Ειδικό Χωρικό Σχέδιο Παραλίμνιας ζώνης λίμνης Παμβώτιδας

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Διπλωματική εργασία: Ειδικό Χωρικό Σχέδιο Παραλίμνιας ζώνης λίμνης Παμβώτιδας Χρήστος Λιάρος Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2016

2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Διπλωματική εργασία: Ειδικό Χωρικό Σχέδιο: Παραλίμνια ζώνη λίμνης Παμβώτιδας Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Αθηνά Γιαννακού Χρήστος Λιάρος Θεσσαλονίκη, Ιούνιος

3 Περιεχόμενα Εισαγωγή... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ο ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Νόμος 1337/1983) Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια και ΣΧΟΟΑΠ (Νόμος 2508/97) Νόμος 4269/ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Θέση και ρόλος της Περιοχής Μελέτης Διοικητική δομή Δημογραφικά Χαρακτηριστικά Οικονομικά Χαρακτηριστικά Περιβαλλοντικά Χαρακτηριστικά Πολιτιστικό - Αρχιτεκτονικό - Ιστορικό Περιβάλλον Κοινωνικές Υποδομές Μεταφορικά δίκτυα Ενεργειακά και βασικά δίκτυα τεχνικής υποδομής ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Κατευθύνσεις των ανώτερων επιπέδων χωροταξικού σχεδιασμού Ευρωπαϊκές στρατηγικές ΠΕΠ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗΝ ΖΩΝΗ ΑΜΕΣΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Υφιστάμενες χρήσεις γης στον εξωαστικό χώρο Υπάρχουσα οικιστική ανάπτυξη και η δυναμική της Παραγωγικές δραστηριότητες: διασπορά, συγκεντρώσεις και θεσμοθετημένοι υποδοχείς Άλλες θεσμοθετημένες χρήσεις / ρυθμίσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΑΜΕΣΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Συμπεράσματα Αξιολόγηση Εναλλακτικές δυνατότητες ανάπτυξης στη ζώνη άμεσης επιρροής της περιοχής μελέτης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΠΡΟΤΑΣΗ ΧΩΡΙΚΟΥ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ Πρόταση Χωρικής Ανάπτυξης Περιοχής Επέμβασης Δίκτυα υποδομής ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΧΣ

4 7.1 Φορέας εφαρμογής ΕΧΣ Εμπλεκόμενοι φορείς Χρονοδιαγράμματα Πηγές Χρηματοδότησης Συμπεράσματα Σύνοψη Βιβλιογραφία

5 Εισαγωγή Η συγκεκριμένη εργασία έχει ως στόχο την καλύτερη οργάνωση, αξιοποίηση και προστασία της περιοχής γύρω από την λίμνη Παμβώτιδα. Η συγκεκριμένη περιοχή, η οποία αποτελεί τμήμα του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς το πολεοδομικό συγκρότημα συγκρότημα των Ιωαννίνων βρίσκεται σε άμεση επαφή με την λίμνη. Επιπλέον στην περιοχή υπάρχουν γεωργικές καλλιέργειες, οι οποίες είναι σημαντικές για την τοπική οικονομία της περιοχής, ενώ έντονα αναπτυγμένες είναι και οι κτηνοτροφικές χρήσεις. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, κρίνεται απαραίτητη η καλύτερη οργάνωση και ο έλεγχος των χρήσεων γης της περιοχής, έτσι ώστε να αποφευχθούν τυχόν συγκρούσεις και να επιτευχθεί η προστασία των φυσικών οικοσυστημάτων της λίμνης. Το θεσμικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για την καλύτερη οργάνωση της ευρύτερης περιοχής της λίμνης Παμβώτιδας είναι το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο (ΕΧΣ), το οποίο θεσμοθετήθηκε πρόσφατα με βάση τον νόμο 4269/2014. Τα ΕΧΣ είναι σχέδια που αφορούν κυρίως περιοχές με αναπτυξιακές δυνατότητες σε υπερτοπική κλίμακα. Το πλεονέκτημα αυτών των σχεδίων είναι ότι διακρίνονται από μεγαλύτερη ευελιξία σε σχέση με τα ΓΠΣ, αφού μπορούν να επικεντρωθούν περισσότερο σε έναν τομέα όπως οι εξωαστικές χρήσεις γης, ενώ χωρικά οι περιοχές εκπόνησης ενός ΕΧΣ μπορεί να αποτελούνται είτε από τμήματα δήμων, είτε από ολόκληρους δήμους. Η συγκεκριμένη εργασία παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς μας δίνει την ευκαιρία να κατανοήσουμε τις δυνατότητες που προσφέρουν τα ΕΧΣ, το οποίο είναι ένα εργαλείο του πολεοδομικού σχεδιασμού που θεσμοθετήθηκε πολύ πρόσφατα, και έτσι δεν έχει εκπονηθεί και υλοποιηθεί κάποιο σχέδιο ακόμα. Όσον αφορά τη δομή της εργασίας, αυτή στηρίχθηκε στις τεχνικές προδιαγραφές των ΕΧΣ, εκτός από το πρώτο κεφάλαιο, το οποίο περιγράφει το θεσμικό πλαίσιο γύρω από τον πολεοδομικό σχεδιασμό στη χώρα μας. Η εργασία αποτελείται λοιπόν από επτά κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο της εργασίας περιγράφει το θεσμικό πλαίσιο γύρω από τον πολεοδομικό σχεδιασμό στην Ελλάδα και συγκεκριμένα τι ισχύει σε διαδημοτικό επίπεδο. Το βασικό εργαλείο σχεδιασμού σε επίπεδο καποδιστριακών δήμων που ισχύει μέχρι και σήμερα είναι το ΓΠΣ. Ωστόσο σύμφωνα με τον καινούργιο νόμο 4269/2014 που θεσμοθετήθηκε πρόσφατα τα ΓΠΣ θα καταργηθούν και στη θέση τους θα εκπονούνται Τοπικά Χωρικά Σχέδια (ΤΧΣ). Επίσης ο νόμος αυτός προτείνει την εκπόνηση ΕΧΣ για περιοχές με ιδιαίτερες αναπτυξιακές δυνατότητες, τα οποία αποτελούν ένα καινούργιο εργαλείο του πολεοδομικού σχεδιασμού, καθώς παλαιότερα δεν υπήρχε κάτι αντίστοιχο. Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο λοιπόν αναλύονται τα παραπάνω σχέδια και οι δυνατότητες που αυτά έχουν, καθώς και το σκεπτικό με το οποίο θεσμοθετήθηκαν. Στο δεύτερο κεφάλαιο αρχικά ορίζεται η περιοχή μελέτης της εργασίας, η οποία περιλαμβάνει τμήματα τριών δήμων, μέσα στα οποία βρίσκεται και ο πολεοδομικός ιστός της πόλης των Ιωαννίνων. Στην συνέχεια η περιοχή μελέτης τοποθετείται στο χωρικό πλαίσιο που την περιβάλλει, δηλαδή στις Δημοτικές Ενότητες των αντίστοιχων Δήμων, στην Περιφερειακή Ενότητα και στην αντίστοιχη Περιφέρεια και γίνονται συσχετίσεις στα πλαίσια του οικιστικού δικτύου των Δήμων, της Περιφέρειας και της χώρας. Σκιαγραφείται και αναλύεται η ταυτότητα της ευρύτερης περιοχής μελέτης όπως προκύπτει από: δημογραφικά χαρακτηριστικά, οικονομικές δραστηριότητες και απασχόληση, ενδογενείς αναπτυξιακές δυνατότητες και τυχόν συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής σε σχέση και με το ευρύτερο οικονομικό περιβάλλον. Επίσης λαμβάνεται επίσης υπόψη το βιοτικό επίπεδο και η ποιότητα ζωής με τις υποστηρικτικές τους υποδομές (τεχνική και κοινωνική υποδομή, αρχιτεκτονική φυσιογνωμία ποιότητα οικιστικού περιβάλλοντος κλπ. Επιπλέον σχολιάζονται πολιτιστικά, ιστορικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της περιοχής ενώ γίνεται ανάλυση όλων των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος εντός της έκτασης της περιοχής μελέτης, με επισήμανση των αξιόλογων οικοσυστημάτων, φυσικών τοπίων και λοιπών προστατευομένων περιοχών ή περιοχών που χρήζουν προστασίας. Στο τρίτο κεφάλαιο, δίνεται συνοπτικά το προφίλ του χωροταξικού πλαισίου (Δημοτική Ενότητα / Δήμος / Περιφερειακή Ενότητα/ Περιφέρεια / Χώρα) και αναλύονται οι ειδικές σχέσεις και ρόλοι της περιοχής μελέτης με αυτό, τόσο στη σημερινή κατάσταση όσο και στα πλαίσια των προοπτικών της ευρύτερης περιοχής. Αναφέρονται επίσης οι ευρύτερες διασυνδέσεις της ευρύτερης περιοχής και η τυχόν ένταξη της σε ευρωπαϊκά ή και διεθνή προγράμματα. Επιπλέον, αξιολογείται η δυνατότητα της περιοχής να αξιοποιήσει τις αναπτυξιακές προοπτικές που προκύπτουν από τις αυθόρμητες τάσεις αλλά και το

6 προγραμματικό πλαίσιο. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναλύεται ολόκληρο το πλέγμα των θεσμοθετημένων/ υφιστάμενων χρήσεων γης στην ζώνη άμεσης επιρροής της περιοχής μελέτης και συγκεκριμένα οι χρήσεις γης, η υπάρχουσα οικιστική ανάπτυξη και η δυναμική της (όπως οικισμοί, άλλοι οικιστικοί υποδοχείς, περιοχές παραθεριστικής κατοικίας), η διάρθρωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων (διασπορά στον εξωαστικό χώρο, τυχόν υφιστάμενες συγκεντρώσεις, τυχόν θεσμοθετημένοι υποδοχείς, ΒΙΠΕ κ.λπ.), η ύπαρξη τυχόν άλλων θεσμοθετημένων χρήσεων ή ρυθμίσεων (π.χ. ΖΟΕ κλπ). Στο πέμπτο κεφάλαιο Συγκεντρώνονται σε συνθετική μορφή τα βασικά δεδομένα και προβλήματα τόσο του φυσικού όσο και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, που έχουν παρατηρηθεί στους επιμέρους τομείς και έχουν θιγεί στα αντίστοιχα κεφάλαια. Η συνθετική αξιολόγηση περιλαμβάνει την αξιολόγηση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων και προοπτικών, την αξιολόγηση θεμάτων και προβλημάτων πολεοδομικού επιπέδου, την αξιολόγηση δεδομένων χωροταξικού / περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Με βάση τα συμπεράσματα του κεφαλαίου αυτού και την συνεκτίμηση όλων των σχετικών θετικών και αρνητικών παραγόντων θα διαμορφωθούν και θα διατυπωθούν οι προτάσεις του μελετητή και τα εναλλακτικά σενάρια ανάπτυξης (σενάριο τάσεων, έντονα παρεμβατικό σενάριο, σενάριο ήπιας παρέμβασης). Στο έκτο κεφάλαιο παρουσιάζεται συνθετικά το πρότυπο ανάπτυξης, χωρικής και πολεοδομικής οργάνωσης της περιοχής επέμβασης σε σχέση και με το ευρύτερο περιβάλλον. Διατυπώνονται οι βασικές αρχές οργάνωσης, με ιδιαίτερη έμφαση και εξειδίκευση για τυχόν παράκτιες ή ορεινές περιοχές ή περιοχές με αξιόλογα χαρακτηριστικά. Επίσης καθορίζονται οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης και συντάσσεται ο πολεοδομικός κανονισμός όροι δόμησης (συντελεστής δόμησης, μέγιστη επιτρεπόμενη κάλυψη, μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος, αρτιότητα οικοπέδων) και τυχόν πρόσθετοι περιορισμοί. Επιπλέον, κατά περίπτωση και εφ' όσον απαιτείται, καθορίζονται ζώνες προστασίας και ελέγχου, ενώ γίνεται και ιεράρχηση διάρθρωση του βασικού οδικού δικτύου (ιεράρχηση και οργάνωση κυκλοφοριακών ροών) και των δικτύων κοινής ωφέλειας (ύδρευση, αποχέτευση, απορροή ομβρίων, ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο, τηλεπικοινωνίες). Το έβδομο κεφάλαιο περιέχει τις προτάσεις σχετικά με την ίδρυση φορέα εφαρμογής του Ε.Χ.Σ., τις τυχόν απαιτούμενες ειδικότερες μελέτες, αναγκαία έργα παρεμβάσεις και αναγκαίες θεσμικές ρυθμίσεις. Επίσης γίνεται αναφορά στους εμπλεκόμενους φορείς για την υλοποίηση των παραπάνω έργων ή παρεμβάσεων, και στη χρονική διαδοχή ή συσχέτιση των σχετικών ενεργειών (Χρονοδιαγράμματα). Τέλος, περιλαμβάνει προϋπολογισμό των προτεινομένων έργων και παρεμβάσεων καθώς και δυνητικές πηγές χρηματοδότησης. Όσον άφορα την βιβλιογραφία στην οποία στηρίχθηκε η εργασία, στο πρώτο κεφάλαιο η περιγραφή του θεσμικού πλαισίου γύρω από τον πολεοδομικό σχεδιασμό βασίστηκε στα ΦΕΚ των νόμων του 83, του 97 και του 14, ενώ η αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης της περιοχής μελέτης στηρίχθηκε στα ΓΠΣ του δήμου Ιωαννιτών, Ανατολής και Παμβώτιδος από τμήματα των οποίων αποτελείται η περιοχή μελέτης, καθώς και στο Ρυθμιστικό Σχέδιο Ιωαννίνων. Πιο αναλυτικά οι μελέτες στις οποίες στηρίχθηκε η ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης στην περιοχή μελέτης, είναι το ''ΓΠΣ Δήμου Ιωαννιτών'' που ολοκληρώθηκε το 2008, η ''Μελέτη ΓΠΣ δήμου Ανατολής Νομού Ιωαννίνων'' που ολοκληρώθηκε το 2006, η μελέτη "Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) Δήμου Παμβώτιδος" που ολοκληρώθηκε το 2006, το ''Ρυθμιστικό Σχέδιο και Πρόγραμμα Προστασίας Περιβάλλοντος Οικιστικού Συγκροτήματος Ιωαννίνων'' που ολοκληρώθηκε το 2009 και η μελέτη ''Αξιολόγηση, Αναθεώρηση και Εξειδίκευση του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Ηπείρου που ολοκληρώθηκε το Ωστόσο παρά την ολοκλήρωσή τους, καμία από τις παραπάνω μελέτες δεν έχει θεσμοθετηθεί μέχρι και σήμερα. 6

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ο ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Σύμφωνα με τον Αραβαντινό (2007) η ιστορία του θεσμικού πλαισίου του πολεοδομικού σχεδιασμού στην χώρα μας μπορεί να διακριθεί σε 4 περιόδους: 1η περίοδος: από το 1828 μέχρι το η περίοδος: από το 1923 μέχρι και τη δεκαετία του 70 3η περίοδος: από τη δεκαετία του 70 μέχρι το η περίοδος: από το 70 μέχρι και σήμερα Τα πρώτα ρυμοτομικά σχέδια στη χώρα μας εκπονήθηκαν την περίοδο αμέσως μετά την απελευθέρωση του ελληνικού Έθνους από τους Τούρκους. Τα σχέδια αυτά ωστόσο, τα οποία αποτελούν μια πρώτη προσπάθεια για την απόκτηση «Σχεδίων Πόλεων» ή ρυμοτομικών σχεδίων, εκπονήθηκαν χωρίς την ύπαρξη νομικών κανόνων, που να καθορίζουν τις γενικές αρχές και τη διαδικασία εκπόνησης και εφαρμογής τους, και γενικά χωρίς την ύπαρξη νομοθετικού πλαισίου πολεοδομικού σχεδιασμού. Το έτος 1923 αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία του πολεοδομικού σχεδιασμού, γιατί ψηφίστηκε το ν.δ. της 17 7/ «περί Σχεδίων Πόλεων, Κωμών και Συνοικισμών του Κράτους και οικοδομής αυτών». Το διάταγμα αυτό που αποτέλεσε για μισό αιώνα το κύριο νομοθετικό πλαίσιο του πολεοδομικού σχεδιασμού, περιέχει κανόνες δικαίου που αφορούν εκτός των άλλων την εκπόνηση και έγκριση των ρυμοτομικών σχεδίων. Στη συνέχεια εκδόθηκε το διάταγμα της «περί Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού» στο οποίο κανόνες σύνταξης και έγκρισης των ρυμοτομικών σχεδίων ( Αραβαντινός 2007). Μέχρι το 1979, το σύστημα πολεοδομικού σχεδιασμού στην Ελλάδα περιελάμβανε μόνο ένα επίπεδο μελέτης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.δ. του 1923 ή άλλων ειδικών νομικών πλαισίων. σχεδίων. Για πρώτη φορά καθορίστηκαν περισσότερα επίπεδα μελέτης με το ν. 947/1979, ο οποίος προέβλεψε δύο ιεραρχημένα διαδοχικά σχέδια: τη «μελέτη της οικιστικής αναπτύξεως ή αναμορφώσεως», με την οποία θα γινόταν η αναγνώριση της καταλληλότητας μιας περιοχής για πολεοδόμηση, και την «πολεοδομική μελέτη», η οποία θα κάλυπτε το λεπτομερή σχεδιασμό της περιοχής. Ο νόμος αυτός δεν εφαρμόστηκε στην πράξη και αντικαταστάθηκε γρήγορα από το ν. 1337/1983, ο οποίος υιοθέτησε ένα σύστημα τριών σχεδίων με ιεραρχική, χρονικά και θεματικά, σχέση: το γενικό πολεοδομικό σχέδιο (ΓΠΣ), την πολεοδομική Μελέτη (ΠΜ), και την πράξη εφαρμογής. Σημειώνεται ότι ο νόμος αυτός δεν χρησιμοποιεί τον όρο «επίπεδα» ή κάποιον άλλο παρεμφερή για να περιγράψει την ιεραρχική σχέση των τριών αυτών σχεδίων, αλλά η σχέση μεταξύ των τελευταίων προκύπτει σαφώς από τον τρόπο με τον οποίο προσδιορίζεται το περιεχόμενό τους. Όπως αναφέρουν οι Ανδρικοπούλου κ.α. (2007), το ΓΠΣ είναι το σχέδιο που καθορίζει την οργάνωση των οικισμών, τις βασικές χρήσεις γης, την ιεράρχηση του δικτύου, τους απαραίτητους κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους και τις ανάγκες σε γη για την εξασφάλιση τους, ενώ η Πολεοδομική Μελέτη εξειδικεύει με ακριβή και λεπτομερή σχεδιασμό τις ρυθμίσεις του ΓΠΣ, δηλαδή το ακριβές ρυμοτομικό σχέδιο, τη θέση και τον ακριβή χαρακτηρισμό των κοινόχρηστων χώρων τους γενικούς και ειδικούς όρους δόμησης. Μεταγενέστερα της έγκρισης του ν. 1337/1983, το 1985, προέκυψε εκ των πραγμάτων μια ακόμη βαθμίδα σχεδιασμού, το ρυθμιστικό σχέδιο, μετά την έγκριση μέσω ad hoc νόμων (χωρίς δηλαδή να υπάρχει σχετική γενικότερη πρόβλεψη από κάποιο νόμο-πλαίσιο) των Ρυθμιστικών ΣχεδίωνΑθήνας (ΡΣΑ) και Θεσσαλονίκης (ΡΣΘ) (νόμοι 1515/1984 και 1561/1985, αντιστοίχως). Τέλος, με το ν. 2508/1997, διαμορφώθηκε το σύστημα σχεδιασμού που ίσχυε μέχρι πρόσφατα, με τη ρητή πρόβλεψη δύο «επιπέδων» και τεσσάρων «βαθμίδων» πολεοδομικού σχεδιασμού. Το πρώτο επίπεδο περιλαμβάνει αφενός το ρυθμιστικό σχέδιο (που ενσωματώνεται πλέον ευθέως στο σύστημα πολεοδομικού σχεδιασμού, και επεκτείνεται και στις σχετικά μεγάλες πόλεις πέραν των δύο μητροπόλεων) και, αφετέρου το γενικό πολεοδομικό σχέδιο (ΓΠΣ)/σχέδιο χωρικής οργάνωσης και οικιστικής ανάπτυξης ανοικτής πόλης (ΣΧΟΟΑΠ). Το δεύτερο επίπεδο περιλαμβάνει την πολεοδομική μελέτη και την πράξη εφαρμογής. Το ΣΧΟΟΑΠ ουσιαστικά ταυτίζεται με το «νέο» ΓΠΣ, αφού η μόνη διαφορά του τελευταίου από αυτό είναι ότι χρησιμοποιείται για το σχεδιασμό ΟΤΑ ένας τουλάχιστον οικισμός που υπερβαίνει τους κατοίκους κατά τα άλλα, τα δύο σχέδια ταυτίζονται απολύτως. Από 7

8 την άλλη πλευρά, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι το νέο ΓΠΣ του ν. 2508/1997 παρουσιάζει αρκετές διαφορές, ορισμένες από τις οποίες έχουν ιδιαίτερη σημασία, ως προς το «παλαιό» ΓΠΣ του ν. 1337/1983. Στις διαφορές αυτές συμπεριλαμβάνεται και ο αυτοτελής σχεδιασμός των εκτός σχεδίου περιοχών μέσω της Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) (Οικονόμου 2007). Σύμφωνα με τους Ανδρικοπούλου κ.α. (2007) ο συγκεκριμένος νόμος είναι ουσιαστικό συμπληρωματικός του ν. 1337/1983 δίνοντας έμφαση σε δύο ζητήματα, πρώτον στην γενίκευση των χρήσεων γης και στην ύπαιθρο και, δεύτερον, στην ανάπλαση των περιοχών των παλαιών σχεδίων, ενώ η συγκεκριμένη νομοθεσία είναι αυτή που εισάγει την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης στον πολεοδομικό σχεδιασμό της χώρας μας. Ωστόσο με το ν. 4269/2014 η κατάσταση αλλάζει ριζικά στον πολεοδομικό σχεδιασμό της χώρας μας, καθώς τα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ και τα ρυθμιστικά σχέδια καταργούνται και στη θέση τους εκπονούνται Τοπικά Χωρικά και Ειδικά Χωρικά σχέδια. Στη συνέχεια περιγράφονται αναλυτικότερα τα βασικά εργαλεία σχεδιασμού των παραπάνω νόμων. 1.1 Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Νόμος 1337/1983) Σύμφωνα με το νόμο 1337/1873 για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση ένταξης ή επέκτασης πόλης ή οικισμού καταρτίζεται γενικό πολεοδομικό σχέδιο. Το σχέδιο καλύπτει όλες τις πολεοδομημένες ή προς πολεδόμηση περιοχές ενός τουλάχιστο Δήμου ή Κοινότητας. Το γενικό πολεοδομικό σχέδιο περιλαμβάνει τους απαραίτητους χάρτες, σχέδια, διαγράμματα και κείμενα ώστε να περιέχει όλα τα απαιτούμενα κατά το νόμο αυτόν στοιχεία και ιδιαίτερα τα όρια της κάθε πολεοδομικής ενότητας, της περιοχής επέκτασης, την υποδιαίρεση της περιοχής επέκτασης, την υποδιαίρεση της περιοχής επέκτασης σε ζώνες πυκνοδομημένες, αραιοδομημένες ή αδόμητες, τη γενική εκτίμηση των αναγκών των πολεοδομικών ενοτήτων σε κοινόχρηστους χώρους, κοινωφελείς εξυπηρετήσεις και δημόσιες παρεμβάσεις ή ενισχύσεις στον τομέα της στέγης, τη γενική πρόταση πολεοδομικής οργάνωσης των πολεοδομικών ενοτήτων, σε συνάρτηση με τις παραπάνω ανάγκες που αναφέρεται στις χρήσεις γης, τα κέντρα, το κύριο δίκτυο κυκλοφορίας, την πυκνότητα και το μέσο συντελεστή δόμησης και περιλαμβάνει τις τυχόν απαγορεύσεις δόμησης και χρήσης, την επιλογή των τρόπων ανάπτυξης ή αναμόρφωσης με τον καθορισμό των αντίστοιχων ζωνών και την εκτίμηση των αναμενομένων επιπτώσεων στο περιβάλλον. Επίσης είναι δυνατό να προσδιορίζει και συγκεκριμένες περιοχές, στις οποίες κατά προτεραιότητα διοχετεύονται στεγαστικά δάνεια και ενισχύσεις (Ζώνες Ειδικής Ενίσχυσης - ΖΕΕ), καθώς και πόροι για την εφαρμογή της πολεοδομικής μελέτης. Ο καθορισμός του μεγέθους και των ορίων των πολεοδομικών ενοτήτων γίνεται έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η πλέον ενδεδειγμένη οργάνωση των περιοχών κατοικίας με την πρόβλεψη των απαραίτητων εξυπηρετήσεων των κατοίκων τους, η ένταξη στο σχέδιο κατά προτεραιότητα των πυκνοδομημένων περιοχών σε συνδυασμό με τη μεγαλύτερη δυνατή οικονομία των επεκτάσεων, η αντιμετώπιση στεγαστικών αναγκών προβληματικών περιοχών κατοικίας, η απόκτηση γης για κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους και η εκτέλεση προγραμμάτων οργανωμένης οικιστικής ανάπτυξης. Ο καθορισμός των πολεοδομικών ενοτήτων γίνεται και στην περιοχή του εγκεκριμένου σχεδίου ή οικισμού προ του 1923, δημιουργώντας το πλαίσιο για πιθανές τροποποιήσεις του. Στο γενικό πολεοδομικό σχέδιο γίνεται ο προσδιορισμός των πυκνοδομημένων περιοχών σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το τρίτο εδάφιο του άρθρου 10 του Ν. 1221/1981 "περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως του Ν. 960/1979 "περί επιβολής υποχρεώσεων προς δημιουργίαν νέων χώρων σταθμεύσεως αυτοκινήτων δια την εξυπηρέτησιν των κτιρίων και ρυθμίσεως συναφών θεμάτων και άλλων τινών διατάξεων". Μέσα στα πλαίσια του γενικού πολεοδομικού σχεδίου καθορίζεται και η ενδεχόμενη χωροθέτηση βιομηχανικών και βιοτεχνικών περιοχών άλλων ειδικών χρήσεων στην έκταση της Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου (Ζ.Ο.Ε.) περί την πόλη ή τον οικισμό που κατά τα λοιπά διέπονται από τις κείμενες διατάξεις. Με απόφαση του Υπουργού Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος καθορίζονται ειδικές προδιαγραφές με βάση τις οποίες εκπονούνται οι μελέτες του απαραίτητου χαρτογραφικού και τοπογραφικού υπόβαθρου καθώς και το γενικό πολεοδομικό σχέδιο. 8

9 1.2 Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια και ΣΧΟΟΑΠ (Νόμος 2508/97) Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο στον Ν. 1337/83 ήταν ένα κατευθυντήριο σχέδιο για την ορθολογική οργάνωση και ανάπτυξη μιας πόλης ή οικισμού. Το νέο ΓΠΣ του Ν. 2508/97 είναι διευρυμένο και περιλαμβάνει ολόκληρη την εδαφική περιφέρεια ενός Δήμου. Μετά τη πρώτη διεύρυνση των δήμων με το Πρόγραμμα Καποδίστριας, γίνεται αντιληπτό ότι το νέο ΓΠΣ άλλαξε χαρακτήρα από αυτόν του Ν. 1337/83 και μετασχηματίστηκε σε ένα, ουσιαστικά, τοπικό χωροταξικό σχέδιο στην περιοχή του ΟΤΑ. Αντίστοιχα σχέδια με τα νέα ΓΠΣ είναι και τα ΣΧΟΟΑΠ με τη μόνη διαφορά ότι στην περίπτωση των ΣΧΟΟΑΠ η έδρα του Δήμου έχει πληθυσμό μικρότερο των κατοίκων. Τα ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ προσδιορίζουν το αναπτυξιακό προφίλ, τα οικιστικά χαρακτηριστικά και τα στοιχεία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος κάθε ΟΤΑ. Με βάση τα παραπάνω, τα ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ προσδιορίζουν : Περιοχές Προστασίας (απόλυτης ή μέτριας) Περιοχές Ελέγχου και Περιορισμού Δόμησης (για την προστασία του περιαστικού και εξωαστικού χώρου από την ανεξέλεγκτη διασπορά της εκτός σχεδίου δόμησης. Περιοχές πολεοδομημένες (υπάρχοντες οικισμοί) ή νέες περιοχές όπου επιτρέπεται η πολεοδόμηση (επεκτάσεις, παραγωγικές χρήσεις) Τα ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ υποχρεούνται να τηρούν τις κατευθύνσεις των υπερκειμένων σχεδίων ή πλαισίων, όπως το Γενικό και τα Ειδικά Πλαίσια, τα Περιφερειακά Πλαίσια, τα τυχόν Ρυθμιστικά Σχεδία. Βασικές παράμετροι που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, πέραν των αναπτυξιακών προσδοκιών και οικιστικών αναγκών κάθε τοπικής κοινωνίας, είναι οι αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και οι απαιτήσεις που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή. Με βάση αυτές τις απαιτήσεις, επιβάλλεται : η μέγιστη δυνατή οικονομία επεκτάσεων (αρχή της συμπαγούς πόλης) ο περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης, έτσι ώστε να επιτρέπονται μόνο οι χρήσεις που ταιριάζουν με τον χαρακτήρα των διαφόρων υποπεριοχών ή ζωνών στον εκτός σχεδίου χώρο κάθε ΟΤΑ Επίσης στον εξωαστικό χώρο του ΟΤΑ, επιβάλλεται η θεσμοθέτηση προστασίας πόρων του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου καθώς και στοιχείων πολιτιστικής / αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, πέραν όσων προστατεύονται ήδη από ίδια καθεστώτα (αρχαιολογικοί χώροι κλπ) Εντός των πόλεων και οικισμών, οι προτάσεις των ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ θα πρέπει, πέραν των άλλων όρων και περιορισμών για τη βελτίωση του οικιστικού περιβάλλοντος, θα πρέπει να προτείνουν και περιοχές Αναπλάσεων. 1.3 Νόμος 4269/2014 Σύμφωνα με το νόμο 4269 που θεσμοθετήθηκε το 2014 τα ΓΠΣ καταργούνται και στη θέση τους θα εκπονούνται Τοπικά Χωρικά Σχέδια, τα οποία θα καθορίζουν την οργάνωση των χρήσεων γης και τους γενικούς όρους και περιορισμούς δόμησης για την περιοχή ενός πρωτοβάθμιου ΟΤΑ. Επίσης στα πλαίσια του νόμου 4269 ορίζεται η εκπόνηση Ειδικών Χωρικών Σχεδίων σε περιοχές υπερτοπικής κλίμακας ή στρατηγικής σημασίας, είτε για να αντιμετωπισθούν κρίσιμα προβλήματα χρήσεων γης. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά των δύο αυτών θεσμικών εργαλείων Τοπικά Χωρικά Σχέδια Τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια καθορίζουν την οργάνωση των χρήσεων γης καθώς και τους γενικούς όρους δόμησης και περιορισμούς δόμησης και κάθε άλλο μέτρο, όρο ή περιορισμό που απαιτείται για την 9

