσκεψη. Τα προς διαπραγµάτευση θέµατα των υποενοτήτων όπως έχουν ήδη προκύψει από την 2 η τηλεδιάσκεψη είναι : α οµάδα Η σηµασία του νερού για τη ζωή Μέσα από τις µέχρι τώρα δραστηριότητες οι µαθητές και από τα δύο σχολεία έχουν κατανοήσει την υψηλή σπουδαιότητα που έχει το νερό για τη ζωή και την διατήρησή της στον πλανήτη µας. Οι οµάδες από τα δύο σχολεία θα συζητήσουν και θα µοιράσουν τη θεµατική ενότητα στα µέρη που θα ασχοληθεί η κάθε µια οµάδα. Η οµάδα των µαθητών από την Αθήνα θα ασχοληθεί µε το νερό και ο τρίτος κόσµος. Ποια και σε τι ποσότητα και ποιότητα είναι η παροχή νερού και η πρόσβαση σε αυτό σε χώρες του τρίτου κόσµου. ( κυρίως µε µελέτες περίπτωσης θα γίνει αυτή η προσπάθεια ). Η οµάδα των µαθητών από τη Χίο θα ασχοληθεί µε την επάρκεια και τη χρήση του νερού στον πλανήτη για ένα βιώσιµο µέλλον. Αυτή η παρουσίαση θα αφορά τη συνολική προσέγγιση του προβλήµατος, στη ορθή διαχείριση των

66 υδάτινων πόρων και στην εύρεση νέων τρόπων παραγωγής νερού. ( αφαλάτωση, ανακύκλωση, κα.) β οµάδα Ο κύκλος του νερού Οι µαθητές έχουν ήδη κατανοήσει µέσα από τις δραστηριότητές τους και την όλη εµπλοκή τους µε το θέµα τον κύκλο του νερού στη φύση που αποτελεί µια αέναη κατάσταση, και ένα φυσικό φαινόµενο που εξελίσσεται συνεχώς χωρίς απώλειες. Οι µαθητές από την Αθήνα αναλαµβάνουν να καταγράψουν ότι είναι σχετικό µε τα υδατώδη µετέωρα και µε τον συνεχή επίσης µετασχηµατισµό τους. Οι µαθητές από τη Χίο αναλαµβάνουν να ασχοληθούν µε τον υδροφόρο ορίζοντα επίγειο και υπόγειο ( λίµνες, ποτάµια, πηγές, υπόγειες δεξαµενές, κα.). γ οµάδα Μόλυνση των υδάτων ( αέρια και επίγεια ) και όξινη βροχή ( αποτελέσµατα σε ανθρώπους, ζώα, φυτά και τεχνουργήµατα). Οι µαθητές µε την ενασχόλησή τους µε την µόλυνση των υδάτων στις προηγούµενες δραστηριότητές τους έχουν αντιληφθεί το µέγεθος του προβλήµατος και την ευρύτητά του σε όλον τον πλανήτη. Η οµάδα της Αθήνας αναλαµβάνει να διερευνήσει την µόλυνση των υδάτων σε κοντινό τοπικό επίπεδο όπως τα προβλήµατα στον Ασωπό ποταµό και η οµάδα της Χίου αναλαµβάνει να ερευνήσει το πρόβληµα της µόλυνσης των υδάτων σε παγκόσµιο επίπεδο και να προτείνουν και ενδεχόµενες λύσεις. δ οµάδα Το νερό ( ύδωρ ) στη γλώσσα µας διαχρονικά ( λεξικογραφία 1 ο και 2 ο συνθετικό, παράγωγα κτλ. ). Η σχέση του νερού µε τους ανθρώπους είναι αδιάρρηκτη δια µέσου των αιώνων. Από τη αυγή της ανθρωπότητας το νερό ήταν το πρωταρχικό στοιχείο για τη ζωή και βρισκόταν παντού µέσα και έξω από τα κύτταρά µας. Ο ανθρώπινος λόγος το αποτυπώνει σε αυτή τη διαχρονική σχέση µε πολλές εκφάνσεις. Η οµάδα των µαθητών από την Αθήνα θα ερευνήσει τη σχέση αυτή από την αρχαιότητα µέχρι και τη µεσοβυζαντινή εποχή και η οµάδα των µαθητών από τη Χίο θα ερευνήσει από την µεσοβυζαντινή εποχή έως και σήµερα. Οι αποφάσεις των µαθητών καταγράφονται από έναν µαθητή από κάθε οµάδα που τελεί χρέη γραµµατέως και στη συνέχεια µετά τη λήξη της τηλεδιάσκεψης µαθητές των οµάδων και δάσκαλοι σχεδιάζουν τα επόµενα βήµατά τους.

67 ραστηριότητες µαθητών : Επιχειρηµατολογία, διάλογος, ανάλυση και σύνθεση πληροφοριών. 9. Αξιολόγηση Μετά το πέρας των εργασιών οι µαθητές αναφέρουν προφορικά στο δάσκαλο τις εντυπώσεις τους από τη συνεργασία τους µε την άλλη οµάδα αλλά και µε τη δική τους. Ο δάσκαλος καταγράφει και οµαδοποιεί τις αναφορές για περαιτέρω ανάλυση και αξιολόγηση.

68

69 Ο ΥΣΣΕΑΣ 2009 Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδας. ΝΕΡΟ- ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ- ΕΝΑ ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΟ ΑΓΑΘΟ ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΡ ΑΜΥΛΩΝ ΧΙΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ ΤΗΛΕ ΙΑΣΚΕΨΗ