Εισαγωγή στη Βυζαντινή Λογοτεχνία

Transcript

1 Εισαγωγή στη Βυζαντινή Λογοτεχνία Ενότητα 3: Ιστορία - Χρονογραφία. Μέση περίοδος - Μακεδονική Αναγέννηση, 11 ος -12 ος αι. Μαρίνα Λουκάκη Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Φιλολογίας Τομέας Βυζαντινής Φιλολογίας και Λαογραφίας

2 Μακεδονική Αναγέννηση ( ) Σχολή της Μαγναύρας Κίνημα Εγκυκλοπαιδισμού Εκπρόσωποι Πατριάρχης Φώτιος: Λεξικό-Βιβλιοθήκη Κωνσταντίνος Ζ Πορφυρογέννητος: Περί βασιλείου τάξεως (De cerimoniis), Περί θεμάτων (De Thematibus), Προς τον ίδιο υιόν Ρωμανόν (De administrando imperio) 2

3 Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος Περί βασιλείου τάξεως (3.) Αʹ Ὅσα δεῖ παραφυλάττειν, προκένσου γινομένου ἐν τῇ Μεγάλῃ Ἐκκλησίᾳ, ἤτοι τάξις καὶ ἀκολουθία τῶν εὐσήμων καὶ περιφανῶν προελεύσεων, ἐν αἷς οἱ βασιλεῖς ἀπίασιν ἐν τῇ Μεγάλῃ Ἐκκλησίᾳ. Πρὸ μιᾶς ἡμέρας τῆς οἵας οὖν ἐνισταμένης περιφανεστάτης ἑορτῆς εἰσέρχονται οἱ πραιπόσιτοι ἐν τῷ Χρυσοτρικλίνῳ, τῆς καθημερινῆς δηλονότι ἱσταμένης προελεύσεως, καὶ ὑπομιμνήσκουσι τοὺς δεσπότας περὶ τῆς ἑορτῆς, εἶτα κελεύουσιν τούτους οἱ δεσπόται ἄγεσθαι ἐπὶ τὴν αὔριον πρόκενσον ἤτοι προέλευσιν. 3

4 Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος Περί βασιλείου τάξεως [2] Οἱ δὲ ἐξερχόμενοι ὁρίζουσι πᾶσιν τοῖς τοῦ κουβουκλείου, ὁμοίως καὶ τῷ κατεπάνῳ καὶ τῷ δομεστίκῳ τῶν βασιλικῶν, σὺν τούτοις δὲ καὶ τοῖς δυσὶ δημάρχοις ἀποστέλλουσι δὲ καὶ μανδάτα τῷ τε δομεστίκῳ τῶν νουμέρων καὶ τῷ κόμητι τῶν τειχέων, καί, ἁπλῶς εἰπεῖν, πάσαις ταῖς τάξεσι καὶ πᾶσι τοῖς σεκρέτοις καταμηνύουσι περὶ τῆς τοιαύτης προελεύσεως, ἵνα ἑκάστη τάξις καὶ ἕκαστον σέκρετον κατὰ τὴν ἰδίαν τάξιν καὶ κατὰ τὸν ἴδιον τοῦ σεκρέτου τύπον τὰ αὐτοῖς ἁρμόζοντα προευτρεπίσωσι. (έκδ. Α. Vogt, Constantin VII Porphyrogénète Le livre des cérémonies, I, Belles Lettres, Paris 1935, 3). 4

5 Μακεδονική Αναγέννηση ( ) Ιστοριογραφία Ιωσήφ Γενέσιος Ιωάννης Καμινιάτης Λέων Διάκονος 5

6 Μακεδονική Αναγέννηση ( ) [2] Χρονογραφία Γεώργιος Μοναχός Συνεχιστές Θεοφάνη Συμέων Λογοθέτης 6

7 Ο 11 ος αιώνας Ιστοριογραφία Μιχαήλ Ψελλός, Χρονογραφία: Ένας τίτλος που δεν ανταποκρίνεται στο περιεχόμενο Μιχαήλ Ατταλειάτης 7

8 Ο 11 ος αιώνας [2] Χρονογραφία Ιωάννης Σκυλίτζης (Το χειρόγραφο της Μαδρίτης) 8

9 Η Χρονογραφία του Σκυλίτζη στο χειρόγραφο της Μαδρίτης

10 Ο 12 ος αιώνας Ιστοριογραφία Άννα Κομνηνή: Αλεξιάς (έπος ή ιστορία;) Ιωάννης Κίνναμος Νικήτας Χωνιάτης 10