10 ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη και οργάνωση της περιοχής ενός πρωτοβαθμίου ΟΤΑ. Τα Τ.Χ.Σ αποτελούνται από τα απαραίτητα κείμενα και διαγράμματα, καλύπτουν την έκταση μίας ή και περισσοτέρων Δημοτικών Ενοτήτων του οικείου Δήμου και εξειδικεύουν τις στρατηγικές κατευθύνσεις των υπερκείμενων επιπέδων χωροταξικού σχεδιασμού. Δύναται επίσης να εκπονούνται σε διαδημοτικό επίπεδο, έπειτα από σχετικές αποφάσεις των οικείων Δημοτικών Συμβουλίων. Με τα Τ.Χ.Σ καθορίζονται για εκάστη δημοτική ενότητα οι ακόλουθες κατηγορίες περιοχών: Οικιστικές Περιοχές: Ως οικιστικές περιοχές νοούνται οι περιοχές της περιοχής μελέτης των Τ.Χ.Σ που εξυπηρετούν τη διαβίωση και την οργανωμένη οικονομική και κοινωνική ζωή και δραστηριότητα του ανθρώπου. Στις οικιστικές περιοχές περιλαμβάνονται όλες οι εντός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων, οι οικισμοί προ του 1923 ή με πληθυσμό κάτω των κατοίκων καθώς και οι περιοχές προς πολεοδόμηση για οικιστική χρήση, δηλαδή οι περιοχές οι οποίες, αιτιολογημένα λόγω δημογραφικών αναγκών, των θέσεων τους, της φυσικής διαμόρφωσης του εδάφους και λοιπών συνθηκών, όπως αναγκών που προκύπτουν από ευρύτερες χωροταξικές συσχετίσεις και από την δυναμική του περιφερειακού χώρου από τον οποίο επηρεάζονται προσφέρονται για οικιστικές επεκτάσεις και εν γένει για την πραγματοποίηση έργων και προγραμμάτων οικιστικής ανάπτυξης. Περιλαμβάνονται επίσης και οι Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης, οι Περιοχές Πολεοδομικής Επιβάρυνσης του άρθρου 31 του ν. 4178/2013 καθώς και ζώνες υποδοχής συντελεστή δόμησης. Εντός των οικιστικών περιοχών επιτρέπονται οι ακόλουθες γενικές κατηγορίες χρήσεων γης κατά τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις: κατοικία, πολεοδομικό κέντρο, τουρισμός αναψυχή, ελεύθεροι χώροι αστικό πράσινο, εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας. Στις περιοχές αυτές με το Τ.Χ.Σ καθορίζονται όρια πολεοδομικών ενοτήτων και η γενική πρόταση πολεοδομικής οργάνωσής τους, ήτοι οι επιτρεπόμενες εντός αυτών γενικές κατηγορίες χρήσεων γης, η πυκνότητα, ο συντελεστής δόμησης καθώς και η γενική εκτίμηση των αναγκών εκάστης πολεοδομικής ενότητας σε κοινόχρηστους χώρους, κοινωφελείς εξυπηρετήσεις και εν γένει δημόσιες υποδομές και δίκτυα και οι ειδικότεροι όροι και περιορισμοί δόμησης. Εφόσον εντός των περιοχών περιλαμβάνονται ρέματα αυτά δύναται να οριοθετηθούν με την έγκριση του Τ.Χ.Σ, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις. Περιοχές παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων: Ως περιοχές παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων νοούνται οι εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών περιοχές της περιοχής μελέτης των Τ.Χ.Σ, οι οποίες, εν όψει της θέσης, των υφιστάμενων χρήσεων, λειτουργιών και υποδομών καθώς και των λοιπών χωρικών τους χαρακτηριστικών, προσφέρονται για τη χωροθέτηση μεμονωμένων ή οργανωμένων παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Οι περιοχές αυτές είναι δυνατό να πολεοδομούνται ή μη ανάλογα με το ιδιαίτερο καθεστώς που τις διέπει. Στις περιοχές αυτές επιτρέπεται ο καθορισμός μιας ή περισσότερων από τις ακόλουθες γενικές κατηγορίες χρήσεων γης κατά τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις: τουρισμός-αναψυχή, χονδρικό εμπόριο, παραγωγικές δραστηριότητες, τεχνολογικά πάρκα, εμπορευματικά κέντρα, Εγκαταστάσεις μέσων μαζικής μεταφοράς, εγκαταστάσεις αστικών υποδομών κοινής ωφέλειας, ιδιαίτερες χρήσεις. Στις περιοχές αυτές με το Τ.Χ.Σ καθορίζονται οι επιτρεπόμενες εντός αυτών γενικές κατηγορίες χρήσεων γης, ο συντελεστής δόμησης καθώς και οι ειδικότεροι όροι και περιορισμοί δόμησης που απαιτούνται για την ανάπτυξή τους, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις. Εφόσον εντός των περιοχών περιλαμβάνονται ρέματα αυτά δύναται να οριοθετηθούν με την έγκριση του Τ.Χ.Σ, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις.στις περιοχές επιχειρηματικών και παραγωγικών δραστηριοτήτων ενσωματώνονται και τυχόν εγκεκριμένοι οργανωμένοι υποδοχείς επιχειρηματικών και παραγωγικών δραστηριοτήτων, όπως είναι ιδίως οι Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης, οι Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων, οι Βιομηχανικές Επιχειρηματικές Περιοχές, τα Επιχειρηματικά Πάρκα, οι Βιομηχανικές Περιοχές, τα Εμπορευματικά Πάρκα, τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίων Ακινήτων και τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων. Περιοχές Προστασίας: Ως περιοχές προστασίας νοούνται οι περιοχές της περιοχής μελέτης των Τ.Χ.Σ, οι οποίες διαθέτουν ιδιαιτέρως αξιόλογα φυσικά ή πολιτιστικά στοιχεία που χρήζουν προστασίας, προβολής και ανάδειξης. Στις περιοχές αυτές μπορεί να καθορίζονται περιορισμοί ή και απαγορεύσεις στις χρήσεις γης και στη δόμηση καθώς και στην εν γένει άσκηση δραστηριοτήτων και λειτουργιών, για λόγους προστασίας του φυσικού ή πολιτιστικού περιβάλλοντος.στις περιοχές αυτές εντάσσονται και εκτάσεις που υπάγονται σε ειδικά νομικά 10

11 καθεστώτα προστασίας, όπως είναι ιδίως χώροι αρχαιολογικού ή ιστορικού ενδιαφέροντος, δάση και δασικές εκτάσεις καθώς και οι περιοχές υπαγόμενες στο εθνικό σύστημα προστατευόμενων περιοχών του ν. 3937/2011 (Α 60),οι οποίες διέπονται όσον αφορά τις χρήσεις γης και τους όρους δόμησης από τα ειδικά καθεστώτα προστασίας τους. Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται και οι περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί κατ εξουσιοδότηση του άρθρου 56 του ν. 2637/1998 ως γη υψηλής παραγωγικότητας. Περιοχές ελέγχου χρήσεων γης: Ως περιοχές ελέγχου χρήσεων γης νοούνται οι εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών περιοχές της περιοχής μελέτης των Τ.Χ.Σ, ιδίως πέριξ των οικιστικών περιοχών ή των περιοχών παραγωγικών κι επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, στις οποίες δύναται να καθορίζονται ειδικοί περιορισμοί στις χρήσεις γης και στους όρους δόμησης με σκοπό την ορθολογική κατανομή και συσχέτιση των χρήσεων γης, ώστε να αποφεύγονται πιθανές συγκρούσεις μεταξύ τους. Μετά την έγκριση των Τ.Χ.Σ, κάθε οικιστική, παραγωγική ή άλλη ανάπτυξη επιτρέπεται μόνον εφόσον είναι συμβατή με τις χρήσεις γης και τους λοιπούς όρους και περιορισμούς που καθορίζονται με αυτά. Σε κάθε περίπτωση κατά την έγκριση των Τ.Χ.Σ πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι μεταβατικές διατάξεις του άρθρου 16 του ν. 4164/2013. Κατά τη διαδικασία εκπόνησης των Τ.Χ.Σ και οπωσδήποτε μετά τη γνώμη του οικείου ΣΥΠΟΘΑ δύναται να επιβάλλεται, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις, αναστολή χορήγησης αδειών δόμησης για ορισμένες χρήσεις είτε σε όλη την περιοχή εκπόνησης είτε σε μέρος αυτής έπειτα από αιτιολογημένη εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας. Η κίνηση της διαδικασίας για τη σύνταξη Τ.Χ.Σ γίνεται είτε από τον οικείο Δήμο είτε από το YΠΕΚΑ. Η έγκριση των Τ.Χ.Σ γίνεται με Προεδρικό Διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού ΠΕΚΑ, ύστερα από γνώμη του Δημοτικού Συμβουλίου και του οικείου ΣΥΠΟΘΑ, οι οποίες παρέχεται σε διάστημα ενός μηνός από την εισαγωγή του θέματος σε αυτά. Μετά την παρέλευση της παραπάνω ημερομηνίας η διαδικασία συνεχίζεται χωρίς τη σχετική γνώμη. Με το πιο πάνω προεδρικό διάταγμα εγκρίνονται επίσης και οι κατευθύνσεις, όροι και μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, τα οποία πρέπει να τηρούνται κατά την υλοποίηση και εξειδίκευση των Τ.Χ.Σ, σύμφωνα με την προβλεπόμενη από τις κείμενες διατάξεις Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ). Τα Τ.Χ.Σ εκπονούνται λαμβάνοντας υπόψη τον αντίστοιχο σχεδιασμό των όμορων Δημοτικών Ενοτήτων του οικείου ή όμορου Δήμου προκειμένου να μην τίθενται θέματα συγκρούσεων χρήσεων γης. Κατά τη διαδικασία εκπόνησης των Τ.Χ.Σ κάθε δήμου ζητείται η γνώμη και των όμορων δήμων. Εφόσον κατά την εκπόνηση των Τ.Χ.Σ έχουν καθορισθεί ΖΟΕ σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 29 του ν. 1337/1983 ή Ειδικά Διατάγματα ή άλλες ειδικότερες διατάξεις με τα οποία ορίζονται χρήσεις γης, τα όρια και οι ρυθμίσεις που τα διέπουν περιλαμβάνονται στο περιεχόμενο των Τ.Χ.Σ δυνάμενες να τροποποιηθούν εφόσον τούτο κρίνεται απαραίτητο, με πολεοδομικά κριτήρια για την κάλυψη αναγκών οικιστικής, παραγωγικής ή επιχειρηματικής ανάπτυξης και ανασυγκρότησης εντός της οικείας δημοτικής ενότητας. Μετά την έγκριση των Τ.Χ.Σ οι ΖΟΕ, τα Ειδικά Διατάγματα ή οι ειδικότερες διατάξεις που έχουν ενσωματωθεί σε αυτό παύουν να ισχύουν. Η οικεία Περιφέρεια παρακολουθεί και αξιολογεί την εφαρμογή των κατευθύνσεων των Τ.Χ.Σ. Για το σκοπό αυτό συντάσσει ανά πενταετία τουλάχιστον έκθεση, με την οποία αποτιμάται η πορεία εφαρμογής των κατευθύνσεων των πιο πάνω σχεδίων, καταγράφονται τυχόν αστοχίες, αδυναμίες και προβλήματα που εντοπίστηκαν κατά την εφαρμογή τους και διατυπώνονται προτάσεις αντιμετώπισής τους. Η εν λόγω έκθεση κοινοποιείται στο Δήμο, στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση και στο ΥΠΕΚΑ προκειμένου να λαμβάνεται υπόψη σε σχετικές ενέργειες και δράσεις που άπτονται των αρμοδιοτήτων τους. Τα Τ.Χ.Σ. αναθεωρούνται ανά πενταετία, σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν για την έγκριση τους, εφόσον προκύψει τεκμηριωμένη προς τούτο ανάγκη από την αξιολόγηση που διενεργείται κατά την προηγούμενη παράγραφο. Κατ εξαίρεση δύναται να τροποποιούνται νωρίτερα με στόχο τη βελτίωση και την επικαιροποίηση τους προκειμένου: 1. να αντιμετωπισθούν ζητήματα που ανακύπτουν από την προώθηση ή εφαρμογή 11

12 προγραμμάτων και δράσεων διεθνούς, ευρωπαϊκού, διακρατικού, διαπεριφερειακού ή διαδημοτικού χαρακτήρα, 2. να αντιμετωπισθούν εξαιρετικές πολεοδομικές ανάγκες από φυσικές ή τεχνολογικές καταστροφές και κινδύνους, 3. να ενσωματωθούν σημαντικές παρατηρήσεις και υποδείξεις της οικείας έκθεσης αξιολόγησης. 4. να αντιμετωπισθούν εξαιρετικές και απρόβλεπτες ανάγκες και νέα δεδομένα και ανάγκες που δεν μπορούν να καλυφθούν στο πλαίσιο των ισχυόντων Τ.Χ.Σ. και αφορούν στην εφαρμογή έργων και προγραμμάτων ή παρεμβάσεων μεγάλης κλίμακας ή στρατηγικής σημασίας. Με απόφαση του Υπουργού ΠΕΚΑ, μετά από γνώμη του ΚΕΣΥΠΟΘΑ δύναται να επέρχονται εντοπισμένες και μη ουσιώδεις τροποποιήσεις σε εγκεκριμένα Τ.Χ.Σ. Οι πιο πάνω τροποποιήσεις υποβάλλονται σε διαδικασία στρατηγικής περιβαλλοντικής εκτίμησης, μόνον εφόσον αξιολογηθεί, κατά τα οριζόμενα στην ΚΥΑ /2006 (ΦΕΚ Β 1225) των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών, Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και του Υφυπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, όπως εκάστοτε ισχύει, ότι ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Με απόφαση Υπουργού ΠΕΚΑ, καθορίζονται οι προδιαγραφές και κάθε άλλη απαραίτητη λεπτομέρεια για την εκπόνηση, αξιολόγηση και τροποποίηση των Τ.Χ.Σ.. Η αναθεώρηση και τροποποίηση εγκεκριμένων κατά τη δημοσίευση του νόμου αυτού Γ.Π.Σ. και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. γίνεται κατά τις διατάξεις του παρόντος άρθρου. Όπου στις διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας αναφέρεται το «Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο» ή το «Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης» νοείται εφεξής το Τοπικό Χωρικό Σχέδιο του παρόντος άρθρου Ειδικά χωρικά σχέδια Σύμφωνα με τον νόμο 4269/2014 που θεσμοθετήθηκε πρόσφατα, για τη χωρική οργάνωση και ανάπτυξη περιοχών που μπορεί να λειτουργήσουν ως υποδοχείς σχεδίων, έργων και προγραμμάτων υπερτοπικής κλίμακας ή στρατηγικής σημασίας είτε για να αντιμετωπισθούν κρίσιμα προβλήματα χρήσεων γης καταρτίζονται Ειδικά Χωρικά Σχέδια (Ε.Χ.Σ). Τα Ε.Χ.Σ αποτελούν σύνολα κειμένων και διαγραμμάτων με τα οποία καθορίζονται χρήσεις γης, γενικοί όροι και περιορισμοί δόμησης καθώς και κάθε άλλο μέτρο, όρος ή περιορισμός που απαιτείται ώστε να καταστούν οι εν λόγω περιοχές κατάλληλες είτε για την οργανωμένη ανάπτυξη παραγωγικών ή επιχειρηματικών δραστηριοτήτων είτε για την πραγματοποίηση προγραμμάτων και παρεμβάσεων μεγάλης κλίμακας ή στρατηγικής σημασίας. Τα E.Χ.Σ αποτελούνται από τα απαραίτητα κείμενα και διαγράμματα, καλύπτουν την έκταση μίας ή και περισσοτέρων Δημοτικών Ενοτήτων του οικείου Δήμου και εξειδικεύουν τις στρατηγικές κατευθύνσεις των υπερκείμενων επιπέδων χωροταξικού σχεδιασμού. Δύναται επίσης να εκπονούνται σε διαδημοτικό επίπεδο, έπειτα από σχετικές αποφάσεις των οικείων Δημοτικών Συμβουλίων. Οι κατηγορίες περιοχών που συμπεριλαμβάνονται στα Ε.Χ.Σ. είναι ίδιες με αυτές των Τ.Χ.Σ, οι οποίες αναφέρονται παραπάνω. Η κίνηση της διαδικασίας για τη σύνταξη των Ε.Χ.Σ γίνεται είτε από το ΥΠΕΚΑ είτε από τον οικείο Δήμο ή την οικεία Περιφέρεια. Η έγκριση των Ε.Χ.Σ γίνεται με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού ΠΕΚΑ ή/και των κατά περίπτωση αρμοδίων υπουργών, ύστερα από γνώμη του ΚΕΣΥΠΟΘΑ. Με το πιο πάνω προεδρικό διάταγμα εγκρίνονται επίσης και οι κατευθύνσεις, όροι και μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, τα οποία πρέπει να τηρούνται κατά την υλοποίηση και εξειδίκευση των Ε.Χ.Σ, σύμφωνα με την προβλεπόμενη από τις κείμενες διατάξεις Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ).Κατά την κατάρτιση των Ε.Χ.Σ λαμβάνονται υπόψη οι κατευθύνσεις των εγκεκριμένων Χωροταξικών Πλαισίων εθνικού και περιφερειακού χαρακτήρα καθώς και οι κατευθύνσεις της οικείας αναπτυξιακής πολιτικής.με απόφαση Υπουργού ΠΕΚΑ καθορίζονται προδιαγραφές και κάθε άλλη απαραίτητη λεπτομέρεια για τη σύνταξη των Ε.Χ.Σ. Με τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια μπορεί να τροποποιούνται προγενέστερα Τοπικά Χωρικά Σχέδια και τυχόν ισχύουσες για την περιοχή του σχεδίου γενικές και ειδικές πολεοδομικές ρυθμίσεις, ιδίως όσον αφορά τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης και όρους και περιορισμούς δόμησης εφόσον η τροποποίηση καθίσταται 12

13 αναγκαία εν όψει του ειδικού χαρακτήρα της επιδιωκόμενης ανάπτυξης, τεκμηριώνεται ειδικώς στην οικεία για κάθε ειδικό σχέδιο μελέτη και δεν ανατρέπει πάντως τη χωροταξική λειτουργία της ευρύτερης περιοχής, όπως αυτή προσδιορίζεται στα οικεία Στρατηγικά Χωροταξικά Πλαίσια και τις Περιφερειακές Χωροταξικές Στρατηγικές. Εφόσον κατά την εκπόνηση των Ε.Χ.Σ έχουν καθορισθεί ΖΟΕ σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 29 του ν. 1337/1983 ή Ειδικά Διατάγματα ή άλλες ειδικότερες διατάξεις με τα οποία ορίζονται χρήσεις γης, τα όρια και οι ρυθμίσεις που τα διέπουν περιλαμβάνονται στο περιεχόμενο των Ε.Χ.Σ δυνάμενες να τροποποιηθούν εφόσον τούτο κρίνεται απαραίτητο, με πολεοδομικά κριτήρια για την κάλυψη αναγκών οικιστικής, παραγωγικής ή επιχειρηματικής ανάπτυξης και ανασυγκρότησης εντός της οικείας δημοτικής ενότητας. Μετά την έγκριση των Ε.Χ.Σ οι ΖΟΕ, τα Ειδικά Διατάγματα ή οι ειδικότερες διατάξεις που έχουν ενσωματωθεί σε αυτά παύουν να ισχύουν. Οι ρυθμίσεις των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων είναι δεσμευτικές για όλα τα εκπονούμενα Τοπικά Χωρικά Σχέδια καθώς και για κάθε ένταξη των περιοχών που καλύπτονται από Ε.Χ.Σ σε σχέδιο πόλεως. Κατ εξαίρεση, με τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια μπορεί να τροποποιούνται όρια και ρυθμίσεις των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων ύστερα από ειδική αιτιολογία και σύμφωνη γνώμη του φορέα ανάπτυξης ή διοίκησης της περιοχής που έχει ενταχθεί σε Ειδικό Σχέδιο. Στις περιπτώσεις αυτές, το προεδρικό διάταγμα για την έγκριση του Τ.Χ.Σ προτείνεται και από τον καθ ύλην αρμόδιο για το τροποποιούμενο Ειδικό Χωρικό Σχέδιο υπουργό. Κατά τη διαδικασία εκπόνησης του Ε.Χ.Σ και οπωσδήποτε μετά τη γνώμη του ΚΕΣΥΠΟΘΑ δύναται να επιβάλλεται, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις, αναστολή χορήγησης αδειών δόμησης για ορισμένες χρήσεις είτε σε όλη την περιοχή εκπόνησης είτε σε μέρος αυτής έπειτα από αιτιολογημένη εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας. Επίσης ως Ειδικά Χωρικά Σχέδια, κατά την έννοια του παρόντος άρθρου, θεωρούνται και οι Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ) του άρθρου 29 του ν. 2545/1997, οι Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (ΠΟΑΠΔ) του άρθρου 24 του ν. 1650/1986, τα Επιχειρηματικά Πάρκα του ν. 3982/2011, τα Εμπορευματικά Κέντρα του ν. 3333/2005, τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίων Ακινήτων (ΕΣΧΑΔΑ) του άρθρου 12 του ν. 3986/2011 και τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΣΧΑΣΕ) του άρθρου 24 του ν. 3894/2010. Για τον σχεδιασμό και τη χωρική οργάνωση των πιο πάνω υποδοχέων εφαρμόζονται οι οικείες για κάθε κατηγορία υποδοχέα διατάξεις καθώς και οι ρυθμίσεις των παραγράφων 4 και 5 του παρόντος άρθρου. Στις περιπτώσεις των πιο πάνω υποδοχέων, η οριοθέτηση των υδατορεμάτων που εμπίπτουν σε αυτά, μπορεί να γίνεται με τη διοικητική πράξη έγκρισης εκάστου υποδοχέα, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις. 13

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 2.1. Θέση και ρόλος της Περιοχής Μελέτης Πρώτο βήμα για την παρούσα μελέτη ήταν ο ορισμός της περιοχής μελέτης του Ειδικού Χωρικού Σχεδίου. Ως περιοχή μελέτης ορίστηκε, μια ζώνη γύρω από τη λίμνη Παμβώτιδα η οποία αποτελείται τμήματα τριών καποδιστριακών δήμων, οι οποίοι είναι οι δήμοι Ιωαννιτών, Ανατολής και Παμβωτιδάς. Ως όρια για την περιοχή μελέτης έχουν οριστεί ο άξονας της Βλαχόστρατας, ο οποίος στη συνέχεια καταλήγει στην Εθνική Οδό Ιωαννίνων Αντίρριου προς τα δυτικά και της Εγνατίας οδού προς στα νότια, ενώ στο βόρειο και ανατολικό τμήμα όρια της περιοχής μελέτης αποτελούν τα διοικητικά όρια των καποδιστριακών δήμων Ιωαννιτών και Ανατολής αντίστοιχα. Οι συγκεκριμένοι οδικοί άξονες επιλέχθηκαν ως όρια της περιοχής, καθώς διαχωρίζουν την περιοχή του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων και λειτουργούν ως φράγματα επικοινωνίας όσον αφορά οχήματα, ανθρώπους και ζώα και μάλιστα σε μια πεδινή περιοχή με πυκνό δίκτυο οικισμών και ακόμα πυκνότερο δίκτυο κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων. Τα όρια της περιοχής μελέτης φαίνονται στην εικόνα 2.1. Εικόνα 2.1 Όρια περιοχής μελέτης Πιο αναλυτικά στην περιοχή μελέτης περιλαμβάνονται τμήματα από τα Δ.Δ. Ιωαννιτών, Σταυρακίου, Εξοχής και Νεοχωρόπουλου που ανήκουν στον καποδιστριακό δήμο Ιωαννιτών, τα Δ.Δ. Ανατολής και Νεοκαισαρείας που ανήκουν στον καποδιστριακό δήμο Ανατολής και τα Δ.Δ. Κατσικάς, Καστρίτσας, Λογγάδων και Βασιλικής που ανήκουν στον καποδιστριακό δήμο Παμβώτιδος. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα ιδιαίτερα πλεονεκτήματα της θέσης της περιοχής, καθώς και ορισμένα γενικά χαρακτηριστικά για την περιφέρεια Ηπείρου, αλλά και για τον κάθε δήμο της περιοχής μελέτης ξεχωριστά. 14

15 2.1.1 Τα ιδιαίτερα πλεονεκτήματα της αστικής θέσης των Ιωαννίνων Η πόλη των Ιωαννίνων έχει καίρια θέση στον περιφερειακό και διαπεριφερειακό χώρο. Χωροθετείται στο βόρειο δυτικά της Ελληνικής Χερσονήσου στη συνοριακή περιοχή της Ελλάδας με τα δυτικά Βαλκάνια και ιδίως στη διασυνοριακή περιοχή με την Αλβανία και στην ενδοσυνοριακή περιοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Ελλάδας Ιταλίας».Σε συνδυασμό με τη γειτονική πόλη της Ηγουμενίτσας, που αποτελεί την έξοδό της στον Ιόνιο Πέλαγος, συμμετέχει στον Ιόνιο Αδριατικό θαλάσσιο διάδροµο και επομένως στις κινήσεις και ανταλλαγές με την Κεντρική Μεσόγειο και την νότια Ιταλία (Διαπεριφερειακός χώρος Archimed της Ε.Ε.) και στις κινήσεις και ανταλλαγές των Δυτικών Βαλκανίων και του Αδριατικού Χερσαίου Διαδρόμου «Ιωάννινα Τίρανα Ντουμπρόβνικ/Κεντρική Ευρώπη». Στοιχείο ιδιαίτερης αξιολόγησης της θέσης της πόλης ως αστικού δυναμικού κέντρου αποτελεί το γεγονός ότι εντός ακτίνας 100 χλμ. με κέντρο τα Ιωάννινα, αναπτύσσονται πολλές πολύ μικρότερου πληθυσμιακού δυναμικού αλλά σημαντικών χαρακτηριστικών πόλεις και ειδικότερα: η Κέρκυρα και το Αργυρόκαστρο, Πόλεις διεθνούς πολιτιστικής κληρονομιάς, η Κοζάνη, η Καστοριά,η Άρτα, η Πρέβεζα, η Λευκάδα, οριακά το Αγρίνιο,και τα Τρίκαλα. Με τις παραπάνω πόλεις στα πλαίσια νέων πολιτικών δικτύων συνεργασίας, συμπληρωματικοτήτων και εξειδικεύσεων μπορείη πόλη να δημιουργήσει «κρίσιμα μεγέθη /μάζα» για την εδραίωση μιας νέας πολυκεντρικότητας στον Περιφερειακό χώρο εκτός των μεγάλων μητροπολιτικών περιοχών Αθήνας Θεσσαλονίκης αλλά και των Τιράνων και των ισχυρών πόλεων των ιταλικών ακτών. Η ολοκληρούµενη αναβάθμιση των διαδρόμων επικοινωνίας μέσω της κατασκευής των νέων διευρωπαϊκών οδικών αξόνων της Εγνατίας και Ιόνιας οδού και η προώθηση του λιμένα της Ηγουµενίτσας σε οδική απόσταση 80 χλμ. από τα Ιωάννινα ως διεθνούς πύλης της χώρας στον αδριατικό διευρωπαϊκό θαλάσσιο διάδρομο,αποκαθιστούν εντός της δεκαετίας τις δυσκολίες προσπέλασης και καθιστούν την ευρύτερη αστική περιοχή των Ιωαννίνων έναν από τους σημαντικούς κόμβους συνδυασμένων μεταφορών του ευρύτερου ελληνικού χώρου. Ειδικότερα τα Γιάννενα αποτελούν το κέντρο ενός πεντακτινικού «ευρύτερου οδικού κόμβου» προς και από τις «πύλες»: της Αθήνας της Πάτρας της Ηγουμενίτσας / Κέρκυρας / Νότια Ιταλίας της Νότιας Αλβανίας και των Τιράνων της Θεσσαλονίκης Χαρακτηριστικά και Προοπτικές της Περιφέρειας Ηπείρου Η Περιφέρεια Ηπείρου κατέχει το Β.Δ. τμήμα της ηπειρωτικής χώρας, ενώ Ο Νομός Ιωαννίνων που αποτελεί το μεγαλύτερο Νομό της Περιφέρειας Ηπείρου καταλαμβάνει το βορειοανατολικό τμήμα της Περιφέρειας και λόγω θέσης, αποτελεί και ακριτικό νομό της χώρας. Η Περιφέρεια Ηπείρου είναι η φτωχότερη της χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης με κατά κεφαλήν ΑΕΠ για το έτος % του μέσου όρου της χώρας. Αυτό οφείλεται κυρίως στην απομόνωση της λόγω γεωμορφολογικών εμποδίων από τα σημαντικότερα αστικά και παραγωγικά κέντρα της Ανατολικής και Νότιας Ελλάδας, καθώς και στην ορεινή φύση του μεγαλύτερου μέρους του εδάφους της. Οφείλεται επίσης στην επί πολλές δεκαετίες πολιτική και οικονομική απομόνωση της από τις όμορες Βαλκανικές χώρες και ιδιαίτερα την Αλβανία. Παραδοσιακά στην Ήπειρο κυριαρχούσε ο πρωτογενής τομέας παραγωγής ενώ η αστικοποίηση ήταν περιορισμένη. Αυτό ίσχυε και για το Νομό Ιωαννίνων. Τις τελευταίες δεκαετίες η αστικοποίηση έχει ενταθεί και συνοδεύθηκε από μεγάλη εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση. Η βελτίωση των συγκοινωνιακών συνδέσεων από την άλλη πλευρά, βαθμιαία αίρει την γεωγραφική απομόνωση, ενώ το άνοιγμα των συνόρων με την Αλβανία και τις άλλες Βαλκανικές χώρες αίρει και την πολιτική απομόνωση 15

16 και ανοίγει θετικές προοπτικές οικονομικών συναλλαγών. Εμπεριέχει βέβαια και κινδύνους ανταγωνισμού ξένων προϊόντων, εφόσον δεν εκσυγχρονισθούν οι εντόπιες παραγωγικές δομές, καθώς και κινδύνους μιας ανάπτυξης που μπορεί να υπονομεύσει τους πολύτιμους φυσικούς πόρους της περιοχής εφόσον δεν ληφθούν μέτρα ώστε η ανάπτυξη να κινηθεί στο πλαίσιο της αειφορίας Δήμος Ιωαννιτών Ο Δήμος Ιωαννιτών καταλαμβάνει μικρό μέρος του κεντρικού τμήματος του Νομού Ιωαννίνων και συνορεύει προς βορρά και βορειοδυτικά με τους Δήμους Περάματος και Πασαρώνος, προς τα δυτικά και νότια με τους Δήμους Μπιζανίου και Ανατολής, ενώ ανατολικά εφάπτεται με την λίμνη Ιωαννίνων (Παμβώτιδα). Ο Δήμος Ιωαννιτών, όπως διαμορφώθηκε με βάση τη διοικητική διάρθρωση του Σχεδίου Καποδίστρια (Ν. 2539/97 Περί συγκρότησης της πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης ), αποτελείται από τον πρώην Δήμο Ιωαννιτών, τις πρώην Κοινότητες Μαρμάρων, Νεοχωρόπουλου και Σταυρακίου, καθώς και τον οικισμό Εξοχή της πρώην Κοινότητας Περάματος. Από φυσικό-γεωγραφική άποψη ο Δήμος Ιωαννιτών εντάσσεται στην υδρολογική λεκάνη της λίμνης Παμβώτιδας, περιοχή που είναι γνωστή ως λεκανοπέδιο Ιωαννίνων, με μέσο υψόμετρο 470 m και συνολική έκταση 510 km². Στο κέντρο του λεκανοπεδίου σχηματίζεται η λίμνη Παμβώτιδα με έκταση 22 km². H ανάπτυξη της πόλης των Ιωαννίνων διαχέεται σε μια ευρύτερη περιοχή που συνιστά το οικιστικό συγκρότημα Ιωαννίνων, στο οποίο από διοικητική άποψη εντάσσονται οι Δήμοι Ιωαννιτών, Μπιζανίου, Ανατολής, Παμβώτιδας, Περάματος, Πασσαρώνος, Εκάλης και η Κοινότητα Νήσου Ιωαννίνων (Απόφαση Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. με αριθμ / , ΦΕΚ 1247Δ / ). Όλη αυτή η περιοχή αποτελεί το ευρύτερο αστικό σύστημα με κέντρο την πόλη των Ιωαννίνων που αποτελεί τον πυρήνα του πολεοδομικού συγκροτήματος. Το 2011 ο πραγματικός πληθυσμός του οικιστικού συγκροτήματος ανερχόταν σε κατοίκους και ο μόνιμος πληθυσμός σε κατοίκους. Τα Ιωάννινα αποτελούν το κυριότερο αστικό κέντρο της Περιφέρειας Ηπείρου, έδρα της Περιφέρειας και βεβαίως του νομού Ιωαννίνων. Με βάση την απογραφή πληθυσμού της ΕΣΥΕ έτους 2001, ο Δήμος Ιωαννιτών αντιπροσωπεύει το 41% του πληθυσμού του νομού Ιωαννίνων και το 1/5 του πληθυσμού της Περιφέρειας. Όλη η ευρύτερη αστική περιοχή, δηλαδή όλοι οι δήμοι του οικιστικού συγκροτήματος, αντιπροσωπεύουν το 63,5% του πληθυσμού του νομού και το 30,5% του πληθυσμού της Περιφέρειας. Αυτή η ιδιαίτερη βαρύτητα στον Νομό Ιωαννίνων και στην Περιφέρεια Ηπείρου συνολικά, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες και προοπτικές που διαμορφώνονται από τη θέση των Ιωαννίνων σε σχέση με τα κατασκευαζόμενα και σχεδιαζόμενα δίκτυα, καθιστούν τα Ιωάννινα αστικό κέντρο με ιδιαίτερη σημασία στον εθνικό και διασυνοριακό χώρο. Εξυπακούεται ότι το ευρύτερο χωρικό πλαίσιο που επηρεάζει την περιοχή της παρούσας μελέτης είναι η Περιφέρεια Ηπείρου, ο Νομός Ιωαννίνων και φυσικά το λεκανοπέδιο Ιωαννίνων που συγκροτεί τη ευρύτερη αστική περιοχή των Ιωαννίνων Δήμος Ανατολής Ο Δήμος Ανατολής βρίσκεται στο νότιο τμήμα του αστικού συγκροτήματος των Ιωαννίνων και επί του νοτίου τμήματος. Ο Νομός Ιωαννίνων εκτείνεται στο Β.Α τμήμα της Περιφέρειας. Ο νομός, λόγω του μεγέθους του αλλά και του πληθυσμού του, αποτελεί κατά ένα τρόπο την «καρδιά» της Περιφέρειας και συγκεντρώνει σε μεγάλο βαθμό όλα τα κύρια χαρακτηριστικά της. Είναι απομακρυσμένος και συνοριακός και χαρακτηρίζεται από ένα περίπλοκο ορεινό ανάγλυφο, ταυτόχρονα όμως αποτελεί βάση για την ανάπτυξη των αξόνων που συνδέουν τη δυτική με την ανατολική πλευρά της Χώρας καθώς και τη δυτική της πλευρά από βορρά προς νότο. Όπως ο νομός Ιωαννίνων αποτελεί την «καρδιά» της Ηπείρου, έτσι και το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων αποτελεί την «καρδιά» του νομού. Ο Δήμος Ανατολής (Ανατολή) σύμφωνα με το εγκεκριμένο περιφερειακό πλαίσιο χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου ανάπτυξης Περιφέρειας Ηπείρου (ΦΕΚ 16

17 1451 Β/ ) χαρακτηρίζεται ως εξαρτημένο κέντρο 4ου επιπέδου δεχόμενο επιρροή από την πόλη των Ιωαννίνων που αποτελεί κέντρο 1ου επιπέδου Δήμος Παμβώτιδος Ο δήμος Παμβώτιδος χωροθετείται στα νότια και ανατολικά του Λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων, όπου κυριαρχεί η πόλη των Ιωαννίνων και ειδικά στο νοτιοανατολικό τμήμα της Λίμνης Παμβώτιδας από την οποία και έλαβε την ονομασία του. Η θέση του χαρακτηρίζει το Δήμο ως παραλίμνιο και εν μέρει ως έντονα περιαστικό, καθώς αποτελεί μέρος της περιμετρικής, ραγδαία οικιστικά αναπτυσσόμενης, ζώνης του πολεοδομικού συγκροτήματος της πόλης των Ιωαννίνων, πρωτεύουσας του ομώνυμου νομού και έδρας της Περιφέρειας Ηπείρου. Έδρα του Δήμου Παμβώτιδος είναι ο οικισμός του Κατσικά, ο οποίος κατά τη σχεδιαστική περίοδο εντάχθηκε στο ΓΠΣ Ιωαννίνων (ΦΕΚ 58/Δ /9-2-87), ενώ σήμερα στατιστικά εντάσσεται ουσιαστικά στο Πολεοδομικό Συγκρότημα της πόλης των Ιωαννίνων. Ο Δήμος έχει έκταση στρέμματα και πληθυσμό κατοίκους το Αποτελεί, έτσι, ως προς την έκταση το μεγαλύτερο εδαφικά Δήμο του Λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων και ως προς τον πληθυσμό τον δεύτερο, μετά το Δήμο Ιωαννιτών, Δήμο του Λεκανοπεδίου και του Νομού. Ως προς την πυκνότητα κατοίκησης, τόσο στο σύνολο του Δήμου όσο και στα Δημοτικά Διαμερίσματα, η πυκνότητα είναι μικρότερη άλλων περιφερειακών Δήμων του πολεοδομικού συγκροτήματος Ιωαννίνων και κατατάσσει το Δήμο στην εξωτερική περιφέρεια του εν λόγω συγκροτήματος. Σε ό,τι αφορά τα φυσικογεωγραφικά στοιχεία, το δυτικό τμήμα, ως μέρος του λεκανοπεδίου, χαρακτηρίζεται από την εκτεταμένη πεδινή ζώνη η οποία «σημειακά» διακόπτεται από λοφώδεις εξάρσεις, σημαντικότερη εκ των οποίων είναι το ύψωμα της Καστρίτσας. Ο Δήμος διασχίζεται από ή γειτνιάζει άμεσα με τους διεθνείς και εθνικούς οδικούς άξονες της Εγνατίας Οδού και της Ιόνιας Οδού. Συμπερασματικά, ο Δήμος Παμβώτιδος κατέχει σημαντική «κεντρική» θέση στην άμεση περίμετρο της πόλης των Ιωαννίνων. Ο Δήμος Παμβώτιδος σήμερα λειτουργεί κυρίως ως υποδοχέας οικιστικών και παραγωγικών χρήσεων στις γειτνιάζουσες με την πόλη των Ιωαννίνων περιοχές και ως αγροτικός παραγωγικός και φυσικός χώρος με σημαντικούς πόρους στο ευρύτερο αγροτικό και φυσικό περιβάλλον του Νομού Ιωαννίνων. Ο Δήμος συνδέεται με την πόλη των Ιωαννίνων και τα δίκτυα που την εξυπηρετούν και παράλληλα με τα δίκτυα αγροτο-κτηνοτροφικής παραγωγής και διακίνησης του Νομού Ιωαννίνων και της Περιφέρειας Ηπείρου. 2.2 Διοικητική δομή Σύμφωνα με το νόμο 2539/97 που είναι γνωστός ως Σχέδιο Καποδίστριας, στην περιοχή μελέτης περιλαμβάνονται τμήματα από 3 δήμους. Οι δήμοι αυτοί είναι ο δήμος Ιωαννιτών με έδρα τα Ιωάννινα, ο δήμος Ανατολής με έδρα την Ανατολή και ο δήμος Παμβώτιδος με έδρα τον Κατσικά. Ο Δήμος Ιωαννιτών αποτελείται από την πόλη των Ιωαννίνων και τα Δημοτικά Διαμερίσματα της Εξοχής, που παλαιότερα ανήκε στην Κοινότητα Περάματος, των Μαρμάρων, του Νεοχωρόπουλου και του Σταυρακίου. Συνολικά, ο Δήμος Ιωαννιτών περιλαμβάνει την πόλη των Ιωαννίνων και 12 περιαστικούς οικισμούς. Ο δήμος Ανατολής αποτελείται από 3 Δ.Δ., τα οποία είναι τα Δ.Δ. Ανατολής, Νεοκαισάρειας και Μπάφρας και 3 οικισμούς. Ο δήμος Παμβώτιδας αποτελείται από 14 Δημοτικά Διαμερίσματα που περιλαμβάνουν στο σύνολό τους 12 πρώην γειτονικές κοινότητες και δύο οικισμούς, οι οποίοι αποσπάσθηκαν από την Κοινότητα Πετροβουνίου, που ανήκει πλέον στο Δήμο Τζουμέρκων. Τα ισχύοντα ΓΠΣ έχουν ως όρια τους τα διοικητικά όρια των καποδιστριακών δήμων. Ωστόσο σύμφωνα με το νόμο 3852/2010 (ΦΕΚ 87/τ. Α'/ ) που είναι γνωστός ως πρόγραμμα 17

18 Καλλικράτης και ισχύει από το 2010 ολόκληρη η περιοχή μελέτης εντάσσεται στα διοικητικά όρια του νεοσυσταθέντα καλλικρατικού δήμου Ιωαννιτών, που αποτελείται από τους πρώην δήμους Ιωαννιτών, Ανατολής, Περάματος, Παμβώτιδας, Μπιζανίου και την κοινότητα Νήσου Ιωαννίνων, οι οποίοι καταργούνται. Έδρα του Δήμου, αποτελεί η πόλη των Ιωαννίνων. Σύμφωνα με το εγκεκριμένο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού, τα Ιωάννινα ως πρωτεύουσα Περιφέρειας χαρακτηρίζονται οικισμός 1 ου επιπέδου. Οι οικισμοί της Ανατολής και του Κατσικά χαρακτηρίζονται ως εξαρτημένοι οικισμοί 4 ου επιπέδου, ενώ όλοι οι υπόλοιποι οικισμοί της περιοχής μελέτης χαρακτηρίζονται ως οικισμοί 5 ου επιπέδου. Με δεδομένη τη γεωγραφία και τη χωροταξία της Ηπείρου και του Ν. Ιωαννίνων, τα Ιωάννινα παίζουν ρόλο κέντρου τόσο περιφερειακού όσο και τοπικού επιπέδου καλύπτοντας εξυπηρετήσεις και των δύο επιπέδων. Τα Ιωάννινα είναι έδρα Περιφέρειας, Νομού, Ανώτατου Εκπαιδευτικού Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος, Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου, Νοσοκομείου και βεβαίως όλων των υπηρεσιών που λειτουργούν σε επίπεδο Νομού. Όλες αυτές οι λειτουργίες είναι προφανώς υπερτοπικής σημασίας και σύνολο του οικιστικού συγκροτήματος. Ιδρύματος, τμημάτων Γενικού Νομαρχιακού έδρας Περιφέρειας και επηρεάζουν χωρικά το 2.3 Δημογραφικά Χαρακτηριστικά Πληθυσμός Πληθυσμιακή εξέλιξη Η πληθυσμιακή ανάλυση που ακολουθεί γίνεται με βάση τον πραγματικό πληθυσμό (δηλαδή τον αριθμό ατόμων που βρέθηκαν παρόντες κατά την ημέρα της απογραφής) και όχι τον μόνιμο πληθυσμό (δηλαδή τον αριθμό ατόμων που έχουν τη συνήθη διαμονή τους στην προς εξέταση περιοχή) για λόγους σύγκρισης με προηγούμενες δεκαετίες. Σημειώνεται ότι για την πληθυσμιακή ανάλυση είναι σωστότερο να λαμβάνεται ο μόνιμος πληθυσμός τον οποίο η ΕΣΥΕ άρχισε να καταγράφει από το Ο μόνιμος πληθυσμός του Δήμου Ιωαννιτών είναι μεγαλύτερος από τον πραγματικό πληθυσμό, ενώ αντίθετα ο μόνιμος πληθυσμός του Νομού Ιωαννίνων είναι μικρότερος από τον πραγματικό, όπως φαίνεται και στη συνέχεια. Στον Πίνακα 2.1 δίνονται αναλυτικά στοιχεία για τη διαχρονική μεταβολή των πληθυσμιακών μεγεθών των επιμέρους χωρικών ενοτήτων των δήμων της περιοχής μελέτης. ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1: Πληθυσμιακή εξέλιξη Δημοτικών Διαμερισμάτων περιοχής μελέτης κατά την περίοδο Δημοτικό Διαμέρισμα Ιωαννιτών Σταυρακίου Εξοχής Νεοχωρόπουλου Μαρμάρων ΔΗΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ Ανατολής Νεοκαισάρειας Μπάφρας ΔΗΜΟΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ Πληθυσμός Πληθυσμιακή μεταβολή % ,69 4,59 13, ,21 29,73 41, ,31 31,84 93,44 57,40 144,34 107, ,39 138, ,16 30,64 30,79 15,96 29,04 12,92 64,79 35,76 17,13 57,37 24,40 115,30 77,58 35,83 103,

19 Κατσικά Ανατολικής Βασιλικής Δαφνούλας Δροσοχωρίου Ηλιοκάλης Καστρίτσης Κουτσελιού Κράψης Λογγάδων Μουζακαίων Πλατανιάς Πλατάνου Χαροκοπίου ΔΗΜΟΣ ΠΑΜΒΩΤΙΔΟΣ ΝΟΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ,89-8,70 7,88-9,88 5,16-9,05-10,58 13,04-27,14 1,27-9,64-0,71-12,24-18,63 1,67 7,61 8,10 34,13-59,18 2,23 0,26-3,92 16,35-16,01-0,99-48,36-1,71-16,44-11,03-20,93-7,83 5,13-1,13-3,98 50,07-62,73 10,28-9,64 1,03 5,82-24,90 11,92-62,38-0,46-24,49-11,66-30, ,89 6,38 3,79 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Ιδία Επεξεργασία Με βάση την απογραφή του 2011, ο πραγματικός πληθυσμός του Δήμου Ιωαννιτών ανέρχεται σε κατοίκους. Η πόλη των Ιωαννίνων συγκεντρώνει πραγματικό πληθυσμό κατοίκους δηλαδή το 81,3% του πληθυσμού του Δήμου. Από τα λοιπά Δ.Δ., μεγαλύτερο πληθυσμό έχει των Μαρμάρων με κατοίκους και ακολουθούν του Σταυρακίου με 4.629, της Εξοχής με κατοίκους και του Νεοχωρόπουλου με κατοίκους. Παρατηρώντας τον Πίνακα 2.1 είναι φανερή μια διαρκής τάση συγκέντρωσης του πληθυσμού στο Δήμο Ιωαννιτών. Ειδικότερα, κατά τη δεκαετία , η πληθυσμιακή αύξηση του Δήμου ήταν 10,16%, ενώ την ίδια περίοδο σε επίπεδο Περιφέρειας η αύξηση ήταν 8,10% και σε επίπεδο Νομού 7,61%. Μεγαλύτερο ποσοστό αύξησης παρατηρήθηκε στα υπόλοιπα Δ.Δ. του Δήμου, της τάξης των 9,21%, 26,31% και 31,84% για τα Δ.Δ. Σταυρακίου, Εξοχής και Νεοχωρόπουλου αντίστοιχα, όταν το αντίστοιχο ποσοστό αύξησης στην πόλη ήταν 8,69%. Τέλος, τη δεκαετία , ο Δήμος Ιωαννιτών συνεχίζει να αυξάνει τον πληθυσμό του με ποσοστό 12.92%, ενώ σε επίπεδο Περιφέρειας και Νομού παρατηρείται μείωση του πληθυσμού κατά 3,98% και 1,13% αντίστοιχα. Οι τάσεις αυτές δείχνουν σαφώς ότι τα Ιωάννινα παίζουν καθοριστικό ρόλο στη συγκράτηση του πληθυσμού που φεύγει από τον αγροτικό χώρο του νομού και της περιφέρειας και την ανάσχεση της εξόδου του προς τα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα της χώρας, ενώ παράλληλα προσελκύει και σημαντικό πληθυσμό οικονομικών μεταναστών. Ο πληθυσμός του Δήμου Ανατολής σύμφωνα με στοιχεία της Απογραφής Πληθυσμού της ΕΣΥΕ ανέρχεται το 2011 σε κατοίκους και αντιστοιχεί στο 6,73% του πληθυσμού του Νομού Ιωαννίνων ( κατοίκους). Ο πληθυσμός του Δήμου παρουσιάζει σημαντική αύξηση κατά την περίοδο 1991 έως 2011 από κατοίκους σε κατοίκους δηλαδή κατά 103,08%. Την ίδια χρονική περίοδο ο πληθυσμός για το σύνολο του Νομού Ιωαννίνων αυξάνεται κατά 6,38% (Πίνακας 2.1.). Συγκεκριμένα και κατά τις δύο περιόδους, και ο πληθυσμός του Δήμου Ανατολής παρουσιάζει σημαντική αύξηση με ποσοστά 29,04%, 57,37% αντίστοιχα που είναι μεγαλύτερη από την αύξηση που παρατηρείται στο Νομό κατά τις αντίστοιχες περιόδους (7,61%, -1,13%). Η ποσοστιαία μεταβολή του πληθυσμού των Δημοτικών Διαμερισμάτων παρουσιάζει ανοδικές τάσεις σε όλα τα Δημοτικά Διαμερίσματα κατά τη χρονική περίοδο όπως φαίνεται στον πίνακα 2.1 με τα Δημοτικά Διαμερίσματα Ανατολής και Νεοκαισάρειας να παρουσιάζουν σημαντική αύξηση κατά 115,30% και 77,58% και να ακολουθεί το Δημοτικό Διαμέρισμα της Μπάφρας με αύξηση κατά 35,83%. 19

20 Το Δημοτικό διαμέρισμα της Ανατολής έχει κατοίκους που αποτελεί το 84,60% του πληθυσμού του Δήμου το 2011 (Πίνακας 2.1) παρουσιάζοντας αυξήσεις πληθυσμού κατά τις περιόδους, (30,64%) και (64,79%). Τα δημοτικά διαμερίσματα που συγκεντρώνουν το υπόλοιπο ποσοστό του πληθυσμού του Δήμου το 2001 είναι η Νεοκαισάρεια με 911 κατοίκους και 8,04%, και η Μπάφρα με 834 κατοίκους και 7,36%. Σύμφωνα με την τελευταία Απογραφή Πληθυσμού (ΕΣΥΕ, 2011), ο Δήμος Παμβώτιδος αριθμεί κατοίκους, που ισοδυναμούν με το 6,20% του πληθυσμού του Νομού Ιωαννίνων, παρουσιάζοντας ελάχιστη μικρή κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας (5,13%). Ο Δήμος Παμβώτιδος αποτελεί το δεύτερο πολυπληθέστερο Δήμο σε επίπεδο Νομού, μετά το Δήμο Ιωαννιτών. Η συγκριτική θεώρηση με χωρικές ενότητες, όπως ο Νομός Ιωαννίνων και η Περιφέρεια Ηπείρου αναδεικνύει παρόμοιους ρυθμούς αύξησης του Δήμου με το Νομό (6,89% και 6,38%. αντίστοιχα) την τελευταία εικοσαετία, ενώ ο ρυθμός αύξησης της Περιφέρειας είναι μικρότερος (3,79%). Ως προς τη χωρική κατανομή των πληθυσμιακών μεγεθών του Δήμου, καταγράφονται ανομοιογένειες μεταξύ των Δημοτικών Διαμερισμάτων, καθώς στο Δ.Δ. Κατσικά κατοικεί το 36,9% του πληθυσμού του Δήμου (3.851 κατοίκους), ακολουθούμενο από το Δ.Δ. Κουτσελιού (1.399 κατοίκους). Τέσσερα Δημοτικά Διαμερίσματα έχουν πληθυσμό από κατοίκους (Δ.Δ. Λογγάδων, Δροσοχωρίου, Πλατανιάς, Καστρίτσης), έξι Δ.Δ. από κατοίκους (Βασιλικής, Μουζακαίων, Ηλιοκάλης, Δαφνούλας, Χαροκόπιο, Πλάτανος) ενώ σε δύο Δ.Δ. ο πληθυσμός δεν υπερβαίνει τα 200 άτομα (Κράψης και Ανατολικής). Από την παρακολούθηση της διαχρονικής εξέλιξης των πληθυσμιακών κατανομών στα Δημ. Διαμερίσματα κατά τη διάρκεια της τελευταίας εικοσαετίας ( ), διαπιστώνονται τα ακόλουθα: - Το Δημοτικό Διαμέρισμα Κατσικά εμφανίζει συνεχή πληθυσμιακή αύξηση καθ όλη την εξεταζόμενη περίοδο, με εντεινόμενους ρυθμούς τη δεκαετία Συγκριτικά με τα υπόλοιπα, το εν λόγω Δ.Δ. σημείωσε τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή μεταβολή κατά την περίοδο , της τάξης του 50,07%. Τα Δ.Δ. Δροσοχωρίου, Κουτσελιού και Λογγάδων εμφανίζουν επίσης θετική πληθυσμιακή μεταβολή καθ όλη τη διάρκεια της εικοσαετίας. - Όλα τα υπόλοιπα Δ.Δ. (Ανατολικής, Βασιλικής, Δαφνούλας, Ηλιοκάλης, Καστρίτσης, Κράψης, Μουζακαίων, Πλατάνου και Χαροκοπίου) εκτός από το Δ.Δ. Πλατανιάς, παρουσιάζουν συνεχή μείωση του μόνιμου πληθυσμού τους. 20

21 - Τη μεγαλύτερη θετική πληθυσμιακή εξέλιξη παρουσίασε ο Δήμος στο σύνολό του κατά την περίοδο , με αύξηση της τάξης του 5,13% συγκριτικά με την περίοδο κατά την οποία παρέμεινε ουσιαστικά στάσιμος, καθώς η αύξηση ήταν της τάξης του 1,67%. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το σύνολο των δήμων παρουσιάζει συνεχή πληθυσμιακή αύξηση, η οποία βέβαια μεταβάλλεται ανά εξεταζόμενη δεκαετία. Παράλληλα, η πόλη συνεχίζει να αποτελεί τον πόλο έλξης του μετακινούμενου πληθυσμού, μία εξέλιξη η οποία την τελευταία δεκαετία τείνει να μετατοπιστεί σε περιφερειακούς οικισμούς και διαμερίσματα. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και μετά αρχίζει να παγιώνεται η τάση προαστικοποίησης της πόλης των Ιωαννίνων, η οποία συνεχίζεται σήμερα με εντονότερους ρυθμούς. Το φαινόμενο αυτό που παρατηρείται σε όλες τις μεγάλες και μεσαίου μεγέθους πόλεις της χώρας σχετίζεται βεβαίως με τις αλλαγές στις προτιμήσεις των νοικοκυριών (αναζήτηση κατοικίας μεγαλύτερου μεγέθους και σε καλύτερο περιβάλλον), καθώς και τις αλλαγές στην αγορά γης και κατοικίας (χαμηλότερες τιμές γης στις περιαστικές περιοχές, μεγαλύτερη προσφορά γης κλπ.). Γενικά, οι τάσεις της τελευταίας εικοσαετίας τόσο στην περιοχή έχουν ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση μιας πόλης μεσαίου μεγέθους, γεγονός ιδιαίτερα θετικό για τη χωροταξία του εθνικού χώρου. Είναι γενικώς αναγνωρισμένο ότι αυτές οι μεσαίου πόλεις, που έχουν συχνά τη μορφή οικιστικών συγκροτημάτων όπως τα Ιωάννινα, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο συνεισφέρουν καθοριστικά στην οργάνωση του εθνικού και του Ευρωπαϊκού χώρου. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει αναγνωριστεί ότι οι μεσαίου μεγέθους πόλεις, ανεξάρτητα από τη θέση τους, έχουν πολλές εσωτερικές δυνατότητες για να αντιμετωπίσουν τις παγκόσμιες αλλαγές και τον μετασχηματισμό που συνεπάγονται στην οικονομική τους βάση, σε αστικές λειτουργίες-κλειδιά και στην ευημερία των πολιτών. Παράλληλα λειτουργούν ως οι βασικοί πόλοι περιφερειακής ανάπτυξης, ενώ με τη δυναμική ανάπτυξή τους συνέβαλαν στην ανακοπή της εξόδου πληθυσμού από την ύπαιθρο προς τα μεγάλα αστικά κέντρα της Χώρας. Στη συνέχεια στον πίνακα 2.2 παρουσιάζεται ο μόνιμος πληθυσμός στους δήμους της περιοχής μελέτης για τα έτη 2001 και ΠΙΝΑΚΑΣ 2.2 Μόνιμος πληθυσμός δήμων περιοχής μελέτης για τα έτη 2001 και 2011 Δημοτικό Διαμέρισμα Πληθυσμός Πληθυσμιακή μεταβολή % Ιωαννιτών ,76% Σταυρακίου ,73% Εξοχής ,40% ,18% Μαρμάρων ,66% ΔΗΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ ,00% Ανατολής ,86% Νεοκαισάρειας ,00% Μπάφρας ,81% ,07% Νεοχωρόπουλου ΔΗΜΟΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ 21

22 ,27% Ανατολικής ,33% Βασιλικής ,82% Δαφνούλας ,26% Δροσοχωρίου ,30% Ηλιοκάλης ,85% Καστρίτσης ,47% Κουτσελιού ,13% Κράψης ,39% Λογγάδων ,00% Μουζακαίων ,98% Πλατανιάς ,14% Πλατάνου ,88% Χαροκοπίου ,30% ,39% ΝΟΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ,09% ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ,14% Κατσικά ΔΗΜΟΣ ΠΑΜΒΩΤΙΔΟΣ Πηγή ΕΛΣΤΑΤ Ιδία Επεξεργασία Πραγματοποιώντας μια μικρή σύγκριση μεταξύ των πινάκων 2.1 και 2.2 βλέπουμε ότι ο πραγματικός πληθυσμός της περιφέρειας Ηπείρου για το έτος 2011 είναι μεγαλύτερος από τον μόνιμο ( και αντίστοιχα), ενώ οι αντίστοιχοι πληθυσμοί των νομών είναι παρόμοιοι ( και ). Όσον αφορά τους δήμους της περιοχής, ο πραγματικός και ο μόνιμος πληθυσμός για το έτος 2011 είναι παρόμοιοι, έχοντας μικρές αποκλίσεις. Όπως φαίνεται στον πίνακα 2.2 η μεταβολή του μόνιμου πληθυσμού μεταξύ των ετών 2001 και 2011 για την περιφέρεια Ηπείρου είναι ελάχιστη (0,14%), ενώ η αντίστοιχη του νομού Ιωαννίνων είναι σαφώς μεγαλύτερη με ποσοστό 4,09%. Από τους δήμους της περιοχής, στο ίδιο διάστημα την μεγαλύτερη μεταβολή παρουσιάζει ο δήμος με ποσοστό 33,07%, ενώ αύξηση παρουσιάζουν και οι δήμοι Ιωαννιτών και Παμβώτιδος με ποσοστά 6,00% και 5,39% αντίστοιχα. Πιο αναλυτικά στο δήμο Ιωαννιτών, στην πόλη των Ιωαννίνων παρατηρείται μείωση του μόνιμου πληθυσμού με ποσοστό 2,76%, ενώ αντίθετα μεγάλη αύξηση παρατηρείται στις περιαστικές δημοτικές ενότητες. Στον δήμο Ανατολής παρατηρείται αύξηση και στις τρεις δημοτικές ενότητες και ιδιαίτερα σε αυτή της Ανατολής με ποσοστό 34,87%. Τέλος στο δήμο Παμβώτιδος παρατηρείται μεγάλη αύξηση στην δημοτική ενότητα του Κατσικά, η οποία ανήκει στο πολεοδομικό συγκρότημα των Ιωαννίνων με ποσοστό 23,27%, ενώ στις υπόλοιπες δημοτικές ενότητες, οι οποίες έχουν αγροτικό και ορεινό χαρακτήρα, παρατηρείται κατά κύριο λόγο μικρή μείωση του μόνιμου πληθυσμού. 22