11 ΑΝΝΑ ΚΟΜΝΗΝΗ, ΑΛΕΞΙΑΣ, ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ῥέων ὁ χρόνος ἀκάθεκτα καὶ ἀεί τι κινούμενος παρασύρει καὶ παραφέρει πάντα τὰ ἐν γενέσει καὶ ἐς βυθὸν ἀφανείας καταποντοῖ ὅπου μὲν οὐκ ἄξια λόγου πράγματα, ὅπου δὲ μεγάλα τὲ καὶ ἄξια μνήμης, καὶ τά τε ἄδηλα φύων κατὰ τὴν τραγῳδίαν καὶ τὰ φανέντα κρυπτόμενος. ἀλλ ὅ γε λόγος ὁ τῆς ἱστορίας ἔρυμα καρτερώτατον γίνεται τῷ τοῦ χρόνου ῥεύματι καὶ ἵστησι τρόπον τινὰ τὴν ἀκάθεκτον τούτου ῥοὴν καὶ τὰ ἐν αὐτῷ γινόμενα πάντα, ὁπόσα ὑπερείληφε, ξυνέχει καὶ περισφίγγει καὶ οὐκ ἐᾷ διολισθαίνειν εἰς λήθης βυθούς. 11

12 ΑΝΝΑ ΚΟΜΝΗΝΗ, ΑΛΕΞΙΑΣ, ΠΡΟΛΟΓΟΣ [2] (2.) ταῦτα δὲ διεγνωκυῖα ἐγὼ Ἄννα, θυγάτηρ μὲν τῶν βασιλέων Ἀλεξίου καὶ Εἰρήνης, πορφύρας τιθήνημά τε καὶ γέννημα, οὐ γραμμάτων οὐκ ἄμοιρος, ἀλλὰ καὶ τὸ ἑλληνίζειν ἐς ἄκρον ἐσπουδακυῖα καὶ ῥητορικῆς οὐκ ἀμελετήτως ἔχουσα καὶ τὰς ἀριστοτελικὰς τέχνας εὖ ἀναλεξαμένη καὶ τοὺς Πλάτωνος διαλόγους καὶ τὸν νοῦν ἀπὸ τῆς τετρακτύος τῶν μαθημάτων πυκάσασα (δεῖ γὰρ ἐξορχεῖσθαι ταῦτα, καὶ οὐ περιαυτολογία τὸ πρᾶγμα, ὅσα ἡ φύσις καὶ ἡ περὶ τὰς ἐπιστήμας σπουδὴ δέδωκε καὶ ὁ Θεὸς ἄνωθεν ἐπεβράβευσε καὶ ὁ καιρὸς συνεισήνεγκε) 12

13 ΑΝΝΑ ΚΟΜΝΗΝΗ, ΑΛΕΞΙΑΣ, ΠΡΟΛΟΓΟΣ [3] βούλομαι διὰ τῆσδέ μου τῆς γραφῆς τὰς πράξεις ἀφηγήσασθαι τοὐμοῦ πατρὸς οὐκ ἀξίας σιγῇ παραδοθῆναι οὐδὲ τῷ ῥεύματι τοῦ χρόνου παρασυρῆναι καθάπερ εἰς πέλαγος ἀμνημοσύνης, ὅσας τὲ τῶν σκήπτρων ἐπειλημμένος κατεπράξατο καὶ ὅσας πρὸ τοῦ διαδήματος ἔδρασεν ἑτέροις βασιλεῦσιν ὑπηρετούμενος. (έκδ. A. Kambylis and D.R. Reinsch, Annae Comnenae Alexias, CFHB XL/1, Berlin - New York 2001). 13

14 Ιωάννης Ζωναράς Ο 12 ος αιώνας Χρονογραφία Κωνσταντίνος Μανασσής (έμμετρη χρονογραφία) 14

15 Τέλος Ενότητας

16 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 16

17 Σημειώματα

18 Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση διαθέσιμη εδώ 18

19 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών, Μαρίνα Λουκάκη Μαρίνα Λουκάκη. «Εισαγωγή στη Βυζαντινή Λογοτεχνία. Ενότητα 3: Ιστορία - Χρονογραφία. Μέση περίοδος - Μακεδονική Αναγέννηση, 11 ος -12 ος αι.». Έκδοση: 1.0. Αθήνα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: 19

20 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 20

21 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 21

22 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (1/2) Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες Εικόνα 1, Σελίδα 9: Surrender of the Mandylion to the Byzantines. Public domain. zantines.jpg?uselang=el Εικόνα 2, Σελίδα 9: Nicéforo Focas envía al general Manuel contra los árabes de Sicilia. Copyrighted e90a16d57.jpg Εικόνα 3, Σελίδα 9: Arab siege of Messina, defended by Katakalon Kekaumenos, in Public domain. l 22

23 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (2/2) Εικόνα 4, Σελίδα 9: Theophilus executes iconophiles. Public domain. 23