23 2.4 Οικονομικά Χαρακτηριστικά Σχετικά με την παραγωγική φυσιογνωμία των οικονομικών δραστηριοτήτων της περιοχής μελέτης στον πρωτογενή τομέα, η φυτική παραγωγή της περιοχής περιλαμβάνει, κυρίως, κτηνοτροφικά φυτά, σιτηρά, πατάτες και λαχανοκομικά προϊόντα υπαίθρου ή και θερμοκηπίου, ενώ η ζωική παραγωγή είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη με κλαδική εξειδίκευση τόσο στην κτηνοτροφία, όσο και στην αιγοπροβατοτροφία. Στο δευτερογενή τομέα ο πόλος των Ιωαννίνων εξελίσσεται σε δομικό στοιχείο χωρικής οργάνωσης της βιομηχανίας. Η μεταποιητική δραστηριότητα στο σύνολο της χαρακτηρίζεται από μικρή παρουσία μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων, μειωμένη παραγωγικότητα και εσωστρεφή προσανατολισμό. Η βάση της τοπικής μεταποίησης δεν έχει σήμερα ισχυρές εξειδικεύσεις με αποτέλεσμα να μην εμφανίζονται προτεραιότητες σε επίπεδο κλάδων ή κατηγοριών βιομηχανίας πλην της αργυροχρυσοχοΐας. Κυριαρχούν, όμως, οι μονάδες μεταποίησης των αγροτικών προϊόντων (γαλακτοκομικά προϊόντα, κρέας κλπ.). Ο τριτογενής τομέας παραγωγής κατέχει κυρίαρχη θέση στην αναπτυξιακή φυσιογνωμία της παραγωγής τόσο από πλευράς συνολικής απασχόλησης όσο και από πλευράς διάρθρωσης του τοπικού ΑΕΠ. Πρωτεύοντες κλάδοι του τριτογενούς τομέα με σημαντική συνεισφορά στην τοπική ανάπτυξη είναι ο εμπορικός κλάδος, ο κλάδος των μεταφορών, οι κλάδοι Εκπαίδευσης, Υγείας και Δημόσιας Διοίκησης, καθώς και η διαρκώς αναπτυσσόμενη τουριστική δραστηριότητα στηριζόμενη στους ισχυρούς πόρους της πόλης και της ευρύτερης περιοχής επιρροής της, ως και στη σημαντική ξενοδοχειακή υποδομή. Στη συνέχεια αναλύονται ξεχωριστά ορισμένοι σημαντικοί κλάδοι της οικονομίας για την περιοχή, οι οποίοι είναι η κτηνοτροφία, η μεταποίηση βιομηχανία, και ο τουρισμός. Κτηνοτροφία Η κτηνοτροφία αποτελεί δυναμικό κλάδο της περιοχής. Η πλειονότητα των μονάδων αφορούν στην πτηνοτροφία και είναι κυρίως εγκατεστημένες εντός των παραγωγικών γεωργικών εκτάσεων του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων. Η συνύπαρξη αρδευόμενης γεωργικής γης, εντατικής πτηνοτροφίας αλλά και το γεγονός ότι οι δύο αυτές δραστηριότητες επιβαρύνουν τον σημαντικό υδάτινο αποδέκτη της Παμβώτιδας συνιστούν πρόβλημα στην οργάνωση των χρήσεων γης. Ούτως ή άλλως, η τεράστια διάχυση των πτηνοτροφικών μονάδων, η απουσία δηλαδή υποδοχέων για τη φιλοξενία της συγκεκριμένης παραγωγικής δραστηριότητας, σε συνδυασμό με την απουσία πολιτικών που να διευκολύνουν τη μεταφορά και τη συγκέντρωση σε οργανωμένους υποδοχείς αποτελούν παράγοντες που ούτε τον εκσυγχρονισμό της παραγωγής προωθούν, ούτε τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας. Ωστόσο, η οικονομική κρίση, αλλά και οι χρονοβόρες διαδικασίες που απαιτούνται για τη χωροθέτηση, ίδρυση και λειτουργία οργανωμένων υποδοχέων αποτελούν παράγοντες που δυσχεραίνουν την υλοποίηση της συγκεκριμένης κατεύθυνσης. Είναι συνεπώς αναγκαίο να προβλεφθούν από τα τοπικά σχέδια (ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ, ειδικές χωροταξικές μελέτες) οι συγκεκριμένες χρήσεις, να θεσπιστούν περιορισμοί ώστε να αποτρέπεται η διασπορά των μονάδων και να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για την θεσμοθέτηση, ίδρυση και λειτουργία των υποδοχέων. Μεταποίηση Βιομηχανία Η χωρική οργάνωση της μεταποιητικής δραστηριότητας, φαίνεται να διατηρεί τα χαρακτηριστικά που διαχρονικά διαμορφώθηκαν, με την κυριαρχία των βασικών αστικών κέντρων και πρωτίστως των Ιωαννίνων ως βασικών πόλων έλξης της μεταποίησης και την σύνδεσή της με τον πρωτογενή τομέα. Στη μεθοριακή ζώνη, η μεταποιητική δραστηριότητα παραμένει σε σχετικά χαμηλά επίπεδα, δεδομένου ότι οι διασυνοριακές οικονομικές σχέσεις παραμένουν περιορισμένες. Η λειτουργία της Εγνατίας, που αναδεικνύεται σε βασικό αναπτυξιακό άξονα, φαίνεται να αποτελεί τη σημαντικότερη διαφοροποίηση σε 23

24 σχέση με την ελκυστικότητα εγκατάστασης μεταποιητικών μονάδων. Η κοινωνικοοικονομική κρίση των τελευταίων ετών επηρεάζει σημαντικά μεταξύ άλλων και την χωρική οργάνωση της μεταποίησης δεδομένης της σημαντικής μείωσης του επενδυτικού ενδιαφέροντος αλλά και των δυσκολιών για τη συνέχιση λειτουργίας των υφισταμένων μονάδων. Η εξέλιξη αυτή των τελευταίων ετών καθορίζει σε σημαντικό βαθμό το πλαίσιο παρεμβάσεων για την χωρική οργάνωση ανάπτυξη της μεταποιητικής δραστηριότητας στην περιφέρεια της Ηπείρου. Κατ αρχήν βασικό στόχο αποτελεί η υποστήριξη της λειτουργίας των υφιστάμενων μονάδων προκειμένου να αποφευχθεί η διακοπή λειτουργίας τους και η συρρίκνωση της μεταποιητικής δραστηριότητας της περιοχής που θα είχε σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία. Έτσι διατηρείται η πρόβλεψη του ΕΠΧΣΑΑ για τη Βιομηχανία (ΦΕΚ 151/2009) για τη σκοπιμότητα στήριξης της επιβίωσης/μετασχηματισμού των υπαρχουσών μονάδων στις σημερινές τους θέσεις, ενώ παραμένουν σε ισχύ οι κατευθύνσεις για την αποτροπή της παρόδιας ανάπτυξης μονάδων στους μη κλειστούς αυτοκινητόδρομους και το λοιπό βασικό οδικό δίκτυο καθώς επίσης και για τη αποτροπή της χωροθέτησης νέων μονάδων με βάση τις γενικές διατάξεις της νομοθεσίας για εκτός σχεδίου δόμηση στην περιοχή του Ρ.Σ. Ιωαννίνων και στις περιαστικές ζώνες των αστικών κέντρων. Ταυτόχρονα επιβάλλεται η αξιοποίηση των σημαντικών έργων μεταφορικών υποδομών που έχουν δημιουργηθεί (Εγνατία, λιμάνι Ηγουμενίτσας) αλλά και της Ιονίας Οδού που υλοποιείται, για τη βελτίωση της ελκυστικότητας της περιοχής για επενδυτικές πρωτοβουλίες στον τομέα της μεταποίησης Όσον αφορά στη χωρική οργάνωση της μεταποίησης στην Ήπειρο, τα Ιωάννινα παραμένουν ο βασικός πόλος συγκέντρωσης μεταποιητικών δραστηριοτήτων στο σημαντικότερο αστικό κέντρο της Περιφέρειας και με αναβαθμισμένη θέση λόγω της λειτουργίας της Εγνατίας. Τουρισμός Όσον αφορά την ανάπτυξη του τουρισμού γενικότερα στην Ήπειρο, καθώς και στην περιοχή μελέτης το Περιφερειακό Πλαίσιο εισηγείται δύο βασικούς στρατηγικούς στόχους: Αναβάθμιση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος Χωρική, θεματική και χρονική διεύρυνση της τουριστικής δραστηριότητας. Οι ειδικότερες κατευθύνσεις εξυπηρέτησης των παραπάνω στόχων σημειώνονται στην συνέχεια: 1) Έλεγχος ανταγωνιστικών χρήσεων (οικιστικοί υποδοχείς παραθεριστικής κατοικίας, εκτός σχεδίου δόμηση κλπ) 2) Δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης (monitoring), προστασίας προβολής και αποκατάστασης του συνόλου των τουριστικών πόρων της Περιφέρειας 3) Συγκρότηση τοπικών πολυθεματικών δικτύων, εξασφάλιση της λειτουργικής σύνδεσης των «κόμβων», εξασφάλιση της συμπληρωματικότητας τους, ενίσχυση δράσεων που διευκολύνουν την κινητικότητα των επισκεπτών. 4) Βελτίωση τουριστικών υποδομών και μονάδων, αναβάθμιση υφισταμένων, έλεγχος νέων, προσαρμογή στις απαιτήσεις της διεθνούς αγοράς. 5) Βελτίωση δημόσιων υποδομών και υπηρεσιών ιδίως αυτών που αφορούν στους επισκέπτες (κοινωφελή δίκτυα, υγεία, απορρίμματα, ΒΙΚΑ, δημοτικές υπηρεσίες πληροφόρησης κλπ). Ένταξη δημόσιων υποδομών, πολιτισμού, αθλητισμού, αναψυχής κλπ. στο τουριστικό προϊόν 6) Αναβάθμιση της τοπικής ταυτότητας των παρεχομένων υπηρεσιών (πιστοποίηση προϊόντων, τοπικά σύμφωνα ποιότητας, σύνδεση με την πρωτογενή παραγωγή, αυτοτελής προώθηση μέσω του τουριστικού κυκλώματος, προϊόντων ποιότητας) 7) Ενίσχυση ειδικών μορφών τουρισμού, με έμφαση στον τουρισμό υπαίθρου (ορεινό, αγροτοτουρισμό, φυσιολατρικό, αθλητικό), πολιτισμικό, γαστριμαργικό, αστικό, συνεδριακό, ιατρικό. 8) Ενίσχυση δράσεων εξατομίκευσης της προσφοράς στη βάση των ιδιαίτερων απαιτήσεων κάθε επισκέπτη 9) Σύνδεση με την τουριστική δραστηριότητα γειτονικών καταξιωμένων προορισμών (Κέρκυρα, Παξοί, Λευκάδα). Εξασφάλιση αρχικώς συμπληρωματικής και μακροπρόθεσμα και 24

25 ανταγωνιστικής σχέσης με τους συγκεκριμένους διεθνείς προορισμούς 10) Ενίσχυση των δράσεων διασυνοριακής συνεργασίας και στον τουρισμό με στόχο τη δημιουργία ενιαίας αγοράς (παράκτιος χώρος, πολιτισμικές διαδρομές, yachting κλπ) 11) Στοχευμένη, και επιθετική προβολή του τουριστικού προϊόντος, με όρους σύγχρονου marketing (διαμόρφωση ταυτότητας της Ηπείρου ως ενιαίου προορισμού, έμφαση στην ποικιλία και την ποιότητα των πόρων, σταθερά logos) Τα Ιωάννινα τέλος εκτός από βασικός πόλος υποστήριξης του ορεινού, φυσιολατρικού τουρισμού μπορούν ν αποτελέσουν και αυτοτελή προορισμό αστικού, συνεδριακού, εκπαιδευτικού και ιατρικού τουρισμού αξιοποιώντας τους φυσικούς και πολιτισμικούς πόρους που διαθέτουν και τις δημόσιες υποδομές υγείας, εκπαίδευσης και έρευνας Περιβαλλοντικά Χαρακτηριστικά Γενικά Ο Νομός Ιωαννίνων έχει έκταση km² και αποτελεί τον κατ εξοχήν ορεινό νομό της Ελλάδος (περίπου το 89% της έκτασής του). Οι πεδινές εκτάσεις δεν υπερβαίνουν το 4%. Η οροσειρά της Πίνδου ορίζεται από τα ελληνοαλβανικά σύνορα στα βορειοανατολικά με τον Γράμμο (2.520μ) και συνεχίζεται νότια με τα όρη Σμόλικας (2.637μ), Βασιλίτσα (2.249μ) Μαυροβούνι (2.160μ), Αυγό (Αυγό 2.177μ), Λάκμο (Περιστέρι 2.295μ). Νότια ορίζεται από τα Αθαμανικά όρη (Τζουμέρκα, 2.469μ) και δυτικά υψώνονται ο Δούσκος (Μερόπη, 2.158μ), η Τύμφη (Γκαμήλα 2.495μ) και τo Μιτσικέλι (1.810μ). Ακολουθούν δυτικότερα ο Μακρύκαμπος (1672μ), o Κασιδιάρης (1.329μ), τα Κουρέντα (1.122μ) και o Τόμαρος (Ολύτσικα 1.816μ). Στο δυτικό όριο με το νομό Θεσπρωτίας ορθώνονται τα όρη Τσαμαντά (Μουργκάνα 1.806μ) και τα όρη του Σουλίου (1.615μ). Ανάμεσα στις οροσειρές αναπτύσσονται οροπέδια με σημαντικότερο αυτό των Ιωαννίνων με μέσο υψόμετρο 470μ. Στο κέντρο του αναπτύσσεται η λίμνη Παμβώτιδα, στη δυτική όχθη της οποίας βρίσκεται ο Δήμος Ιωαννιτών, και βορειότερα βρίσκεται η αποξηραμένη λεκάνη της Λαψίστας Αξιόλογα Οικοσυστήματα - Βλάστηση - Πανίδα Περιοχές προστασίας της φύσης και σημαντικοί βιότοποι της ευρύτερης περιοχής Ο Νομός Ιωαννίνων περιλαμβάνει οκτώ (8) συνολικά τόπους (sites) που έχουν προταθεί για ένταξη στοευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών ΦΥΣΗ 2000, σύμφωνα με την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ της 21ης Μαΐου 1992 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας χλωρίδας και πανίδας, τους ακόλουθους: GR : Εθνικός Δρυμός Βίκου-Αώου, GR : Κορυφές όρους Σμόλικα, GR : Ωραιόκαστρο, Λίμνη Δελβινακίου, Δάσος Μερόπης και κοιλάδα Γόρμου, GR : Κεντρικό τμήμα Ζαγορίου, GR : Λίμνη Ιωαννίνων, GR : Περιοχή Μετσόβου (Ανήλιο-Κατάρα) GR : Όρος Λάκμος (Περιστέρι), GR : Όρος Μιτσικέλι. Mε εξαίρεση τον τόπο GR : Ωραιόκαστρο, Λίμνη Δελβινακίου, Δάσος Μερόπης και κοιλάδα Γόρμου όλες οι υπόλοιπες περιοχές έχουν εγκριθεί με την Απόφαση της Επιτροπής, της 19ης Ιουλίου 25

26 2006, σχετικά με την έγκριση, σύμφωνα με την οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου, του καταλόγου των τόπων κοινοτικής σημασίας για τη μεσογειακή βιογεωγραφική περιοχή [κοινοποιηθείσα υπό τον αριθμό Ε(2006) 3261]. Από τους παραπάνω τόπους οι περιοχές «όρος Τύμφη ή Γκαμήλα και όρος Σμόλικας, Ωραιόκαστρο, Λίμνη Δελβινακίου, Δάσος Μερόπης και κοιλάδα Γόρμου, Κεντρικό τμήμα Ζαγορίου» έχουν χαρακτηριστεί ως Σημαντικές για τα Πουλιά Περιοχές της Ελλάδας (ΣΠΠΕ= Important Bird Areas) με βάση την Οδηγία 79/409/ για την προστασία της άγριας ορνιθοπανίδας. Στους εξεταζόμενους τόπους απαντούν οι ακόλουθοι πέντε (5) τύποι οικοτόπων του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, οι οποίοι είναι οικότοποι προτεραιότητας: - δάση ορεινών κωνοφόρων με μαύρη πεύκη (Pinus nigra ssp. pallasiana) (9536), - δάση με βουνόκεδρο (Juniperus foetidissima) (9563), - υποηπειρωτικοί στεππόμορφοι λειμώνες (6211), - χλοώδεις διαπλάσεις με Narduus stricta ποικίλων ειδών σε πυριτιούχα υποστρώματα των ορεινών ζωνών (6230), - δάση με Taxus baccata (9580), προσδίδονταςιδιαίτερη οικολογική αξία στην ευρύτερη περιοχή. Λίμνη Παμβώτιδα Χαρακτηρισμός Νομικό Καθεστώς H Λίμνη Παμβώτιδα η έχει περιληφθεί κατά καιρούς σε διάφορους καταλόγους αξιόλογων οικοσυστημάτων μεταξύ των οποίων οι εξής: 1. Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους στη βάση της ΥΑ Φ31/4425/212/75 ΦΕΚ 266/τΒ/ καταχωρημένο στην Τράπεζα στοιχείων για την Ελληνική Φύση του ΕΜΠ με κωδικό ΑΤ Βιότοπος CORINE με κωδικό AG Εθνικός κατάλογος περιοχών του δικτύου NATURA2000 με κωδικό GR Λίμνη Ιωαννίνων ως Τόπος Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους Με την Υπουργική Απόφαση Φ31/4425/212/75 (ΦΕΚ 266/τΒ'/ ), η λίμνη των Ιωαννίνων χαρακτηρίστηκε ως Τόπος Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι "η λίμνη των Ιωαννίνων Παμβώτιδα και η γύρω από αυτή περιοχή σε βάθος από την ακτή 100μ. προς την πλευρά του σχεδίου πόλεως που ισχύει σήμερα (1977) και 300 μ. προς τις υπόλοιπες πλευρές χαρακτηρίζεται ως Τόπος Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους, γιατί συνδέεται άρρηκτα με ιστορικές στιγμές και παραδόσεις του νεώτερου 'Έλληνα". Η παραπάνω Υ. Α. συμπληρώθηκε το 1981 από την Υ. Α. ΦΓ 1472/62623/ (ΦΕΚ 660/Β'/ ), σύμφωνα με την οποία επεκτείνονται τα όρια της κήρυξης της λίμνης των Ιωαννίνων ως Τόπου Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους, προκειμένου να συμπεριλάβει τμήματα της πόλης τα οποία διατηρούν τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα και κρίνονται ότι έχουν ανάγκη ειδικής προστασίας. Οι περιοχές που περιλαμβάνονται είναι: - ΝΔ του φρουρίου, ζώνη οριζόμενη από την ακτή, την οδό Μετσόβου, την οδό Ζαλοκώστα μέχρι συναντήσεως της με την οδό Γιασέφ Ελγιά. - ΒΔ του φρουρίου, ζώνη οριζόμενη από την ακτή, την οδό Πατριάρχη Ευαγγελίδη, την οδό Κουντουριώτου, μέχρι συναντήσεως της με την οδό Ζάππα. 26

27 Με την ΚΥΑ /5193 (ΦΕΚ 1531 Β/ ), η λίμνη Παμβώτιδα και χαρακτηρίστηκε ως περιοχή οικοανάπτυξης και συστάθηκε Ειδικός Φορέας Διαχείρισης. Στην παρούσα στιγμή η Λίμνη υπάγεται σε θεσμοθετημένο καθεστώς προστασίας στη βάση των παρακάτω νομοθετημάτων: Άρθρα 18 και 19 του νόμου 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος όπου καθορίζονται οι τύποι, τα χαρακτηριστικά και η διαδικασία για την ανακήρυξη προστατευόμενων περιοχών ΚΥΑ /1985 (ΦΕΚ 757/Β/ ) και 33318/3028 (ΦΕΚ 1289/Β/98) για την εναρμόνιση του Εθνικού Δικαίου με τις Κοινοτικές Οδηγίες 79/409/ΕΟΚ για την προστασία της ορνιθοπανίδας και 92/43/ΕΟΚ για την προστασία των φυσικών οικοτόπων Άρθρο 13 του Νόμου 2742/1999 με τον οποίο συστήνεται Φορέας Διαχείρισης στη Λίμνη Παμβώτιδα Απόφαση Οικ /4043/ για την επικύρωση της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης: «Μελέτη ανάδειξης-ανάπλασης και προστασίας της Λίμνης Παμβώτιδας Ιωαννίνων και των περιμετρικών αυτής περιοχών» Νόμος 2971/2001 περί καθορισμού Αιγιαλού και Παραλίας. ΥΑ (ΦΕΚ 649/Δ/ ) περί χαρακτηρισμού της χερσαίας και λιμναίας περιοχής της λίμνης Παμβώτιδας Ιωαννίνων ως περιοχής οικοανάπτυξης, καθορισμός περιφερειακής ζώνης προστασίας αυτής, χρήσεων, όρων και περιορισμών δόμησης ΥΑ (ΦΕΚ 1250/Δ/ ) που τροποποιεί την παραπάνω ΥΑ Το ενδιαφέρον αυτό της πολιτείας για τη θεσμοθέτηση της προστασίας του οικοσυστήματος της λίμνης το οποίο απεικονίζεται στα προαναφερθέντα νομοθετήματα οφείλεται στην ιδιαίτερη οικολογική αξία της Παμβώτιδας η οποία συνοπτικά έχει ως εξής: Φυσικά και οικολογικά χαρακτηριστικά λίμνης Παμβώτιδας Η περιοχή της λίμνης που γειτνιάζει με την περιοχή μελέτης θεωρείται μεγάλης οικολογικής αξίας. Περιλαμβάνει ενδιαιτήματα παρόχθιας βλάστησης, ρηχών νερών, παροδικά πλημμυρισμένων εκτάσεων και αγροτικών καλλιεργειών με φυτοφράχτες, τα οποία αποτελούν τα πλουσιότερα ενδιαιτήματα για την προστασία της ορνιθοπανίδας με 40, 43, 59 και 68 είδη πουλιών αντίστοιχα. Στην ευρύτερη περιοχή του νότιου τμήματος της λίμνης, εξωτερικά του τεχνητού αναχώματος, έχουν καταγραφεί 25 είδη πουλιών αυστηρά προστατευόμενα από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, ως είδη του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΕ "για την προστασία των άγριων πουλιών" εκ των οποίων τα 3 φωλιάζουν και τα 6 χρησιμοποιούν την εν λόγω περιοχή ως βασικό βιότοπο τροφοληψίας. Από αυτά τα είδη σημειώνεται πως η βαλτόπαπια (Aythya nyroca) και το κιρκινέζι (Falco naumanni) είναι είδη που απειλούνται με εξαφάνιση παγκοσμίως. Επιπλέον στην ίδια περιοχή μελέτης έχουν καταγραφεί είδη σπονδυλωτών, τα οποία είναι είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος των οποίων η διατήρηση επιβάλλει τον καθορισμό ειδικών ζωνών διατήρησης, και τα οποία ανήκουν στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΕ, όπως μεταξύ άλλων τα: Βοmbina variegata (κιτρινομπομπίνα) Triturus cristatus (λοφιοφόροςτρίτωνας) Emys orbicularis (βαλτοχελώνα) Elaphe situla (σπιτόφιδο) Lutra-lutra (βίδρα) 27

28 Για τη σημασία της παραλίμνιας βλάστησης στην, αμφίβολη πια, επιβίωση της βίδρας, γίνεται ιδιαίτερη μνεία και στην ΕΠΜ αλλά και στο Διαχειριστικό Σχέδιο της Λίμνης. Σε ότι αφορά τα ασπόνδυλα, παρότι γενικά η πανίδα των ασπονδύλων στην περιοχή δεν έχει μελετηθεί ευρέως, τα υγρά λιβάδια της λίμνης Παμβώτιδας φιλοξενούν ένα πάρα πολύ σπάνιο είδος ασπονδύλου. Η Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία, ως επιστημονικός φορέας των επιστημόνων της ζωολογίας στην Ελλάδα εξέδωσε ψήφισμα (Α.Π. 72/00, 25/11/2000) στο οποίο επιβεβαιώνει την "κρίσιμη κατάσταση του πληθυσμού του ενδημικού είδους ακρίδας Chorthippus lacustris (La Greca and Messina, 1975) (Orthoptera, Acrididae), την περιορισμένη παγκόσμια κατανομή του μόνο στα υγρολίβαδα της λίμνης των Ιωαννίνων, την καταστροφή των ενδιαιτημάτων του και τον αλματώδη περιορισμό του είδους σε έκταση μόλις 2 εκταρίων περιφερειακά της λίμνης των Ιωαννίνων". Έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του Παν/μίου Ιωαννίνων για την οικολογική αξία των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Παμβώτιδα, επιβεβαίωσε την ύπαρξη του ενδημικού εντόμου σε μικρά τεμάχια με υγρά ψηλά χόρτα που δεν είχαν ακόμη μπαζωθεί. Βλάστηση Η βλάστηση της περιοχής μελέτης χαρακτηρίζεται από σχετικά μεγάλη ποικιλότητα σε τύπους φυσικών οικοτόπων του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 92/43/Ε.Ο.Κ. (14 τύποι οικοτόπων του δικτύου Natura 2000 και μωσαϊκά βλάστησης από δύο ή περισσότερους οικότοπους με τη μορφή νησίδων), οι οποίοι εντάσσονται σε επί μέρους ενότητες και ζώνες βλάστησης. Αναλυτική καταγραφή της βλάστησης και των ειδών χλωρίδας έγινε στα πλαίσια της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης (Ε.Π.Μ.) για την ΑνάδειξηΑνάπλαση και Προστασία της Λίμνης Παμβώτιδας Ιωαννίνων και των περιμετρικών αυτής περιοχών (2001). Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ε.Π.Μ., από τους τύπους βλάστησης της περιοχής, η παραλίμνια βλάστηση αποτελεί εξαιρετικά σημαντικό βιότοπο για τη διατήρηση των πληθυσμών της κιτρινομπομπίνας,του λοφιοφόρου τρίτωνα, της βαλτοχελώναςκαι του σπιτόφιδου, ενώ επιπλέον αποτελεί και το μοναδικό ενδιαίτημα για έναν πολύ μικρό και απομονωμένο πληθυσμό βίδρας. Κατά συνέπεια, χαίρει ιδιαίτερης προσοχής και εφαρμογής διαχειριστικών μέτρων προστασίας. Τα ενδιαιτήματα των ρηχών νερών θεωρούνται επίσης ως σημαντικός τύπος βιοτόπου, των οποίων η κατάσταση και η ποιότητα των νερών πρέπει να υπόκεινται σε τακτικούς ελέγχους. Οι λιβαδικές εκτάσεις αποτελούν με τη σειρά τους βιότοπο μεγάλης σημασίας για τα ερπετά και ειδικότερα την οχιά, είδος σπανιότατο, που επιβιώνει αποκλειστικά σε αυτόν τον τύπο ενδιαιτήματος. Οι θαμνώνες συνιστούν το πιο πλούσιο ενδιαίτημα μέσα στα όρια της περιοχής μελέτης, και είναι σημαντικότατοι για τη διατήρηση της ερπετοπανίδας και ενός μεγάλου μέρους της πανίδας των θηλαστικών. Το αμέσως πλουσιότερο ενδιαίτημα για την πανίδα των σπονδυλοζώων της περιοχής είναι η αγροοικιστική ζώνη. Πρέπει να τονιστεί πως ο πλούτος του ενδιαιτήματος αυτού επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στην ποικιλόμορφη ζώνη του αγροτικού μωσαϊκού, η οποία αποτελεί σημαντική δεξαμενή βιοποικιλότητας για τα ερπετά και τα θηλαστικά. 28

29 Δάση και δασικές εκτάσεις Παρά το γεγονός ότι τα δάση και οι δασικές εκτάσεις στην περιοχή μελέτης δεν είναι εκτεταμένα, πρέπει να αναφερθεί ότι δεν έχουν εκπονηθεί διαχειριστικές μελέτες όπως και οι αντίστοιχοι δασικοί χάρτες για το μεγαλύτερο μέρος των περιοχών αυτών. Οι σημαντικότερες εκτάσεις ευρύτερου δασικού ενδιαφέροντος είναι: 1. Τα 2 δασύλλια που βρίσκονται ανατολικά και νοτιοανατολικά του Οικισμού Μπάφρας και καταλαμβάνουν έκταση 108 στρέμματα. 2. Η δασική έκταση της οποίας τα όρια ταυτίζονται με τα όρια του αγροκτήματος 375 στο Διάγραμμα Οριστικής Διανομής: «Τμήμα Κολωνιάτι Δωδώνης-Π.Ο. Νεοκαισάρειας- Διανομή 1934» σύμφωνα με την υπ. αριθμ. 522/ πράξη χαρακτηρισμού του Δασάρχη Ιωαννίνων. Το εμβαδόν της έκτασης αυτής είναι 355 στρέμματα. 3. Η αναδασωτέα έκταση στη θέση «Παρκιό» σύμφωνα με τις υπ. αριθμ. 2318/ και 2758/ αποφάσεις Δασάρχη Ιωαννίνων της οποίας το εμβαδόν είναι 1330 στρέμματα. Πανίδα Στην προαναφερθείσα Ε.Π.Μ. αναφέρονται αναλυτικά τα είδη που καταγράφηκαν από διάφορους μελετητές στην περιοχή (λεκανοπέδιο λίμνης Ιωαννίνων). Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, η λίμνη και το περιβάλλον φιλοξενούν πλούσια πανίδα κυρίως όσον αφορά τα σπονδυλόζωα και τα αμφίβια, καθώς και αξιόλογη ορνιθοπανίδα, η οποία όμως δέχεται σημαντικές πιέσεις από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Η περιοχή μελέτης φιλοξενεί υψηλό αριθμό σπονδυλοζώων -περί το 30% των σπονδυλοζώων της Ελλάδας απαντά στην περιοχή- ενώ αντιπροσωπεύονται όλες οι βασικές ταξινομικές βαθμίδες αυτών, ένδειξη της υγείας και ποικιλότητας του οικοσυστήματος. Ιδιαίτερη σημασία έχει η περιοχή μελέτης για τα Αμφίβια και τα Ερπετά. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά στα αμφίβια, η περιοχή μπορεί να θεωρηθεί από τους πιο σημαντικούς βιοτόπους στη χώρα, αφού φιλοξενεί το 53% των αμφιβίων της Ελλάδας. Έτσι, από τα 17 είδη αμφιβίων της Ελλάδας, τα 9 απαντούν στην περιοχή μελέτης, ενώ από τις 6 οικογένειες αμφιβίων, οι 5 εκπροσωπούνται στην περιοχή. Η λίμνη, μάλιστα, των Ιωαννίνων αποτελεί έναν από τους κύριους βιότοπους του είδους Rana epirotica, που παρουσιάζει πολύ περιορισμένη κατανομή και αυτήν μόνο στη Δυτική Ελλάδα. Σε ό,τι αφορά στα ερπετά, η ερπετοπανίδα της περιοχής μελέτης είναι εξαιρετικά πλούσια, ανερχόμενη σε 24 είδη από τα 55 είδη χερσαίων ερπετών της χώρας (ποσοστό 44%). Συνολικά, η περιοχή μελέτης περιλαμβάνει 8 οικογένειες ερπετών, από τις 15 που απαντώνται στον Ελλαδικό χώρο, ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό και μάλιστα σε αυτό το επίπεδο της ταξινομικής βιοποικιλότητας. Όσον αφορά στα θηλαστικά, συνολικά αντιπροσωπεύονται στην περιοχή 12 οικογένειες θηλαστικών, ενώ καταγράφηκαν 20 είδη, από τα 115 είδη θηλαστικών της Ελλάδας (ποσοστό 17%). Ο υγρότοπος της λίμνης των Ιωαννίνων διαθέτει μια αρκετά αξιόλογη ορνιθοπανίδα, η σύνθεση της οποίας δικαιολογεί την ένταξή του στο δίκτυο των Περιοχών Ειδικής Προστασίας, βάσει της Κοινοτικής Οδηγίας 79/409. Παρά το γεγονός ότι κανένα από τα είδη που καταγράφηκαν στην περιοχή δεν 29

30 παρουσιάζει πληθυσμούς σημαντικούς σε διεθνές επίπεδο, ο πλούτος της ορνιθοπανίδας και η παρουσία μεγάλου αριθμού προστατευόμενων ειδών αυτής προσδίδουν ιδιαίτερη ορνιθολογική αξία στην περιοχή Πιέσεις στο Φυσικό Περιβάλλον Τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα που εντοπίζονται στην περιοχή μελέτης σχετίζονται με τον σπουδαιότερο φυσικό πόρο της, δηλαδή τη λίμνη Παμβώτιδα, και αφορούν στον περιορισμό των παροδικά πλημμυρισμένων εκτάσεων και των επιφανειών με ρηχά νερά, στη συρρίκνωση της παρόχθιας η σταδιακή εγκατάλειψη της εκτατικής κτηνοτροφίας, στη λαθροθηρία και τη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, στην εντατικοποίηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, στον περιορισμό των τόπων φυσικής αναπαραγωγής των ψαριών, στην ανάπτυξη του ευτροφισμού στη λίμνη, κλπ. Η Λίμνη Παμβώτιδα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον πολεοδομικό ιστό της πόλης και εξυπηρετεί διάφορες χρήσεις ως εξής: α. Άρδευση: Καλύπτει μέρος των αρδευτικών αναγκών στο Λεκανοπέδιο με ευθύνη του Γ.Ο.Ε.Β. για την κατασκευή/ συντήρηση έργων υποδομής. Κατά το πρόσφατο παρελθόν είχαν σημειωθεί πολλές περιπτώσεις υπέρμετρης άντλησης. Σήμερα η κατάσταση έχει βελτιωθεί και λόγω της μείωσης των καλλιεργούμενων εκτάσεων. β. Αλιεία: Η λίμνη κατέχει την πρώτη θέση σε ιχθυοπαραγωγή ανάμεσα σε όλες τις λίμνες της Ελλάδας. Η αλιεία γίνεται κυρίως από τους ψαράδες του Νησιού και του Περάματος, που σύμφωνα με την επιτόπια έρευνα, είναι 60 και 41 επαγγελματίες ψαράδες, αντίστοιχα. Όσον αφορά στα αλιευτικά σκάφη χρησιμοποιούνται 90 από τους επαγγελματίες ψαράδες της κοινότητας Νήσου και 30 από αυτούς του Δήμου Περάματος. Η αλιεία ασκείται και ως ερασιτεχνική δραστηριότητα σε όλη τη Λίμνη. Στο Δήμο Περάματος δραστηριοποιούνται 23 ερασιτέχνες ψαράδες ενώ ελάχιστοι υπάρχουν και από την Κοινότητα Νήσου. γ. Αθλητισμός Αναψυχή: Οι δραστηριότητες αυτές επικεντρώνονται στην παραλίμνια περιοχή της Λίμνης. Διαπιστώνεται πίεση, κυρίως, για περαιτέρω ανάπτυξη της αναψυχής και για μπαζώματα ώστε να δημιουργηθούν γήπεδα, κοινωφελείς χώροι κλπ. α. Ρύπανση νερών Η ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος και κυρίως των υδάτων της λίμνης Παμβώτιδας προέρχεται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες, που αφορούν στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Ιωαννίνων, τις μικρές και μεγάλες κοινότητες και οικιστικές περιοχές, που είναι διεσπαρμένες στο λεκανοπέδιο, καθώς και στη βιομηχανική-βιοτεχνική δραστηριότητα και τις κτηνοτροφικές-πτηνοτροφικές εγκαταστάσεις. Σήμερα, η λίμνη διέρχεται μια φάση έντονου ευτροφισμού και ρύπανσης των υδάτων της, που συμπληρώνεται από σταδιακό και συνεχή περιορισμό της έκτασης και του βάθους της, λόγω των φυσικών προσχώσεων, των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων και των επιχώσεων. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται έντονη διαταραχή και υποβάθμιση του οικοσυστήματος της λίμνης. Προβλήματα ρύπανσης της ευρύτερης περιοχής δημιουργούνται από τη μεγάλη συγκέντρωση βαρέων μετάλλων στα αστικά λύματα της πόλης, από τους ρύπους των σημειακών πηγών (υγρά απόβλητα και απόβλητα πτηνοτροφείων και χοιροστασίων) και των μη σημειακών πηγών (αστικά λύματα, τα οικιακά απορρίμματα, λιπάσματα και φυτοφάρμακα) και από τη χρησιμοποίηση αζωτούχων-φωσφορούχων λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων στις γεωργικές καλλιέργειες του λεκανοπεδίου, σε συχνότητα και 30

31 ποσότητα υπερβολική συγκριτικά με ορισμένες Ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με υπάρχοντα δεδομένα, ποσοστό 70-75% της συνολικής απορροής της λεκάνης μεταφέρεται εμμέσως στη λίμνη, με αποτέλεσμα τα ρυπαντικά φορτία που δέχεται η λίμνη να αξιολογούνται ως εξόχως βεβαρημένα. Τα αστικά λύματα της πόλης καταλήγουν σε μονάδα επεξεργασίας λυμάτων και μετά από δευτεροβάθμια επεξεργασία διατίθενται στον ποταμό Καλαμά. Στις ίδιες εγκαταστάσεις καταλήγουν και τα λύματα του Νοσοκομείου Χατζηκώστα μετά από προεπεξεργασία, ενώ τα λύματα του Περιφερειακού Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου καταλήγουν στην τάφρο Λαγκάτσα μετά από επεξεργασία σε μονάδα δευτεροβάθμιας επεξεργασίας. Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι στην περιοχή υφίσταται μία από τις σημαντικότερες εστίες σημειακής ρύπανσης της λίμνης που είναι το κανάλι της Λαγκάτσας. Το κανάλι αυτό μεταφέρει μεγάλα φορτία ρυπαντών (βαρέα μέταλλα και υπολείμματα φυτοφαρμάκων) στη λίμνη καθώς και φορτία αζώτου και φωσφόρου γεωργικής προέλευσης τα οποία συντελούν στην επιδείνωση του φαινομένου του ευτροφισμού της ήδη ευτροφικής λίμνης. Φαίνεται πάντως ότι μεγάλο μέρος από τα οργανικά φορτία στη λίμνη δεν οφείλονται στην γεωργία (ανόργανα λιπάσματα) αλλά στην απόρριψη στη γεωργική γη ανεπεξέργαστων υπολειμμάτων των πτηνοτροφείων (επιστημονικός υπεύθυνος Φορέα Διαχείρισης). Επιπλέον, η έλλειψη συνολικού δικτύου αποχέτευσης και επεξεργασίας των αστικών λυμάτων καθώς και τα, φορτωμένα με ρύπους, όμβρια ύδατα αποτελούν σημαντικές πηγές ρύπανσης της λίμνης. β. Πιέσεις στην ορνιθοπανίδα Η αξία της ορνιθοπανίδας για την περιοχή μελέτης δεν αντικατοπτρίζεται πλήρως από τη σημερινή κατάσταση των πληθυσμών της στον υγρότοπο και την ευρύτερη περιοχή. Αυτό συμβαίνει γιατί ο υγρότοπος αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, που προκύπτουν από την απουσία πλαισίου για τη διαχείριση και προστασία του. Συνέπεια του γεγονότος αυτού είναι η διόγκωση προβλημάτων, όπως η επέκταση της υπερυδατικής βλάστησης σε βάρος των ελεύθερων επιφανειών νερού, το συνεχές «μπάζωμα» -η πρόσχωση δηλαδή- του υγροτόπου, το εντεινόμενο πρόβλημα ευτροφισμού, καθώς και η έλλειψη υδρολογικής διαχείρισης, προσανατολισμένης στην αύξηση της περιβαλλοντικής ετερογένειας και της βιοποικιλότητας στον υγρότοπο. Η σημερινή κατάσταση αποτελεί προϊόν της διαρκούς υποβάθμισης, που προέκυψε από την απουσία ουσιαστικής περιβαλλοντικής διαχείρισης, και δεν αντιπροσωπεύει σε καμία περίπτωση το πραγματικό δυναμικό της λίμνης των Ιωαννίνων. γ. Πιέσεις στο χερσαίο περιβάλλον Στην περιοχή μελέτης η διαδικασία εξάπλωσης του αστικού συγκροτήματος των Ιωαννίνων εξελίσσεται με έντονο ρυθμό, με ανάλογο δε ρυθμό εξελίσσεται η συγκέντρωση των βιομηχανικών, βιοτεχνικών και γεωργοκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων. Οι διεργασίες αυτές δημιουργούν έντονα περιβαλλοντικά προβλήματα, που έχουν σχέση με τη ρύπανση του εδάφους, των υπόγειων και επιφανειακών νερών και της ατμόσφαιρας, όπως επίσης και με την αισθητική υποβάθμιση του τοπίου. Επίσης η περιοχή μελέτης διαθέτει τη μεγαλύτερη σε έκταση μαρμαροφόρα περιοχή του νομού. Η εξόρυξη μαρμάρου δημιουργεί προβλήματα στο άμεσο και ευρύτερο περιβάλλον. Η εκπομπή σκόνης, η αύξηση της στάθμης θορύβου, η αλλοίωση της μορφολογίας του εδάφους και η διάσπαση της συνέχειας των γεωλογικών σχηματισμών, επιδρούν αρνητικά στην χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής, στη ροή των υδάτων, στην ατμόσφαιρα και πιθανά στο ανθρωπογενές περιβάλλον της περιοχής. Οι επιπτώσεις αυτές οξύνονται στην μεγάλη σε έκταση μαρμαροφόρα περιοχή του επιβαρυμένου λεκανοπεδίου Ιωαννίνων. Και σε αυτή την περίπτωση το θέμα ελέγχου τήρησης των Περιβαλλοντικών Όρων, επηρεάζει καθοριστικά τις επιπτώσεις. Τα απορρίμματα της περιοχής καταλήγουν στη χωματερή της Δουρούτης που πλησιάζει πλέον τα όριά 31

32 της. Πρόκειται για ελεγχόμενο χώρο διάθεσης χωρίς όμως τις προδιαγραφές Χ.Υ.Τ.Α., και επομένως ρυπαίνει έντονα το περιβάλλον. Τα στερεά απόβλητα των βιομηχανιών της ΒΙ.ΠΕ. προωθούνται επίσης στην ίδια χωματερή. Πρόσθετες περιβαλλοντικές πιέσεις στο φυσικό περιβάλλον αποτελούν ακόμη η διάνοιξη οδικών δικτύων, η λαθροθηρία, και η λαθροϋλοτομία. δ. Πιέσεις στο φυσικό τοπίο Η επέκταση της αστικής περιοχής, και ιδιαίτερα η εκτός σχεδίου δόμηση, ο περιορισμός των υψηλών δασών (κυρίως από τις πυρκαγιές και από την έντονη βόσκηση), η μείωση της φυσικής βλάστησης λόγω περιορισμού των καλλιεργειών, η αναβάθμιση των τεχνικών υποδομών έχουν αλλοιώσει το φυσικό τοπίο. Η αλλοίωση και η υποβάθμιση εμφανίζεται έντονη στον παρατηρητή που βρίσκεται μέσα στον αστικό ιστό. Αντίθετα, στον παρατηρητή που ατενίζει το οροπέδιο από τους λόφους που το περιβάλλουν, το τοπίο παραμένει εξαίρετο λόγω της μορφολογίας και της σύνθεσης βουνό-λίμνηνησίδες και της βλάστησης που εξακολουθεί να υπάρχει σε σημαντικό τμήμα του οροπεδίου. Συνοψίζοντας, με εξαίρεση τις περιοχές κοντά στην πολεοδομημένη περιοχή, το φυσικό περιβάλλον της περιοχής, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί μέσα από τους φυσικούς παράγοντες και τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες, διατηρείται σε ό,τι αφορά τις παραλίμνιες περιοχές σε μάλλον ικανοποιητικό επίπεδο, ενώ σε ότι αφορά τη λίμνη σε χαμηλό επίπεδο. Η λίμνη Παμβώτιδα αποτελεί αξιόλογο βιότοπο και είναι αναπόσπαστο στοιχείο του τοπίου και της ιστορίας της περιοχής, όμως δέχεται πιέσεις που την έχουν υποβαθμίσει ως ενδιαίτημα για την πανίδα. Η περιήγηση στην περιοχή αλλά, οι επαφές/συζητήσεις με αρμόδιους φορείς αλλά και η ενδελεχής επισκόπηση της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης για την περιοχή κατέδειξαν ότι τα σημαντικότερα στοιχεία για την περιγραφή της κατάστασης του περιβάλλοντος και των σημαντικών επιπτώσεων από τις οικονομικές δραστηριότητες είναι τα εξής: Δεν υπάρχουν βαριές, «οχλούσες» βιομηχανίες Υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με την θέση των υφιστάμενων πτηνοτροφείων καθώς και με τη διάθεση των αποβλήτων τους Υπάρχει σοβαρό πρόβλημα σχετικά με τους αγωγούς των όμβριων υδάτων και των αστικών λυμάτων τα οποία καταλήγουν στη λίμνη Υπάρχει ασάφεια ως προς την οριοθέτηση της περιοχής (Α1) της περιοχής οικοανάπτυξης καθώς και στην οριοθέτηση του «αιγιαλού» (όχθη της λίμνης) Δεν υπάρχουν δασικοί χάρτες και διαχειριστικές μελέτες για τα δάση, τις δασικές εκτάσεις και τις χορτολιβαδικές εκτάσεις της περιοχής Στη συνέχεια σχολιάζονται δύο προβλήματα υποδομών που σχετίζονται ιδιαίτερα με την προστασία του περιβάλλοντος της περιοχής, όχι μόνον από πλευράς ρύπανσης αλλά από πλευράς γενικότερης υποβάθμισης της εύρυθμης λειτουργίας του χώρου. Η Εγνατία Οδός και το περιβάλλον Η Εγνατία οδός τέμνει σχεδόν στο μέσον τον Δήμο Παμβώτιδος και είναι προφανές ότι λειτουργεί ως φράγμα για την επικοινωνία των δύο τμημάτων του όσον αφορά οχήματα, ανθρώπους και ζώα και μάλιστα σε μια πεδινή περιοχή με πυκνό δίκτυο οικισμών και ακόμα πυκνότερο δίκτυο κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων. Η οδός έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και διαπιστώνεται στην πράξη ότι οι προβλέψεις της 32

33 όσον αφορά τα σχετικά περάσματα δεν είναι επαρκείς, στο σύνολο της περιοχής Κατσικάς, Μπάφρα, Κουτσελιό, Δροσοχώρι. Απαιτείται κατόπιν αυτού η εξέταση της δυνατότητας αύξησης των περασμάτων έστω και εκ των υστέρων σε ορισμένα σημεία (με τοπικές διατρήσεις). Η γειτνίαση της οδού με οικισμούς της περιοχής εύλογα δημιουργεί την ανησυχία για τα προβλήματα θορύβου κατά τη φάση λειτουργίας του έργου. Σημειώνεται ωστόσο ότι ως πάγια τακτική του ΥΠΕΧΩΔΕ, όλα τα έργα οδοποιίας περιλαμβάνουν ρητό περιβαλλοντικό όρο για παρακολούθηση της στάθμης του θορύβου με την έναρξη λειτουργίας του έργου σε όλα τα σημεία ύπαρξης κτισμάτων ή ορίων οικισμών σε απόσταση μικρότερη των 200 μέτρων από τον άξονα της οδού και την τοποθέτηση ηχοπετασμάτων, εφόσον ο κυκλοφοριακός θόρυβος υπερβαίνει τα ισχύοντα θεσμοθετημένα όρια. Η πρακτική αυτή έχει ήδη εφαρμοσθεί στη Εγνατία οδό (π.χ. περιοχή Καβάλας) και εκτιμάται ότι θα εφαρμοσθεί και στην υπό μελέτη περιοχή, εφόσον απαιτηθεί. Εξ άλλου η οδός έχει κατασκευασθεί με επάρκεια διαστάσεων στο έρεισμα για την εκ των υστέρων τοποθέτηση τέτοιων ηχοπετασμάτων. Η Εγνατία οδός έχει επίσης καλυφθεί όπως απαιτείται ως πάγια και θεσμοθετημένη τακτική των μελετών οδοποιίας πριν από την κατασκευή του έργου- με τις αναγκαίες υδραυλικές μελέτες για την επάρκεια της λειτουργίας της όσον αφορά την απρόσκοπτη λειτουργία του υδρογραφικού δικτύου το οποίο τέμνει. Οι μελέτες αυτές είναι υποχρεωτικές και συνήθως από τους περιβαλλοντικούς όρους απαιτείται να αντιμετωπίζουν περίοδο επαναφοράς πλημμυρών 50ετίας. Για λόγους προληπτικούς θα ήταν σκόπιμο να ελεγχθεί αν κατασκευάσθηκαν στο πεδίο όλα τα προβλεπόμενα από τις μελέτες αυτές σχετικά έργα αποχέτευσης και αποστράγγισης της οδού. Τα πτηνοτροφεία κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις και το περιβάλλον Το θέμα όχι μόνον του μεγάλου αριθμού των πτηνοτροφείων, αλλά και το διάσπαρτο της εγκατάστασής τους, δημιουργεί σοβαρότατη υποβάθμιση όχι μόνον ρύπανσης υδάτων, αλλά και του συνόλου σχεδόν των χρήσεων γης της εξωαστικής περιοχής. Η συνεχιζόμενη τάση αύξησής τους στο σύνολο μάλιστα του Νομού Ιωαννίνων προβληματίζει και δικαίως όλους τους αρμόδιους για τις σχετικές αδειοδοτήσεις, με δεδομένο τον κορεσμό του χώρου και τα προβλήματα ρύπανσης των επιφανειακών νερών. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στο διάστημα από έως (11μηνο) χωροθετήθηκαν 25 κτηνοτροφικές μονάδες στο σύνολο του Νομού, εκ των οποίων 16 βρίσκονται στην περιοχή απορροής της λίμνης, με συνολική δυναμικότητα σε ισοδύναμα ζώα της τάξης των 896. Η προαναφερθείσα Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη της Λίμνης Παμβώτιδας Ιωαννίνων και των περιμετρικών αυτής περιοχών,διερεύνησε τις απόψεις των διαφόρων φορέων για την αντιμετώπιση του προβλήματος και σημειώνει: 1. «Από τη Χωροταξική Τομεακή και Αναπτυξιακή μελέτη Γεωργοκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων Ν. Ιωαννίνων προκύπτει ότι λόγω της λειτουργίας των πτηνοτροφικών και των λίγων χοιροτροφικών μονάδων προκαλούνται σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον και γι αυτό προτάθηκαν περιοχές για την εγκατάσταση νέων μονάδων εκτός Λεκανοπεδίου. Αυτοί οι χώροι δεν έχουν το χαρακτήρα κτηνοτροφικών πάρκων αλλά θεωρήθηκαν ως περιοχές κατάλληλες όπου μπορούν να εγκατασταθούν διάσπαρτα νέες κτηνοτροφικές μονάδες. 2. Από τη μελέτη «Αναθεώρηση 0 επέκταση ΖΟΕ πόλης Ιωαννίνων» που συντάχθηκε από το ΤΕΕ Τμήμα Ηπείρου και η οποία ανατέθηκε από τη Ν.Α. Ιωαννίνων προτάθηκε η επέκταση των ορίων της 33

34 ΖΟΕ και η απαγόρευση εγκατάστασης νέων πτηνοτροφικών και χοιροτροφικών μονάδων. 3. Οι απόψεις των υπηρεσιών είναι: Η Δ/νση Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Τμήμα Διαχείρισης Υδατικών Πόρων με το αρ. 4839/99 έγγραφο πρότεινε να απαγορευτεί η εγκατάσταση τέτοιων δραστηριοτήτων στην περιοχή Μιτσικελίου και στις περιοχές που λειτουργούν υδρογεωτρήσεις καθώς και γύρω από καταβόθρες προκειμένου να προστατευτούν τα υπόγεια νερά. Η Δ/νση Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Ηπείρου, συμφωνεί με την παραπάνω άποψη. Η Δ/νση Πολεοδομίας και Περιβάλλοντος Ν.Α. Ιωαννίνων με το αριθμ. 6615/ έγγραφο γνωστοποίησε ότι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι απόψεις των ΟΤΑ, και γύρω από τους μεγάλους οικισμούς να προσαυξηθεί η απόσταση κατά 25%. Η Δ/νση Γεωργίας της Ν.Α. Ιωαννίνων με το αρ.11879/1999 έγγραφο που εξέφρασε τις απόψεις της στη Ν.Α. Ιωαννίνων αναφέρει ότι στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων για εγκατάσταση κτηνοτροφικών μονάδων να προσαυξάνεται η απόσταση κατά 25% και να μην χωροθετηθούν κτηνοτροφικά πάρκα, αλλά οικιστικές ζώνες. Η Δ/νση Κτηνιατρικής της Ν.Α. Ιωαννίνων με το αρ. 4430/ μας προτείνει οι αποστάσεις μεταξύ των πτηνοτροφικών μονάδων να παραμείνουν ως έχουν διότι δεν δημιουργούνται προβλήματα υγείας των ζώων. 4. Η πλειοψηφία των ΟΤΑ της περιοχής έχει εκφράσει επιφυλάξεις για νέες χωροθετήσεις πτηνοτροφικών μονάδων και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αντίθετοι.» 2.6 Πολιτιστικό - Αρχιτεκτονικό - Ιστορικό Περιβάλλον Γενικά Το πολιτισμικό περιβάλλον του Νομού Ιωαννίνων, γενικότερα, χαρακτηρίζεται από την πληθώρα και μοναδικότητα των πόρων και αποτελεί σημαίνοντα παράγοντα έλξης της τουριστικής δραστηριότητας. Η ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή μελέτης χρονολογείται από την παλαιολιθική εποχή, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα των ανασκαφών στο λόφο της Καστρίτσας. Ως σημαντικοί σταθμοί του ιστορικού παρελθόντος της περιοχής των Ιωαννίνων, από τους αρχαίους χρόνους έως τα νεώτερα χρόνια, θεωρούνται η περίοδος του κράτους των Μολοσσών, του Δεσποτάτου της Ηπείρου και, κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας, η περίοδος διακυβέρνησης από τον Αλή Πασά. Εκτός αυτών, στην περιοχή μελέτης έλαβαν χώρα σημαντικές μάχες της απελευθέρωσης του , αλλά και του β παγκοσμίου πολέμου. Όμως, παρά το πλούσιο ιστορικό παρελθόν, ελάχιστες συστηματικές έρευνες και καταγραφές έχουν πραγματοποιηθεί, με συνέπεια το χαμηλό έως μηδενικό βαθμό αναγνωσιμότητας των όποιων λειψάνων και ιστορικών γεγονότων στο φυσικό χώρο Προστατευόμενα στοιχεία πολιτιστικού αποθέματος Κλασσικές Αρχαιότητες Οι κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι στην περιοχή μελέτης είναι οι ακόλουθοι: 1. Δ.Δ. Ιωαννίνων: γνωστά αρχαιολογικά ευρήματα αρμοδιότητας μας υπάρχουν μόνο στην περιοχή του Κάστρου και της Ακρόπολης Ιτς Καλέ. 2. Δ.Δ. Ανατολής: Σύμφωνα με με την ΙΒ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων εντός του Δ.Δ Ανατολής δεν υπάρχουν εντοπισμένα αρχαιολογικά λείψανα 34

35 αρμοδιότητας της υπηρεσίας. Τμήματα της διανομής Ανατολής του 1930 περιοχή 2 στο χάρτη Α.3.2 ανήκουν στον κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο Καστρίτσας (ΦΕΚ 154Β/ ). Εντός των ορίων της περιοχής αυτής ασκείται από την Υπηρεσία έλεγχος υπεδάφους και μορφής και υφίστανται και περιορισμοί δόμησης. 3. Δ.Δ Μπάφρας: Στο Δ.Δ Μπάφρας αναφέρεται η ύπαρξη λειψάνων ρωμαϊκών κτισμάτων. 4. Δ.Δ Νεοκαισάρειας: στη θέση «Χερσολίβαδο Κολωνιάτι» έχουν εντοπισθεί θεμέλια τοίχων και όστρακα χειροποίητων αγγείων προϊστορικών χρόνων. 5. Δ.Δ. Βασιλικής: Στη θέση «Γκορτσά» εντοπίσθηκαν, στη διάρκεια της παρακολούθησης των εργασιών διάνοιξης της Εγνατίας Οδού, επιφανειακά ευρήματα ύστερων ρωμαϊκών χρόνων. 6. Δ.Δ. Καστρίτσας: Σ αυτό το δημοτικό διαμέρισμα συγκεντρώνονται οι περισσότερο σημαντικές θέσεις του Δήμου Παμβώτιδος. Οι θέσεις βρίσκονται στο λόφο της Καστρίτσας, ο οποίος αποτελεί κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο (ΦΕΚ 35/Β / και ΦΕΚ 154/Β / ). Οι συντεταγμένες και η ακριβής περιγραφή του χώρου παρατίθενται αναλυτικά στο δεύτερο ΦΕΚ (2002). Αναλυτικά, τα μνημεία του κηρυγμένου χώρου είναι τα εξής: Λείψανα αρχαίας ακρόπολης, τα οποία διασώζονται σε μεγάλη έκταση και ύψος, στο βόρειο και κεντρικό τμήμα, στην κορυφή του υψώματος. Η ακρόπολη ορίζεται από ισχυρό πολυγωνικό τείχος, με περίμετρο μέτρων περίπου. Στον οριζόμενο από τον περίβολο των τειχών χώρο σώζονται πυκνά λείψανα της αρχαίας πόλης και ειδικότερα κτιρίων κλασσικών και ελληνιστικών χρόνων καθώς και επισκευών υστερορωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων. Η αρχαία πόλη ταυτίζεται μάλλον με την Τέκμωνα, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη των Μολοσσών μετά την Αμβρακία και διοικητικό κέντρο, η οποία ιδρύθηκε κατά τον 4ο 5ο αιώνα π.χ. και καταστράφηκε από τους Ρωμαίους. Η αρμόδια (ΙΒ') Εφορεία έχει πραγματοποιήσει ανασκαφές στο εσωτερικό της ακρόπολης. 1.Η Ιερά Μονή Αγ. Ιωάννου Προδρόμου, των βυζαντινών / μεταβυζαντινών χρόνων (κηρυγμένο μνημείο ΦΕΚ 152/Α'/ ), κτισμένη σε πλάτωμα σε κεντρικό σημείο του λόφου στο εσωτερικό της ακρόπολης και πάνω σε τμήμα αρχαίου τείχους. 2.Το παλαιολιθικό σπήλαιο (ανασκάφηκε από τον E. S. Higgs στο διάστημα ), στους δυτικούς πρόποδες του λόφου, το οποίο απέδωσε πλούσια κατάλοιπα (κατασκευές, λίθινα τέχνεργα και υπολείμματα πανίδας) εγκατάστασης κυνηγών τροφοσυλλεκτών της Ανώτερης Παλαιολιθικής. Η χρήση του χρονολογείται περίπου από το έως και χρόνια πριν από το παρόν. Το σπήλαιο Καστρίτσας είναι μοναδικό από πλευράς ευρημάτων και πληροφοριών στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων, αλλά και μια από τις σημαντικότερες παλαιολιθικές θέσεις στον Ελλαδικό χώρο. 3.Μικρότερο σπήλαιο (μη ανασκαμμένο), στους βόρειους πρόποδες του λόφου, με ενδείξεις χρήσης κατά τη Νεολιθική Εποχή και την Εποχή του Χαλκού. 4.Λείψανα κατοίκησης χρονολογούμενα από τους προϊστορικούς έως τους ελληνιστικούς χρόνους, καθώς και τάφοι, που εντοπίσθηκαν από τον Καθ. Δάκαρη και ανασκάφηκαν μερικά στους βόρειους και ανατολικούς πρόποδες του υψώματος. 5.Λείψανα φυλακείου (;) ιστορικών χρόνων στο νότιο τμήμα του λόφου και προς την κορυφή, καθώς και διάσπαρτα επιφανειακά ευρήματα ιστορικών χρόνων σε διάφορα τμήματα του λόφου. 6.Επιφανειακή κεραμική στα βραχώδη νότια πρανή, στα νοτιοδυτικά πρανή και στους νοτιοανατολικούς πρόποδες του λόφου. 7. Η ΙΒ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων ασκεί έλεγχο υπεδάφους και μορφής σε όλες τις κατασκευές εντός των ορίων του αρχαιολογικού χώρου. 7. Δ.Δ. Κατσικά: στη θέση του νέου Λυκείου Κατσικά εντοπίσθηκαν ευρήματα ελληνιστικών και πρωϊμότερων χρόνων. Από άλλες θέσεις προέρχονται επιφανειακά ευρήματα και λείψανα κτιρίων 35

36 8. Δ.Δ. Λογγάδων: από το δρόμο που οδηγεί από τους Λογγάδες προς τη Μάζια και μέσα στο χωριό προέρχονται τάφος και διάσπαρτα επιφανειακά ευρήματα. Βυζαντινά μνημεία Η περίοδος της Οθωμανικής κατάκτησης άφησε σημαντική κληρονομιά στην πόλη, εκτός από τα κτίρια κατοικιών και άλλα είδη κτισμάτων που έχουν πιο έντονη την οθωμανική προέλευση τους όπως Τζαμιά, Μεντρεσέδες, Σχολεία, Διοικητικά κτίρια, Τεκέδες, αρκετά από τα οποία σώζονται μέχρι και σήμερα, τον οποίων η κατασκευή χρονολογείται μεταξύ 1870 και Επίσης στην περιοχή μελέτης υπάρχουν ορισμένοι ναοί, τον οποίων η κατασκευή χρονολογείται την βυζαντινή περίοδο και έχουν κηρυχθεί ως μνημεία. Νεώτερα μνημεία Στην περιοχή μελέτης βρίσκονται πάνω από 110 κηρυγμένα διατηρητέα κτίρια. Η αρχιτεκτονική κληρονομιά των νεότερων χρόνων της πόλης περιλαμβάνει περίλαμπρα παραδοσιακά κτίρια μεγάλα και μικρά, καθώς και σημαντικά σύνολα. Ενδεικτικά αναφέρονται το πρώην Ιεροδιδασκαλείο της νήσου των Ιωαννίνων, η περίφημη Ζωσιμαία Σχολή, το κτίριο του ταχυδρομείου, το παλαιό και το νέο Δημαρχιακό μέγαρο κ.α. 2.7 Κοινωνικές Υποδομές Εκπαίδευση Πρωτοβάθμια-Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Σύμφωνα με στοιχεία της Δ/νσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Ν. Ιωαννίνων, που αφορούν στο σχολικό έτος , στην πόλη των Ιωαννίνων λειτουργούν 37 Δημοτικά Σχολεία εξυπηρετώντας μαθητές, επί συνόλου μαθητών στον Δήμο. Από τα σχολεία αυτά, 7 είναι ειδικά σχολεία, 2 πειραματικά και 2 ιδιωτικά. Όσον αφορά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στην πόλη των Ιωαννίνων λειτουργούν συνολικά 15 Γυμνάσια, στα οποία, το σχολικό έτος , φοιτούσαν μαθητές. Από αυτά 1 λειτουργεί ως πειραματικό, 1 εσπερινό και 1 μουσικό, ενώ λειτουργούν επίσης και τμήματα ένταξης για Α.Μ.Ε.Α. Τα γυμνάσια εξυπηρετούν και τους μαθητές των οικισμών Νεοχωρόπουλο, Ολυμπιάδα και Άμμος. Επίσης λειτουργούν 10 Λύκεια στα οποία, κατά το σχολικό έτος , φοιτούσαν μαθητές. Από αυτά 1 λύκειο είναι εσπερινό και 1 μουσικό. Ακόμη, στην πόλη των Ιωαννίνων λειτουργούν 6 Τ.Ε.Ε. (μέση επαγγελματική σχολή) στα οποία, το σχολικό έτος , φοιτούσαν μαθητές. Τέλος, λειτουργούν 1 δημόσιο Ι.Ε.Κ. και αρκετά ιδιωτικά Ι.Ε.Κ. και Κ.Ε.Κ. Οι υποδομές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που λειτουργούν στην περιοχή του Δήμου Ανατολής περιλαμβάνουν 6 Νηπιαγωγεία, 5 Δημοτικά, 1 Γυμνάσιο, και 1 Λύκειο. Οι υποδομές 36

37 εκπαίδευσης εξυπηρετούν στο Δήμο Ανατολής περίπου 1300 μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στο δήμο Παμβώτιδος οι υποδομές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που λειτουργούν στην περιοχή περιλαμβάνουν 3 Νηπιαγωγεία, 2 Δημοτικά Σχολεία, 3 Γυμνάσια και 1 Λύκειο, και εκτιμάται ότι εξυπηρετούν περίπου 300 μαθητές. Τριτοβάθμια εκπαίδευση Σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στα Ιωάννινα ξεχωρίζει το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το οποίο θεωρείται ένα από τα καλύτερα της χώρας, και στο οποίο φοιτούν φοιτητές. Το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων διαθέτει 7 σχολές οι οποίες είναι: η Φιλοσοφική Σχολή, η Σχολή Θετικών Επιστημών, η Σχολή Επιστημών Αγωγής,η Σχολή Επιστημών Υγείας, η Σχολή Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών,η Σχολή Καλών Τεχνώνκαι η Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών. Οι σχολές αυτές διαιρούνται σε 15 τμήματα. Η Πανεπιστημιούπολη βρίσκεται σε απόσταση έξι χλμ. από το κέντρο των Ιωαννίνων και είναι μια από τις μεγαλύτερες σε έκταση Πανεπιστημιουπόλεις στην Ελλάδα. Η πρόσβαση από την πόλη είναι εύκολη με αστική συγκοινωνία ή με αυτοκίνητο. Η Πανεπιστημιούπολη καλύπτει έκταση στρεμμάτων με εκτεταμένες περιοχές πρασίνου που περιβάλλουν τα κτιριακά συγκροτήματα, στα οποία στεγάζονται οι Σχολές και οι άλλες υπηρεσίες του Πανεπιστημίου. Τα κτίρια, συνολικού εμβαδού τ.μ., περιλαμβάνουν σύγχρονες εγκαταστάσεις αιθουσών διδασκαλίας, φοιτητικών και ερευνητικών εργαστηρίων, γραφείων και βιβλιοθηκών. Μαθήματα σε μεγάλα ακροατήρια γίνονται στα αμφιθέατρα, ενώ τα επιστημονικά συνέδρια και οι άλλες εκδηλώσεις πραγματοποιούνται στο Συνεδριακό Κέντρο του νεόδμητου κτιριακού συγκροτήματος της Ιατρικής Σχολής. Δυο μεγάλα κτιριακά συγκροτήματα στεγάζουν τις φοιτητικές κατοικίες σε μικρή απόσταση από τη Φοιτητική Λέσχη και άλλα τέσσερα απέναντι από το κτίριο της Διοίκησης. Ένα κτίριο πολλαπλών χρήσεων περιλαμβάνει το φοιτητικό εστιατόριο και την Αίθουσα Τελετών. Στο ίδιο κτίριο στεγάζεται η "Φηγός", το εστιατόριο, όπου η ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά και οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν ένα καλό γεύμα ή να εορτάσουν ένα χαρούμενο γεγονός, όπως είναι η απονομή των πτυχίων. Μια από τις ομορφότερες τοποθεσίες της Πανεπιστημιούπολης είναι το παλαιό Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου της Δουρούτης, κτισμένο τον 18ο αιώνα, το οποίο έχει αναπαλαιωθεί και χρησιμοποιείται ως Κέντρο Πολιτισμού του Πανεπιστημίου. Σε Επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο Δήμο Ανατολής λειτουργεί Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας & Πρόνοιας του ΤΕΙ Ηπείρου με τμήματα Νοσηλευτικής, βρεφονηπιοκομείας και Λογοθεραπείας και συνολικά φοιτητές. Επίσης στο Δημοτικό Διαμέρισμα Ανατολής στη θέση Ράχη Σαμή λειτουργεί τμήμα της Ανωτάτης Σχολής Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΑΣΠΑΙΤΕ) όπου προσφέρεται ετήσιο πρόγραμμα παιδαγωγικής κατάρτισης. 37

38 2.7.2 Υγεία-Πρόνοια Στα Ιωάννινα λειτουργούν 2 δημόσια Νοσοκομεία, α) το Γενικό Περιφερειακό Νοσοκομείο Γ. Χατζηκώστα στη συνοικία Αμπελόκηποι επί της Εθνικής Οδού Ιωαννίνων-Ηγουμενίτσας και β) το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, στο Νεοχωρόπουλο. Και τα δύο καλύπτουν ανάγκες σε επίπεδο νομού και Περιφέρειας. Επίσης λειτουργούν κέντρο πρώτων βοηθειών Ε.Σ.Υ., κλινικές Ι.Κ.Α., ιδιωτικές κλινικές, Κ.Α.Π.Η., γηροκομεία, παιδικοί και βρεφονηπιακοί σταθμοί, οικοτροφείο και φοιτητική εστία. Οι παραπάνω λειτουργίες συναντώνται κυρίως στο κέντρο της πόλης και λιγότερο στις εξωτερικές γειτονιές. Στον τομέα της υγείας οι δήμοι Ανατολής και Παμβώτιδος εξυπηρετούνται από τα Ιωάννινα. Στον τομέα της πρόνοιας στο δήμο Ανατολής υπάρχουν οι εξής υπηρεσίες εξυπηρέτησης του πολίτη: Αναπτυξιακή Επιχείρηση Δήμου Ανατολής η Κοινοτική Επιχείρηση Τουριστικής και Πολιτιστικής Ανάπτυξης Νεοκαισάρειας (ΚΕΤΠΑΝ) ΚΑΠΗ (Κέντρο Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωμένων) 1 Κατάστημα ΕΛΤΑ 2 υποκαταστήματα Τράπεζών 1 ΚΕΠ (Κέντρο Εξυπήρέτησης Πόλιτών) ΟΑΕΔ Περιφερειακό Ιατρείο Νεοκαισάρειας ΚΤΕΟ Τελωνείο Τέλος ένας Παιδικός Σταθμός λειτουργεί στους οικισμούς της Ανατολής και του Κατσικά αντίστοιχα Αθλητισμός Σε ό,τι αφορά τις οργανωμένες αθλητικές εγκαταστάσεις στην πόλη των Ιωαννίνων, δηλαδή εγκαταστάσεις που αποτελούν αθλητικούς πυρήνες Α ή Β τύπου, υπάρχει μόνο μια μονάδα στην περιοχή της Λιμνοπούλας, όπου λειτουργούν γήπεδο ποδοσφαίρου, κλεισστό κολυμβητήριο, εγκαταστάσεις κωπηλασίας και κλειστό γήπεδο μπάσκετ γυμναστήριο. Στο κέντρο της πόλης βρίσκεται το εθνικό στάδιο «Ζωσιμάδες» που λειτουργεί ως γήπεδο ποδοσφαίρου. Λόγω της θέσης στην οποία βρίσκεται, αυτός ο αθλητικός πυρήνας δεν έχει δυνατότητα περαιτέρω ανάπτυξης. Σε όλη την πόλη υπάρχουν αρκετά διάσπαρτα γήπεδα μπάσκετ και ποδοσφαίρου, τα οποία είναι ανοικτά και χωρίς υποδομές. Ακόμη, στο πάρκο Πυρσινέλα, το οποίο βρίσκεται στο νότιο όριο του Δήμου επί της Λ. Δωδώνης και εκτός του εγκεκριμένου σχεδίου, υπάρχουν γήπεδα τένις. Η αθλητική υποδομή του Δήμου Ανατολής περιλαμβάνει: 1 Ποδοσφαιρικό Γήπεδο στο Δ.Δ Ανατολής 3 Γήπεδα Μπάσκετ στο Δ.Δ Ανατολής 3 Γήπεδα Βόλεϊ στο Δ.Δ Ανατολής 38

39 2 Γήπεδα 5χ5 ποδοσφαίρου στο Δ.Δ Ανατολής 2 Γήπεδα Ποδοσφαίρου στο Δ.Δ Μπάφρας 1 Γήπεδο Μπάσκετ στο Δ.Δ Μπάφρας 1 Γήπεδο Ποδοσφαίρου στο Δ.Δ Νεοκαισάρειας 1 Γήπεδο Μπάσκετ στο Δ.Δ Νεοκαισάρειας 1 Γήπεδο 5χ5 ποδοσφαίρου στο Δ.Δ Νεοκαισάρειας Τέλος αξιοσημείωτο είναι ότι εντός των ορίων του Δήμου Ανατολής υπάρχει το Εθνικό Πανηπειρωτικό Αθλητικό κέντρο Ιωαννίνων το οποίο αποτελείται από (2 Γήπεδα ποδοσφαίρου με χόρτο και ένα ξερό, στίβο, γήπεδο μπάσκετ-βόλεϋ-χάντμπολ, τένις, 5χ5 και ποδηλατοδρόμίο) παρέχοντας την δυνατότητα στους κατοίκους του Δήμου Ανατολής, καθώς και της ευρύτερης περιοχής στην καλύτερη εξυπηρέτηση στον τομέα των αθλητικών δραστηριοτήτων. Όσον αφορά τις υποδομές αθλητισμού στο δήμο Παμβώτιδος, υπάρχουν τα εξής: 4 γήπεδα ποδοσφαίρου (Δ.Δ. Κατσικά, Καστρίτσης, Κουτσελιού, Μουζακαίων), 1 πίστα αγωνιστικών μηχανών -MotoCross- (Δ.Δ. Πλατανιάς) και από ένα γήπεδο για μπάσκετ, βόλεϊ και τένις (Δ.Δ. Κουτσελιού) Πολιτισμός Στα Ιωάννινα λειτουργούν αρκετά μουσεία και πολιτιστικά πνευματικά κέντρα, τα οποία βρίσκονται στην περιοχή του πολεοδομικού κέντρου με μεγαλύτερο το Αρχαιολογικό Μουσείο στα Λιθαρίτσια. Στο κέντρο πίσω από το Δημαρχείο βρίσκεται το κτίριο της Δημοτικής Bιβλιοθήκης. Ένα ανοικτό θέατρο είναι χωροθετημένο στην περιοχή της Αγ. Τριάδας. Ακόμη, λειτουργούν κινηματογραφικές αίθουσες με πιο πρόσφατο τον κινηματογράφο πολλαπλών αιθουσών στο παραλίμνιο ψυχαγωγικό πάρκο. Στην πόλη καταγράφηκαν 13 ναοί, ενώ άλλοι 4 βρίσκονται στις παρυφές των ορίων της πόλης. Πολλοί από αυτούς τους ναούς αποτελούν ιστορικά μνημεία. Ο δήμος Ανατολής διαθέτει τρία πνευματικά κέντρα, ένα σε κάθε οικισμό, τα οποία είναι: το Πνευματικό Πολιτιστικό Κέντρο Ανατολής, το πνευματικό κέντρο Νεοκαισάρειας και το πνευματικό κέντρο Μπάφρας. Όσον αφορά το δήμο Παμβώτιδος πνευματικό κέντρο διαθέτει μόνο το Δ.Δ. Μουζακαίων, ενώ του Δροσοχωρίου είναι υπό κατασκευή. 2.8 Μεταφορικά δίκτυα Ενεργειακά και βασικά δίκτυα τεχνικής υποδομής Μεταφορικό δίκτυο ευρύτερης περιοχής Οδικό δίκτυο Διοικητική ιεράρχηση κύριου οδικού δικτύου ευρύτερης περιοχής Ο.Τ.Α. Εθνικές Οδοί Η διοικητική ιεράρχηση του εθνικού οδικού δικτύου της ευρύτερης περιοχής του Δήμου Ιωαννιτών καθορίζεται από την Απόφ. ΔΜΕΟ/ε/Ο/1308/1995 και την Απόφ. ΔΜΕΟ/ε/Ο/450/2000. Σύμφωνα με τις 39

40 αποφάσεις αυτές οι εθνικές οδοί είναι οι εξής: 1. Ρίο Αντίρριο Μεσολόγγι Αγρίνιο Αμφιλοχία Άρτα Φιλιππιάδα Ιωάννινα Καλπάκι Κακαβιά, η οποία κατατάσσεται στο Πρωτεύον Εθνικό Οδικό Δίκτυο (Εθνική Οδός 5 και τμήμα της Εθνικής Οδού 20). Ο χαρακτηρισμός περιλαμβάνει και το τμήμα Δόμπολη Σουλίου Μ. Αλεξάνδρου Βορ. Ηπείρου 8ης Μεραρχίας εντός της πόλης των Ιωαννίνων. 2. Βόλος Α. Κ. Βελεστίνου Λάρισα Τρίκαλα Καλαμπάκα Γέφυρα Μουργκάνι Κατάρα Μέτσοβο Ιωάννινα Ηγουμενίτσα, η οποία κατατάσσεται στο Δευτερεύον Εθνικό Οδικό Δίκτυο (Εθνική Οδός 6). 3. Παράκαμψη Ιωαννίνων και των συνδετήριων της, η οποία κατατάσσεται στο Δευτερεύον Εθνικό Οδικό Δίκτυο. 4. Ανατολή Ιωάννινα και τα λειτουργούντα τμήματα της Π.Ε.Ο. 5, η οποία κατατάσσεται στο Τριτεύον Εθνικό Οδικό Δίκτυο (Παλαιά Εθνική Οδός 5). 5. Ιωάννινα Πεδινή Δωδώνη,η οποία κατατάσσεται στο Τριτεύον Εθνικό Οδικό Δίκτυο (Εθνική Οδός 17). Στο Πρωτεύον Εθνικό Οδικό Δίκτυο κατατάσσεται και η Εγνατία Οδός. Επαρχιακές Οδοί Ο καθορισμός των Επαρχιακών οδών του Νομού Ιωαννίνων περιέχεται στο ΒΔ 6/ και η κατάταξή τους ως πρωτεύουσες ή δευτερεύουσες έγινε με βάση την Απόφ. ΔΜΕΟ/ε/0/266/1995. Από την ευρύτερη περιοχή μελέτης διέρχονται οι εξής πρωτεύουσες Επαρχιακές Οδοί: 1. Περιφερειακή Οδός Λίμνης Ιωαννίνων, Επαρχιακή Οδός 1 (Επ.Ο. 1). Η Επ.Ο. 1 εμφανίζεται ως μελλοντική καθώς δεν έχει διανοιχτεί σε όλο το μήκος της. 2. Ιωάννινα Ανατολή Κατσικάς Καλέντζι κλπ, Επ.Ο Ανατολή (όρια πόλης Ιωαννίνων) Σταυράκι Μάρμαρα, Επ.Ο Η Επαρχιακή οδός Κουτσελιό - Μπάφρα - κόμβος Πεδινής (επί της ΕΟ Ιωαννίνων/ Αρτας) 5. Πρωτεύουσα Επαρχιακή Οδός Γέφυρα Μπαλντούμα (Ε.Ο.) Κράψη Ανατολική, ΕΠ.Ο. 35, 6. Δευτερεύουσα Επαρχιακή Οδός Κατσικάς Δροσοχώρι Δρίσκος Κράψη 7. Δευτερεύουσα Επαρχιακή Οδός Κουτσελιό Χαροκόπι Κορδολόϊα Χουλιαράδες Οι υπόλοιπες οδοί της περιοχής ανήκουν στο Δημοτικό, Κοινοτικό ή Αγροτικό οδικό δίκτυο. Λειτουργική θεώρηση του οδικού δικτύου της ευρύτερης περιοχής Η περιοχή μελέτης έχει, ως επί το πλείστον, αστικό και περιαστικό χαρακτήρα, ο οποίος προέκυψε από την τάση επέκτασης της πόλης και των οικισμών των υπόλοιπων Δημοτικών Διαμερισμάτων της περιοχής. Μάλιστα, εφόσον η τάση επέκτασης των οικισμών συνεχισθεί, μελλοντικά η ευρύτερη περιοχή θα αποκτήσει σχεδόν αποκλειστικά αστικό χαρακτήρα. Συνεπώς, δεν γίνεται διάκριση μεταξύ αστικών και υπεραστικών οδών και οι χαρακτηρισμοί που χρησιμοποιούνται είναι για όλο το οδικό δίκτυο της περιοχής: κύρια αρτηρία, 40

41 δευτερεύουσα αρτηρία και συλλεκτήρια οδός. Πρέπει να τονισθεί πως η παραπάνω πρόταση λαμβάνει υπόψη ότι η κυκλοφορία των σημαντικών αξόνων του Δήμου περιλαμβάνει υψηλό ποσοστό υπερτοπικών μετακινήσεων. Εντός της πόλης των Ιωαννίνων διέρχονται ή απολήγουν σημαντικοί οδικοί άξονες προς τέσσερις κατευθύνσεις με ιδιαίτερα υψηλή κυκλοφορία: α) προς Άρτα Πάτρα, (Ε.Ο. 5) β) προς Μέτσοβο Θεσσαλία, Μακεδονία, Θράκη και Τουρκία, (Ε.Ο. 6) γ) προς Ηγουμενίτσα και μέσω του λιμανιού της προς Ιταλία και Δυτική Ευρώπη, (Ε.Ο. 6) δ) προς Κόνιτσα Κακαβιά και Αλβανία, (Ε.Ο. 20) Οι οδοί αυτές παραλαμβάνουν: α) μετακινήσεις μεταξύ της πόλης των Ιωαννίνων και περιοχών των όμορων Δήμων του ευρύτερου πολεοδομικού συγκροτήματος της περιοχής (Δήμος Ανατολής, κλπ.) οι οποίες, ωστόσο, πρακτικά είναι ενδοαστικές μετακινήσεις, β) μεγαλύτερου μήκους μετακινήσεις μεταξύ της πόλης των Ιωαννίνων και περιοχών του υπόλοιπου Νομού, της χώρας και του εξωτερικού, γ) διαμπερείς μετακινήσεις μεταξύ άλλων περιοχών της χώρας, και δ) διαμπερή κυκλοφορία διεθνών μετακινήσεων. Σύμφωνα με τις Κυκλοφοριακές Μελέτες του 1996 και του 1999, η διαμπερής κυκλοφορία στο οδικό δίκτυο της πόλης είναι σημαντική και κυμαίνεται μεταξύ 20% και 35% της κυκλοφορίας των κεντρικών οδικών αξόνων της πόλης. Οι δύο Κυκλοφοριακές Μελέτες προσδιόρισαν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό διαμπερούς κυκλοφορίας χρησιμοποιεί τον άξονα Δόμπολη Σουλίου Λάμπρου Μ. Αλεξάνδρου. Μάλιστα, η Μελέτη του 1999 τονίζει ότι η διερχόμενη κυκλοφορία, παρά τον μεγάλο φόρτο και την προβληματική ροή της κυκλοφορίας στον άξονα αυτόν, προτιμάει να τον χρησιμοποιεί αντί της Βλαχόστρατας. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ακόμα και κεντρικές αστικές οδοί της πόλης των Ιωαννίνων μεταφέρουν σημαντικό υπεραστικό κυκλοφοριακό φόρτο. Επομένως, επιβεβαιώνεται η ενιαία ιεράρχηση του οδικού δικτύου του Δήμου. Οι Προδιαγραφές του ΥΠΕΧΩΔΕ για τη λειτουργική κατάταξη των οδικών δικτύων χρησιμοποιούν ως βασικό κριτήριο της ιεράρχησης τον ρόλο κάθε οδικού τμήματος (λειτουργικός χαρακτήρας), τον χαρακτήρα των ευρύτερων περιοχών που συνδέει και εξυπηρετεί η οδός (λειτουργική βαθμίδα), τη θέση της οδού σε περιοχές εντός ή εκτός σχεδίου και τη δυνατότητα πρόσβασης των παρόδιων (ομάδα οδού). Η υφιστάμενη λειτουργική ιεράρχηση παρουσιάζεται στον Πίνακα

42 Πίνακας 2.3 Λειτουργική κατάταξη του κύριου οδικού δικτύου της ευρύτερης περιοχής Ιεράρχηση Κύριες ΑρτηρίεςΥφιστάμενες Οδός Παράκαμψη Ιωαννίνων (τμήμα που έχει παραδοθεί στην κυκλοφορία) Κριτήρια Κατάταξης 1.Βαθμίδα Ι: Παράκαμψη μητροπολιτικού κέντρου ή κέντρων περιφέρειας 2.Ομάδα Β: Περιαστική, με περιορισμούς στην πρόσβαση παρόδιων Βλαχόστρατα (προσωρινά μέχρις ότου παραδοθεί σε χρήση όλη η Παράκαμψη Ιωαννίνων) Σ. Νικολάτου από Βλαχόστρατα ως Παράκαμψη (προσωρινά μέχρις ότου παραδοθεί σε χρήση όλη η Παράκαμψη Ιωαννίνων) 3.Βαθμίδα Ι: Παράκαμψη μητροπολίτου κέντρου ή κέντρων περιφέρειας 4.Ομάδα Γ: Περιαστική, χωρίς περιορισμούς στην πρόσβαση παρόδιων 5.Η κατηγορία ΓΙ θεωρείται ιδιαίτερα προβληματική [3, Πίνακας 2-3] Κύριες Παράκαμψη Ιωαννίνων ΑρτηρίεςΠροβλεπόμενες 6.Βαθμίδα Ι: Παράκαμψη μητροπολιτικού κέντρου ή κέντρων περιφέρειας 7.Ομάδα Β: Περιαστική, με περιορισμούς στην πρόσβαση παρόδιων ΣυλλεκτήριεςΥφιστάμενες Επαρχιακή Οδός 5 Από Βλαχόστρατα ως Μάρμαρα Οδός Καρδαμίτσια Μάρμαρα Από βόρειο κόμβο με Παράκαμψη / Βλαχόστρατα, μέσω Ολυμπιάδος, ως διασταύρωση με Επ.Ο. 5 Οδός Παράκαμψη / Βλαχόστρατα Σταυράκι Βόρεια πρόσβαση από Παράκαμψη / Βλαχόστρατα ως Σταυράκι και διασταύρωση με Επ.Ο. 5 8.Βαθμίδα ΙII: Προσπέλαση προς οδό λειτουργικής βαθμίδας Ι και Σύνδεση μικρών δημοτικών ή κοινοτικών διαμερισμάτων με κέντρο τοπικής ακτινοβολίας 9.Ομάδα Γ: 42

43 Ιεράρχηση Οδός Οδός Παράκαμψη / Βλαχόστρατα Κάτω Μάρμαρα Οδός Παράκαμψη / Βλαχόστρατα Νεοχωρόπουλο Κριτήρια Κατάταξης Περιαστική, χωρίς περιορισμούς στην πρόσβαση παρόδιων Περιλαμβάνει τμήμα της οδού Νικολάτου και αποτελεί την κύρια πρόσβαση στο κέντρο του οικισμού Οδός Παράκαμψη / Βλαχόστρατα Πανεπιστήμιο Από διασταύρωση με οδό προς Νεοχωρόπουλο ως είσοδο Πανεπιστημίου μέσω Νεοχωρόπουλου Ανισόπεδοι κόμβοι περιοχής μελέτης Στην περιοχή μελέτης υπάρχει μόνο ένας ανισόπεδος κόμβος που συνδέει την Εγνατία με την περιοχή. Συγκεκριμένα η διασύνδεση της Εγνατίας με το οδικό σύστημα που λειτουργεί στην ευρύτερη περιοχή προβλέπεται ως εξής: Ανισόπεδος κόμβος με την Ε.Ο. Αντίρριο / Ιωάννινα στην ευρύτερη περιοχή (Πεδινή) των οικισμών Κατσικά Κουτσελιού. Έντεκα (11) Κάτω Διαβάσεις και δύο (2) Πάνω Διαβάσεις στη συμβολή με τους σημαντικότερους τοπικούς και επαρχιακούς δρόμους. Οι διασταυρώσεις της Παράκαμψης με τις κάθετες οδούς είναι διαμορφωμένες με νησίδες και προβλέπεται τοποθέτηση σηματοδότησης. Οι διασταυρώσεις της Βλαχόστρατας είναι σηματοδοτούμενες. Δίκτυο υπεραστικών συγκοινωνιών Λεωφορειακή σύνδεση Η υπεραστική συγκοινωνία στην περιοχή εκτελείται με λεωφορεία των ΚΤΕΛ, κατά κύριο λόγο του ΚΤΕΛ Ν. Ιωαννίνων αλλά και άλλων Νομών. Στα πλαίσια μελέτης που εκπόνησε το ΚΤΕΛ Ν. Ιωαννίνων έγινε παρουσίαση των βασικών στοιχείων της λειτουργίας του ΚΤΕΛ στην πόλη. Συγκεκριμένα, το ΚΤΕΛ Ιωαννίνων λειτουργεί δύο τερματικούς σταθμούς, στις οδούς Ζωσιμάδων και Μπιζανίου. Καταγράφηκαν 133 δρομολόγια ημερησίως (κατά μέσο όρο). Ο μέσος όρος των δρομολογίων κατά τις καθημερινές ήταν 157 δρομολόγια. Ο χρόνος έναρξης των δρομολογίων ήταν στις 05:00 και ο χρόνος λήξης στις 24:00. Σύμφωνα με εκτίμηση της μελέτης των ΚΤΕΛ, ο μέσος όρος επιβατών ήταν άτομα ημερησίως. Η πόλη των Ιωαννίνων συνδέεται με απευθείας δρομολόγια με τα περισσότερα από τα σημαντικά 43

44 αστικά κέντρα της επικράτειας. Για παράδειγμα αναφέρονται τα δρομολόγια προς Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πάτρα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ιστοσελίδας των ΚΤΕΛ. Δρομολόγιο 1. Ιωάννινα Αθήνα 2. Ιωάννινα Θεσσαλονίκη 3. Ιωάννινα Πάτρα Αριθμός δρομολογίων ημερησίως ΚΤΕΛ άλλων ΚΤΕΛ Ν. Ιωαννίνων Νομών Η συγκοινωνία με τους πλησιέστερους οικισμούς, τόσο της ευρύτερης περιοχής του Δήμου Ιωαννιτών όσο και των γειτονικών ΟΤΑ εκτελείται με τα λεωφορεία του αστικού ΚΤΕΛ Ιωαννίνων (ΚΤΕΑΛ). Τα σχετικά στοιχεία περιλαμβάνονται στο Κεφάλαιο που αναφέρεται στην πόλη των Ιωαννίνων. Σιδηροδρομικό δίκτυο Γενικά, όλη η Ήπειρος και η Δυτική Ελλάδα δεν διαθέτουν σιδηροδρομικό δίκτυο. Η κατασκευή σιδηροδρομικής σύνδεσης αποτελεί σημαντικό στόχο του χωροταξικού σχεδιασμού της Περιφέρειας Ηπείρου και του Νομού Ιωαννίνων, όπως και του αναπτυξιακού προγράμματος των ελληνικών σιδηροδρόμων. Το τμήμα Ηγουμενίτσα-Καλαμπάκα-Κοζάνη του σιδηροδρομικού Δυτικού Άξονα (ο οποίος στο σύνολό του είναι έργο προτεραιότητας με αρ. 29 που εντάχθηκε στην αναθεώρηση των Διευρωπαϊκών Δικτύων) είναι σήμερα υπό μελέτη. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή ο σιδηροδρομικός σταθμός Ιωαννίνων προβλέπεται να χωροθετηθεί εντός του Δήμου Ιωαννιτών στην περιοχή Βοτανικού. Αεροπορικές Μεταφορές Ο Νομός Ιωαννίνων εξυπηρετείται από το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων. Αξιολόγηση της λειτουργίας του μεταφορικού δικτύου της ευρύτερης περιοχής Σύνδεση Δήμου με λοιπή χώρα Οι ανεπαρκείς συνδέσεις της περιοχής με την υπόλοιπη χώρα είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των Ιωαννίνων αλλά και όλης της Περιφέρειας Ηπείρου. Οι συνδέσεις με τις όμορες Περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και της Δυτικής Ελλάδας πραγματοποιούνται με οδικό δίκτυο χαμηλής στάθμης εξυπηρέτησης και, επομένως, η σύνδεση με την υπόλοιπη χώρα είναι προβληματική. Συγκεκριμένα, στο μεγαλύτερο μήκος τους οι συνδέσεις διαθέτουν ανεπαρκή διατομή και σε ορισμένες περιπτώσεις απαράδεκτα γεωμετρικά χαρακτηριστικά οριζόντιας και κατακόρυφης χάραξης. Επιπλέον, παρουσιάζουν δυσχέρεια λειτουργίας σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες, οι οποίες μάλιστα παρατηρούνται συχνά κατά τη διάρκεια του έτους. Σύμφωνα με τα Χωροταξικά Σχέδια τόσο της Περιφέρειας όσο και του Νομού η υστέρηση στην ανάπτυξη της περιοχής και η απομόνωση της Περιφέρειας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ελλιπή μεταφορική σύνδεση με την υπόλοιπη χώρα. Για τον λόγο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντική η ολοκλήρωση των μεγάλων μεταφορικών υποδομών σύνδεσης της Ηπείρου με την υπόλοιπη Ελλάδα και τη Δυτική Βαλκανική. Με την ολοκλήρωση αυτών των έργων και μέσω του λιμένα της Ηγουμενίτσας θα ολοκληρωθεί η σύνδεση και με τη Δυτική Ευρώπη και θα καταστεί η Περιφέρεια ως «η βασική πύλη της Χώρας προς τη Δύση και ως κόμβος μεταφορών 44

45 στον ελλαδικό χώρο» (Περιφερειακό πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης). Τα κύρια έργα που κατασκευάζονται, μελετώνται ή προγραμματίζονται και θα βελτιώσουν την κατάσταση είναι: 1.Η Ιόνια οδός (Δυτικός Άξονας), η οποία προβλέπεται να διέλθει δυτικά της Παράκαμψης της πόλης 2.Η σιδηροδρομική σύνδεση, η οποία προβλέπεται να διέλθει νότια της πόλης, με σταθμό στην περιοχή του Κατσικά. Η Ιόνια οδός θα βελτιώσει τις συνδέσεις του Δήμου με τη Δυτική Ελλάδα, την Πελοπόννησο και την Αθήνα. Επίσης, θα βελτιώσει την σύνδεση με την Αλβανία. Τέλος, η σιδηροδρομική σύνδεση θα ολοκληρώσει ένα εναλλακτικό δίκτυο, ιδιαίτερα σημαντικό για τις εμπορευματικές μεταφορές. Ωστόσο η κατάσταση έχει βελτιωθεί με την ολοκλήρωση της Εγνατίας, η οποία συνδέει ιδιαίτερα ικανοποιητικά τα Ιωάννινα με τις Περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας και Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης. Επίσης, προσφέρει συνδέσεις με την Νότια Βαλκανική και την Τουρκία. Εν μέρει βελτιώθηκε και η σύνδεση με τη Θεσσαλία και μέσω αυτής με την Αθήνα και την υπόλοιπη χώρα. Σύνδεση περιαστικών Δημοτικών Διαμερισμάτων με έδρα Δήμου Η σύνδεση των περιαστικών Δημοτικών Διαμερισμάτων και περιοχών της περιοχής με την πόλη των Ιωαννίνων και το ευρύτερο οδικό δίκτυο γίνεται μέσω άμεσων ακτινωτών οδικών συνδέσεων. Σε ορισμένα τμήματα οι οδοί αυτοί δεν έχουν ικανοποιητικά χαρακτηριστικά. Υπάρχουν δύο κατηγορίες τμημάτων που παρουσιάζουν προβλήματα: 1.Εντός παλαιών οικισμών όπου υπάρχουν οδοί με μικρό πλάτος και με διασταυρώσεις χωρίς ορατότητα, π.χ. στο κέντρο του Νεοχωρόπουλου, των Μαρμάρων, κλπ. 2.Σε λοφώδεις περιοχές όπου υπάρχουν οδοί μικρού πλάτους, μεγάλων κατά μήκος κλίσεων, με ανακάμπτοντες ελιγμούς και κακή ορατότητα, π.χ. Δροσιά, Πεντέλη, Καρδαμίτσια. Ιδιαίτερο πρόβλημα παρουσιάζεται στις οδούς Α. Βελουχιώτη, Καπετάν Κλείδη, Καπετάν Χασιώτη, οι οποίες έχουν μικρό πλάτος και σε σημεία μεγάλες κλίσεις. Ανεπαρκέστατη κρίνεται η οριζόντια και η κατακόρυφη σήμανση όλων των κατηγοριών (ρυθμιστική, προειδοποιητική και πληροφοριακή) και απαιτείται συμπλήρωση και συντήρηση Ενέργεια Το δίκτυο της ΔΕΗ καλύπτει το σύνολο της περιοχής, και περιλαμβάνει: 1.το εθνικό δίκτυο υψηλής τάσης 150 KV 45

46 2.το δίκτυο μέσης τάσης 15 KV 3.το δίκτυο χαμηλής τάσης KV. Με το εθνικό δίκτυο είναι συνδεδεμένο και το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο του ποταμού Λούρου, που χρησιμοποιείται ιδιαίτερα σε περιόδους έντονων βροχοπτώσεων. Η γραμμή εθνικού δικτύου υψηλής τάσης εκτείνεται από νότια προς βόρεια, διέρχεται δυτικά του οικισμού Νεοχωρόπουλου και διασχίζει τα Κάτω Μάρμαρα, το Σταυράκι και τα Καρδαμίτσια. Στον τομέα του φυσικού αερίου προβλέπεται η σύνδεση της της περιοχής με τον αγωγό που θα κατασκευαστεί για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Ελλάδα στην Ιταλία Τηλεπικοινωνίες Υπάρχει πλήρες δίκτυο ΟΤΕ και κινητής τηλεφωνίας που καλύπτει όλη την έκταση της περιοχής μελέτης Ύδρευση, αποχέτευση, απορρίμματα Ύδρευση Τα έργα ύδρευσης και αποχέτευσης είναι στην περιοχή ευθύνης της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης Αποχέτευσης Ιωαννίνων (Δ.Ε.Υ.Α.Ι.) που συστάθηκε με το Ν. 1069/80. Η Δ.Ε.Υ.Α.Ι. εξυπηρετεί τις ανάγκες του πολεοδομικού συγκροτήματος Ιωαννίνων καθώς και μέρος των αναγκών των Δ.Δ. Ανατολής, Περάματος και Κρύας. Επιπλέον υπάρχει και ο Σύνδεσμος Δήμων και Κοινοτήτων Λεκανοπεδίου Ιωαννίνων (ΣΥ.Δ.Κ.Λ.Ι.) που εξυπηρετεί τους οικισμούς που ανήκουν στο δήμο Παμβώτιδος. Ο συνολικά εξυπηρετούμενος πληθυσμός του δικτύου ύδρευσης Ιωαννίνων εκτιμάται σε περίπου ισοδύναμους κατοίκους, λαμβάνοντας υπόψη τις υπάρχουσες χρήσεις νερού και τον επίσημα απογεγραμμένο μόνιμο πληθυσμό της πόλης καθώς και τις στρατιωτικές μονάδες, τους ειδικούς καταναλωτές, τα πανεπιστημιακά ιδρύματα και τους ετεροδημότες που κατοικούν στην πόλη. Τα νερά του Β.Δ. τμήματος του όρους Μιτσικέλι, δημιουργούν τον κύριο υδροφόρο ορίζοντα του Λεκανοπεδίου, ο οποίος όταν είναι πλήρης, υπερχειλίζει μέσω των πηγών Κρύας και Τούμπας. Στην περιοχή των ανωτέρω πηγών, έχουν ανορυχθεί γεωτρήσεις για την ύδρευση της πόλης, από τις πηγές Κρύας, και την ύδρευση των πιο απομακρυσμένων διαμερισμάτων από τις πηγές Τούμπας. Η ύδρευση της πόλης εξασφαλίζεται από την πηγή της Κρύας που βρίσκεται σε απόσταση 8 χλμ. από την πόλη και από 5 γεωτρήσεις βάθους 70-80μ. στην ίδια περιοχή. Από τις γεωτρήσεις το νερό συγκεντρώνεται σε κεντρικό αντλιοστάσιο και από εκεί καταθλίβεται προς δύο δεξαμενές της πόλης, στις ΒΔ παρυφές, όπου με δύο υφιστάμενα αντλιοστάσια γίνεται αναρρύθμιση της παροχής και εξασφαλίζεται επαρκές υδραυλικό φορτίο. Η υδροδότηση των περιοχών που εξυπηρετεί το ΣΥ.Δ.Κ.Λ.Ι. γίνεται από τις πηγές της Τούμπας. Το εξωτερικό υδραγωγείο τροφοδοτεί με καταθλιπτικούς αγωγούς τις δεξαμενές της πόλης. Κατ εξαίρεση, οι περιοχές των Καρδαμιτσίων, των Αμπελοκήπων και της Εξοχής υδρεύονται μέσω υδρομέτρων απευθείας χωρίς τη μεσολάβηση δεξαμενών. Οι βασικοί αγωγοί του δικτύου είναι με ροή βαρύτητας υπό πίεση σε κλειστό κύκλωμα. 46

47 Οι ανάγκες ύδρευσης της πόλης καλύπτονται ικανοποιητικά από τους υπάρχοντες υδατικούς πόρους. Παρόλα' αυτά από τα περίπου 8 εκατ. μ3 νερού που αντλούνται από το αντλιοστάσιο της Κρύας μόνο τα 5 εκατ. μ3 είναι τιμολογούμενα, δηλαδή περίπου το 60% της αντλούμενης ποσότητας είναι τιμολογούμενο. Η διαφορά αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στις απώλειες του δικτύου. Επισημαίνεται ότι, από μελέτη που εκπονήθηκε στα πλαίσια του προγράμματος SPRINT (περιλάμβανε 30 ΔΕΥΑ της χώρας) και είχε ως στόχο την εξέταση της παλαιότητας των δικτύων ύδρευσης, προέκυψε ότι το δίκτυο της πόλης των Ιωαννίνων είναι το παλαιότερο των εξεταζόμενων πόλεων. Ειδικότερα, από τη μελέτη προέκυψε ότι: 1.το 50% του δικτύου είναι παλαιότητας ετών 2.το 14% είναι παλαιότητας ετών 3.το 34% είναι παλαιότητας 5-15 ετών 4.το 2% είναι παλαιότητας 0-5 ετών. Τα σημαντικότερα προβλήματα/ανάγκες στον τομέα της ύδρευσης σύμφωνα με τους αρμόδιους της Δ.Ε.Υ.Α.Ι. είναι: 1.διαρροές λόγω παλαιότητας του δικτύου 2.μικρές διατομές αγωγών σε μεγάλο ποσοστό των παλαιών τμημάτων 3.ανάγκη επέκτασης προς νέες περιοχές 4.έλλειψη δεξαμενών και 5.ανάγκη εκσυγχρονισμού του μηχανισμού παρακολούθησης και συντήρησης του δικτύου (ΤΑΠ Ιωαννιτών, Γραφείο Δοξιάδη, 1997). Αποχέτευση Τα έργα αποχέτευσης είναι το κύριο αντικείμενο της Δ.Ε.Υ.Α.Ι. Τα δίκτυα αποχέτευσης ομβρίωνακαθάρτων είναι σχετικά καινούργια (η κατασκευή τους ξεκίνησε το 1977). Οι συλλεκτήρες ομβρίων είναι κατασκευασμένοι από αμίαντο, σκυρόδεμα και PVC. Δίκτυο ομβρίων Τα όμβρια της πόλης οδηγούνται με 17 κύριους συλλεκτήρες στη λίμνη Παμβώτιδα. Το ίδιο ισχύει και για τους οικισμούς Ανατολής και Κατσικά. Δεν υπάρχει, ούτε προβλέπεται να υπάρξει, ενδιάμεση επεξεργασία. Με τη μεταφορά των ομβρίων μεταφέρονται ρύποι που προέρχονται από την έκπλυση των δρόμων, αλλά και οργανικά φορτία από παράνομες συνδέσεις δραστηριοτήτων που δεν είναι ακόμα συνδεδεμένες στο δίκτυο ακαθάρτων. Η Διαχειριστική Μελέτη της Λίμνης εκτιμά ότι ένα 10% των αστικών λυμάτων εξακολουθεί να διοχετεύεται παράνομα στο δίκτυο ομβρίων της πόλης. ριοχές Σεισμόπληκτα, Τσιφλικόπουλο, Δροσιά και Πεντέλη.Οι συλλεκτήρες ομβρίων καλύπτουν τις κύριες οδούς πλήρως, όμως το δίκτυο δευτερευόντων αγωγών είναι σχετικά περιορισμένο. Υπάρχει πρόγραμμα κατασκευής αγωγών ομβρίων και ακαθάρτων σε μικρότερες οδούς στις περιοχές Κάστρο, Πλατεία, Λούτσα, Καλούτσιανη, Μάτσικα, Γήπεδο, Καλλιθέα-Αγ. Τριάδα-Αγ. Απόστολοι, Αμπελόκηπους, Κιάφα, Βελισσάριο, Κάτω Νεοχωρόπουλο και Βρυσούλα. Δίκτυα ομβρίων δεν διαθέτουν οι πε 47

48 Δίκτυο ακαθάρτων Το δίκτυο αποχέτευσης ακαθάρτων άρχισε να κατασκευάζεται από τη Δ.Ε.Υ.Α.Ι. το 1977 και παρέμεινε ανενεργό για μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε μετατράπηκε σε κλειστό στεγανό βόθρο. Ωστόσο με τη συστηματική συντήρηση και τους ελέγχους αποκαταστάθηκε και τέθηκε σε λειτουργία. Σήμερα το πρωτεύον δίκτυο αποχέτευσης έχει κατασκευαστεί σχεδόν εξ ολοκλήρου. Το δίκτυο ακαθάρτων της πόλης των Ιωαννίνων προορίζεται μόνο για οικιακά λύματα. Εκτείνεται σε ολόκληρο το ρυμοτομικό σχέδιο της πόλης, σχεδόν στρ. και επιπλέον στο Δ.Δ. Ανατολής καθώς και στην προβλεπόμενη επέκταση της πόλης, στρ. Περιλαμβάνει ακόμη τα Δ.Δ. Περάματος, Ελεούσας, Αγ. Ιωάννου, Κατσικά και την Πανεπιστημιούπολη Ιωαννίνων. Προγραμματίζεται η κατασκευή δευτερευόντων αγωγών στις οδούς όπου θα κατασκευαστούν και αγωγοί ομβρίων (βλ. προηγούμενη παράγραφο). Δεν διαθέτουν δίκτυο ακαθάρτων οι περιοχές Σεισμόπληκτα (εκτός από το ανατολικό τμήμα), Τσιφλικόπουλο, Δροσιά, Πεντέλη. Όλες αυτές οι περιοχές εξυπηρετούνται σήμερα με βόθρους. Εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων Τα ακάθαρτα καταλήγουν σε εγκατάσταση βιολογικού καθαρισμού που βρίσκεται στο Δήμο Περάματος (κοντά στον οικισμό της Κρύας) και η οποία επεξεργάζεται και τα βοθρολύματα της πόλης. Ο βιολογικός καθαρισμός είναι κατασκευασμένος με την πρόβλεψη να εξυπηρετήσει κατοίκους, με χρονικό ορίζοντα το Εδώ και λίγο καιρό λειτουργεί και η τριτοβάθμια επεξεργασία από την εταιρεία που κατασκεύασε το έργο, τη ΘΕΜΕΛΙΟΔΟΜΗ, ενώ προβλέπεται η παράδοση του έργου στη Δ.Ε.Υ.Α.Ι. τον επόμενο μήνα. Μετά την επεξεργασία τα λύματα διοχετεύονται στην τάφρο της Λαψίστας και μέσω αυτής στον ποταμό Καλαμά, που διασχίζει το Νομό Θεσπρωτίας και εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος. Η μεταφορά των επεξεργασμένων λυμάτων από τις δεξαμενές στην Τάφρο γίνεται μέσω καναλιών και όχι με αγωγούς. Απορρίμματα Σήμερα λειτουργεί ένας ελεγχόμενος χώρος διάθεσης απορριμμάτων (χωματερή), όπου μεταφέρονται τα απορρίμματα της πόλης και πολλών Δ.Δ. του Λεκανοπεδίου Ιωαννίνων. Πρόκειται για την χωματερή της Δουρούτης που βρίσκεται στο Δήμο Μπιζανίου. Η χωματερή έκτασης 60 στρ., αν κι έχει αναβαθμιστεί σε σχέση με το παρελθόν, εξακολουθεί να μην ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις και χρειάζεται εξυγίανση και αποκατάσταση. Η διαχείρισή της γίνεται από το Δήμο ενώ δεν έχει συσταθεί δημοτική επιχείρηση με τέτοιο αντικείμενο. Η δυναμικότητα της χωματερής είναι 500 m3/ημέρα ενώ οι παραγόμενες ποσότητες απορριμμάτων, που είναι οικιακής κυρίως προέλευσης, ανέρχονται κατ' εκτίμηση σε 465 m 3/ημέρα. Δεν υπάρχει πρόγραμμα ανακύκλωσης των απορριμμάτων. Ο χώρος ελεγχόμενης διάθεσης εξυπηρετεί τους Δήμους Ιωαννιτών, Παμβώτιδος, Περάματος, Πασσαρώνος, Δωδώνης, Εκάλης, Ανατολής και Μπιζανίου. Υπάρχουν έντονες πιέσεις για κλείσιμο της χωματερής της Δουρούτης ενόψει της χωροθέτησης νέου χώρου για Χ.Υ.Τ.Α. Σε στάδιο έναρξης της διαδικασίας κατασκευής βρίσκεται ο νέος ΧΥΤΑ Ιωαννίνων σε περιοχή του Δ.Δ. Ελληνικού του Δήμου Κατσανοχωρίων. (Δήμος που γειτνιάζει με το Δήμο Παμβώτιδος). Σημειωτέον ότι εκκρεμεί προσφυγή του Δήμου Ιωαννιτών στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά της απόφασης του Γ.Γ. Περιφέρειας Ηπείρου για τη χωροθέτηση του ΧΥΤΑ. 48

49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 3.1 Κατευθύνσεις των ανώτερων επιπέδων χωροταξικού σχεδιασμού Χωροταξικός σχεδιασμός Περιφέρειας Ηπείρου Οι ακόλουθοι στόχοι και κατευθύνσεις της Αναθεώρησης και Εξειδίκευσης του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Π.Π.Χ.Σ.Α.Α.) της Περιφέρειας Ηπείρου, που ολοκληρώθηκε το 2015 αφορούν την περιοχή και διαγράφουν το πλαίσιο «υπερκείμενων κατευθύνσεων» για τους δήμους της περιοχής μελέτης. Άξονες ανάπτυξης Ο παραδοσιακά διαμορφωμένος αναπτυξιακός άξονας της Ηπείρου δεν είναι αυτός που δημιουργείται από τη χάραξη της Εγνατίας με διεύθυνση Ανατολής Δύσης, αλλά αυτός που υπαγορεύτηκε από τη γεωγραφική μορφολογία και την ιστορική εξέλιξη της περιοχής. Πρόκειται για τον άξονα Κακκαβιά Ιωάννινα Άρτα Αιτωλοακαρνανία, αλλά και τον παράλληλο παραλιακό Ηγουμενίτσα Πρέβεζα Αμφιλοχία που αναδύθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες ταυτόχρονα με την τουριστική ανάπτυξη ορισμένων παράκτιων περιοχών της Ηπείρου. Η θεώρηση αυτή είναι συμβατή και με την πρόσφατα διατυπωμένη αναγνώριση του ενιαίου διεθνούς διαδρόμου Αδριατικής Ιονίου (EU Strategy for the Adriatic - Ionian Region EUSAIR) Οι άξονες αυτοί συνιστούν τμήμα του διαδρόμου αυτού όπως αυτός αναγνωρίζεται και επιχειρείται να αναβαθμιστεί και μέσα από την περιφερειακή πολιτική της ΕΕ. Έτσι, η παραγωγική ραχοκοκαλιά της Ηπείρου διατηρείται επί του παρόντος στη διεύθυνση Βορρά - Νότου, ενώ η εγκάρσια χάραξης της Εγνατίας έχει ακόμα σημαντικά περιθώρια αξιοποίησης. Η υλοποίηση του Δυτικού Άξονα, έστω και μέχρι τα Ιωάννινα σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα με προοπτική την επέκτασή του μέχρι τα Ελληνοαλβανικά σύνορα, μπορεί ν αποτελέσει σημαντικό αναπτυξιακό εργαλείο για την Ήπειρο. Τέλος, ένας ακόμα «δυνάμει» άξονας ανάπτυξης ο οποίος επίσης διατρέχει την Περιφέρεια κατά τη διεύθυνση Βορρά - Νότου, είναι αυτός που υλοποιείται από την οροσειρά της Πίνδου με την έννοια της διαχείρισης, προβολής, αξιοποίησης και προστασίας του φυσικού πλούτου και του πολιτισμικού κεφαλαίου των ορεινών περιοχών της Ηπείρου. Τα Ιωάννινα, έδρα της Περιφέρειας και πρωτεύων εθνικός πόλος (σύμφωνα με το ΓΠΧΣΑΑ), αποτελούν το σημαντικότερο αστικό κέντρο της Ηπείρου. Στο πλαίσιο ενίσχυσης της εξωστρέφειας της Περιφέρειας, ο ρόλος τους μπορεί να ενισχυθεί στην περιοχή της βορειοδυτικής Ελλάδας και των δυτικών Βαλκανίων. Οι βασικοί τομείς στους οποίους διακρίνεται η δυνατότητα διαμόρφωσης συγκριτικών πλεονεκτημάτων σε σχέση με τους άλλους αστικούς πόλους της περιοχής, πέρα από τις βασικές αστικές λειτουργίες είναι: Η ανώτατη εκπαίδευση και η έρευνα οι οποίες αποτελούν προϋπόθεση για την ανάπτυξη καινοτομικών δράσεων 49

50 Οι υποδομές και υπηρεσίες Υγείας Η τουριστική δραστηριότητα με έμφαση στις εναλλακτικές μορφές (αστικός, συνεδριακός, πολιτισμικός, θρησκευτικός). Ταυτόχρονα έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει το βασικό πόλο εξυπηρέτησης και υποστήριξης δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τον τουρισμό υπαίθρου (φυσιολατρικός, ορειβατικός, αθλητικός κλπ). Η Αστική περιοχή Ιωαννίνων και οι περιαστικές της ΔΕ αποτελούν ξεχωριστή χωρική ενότητα της συγκεκριμένης μελέτης με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η περιοχή ταυτίζεται με το όριο του Ρυθμιστικού Σχεδίου Ιωαννίνων (ΡΣΙ). Η αντίστοιχη μελέτη έχει ολοκληρωθεί και εκκρεμεί η θεσμοθέτηση του ΡΣΙ. Οι γενικές κατευθύνσεις που περιέχονται στην τελευταία δημοσιευθείσα έκδοση (Ιούνιος 2013) σε επίπεδο στόχων και προτύπου χωρικής οργάνωσης στο εσωτερικό της περιοχής του ΡΣΙ είναι συμβατές με τις αντίστοιχες κατευθύνσεις του παρόντος Πλαισίου. Με βάση την διαφορά στις κλίμακες σχεδιασμού μεταξύ του ΠΠ και του ΡΣΙ και το γεγονός ότι και τα δύο σχέδια εκπονούνται και θα θεσμοθετηθούν από τον ίδιο φορέα (ΥΠΕΚΑ), το ΠΠ υιοθετεί και τις λεπτομερέστερες διατάξεις του ΡΣΙ, στο βαθμό που εξυπηρετούν τους γενικούς στόχους και το πρότυπο χωρικής οργάνωσης που το ίδιο εισηγείται. Χωροταξική Οργάνωση Οικιστικό δίκτυο Η πόλη των Ιωαννίνων κατατάσσεται ως κέντρο 2ου επιπέδου, το μοναδικό της Περιφέρειας. Τα Ιωάννινα είναι η έδρα της Περιφέρειας και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου - Δυτικής Μακεδονίας. Τα Ιωάννινα εξακολουθούν και αποτελούν τον κύριο πόλο ανάπτυξης της Ηπείρου, με βελτιωμένο διαπεριφερειακό ρόλο και εμβέλεια στον οποίο συνέβαλαν η διοικητική μεταρρύθμιση του προγράμματος «Καλλικράτη» που τα ανήγαγε σε έδρα μίας ευρείας χωρικής ενότητας στα βορειοδυτικά της χώρας (Ήπειρος-Δυτική Μακεδονία), καθώς και τα έργα μεταφορικής υποδομής που υλοποιήθηκαν (Εγνατία Οδός). Τα Ιωάννινα αποτελούν το μεγαλύτερο αστικό κέντρο της Περιφέρειας και τον βασικό πόλο έλξης της εσωτερικής μετανάστευσης της Περιφέρειας. Οι λοιποί οικισμοί της περιοχής μελέτης κατατάσσονται ως κέντρα 7ου επιπέδου. Τα Ιωάννινα, αποτελούν το κυρίαρχο κέντρο της περιφέρειας Ηπείρου με εμβέλεια διαπεριφερειακή και διακρατική (Αλβανία και Δυτικά Βαλκάνια) και η άμεση ζώνη επιρροής τους επεκτείνεται σε όλο το λεκανοπέδιο. Διαθέτουν υπηρεσίες περιφερειακού και διαπεριφερειακού επιπέδου (τριτοβάθμια εκπαίδευση, περίθαλψη) και ο κυρίαρχος τομέας απασχόλησης είναι ο τριτογενής και κατά δεύτερο λόγο ο δευτερογενής. Η λειτουργία της Εγνατίας Οδού διεύρυνε το χώρο επιρροής τους κατά τη διεύθυνση Ανατολής Δύσης κυρίως προς Ηγουμενίτσα - Κέρκυρα και Δυτική Μακεδονία, ενώ διευκόλυνε και την προσβασιμότητά τους από το σύνολο του Βορειοελλαδικού χώρου και τις χώρες της Βαλκανικής. Στα Ιωάννινα επιδιώκεται: Η ανάδειξη τους σε πόλο διακρατικών συνεργασιών και διασυνοριακής δικτύωσης, ιδιαίτερα στη δυτική περιοχή των Βαλκανίων και στον Αδριατικό διάδρομο Η ισχυροποίηση των συνεργασιών αφ ενός με το μητροπολιτικό κέντρο της Θεσσαλονίκης (1ο επίπεδο) και αφ ετέρου με τους εθνικούς πόλους Λάρισας Βόλου (δίπολο) και Πάτρας (2ο επίπεδο). Η ενίσχυση της συνεργασίας με τα νησιά του Ιονίου (Κέρκυρα, Λευκάδα), με έμφαση σε σημαντικούς τομείς αλληλεξάρτησης (π.χ. τουρισμός, υγεία). Η ενίσχυση στους τομείς της ανώτατης εκπαίδευσης, της έρευνας τεχνολογίας, του αθλητισμού και της υγείας. Η ανάδειξη τους σε ευρύτερο κέντρο: α) εναλλακτικών, κυρίως, μορφών τουρισμού, σε 50

51 συνδυασμό με την ανάδειξη των σημαντικών, τοπικών, φυσικών και πολιτιστικών πόρων για την ενδυνάμωση του αστικού τουρισμού, β) δραστηριοτήτων του πρωτογενούς τομέα (ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την παραγωγή προϊόντων με βιολογικές μεθόδους, ονομασίας προέλευσης, εξόρυξης μαρμάρων, κ.ά.) και γ) καλλιτεχνικής επεξεργασίας ευγενών μετάλλων. Χωρική διάρθρωση των βασικών δικτύων μεταφορικής και λοιπής τεχνικής υποδομής Το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης προβλέπει την πύκνωση του μεταφορικού δικτύου εθνικής κλίμακας μέσα από την ολοκλήρωση μεταφορικών υποδομών, πολλές από τις οποίες είτε περιλαμβάνουν το γεωγραφικό χώρο της Ηπείρου είτε παρ ότι στο σύνολό τους ανήκουν σε άλλες περιφέρειες, εν τούτοις επηρεάζουν άμεσα την προσβασιμότητα και τη γενικότερη αναπτυξιακή ταυτότητα της Ηπείρου. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν: - Ο λιμένας της Ηγουμενίτσας - Ο Δυτικός Άξονας - Ο άξονας Ιωάννινα Κακκαβιά (που μπορεί να θεωρηθεί είτε επέκταση του Δυτικού Άξονα, είτε μια κάθετη σύνδεση της Εγνατίας) - Η αναβάθμιση της οδικής σύνδεσης Άρτας - Τρικάλων - Η σιδηροδρομική σύνδεση Ηγουμενίτσα - Ιωάννινα - Καλαμπάκα - Η σιδηροδρομική σύνδεση Ιωάννινα - Αντίρριο Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν: - Ο άξονας Ε65 - Το τμήμα Κόρινθος - Πάτρα της ΠΑΘΕ - Το τμήμα Αμφιλοχία Άκτιο. Ειδικότερα, στη βάση της εξυπηρέτησης των στόχων και της στρατηγικής που εισηγείται το ΠΠ προτείνονται ως πρώτης προτεραιότητας και συνεπώς εντάξιμα στο μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό τα εξής έργα: Ολοκλήρωση της αναβάθμισης του παράκτιου άξονα Πρέβεζα - Ηγουμενίτσα Αναβάθμιση σύνδεσης Ηγουμενίτσας Σαγιάδας - Μαυροματίου Σύνδεση Πρέβεζας με Δυτικό Άξονα Σύνδεση Τζουμέρκων με Δυτικό Άξονα Βελτίωση της παράκτιας σύνδεσης των τουριστικών προορισμών της ΠΕ Θεσπρωτίας: Πλαταριά Σύβοτα Πέρδικα Πάργα Βελτίωση της προσβασιμότητας σε σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της περιφέρειας (βλ. και «αρχαία θέατρα της Ηπείρου») Παράκαμψη αρχαιολογικού χώρου της Νικόπολης Λειτουργική αποκατάσταση (επισκευές, τοπικές αλλαγές στη χάραξη, σήμανση κλπ) του ορεινού οδικού δικτύου με βασικές προτεραιότητες: Το τμήμα: Μικρό Περιστέρι - Συρράκο Πράμαντα 51

52 Το τμήμα: Πέτα Βουλγαρέλι Το τμήμα: Επάνω Σέση Άνω Καλεντίνη - Ασφακερό Το τμήμα της ΕΟ Ηγουμενίτσας Ιωαννίνων: Νεράιδα - Βροσίνα Ολοκλήρωση των έργων αναβάθμισης του αεροδρομίου των Ιωαννίνων στην προοπτική να διατηρείται εφικτή η υποστήριξη διεθνών επιβατικών και εμπορευματικών πτήσεων, εφ όσον στο μέλλον διαπιστωθεί αντίστοιχη ζήτηση. Ίδρυση και λειτουργία υδατοδρομίων σε Ιωάννινα, Ηγουμενίτσα Πρέβεζα με στόχο τη διασύνδεση με Κέρκυρα, Παξούς, Λευκάδα, Πάτρα και εφ όσον δημιουργηθούν αντίστοιχες υποδομές, με τις τουριστικά αναπτυσσόμενες Αλβανικές ακτές. Ίδρυση και λειτουργία υποδομών ελλιμενισμού σκαφών αναψυχής (μαρίνες (Μ) αγκυροβόλια(α)) στην Ηγουμενίτσα (Μ), την περιοχή Συβότων Πέρδικας (Α), την Πάργα (Μ) την περιοχή Λούτσας Λυγιάς (Α) και την Πρέβεζα (Μ) Παραγωγικές δραστηριότητες Πρωτογενής τομέας Ο προσανατολισμός των προγραμματικών πλαισίων στους βασικούς στόχους του ισχύοντος ΠΠ για αύξηση της ανταγωνιστικότητας μέσω της βελτίωσης της ποιότητας των προϊόντων και της διαφοροποίησης της παραγωγής προς την βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία, συγκράτηση του αγροτικού πληθυσμού στην ύπαιθρο και προσέλκυση νέων αγροτών, προστασία και αξιοποίηση των φυσικών πόρων και ανάπτυξη πρόσθετων προϊόντων ονομασίας προέλευσης παραμένει επίκαιρος. Οι δραστηριότητες του πρωτογενή τομέα είναι καθοριστικές για τη φυσιογνωμία της Ηπείρου. Βασισμένες στη διαθεσιμότητα αξιόλογων φυσικών πόρων της Περιφέρειας, αποτελούν οι ίδιες θεμέλιες λίθους για την ανάπτυξη μιας σειράς άλλων συμπληρωματικών δραστηριοτήτων τόσο του δευτερογενή όσο και του τριτογενή τομέα (το εμπόριο, η μεταποίηση, η εκπαίδευση, η παροχή υπηρεσιών υγείας, οι μεταφορές, ο τουρισμός κ.λπ.). Στη δεδομένη κοινωνικοοικονομική συνθήκη απαιτείται να δοθεί ακόμα περισσότερη έμφαση στην προστασία των πόρων της πρωτογενούς παραγωγής που είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι και η ελλιπής θωράκισή τους θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τις προοπτικές ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων άλλων τομέων που συνδέονται με αυτούς. Δευτερογενής τομέας Αν και οι βασικοί στόχοι ανάπτυξης της μεταποίησης που είχαν τεθεί από το ΠΠΧΣΑΑ δεν έχουν διαφοροποιηθεί ουσιαστικά μέχρι σήμερα, ωστόσο η πρόσφατη κοινωνικοοικονομική συγκυρία διαφοροποίησε σε σημαντικό βαθμό τις δυνατότητες ανάπτυξης της μεταποίησης στην Περιφέρεια. Έτσι ενώ η αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής (αγροτική παραγωγή, φυσικοί πόροι, μεταφορικό δίκτυο κ.α.), η άμβλυνση των συγκρούσεων χρήσεων γης, η αξιοποίηση της επιστημονικής και τεχνολογικής υποδομής για ανάπτυξη κλάδων έντασης γνώσης εξακολουθούν να παραμένουν πάντα επίκαιροι στόχοι, ωστόσο η προσέλκυση και οργάνωση υποδοχής νέων επενδύσεων και μονάδων, στόχος και αυτός του θεσμοθετημένου ΠΠΧΣΑΑ, αποτελεί το κρίσιμο ζητούμενο όταν μάλιστα οι ήδη υφιστάμενες μονάδες αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα βιωσιμότητας και αρκετές έχουν ήδη αναστείλει τη λειτουργία τους. Τριτογενής τομέας και Τουρισμός Ο τριτογενής τομέας της Περιφέρειας Ηπείρου αναπτύσσεται με πόλους τα 4 αστικά κέντρα της Περιφέρειας, με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση να παρατηρείται στα Ιωάννινα. Η ευρύτερη περιοχή της 52

53 πόλης των Ιωαννίνων, η οποία ευνοείται από την βελτίωση της προσπελασιμότητας λόγω Εγνατίας Οδού έχει περαιτέρω δυνατότητες για αναβάθμιση του ρόλου της στο Δυτικό Βαλκανικό χώρο και στην Αδριατική, με τις διαθέσιμες υπερτοπικής εμβέλειας υποδομές (π.χ. Πανεπιστήμιο, νοσοκομεία) και την εξειδίκευση σε υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας (εκπαίδευση-έρευνα-καινοτομία, υγεία, τουριστική ανάπτυξη). Προτείνεται η οργανωμένη ανάπτυξη υπηρεσιών εφοδιαστικής αλυσίδας και διαμετακόμισης σε κόμβους της Εγνατίας Οδού, με ελεγχόμενο τρόπο όμως για αποφυγή της γραμμικής εξάπλωσης κατά μήκος του άξονα και των συγκρούσεων χρήσεων γης. Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνεται η δημιουργία κέντρου συνδυασμένων μεταφορών και εμπορευματικού σταθμού ΟΣΕ (στη μακροπρόθεσμη προοπτική κατασκευής του σιδηροδρομικού δικτύου), που περιλαμβάνεται ως πρόταση στο υπό θεσμοθέτηση ΡΣΙ, εγγύς του κεντρικού κόμβου όπου τέμνεται η Εγνατία Οδός με τον υλοποιούμενο Δυτικό άξονα και στα ανατολικά αυτού στην ευρύτερη περιοχή Κατσικά. Όσον αφορά στην εκπαίδευση και υγεία, κατά το θεσμοθετημένο ΠΠΧΣΣΑ συμπεριλαμβάνονται στις δυναμικές δραστηριότητες του τριτογενή τομέα: στην υγεία με το Πανεπιστημιακό, το Περιφερειακό και άλλα μεγάλα νοσοκομεία και ένα ευρύ δίκτυο Κέντρων Υγείας, και στην εκπαίδευση με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, ΤΕΙ Ηπείρου με αναπτυσσόμενους κλάδους έντασης γνώσης, τμήματα συναφή με τις κύριες παραγωγικές δραστηριότητες της Περιφέρειας, εισαγωγή τηλεματικών εφαρμογών κ.ά. Ωστόσο, στην τρέχουσα συγκυρία της οικονομικής και δημοσιονομικής κρίσης παρατηρείται συρρίκνωση κοινωνικών υποδομών και υπηρεσιών, και ως εκ τούτου απαιτείται επανακαθορισμός του κοινωνικού εξοπλισμού και προώθηση επιλεκτικών ενισχυτικών δράσεων ώστε να καλύπτονται σε υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης τουλάχιστον τα οικιστικά κέντρα 6ου επιπέδου και αυτά που επιλέγονται για την υποστήριξη μειονεκτικών και απομακρυσμένων περιοχών, δικτύων οικισμών και ομάδων Καλλικράτειων Δήμων. Απαιτείται επίσης επαναπροσδιορισμός στην κατεύθυνση της καινοτομίας και της έξυπνης εξειδίκευσης που προωθούνται και στο πλαίσιο της Προγραμματικής Περιόδου (RIS3, Europe 2020), καθώς επίσης και προσαρμογή τους στο τρέχον αναπτυξιακό και οικονομικό πλαίσιο (π.χ. δυναμικότερη συμμετοχή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στην έρευνα υδρογονανθράκων). Όσον αφορά στον τουρισμό, η ανάπτυξή του στην Ήπειρο είναι ακόμη σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ως προς το δυναμικό, τη συνολική κίνηση και ιδιαίτερα την κίνηση αλλοδαπών τουριστών, καθώς και ως προς τη διάρκεια παραμονής των επισκεπτών και τη διάχυση του τουριστικού προϊόντος. Συνολικά η τουριστική δραστηριότητα της Ηπείρου έχει ενισχυθεί από τη λειτουργία της Εγνατίας Οδού και τη βελτίωση της προσβασιμότητας των τουριστικών προορισμών της Περιφέρειας από τη Βόρεια και Κεντρική Ελλάδα. Ειδικώς, στο παράκτιο μέτωπο, η δυναμική του ως προς την τουριστική ανάπτυξη, υπογραμμίζεται από την τάση συγκέντρωσης ξενοδοχειακών κλινών στην παράκτια ζώνη Πρέβεζας Θεσπρωτίας και από μια τάση πύκνωσης των τουριστικών αγκυροβολίων και μαρίνων (Πάργα, Σύβοτα, Πρέβεζα). Η Περιφέρεια Ηπείρου προσφέρεται ως ιδανικό πεδίο συγκρότησης πολυθεματικών τουριστικών δικτύων με την έννοια που περιγράφονται από το ΕΠΧΣΑΑ του Τουρισμού, λόγω της ποικιλίας, της ποιότητα και της πυκνότητας των εν δυνάμει τουριστικών πόρων που διαθέτει. Ωστόσο, σημαντικοί πόροι της ενδοχώρας και των ακτών οι οποίοι θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στη χωρική, θεματική (εμπλουτισμός) και χρονική (επιμήκυνση τουριστικής περιόδου), διεύρυνση του τομέα παραμένουν αναξιοποίητοι. Ειδικός-εναλλακτικός τουρισμός έχει μεν αναπτυχθεί σε ορισμένες περιοχές, αλλά δεν έχει συμβάλει σημαντικά στην ενίσχυση της τουριστικής ταυτότητας της Περιφέρειας και ο αγροτουρισμός έχει μικρή ένταση και αποσπασματικό χαρακτήρα, χωρίς ουσιαστική διασύνδεση με τις αγροτικές δραστηριότητες και την αγροτική ζωή. Πολιτική γης ΠΕΧΠ Περιοχές οι οποίες παρουσιάζουν ιδιαίτερα ή κρίσιμα προβλήματα χωρικής ανάπτυξης που απαιτούν ειδικό σχεδιασμό και ρύθμιση ως Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων του άρθρου 11 του Ν.2742/1999, είχαν περιληφθεί και στο ισχύον ΠΠΧΣΑΑ. Στο διάστημα που μεσολάβησε από τη 53

54 θεσμοθέτησή του μέχρι σήμερα δεν προχώρησε η διαδικασία σύνταξης των προβλεπόμενων ειδικών χωροταξικών μελετών και καθορισμού των ΠΕΧΠ, ενώ οι περιοχές αυτές εξακολουθούν να εμφανίζουν τα μειονεκτικά χαρακτηριστικά που οδήγησαν στην πρόταση για χαρακτηρισμό τους ως ΠΕΧΠ. Κατά συνέπεια παραμένει η απαίτηση για την προώθηση κατά προτεραιότητα ολοκληρωμένων παρεμβάσεων χωρικής ανάπτυξης στις περιοχές αυτές αν και, όπως έχει επισημανθεί και σε άλλο σημείο της μελέτης, η οικονομική κρίση απομακρύνει ακόμα περισσότερο το ενδεχόμενο υλοποίησης της συγκεκριμένης δράσης στο εγγύς μέλλον. Αναλυτικότερα οι περιοχές στις οποίες απαιτείται κατά προτεραιότητα η ενεργοποίησή τους ως Π.Ε.Χ.Π. είναι : Ο ορεινός παραμεθόριος χώρος, με δυνατότητα σχετικά εύκολης πρόσβασης στη γειτονική Αλβανία. Η κεντρική ημιορεινή ζώνη Σουλίου Δερβίζιανων, δυτικά του άξονα της Ιονίας Οδού Ο ορεινός όγκος της Πίνδου Ζώνες της Εγνατίας και της Ιονίας οδού που κατασκευάζεται ΣΟΑΠ Στα Ιωάννινα στην παραλίμνια ζώνη βορειοδυτικά του Κάστρου, η περιοχή Λιμνοπούλας Μάτσικα θα μπορούσε να οργανωθεί μέσα στο πλαίσιο σύνταξης και εφαρμογής Σ.Ο.Α.Π. Η περιοχή δεν έχει ενταχθεί στο σχέδιο πόλεως, καταλαμβάνει το παραλίμνιο μέτωπο στην απόληξη του οικιστικού ιστού της πόλης και διαθέτει σημαντικές αδόμητες εκτάσεις και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά που της προσδίδουν ιδιαίτερη αξία Ρυθμιστικό Σχέδιο Ιωαννίνων Οι βασικότεροι στόχοι και επιδιώξεις του Ρυθμιστικού Σχεδίου Ιωαννίνων είναι: 1. Η ανάδειξη του ρόλου των Ιωαννίνων στον εθνικό διαπεριφερειακό ευρωπαϊκό χώρο με επιλογές εναρμονισμένες με τον υπερκείμενο σχεδιασμό αλλά και με την προώθηση τοπικών πολιτικών. 2. Η ισόρροπη και αειφορική ανάπτυξη της περιοχής 3. Η προστασία της φυσικής και της πολιτιστικής κληρονομιάς και η συνετή διαχείριση των λοιπών πόρων συμπεριλαμβανομένου το πόρου γη 4. Η ισόρροπη κατανομή των αναπτυξιακών συντελεστών και η συμμετοχή στον αστικό πολιτισμό με στόχο την ποιότητα της ζωής 5. Η ολοκλήρωση των υποδομών και η δημιουργία συμπαγούς πόλης ευρωπαϊκών δεδομένων 6. Η διαφύλαξη της γεωργικής και αγροτικής δραστηριότητας ως ενδογενούς δραστηριότητας και ενδογενούς οικονομικού πόρου και των αγροτικών τοπίων ως παράγοντα ζωής 7. Η ανάδειξη των περιοχών εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς και πολιτιστικής και ψυχαγωγικής αξίας 8. Η προώθηση εργαλείων πολιτικών γης 9. Η προώθηση μαζικών μέσων μεταφοράς και η απεξάρτηση από το Ι.Χ. και 10. Η διατήρηση της ποιότητας και ελκυστικότητας του φυσικού περιβάλλοντος και των τοπίων της πόλης και της οικιστικής αξίας των αναπτυγμένων περιοχών. Το Ρυθμιστικό Σχέδιο Ιωαννίνων αναφέρεi ότι η αναπτυξιακή φυσιογνωμία της περιοχής πρέπει να στηριχθεί στην εκμετάλλευση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της και ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα για την στήριξη αυτών. Στόχος του σχεδίου είναι η διατήρηση και ανάδειξη της φυσιογνωμίας της πόλης ως: 1. Παραλίμνιας πόλης μέσα σε ένα ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον 2. Ιστορικής πόλης και 54

55 3. Πόλης πολιτιστικής αναφοράς αλλά και 4. Η εκμετάλλευση των κοινωνικών και εκπαιδευτικών υποδομών 5. είναι οι πυλώνες που θα στηριχτεί η ανάπτυξη της περιοχής. Οργάνωση του Χώρου Η περιοχή εφαρμογής του Ρ.Σ. περιλαμβάνει τους Δήμους Ιωαννιτών, Παμβώτιδας, Ανατολής, Πασσαρώνος, Μπιζανίου, Δωδώνης, Εκάλης, Περάματος και τα Δ.Δ. Επισκοπικού, Αβγού και Σερβιανών του Δήμου Αγ. Δημητρίου, και προτείνει τη δημιουργία 6 χωρικών ενοτήτων. Κριτήρια όπως η άμεση λειτουργική συνάφεια των περιοχών, τα κοινά γεωμορφολογικά και υδογεωλογικά χαρακτηριστικά, οι κοινές αναπτυξιακές προοπτικές και στόχοι και τα κοινά χωροταξικά, κυκλοφοριακά, οικιστικά και περιβαλλοντικά προβλήματα προσδιορίζουν το πεδίο εφαρμογής του Ρ.Σ.Ι. Οργάνωση Αστικής περιοχής Ιωαννίνων Στο Ρ.Σ.Ι. προτείνεται ο κεντρικός πυρήνας της Αστικής περιοχής να συγκροτείται από την «συμπαγή» πόλη των Ιωαννίνων, που προσδιορίζεται από τα όρια του Ρυμοτομικού Σχεδίου του 78 και η υπόλοιπη χωρική ενότητα της πόλης να είναι ο χώρος των αστικών προαστίων. Για το τμήμα μεταξύ «Δόμπολη» και πάρκου Πυρσινέλλα συμπεριλαμβανομένου του στρατοπέδου Βελισαρίου προτείνεται ανάπλαση και ανασχεδιασμός της περιοχής. Η ολοκλήρωση της οργάνωσης της πόλης με την αποκατάσταση της λειτουργίας του συστήματος πόλης-λίμνης σε όλο το παραλίμνιο μέτωπό της, με την δημιουργία Δημοτικού Μητροπολιτικού Πάρκου και Οικολογικού Πάρκου πέριξ της λίμνης σε συνδυασμό με τον Αρχαιολογικό χώρο της Καστρίτσας είναι μια από τις πλέον ουσιαστικές προτάσεις του Ρ.Σ.Ι. για την ανάδειξη του μοναδικού φυσικού κάλλους της περιοχής και την προστασία της Λίμνης και των σπανίων ενδιαιτημάτων της. Η φιλοσοφία διατήρησης, επέκτασης και αναβάθμισης μεγάλων πόλων αστικού και περιαστικού πρασίνου και η προστασία της περιοχής δυτικά του αισθητικού δάσους του οικισμού Άμμος έως τον περιφερειακό δρόμο, θεωρείται επίσης ιδιαίτερα σημαντική, διότι αυτοί θα συμβάλουν σημαντικά στην ανάσχεση της άναρχης οικιστικής εξάπλωσης στην περιοχή, ενώ και ο περιορισμός των αναίτιων και αβάσιμων εκτεταμένων επεκτάσεων που προτείνονται από τα εκπονούμενα Γ.Π.Σ., είναι από τις θετικότερες προτάσεις στου Ρ.Σ.Ι., ευεργετικές όχι μόνο στην λειτουργία και συνοχή του χώρου αλλά και στην διατήρηση και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος. Το Ρ.Σ.Ι. προτείνει επίσης την οργάνωση συστήματος δραστηριοτήτων υπερτοπικής σημασίας του τριτογενή και δευτερογενή τομέα και των μεταφορών στην νότια προαστιακή περιοχή της ενότητας, όπως το πάρκο Πολιτισμού και Αναψυχής, οι εγκαταστάσεις Υγείας και Έρευνας, το Αθλητικό Κέντρο, η Τεχνούπολη, το Επιχειρηματικό πάρκο και ο χώρος Διαμετακόμισης νότια του Κατσικά. Μεταφορές - Μετακινήσεις Όσο αφορά τις μετακινήσεις στα πλαίσια του Λεκανοπεδίου κυρίαρχοι στόχοι είναι: Η διαμπερών κινήσεων δια της πόλης και η πρόσβαση σε κόμβους εξυπηρέτησης Η μείωση των κινήσεων με ΙΧ Η διευκόλυνση της κίνησης με Μεσα Μαζικής Μεταφοράς Η μετεπιβίβαση στο ΤΡΑΜ-ΟΣΕ-ΚΤΕΛ από το ΙΧ Για την κυκλοφορία στο κέντρο της πόλης προτείνεται ένα μοντέλο τύπου ημιιστού αράχνης, συμπληρωματικά προς τους διαμπερείς άξονες Νότου Βορά της πόλης, Επίσης το Ρ.Σ.Ι. προτείνει την κατασκευή δικτύου ΤΡΑΜ, το οποίο αποτελεί ελκυστική λύση για πολλές μετακινήσεις στην ευρύτερη περιοχή της πόλης και θα δώσει ταυτόχρονα την δυνατότητα ανάπλασης σημαντικού τμήματός της. Το ΤΡΑΜ όπως προτείνεται να λειτουργήσει, δεν είναι μέσο τουριστικής 55

56 ξενάγησης αλλά ουσιαστικό μέσο μαζικής μεταφοράς των κατοίκων της περιοχής και βασικό εργαλείο για τις περαιτέρω πεζοδρομήσεις. Ως θέση χωροθέτησης των σταθμών ΚΤΕΛ, Επιβατικού Σιδηροδρομικού Σταθμού και ΤΡΑΜ, προτείνεται η περιοχή της Πεδινής, ενώ η χωροθέτηση του Σιδηροδρομικού εμπορευματικού σταθμού προτείνεται στην θέση Νότια του Κατσικά Άλλες Κατευθύνσεις Θεσμικές ρυθμίσεις που στοχεύουν στην προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και αποτελούν κατευθύνσεις για την εκπόνηση του συγκεκριμένου σχεδίου είναι: 1. η προστασία της Λίμνης Παμβώτιδας και της περιμετρικής της περιοχής μέσω της ΚΥΑ Χαρακτηρισμού της χερσαίας και λιμναίας περιοχής της Παμβώτιδας ως Περιοχής Οικοανάπτυξης με Περιμετρική Ζώνη Προστασίας. 2. η προστασία του αρχαιολογικού χώρου της Καστρίτσας Άλλες πρόσφατες μελέτες μη θεσμικού χαρακτήρα Για την ευρύτερη χωρική ενότητα της περιοχής μελέτης έχουν εκπονηθεί την τελευταία δεκαετία οι παρακάτω μελέτες που αφορούν ειδικότερα ζητήματα του χώρου που δεν καλύπτει το Π.Π.Χ.Σ.Α.Α.: Μελέτη «Χωροταξική τομεακή και αναπτυξιακή γεωργοκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων Νομού Ιωαννίνων» από την Περιφέρεια Ηπείρου. Μελέτη «Αναθεώρησης ΖΟΕ Ιωαννίνων» από το ΤΕΕ Τμήμα Ηπείρου. Μελέτη Χωροταξικού Σχεδίου Νομού Ιωαννίνων. Οι κύριοι ειδικότεροι στόχοι κατευθύνσεις που προκύπτουν από τις παραπάνω μελέτες μη θεσμικού χαρακτήρα είναι: - - Ανάγκη επέκτασης των ελέγχων τύπου ΖΟΕ στην περιοχή των πεδινών του Δήμου Παμβώτιδος. Απαγόρευση της μεμονωμένης χωροθέτησης νέων εγκαταστάσεων πτηνοτροφικών και χοιροτροφικών μονάδων και η συγκέντρωσή τους εκτός Λεκανοπεδίου Ιωαννίνων σε περιοχές κατάλληλες για διάσπαρτη εγκατάσταση. Προστασία και ανάδειξη της Λίμνης και των περιμετρικών περιοχών ως περιοχή οικοανάπτυξης με Περιφερειακή Ζώνη Προστασίας. Οι ρυθμίσεις που κατά μελέτη προτείνονται για την υλοποίηση των στόχων τους δεν αποτελούν υποχρεωτικό πλαίσιο κατευθύνσεων «ανωτέρου επιπέδου» σχεδιασμού. Αποτελούν, όμως, ρυθμίσεις που ενδιαφέρουν την ευρύτερη διαβούλευση που θα απαιτήσει η προώθηση του συγκεκριμένου ΕΧΣ. 56

57 3.2 Ευρωπαϊκές στρατηγικές - ΠΕΠ ΠΕΠ Ηπείρου Το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Προγράμμα Ηπείρου αφορά τον προγραμματικό σχεδιασμό της Περιφέρειας για την 5η προγραμματική περίοδο Ο προϋπολογισμός του Προγράμματος ανέρχεται σε κοινοτική συνδρομή και χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ). Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει 10 θεματικούς στόχους που έχουν τεθεί στο πλαίσιο της νέας προγραμματικής περιόδου : Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας Βελτίωση της πρόσβασης, της χρήσης και της ποιότητας των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων o Υποστήριξη της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της πρόληψης και της διαχείρισης κινδύνων Διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και άρση των προβλημάτων σε βασικές υποδομές δικτύων Προώθηση της βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας της εργασίας Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας και των διακρίσεων Επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επαγγελματική κατάρτιση για την απόκτηση δεξιοτήτων και τη διά βίου μάθηση Το ΠΕΠ διαρθρώνεται σε 7 Άξονες Προτεραιότητας (εκ των οποίων οι δύο αφορούν την Τεχνική Βοήθεια του Προγράμμάτος). Κάθε Άξονας Προτεραιότητας χρηματοδοτείται από ένα Ταμείο (ΕΤΠΑ ή ΕΚΤ). Το αναπτυξιακό όραμα της Περιφέρειας για την περίοδο είναι να καταστεί «Αξιοβίωτη και αυτοτροφοδοτούμενη, έχοντας εξωστρεφή ανάπτυξη, εστιασμένη στις παραγωγικές δραστηριότητες που αποτελούν συγκριτικά πλεονεκτήματα και ενισχύουν την τοπική ταυτότητα, με σεβασμό στο περιβάλλον, την ιστορία και τον πολίτη της Ηπείρου». Το όραμα συμπληρώνεται από τη στρατηγική «Έξυπνης Εξειδίκευσης» η οποία είναι εστιασμένη σε επιλεγμένους κλάδους στους οποίους η Περιφέρεια διαθέτει ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα: 1. Πρωτογενής τομέας μεταποίηση αγροδιατροφή γαστρονομία. 2. Βιομηχανία της εμπειρίας: Τουρισμός, Πολιτισμός & Δημιουργική Οικονομία. 3. Ακαδημαϊκά Ιδρύματα, ΤΠΕ και νεανική επιχειρηματικότητα. 4. Υγεία και Ευεξία. Η επίτευξη του οράματος θα γίνει μέσω πέντε Στρατηγικών Στόχων: 1. Ενίσχυση της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας με ανάπτυξη της καινοτομίας και των ΤΠΕ 2. Προστασία του περιβάλλοντος και αειφόρος ανάπτυξη 3. Ενίσχυση υποδομών μεταφορών 4. Ενίσχυση υποδομών εκπαίδευσης, υγείας και πρόνοιας 57

58 5. Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Κοινωνική ένταξη και καταπολέμηση διακρίσεων Επιπρόσθετα, το αναπτυξιακό όραμα της Περιφέρειας περιλαμβάνει μία ολοκληρωμένη χωρική προσέγγιση με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων για προγράμματα τοπικής ανάπτυξης με την πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων, για ολοκληρωμένες δράσεις για βιώσιμη αστική ανάπτυξη και για ολοκληρωμένες εδαφικές επενδύσεις (ΟΕΕ). Τέλος, αναφέρεται ότι η Περιφέρεια Ηπείρου συμμετέχει στην στρατηγική της Ε.Ε. για την Μακροπεριφέρεια Αδριατικής και Ιονίου (EUSAIR), στόχο της οποίας αποτελεί η προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας μέσω της γαλάζιας ανάπτυξης, η δημιουργία ανάπτυξης και απασχόλησης στην περιοχή μέσω της βελτίωσης της ελκυστικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της συνδεσιμότητας των περιφερειών που συμμετέχουν στη στρατηγική. Στο πλαίσιο αυτό παρεμβάσεις που θα χρηματοδοτηθούν από το ΠΕΠ Ηπείρου θα εξυπηρετήσουν και την επίτευξη των στόχων της εν λόγω Μακροπεριφερειακής Στρατηγικής Πρόγραμμα «ΘΗΣΕΑΣ» Για την υποστήριξη των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης Ο.Τ.Α) πρώτου βαθμού, ως προς την πραγματοποίηση επενδύσεων τοπικής ανάπτυξης, καθώς και για τη βελτίωση της ποιότητας των υφιστάμενων υποδομών και των παρεχόμενων υπηρεσιών με γνώμονα την αρμονική, ισόρροπη βιώσιμη ανάπτυξη, καταρτίστηκε το Πρόγραμμα "ΘΗΣΕΑΣ" με στόχο: α. το συντονισμό του συνόλου των επί μέρους πολιτικών που εφαρμόζονται για τους Ο.Τ.Α πρώτου βαθμού, με κατεύθυνση την ενίσχυση του αναπτυξιακού τους ρόλου και των μεταξύ τους συνεργασιών, β. την ορθολογική αξιοποίηση των χρηματοδοτήσεων που κατευθύνονται στους Ο.Τ.Α πρώτου βαθμού, έτσι ώστε να βελτιώνεται η αποδοτικότητα τους, και γ. την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των Ο.Τ.Α πρώτου βαθμού. Το Πρόγραμμα "ΘΗΣΕΑΣ" έχει πενταετή διάρκεια ( ), η οποία μπορεί να παραταθεί, με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για δύο επιπλέον έτη ( ) Κοινοτική Πρωτοβουλία Equal Σε εξέλιξη βρίσκεται το Έργο "Ανάπτυξη επιχειρηματικότητας ειδικών κοινωνικών ομάδων Περιφέρειας Ηπείρου" που υλοποιείται στο πλαίσιο της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας EQUAL που αφορά στο σύνολο της Περιφέρειας Ηπείρου. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι εκτός των προαναφερομένων, έργα χαμηλού προϋπολογισμού, κυρίως σημειακές παρεμβάσεις έχουν υλοποιηθεί κατά την τελευταία πενταετία ή βρίσκονται σε εξέλιξη στην περιοχή μελέτης. 58

59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΗΝ ΖΩΝΗ ΑΜΕΣΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 4.1 Υφιστάμενες χρήσεις γης στον εξωαστικό χώρο Η περιοχή αναπτύσσεται νότια και δυτικά της λίμνης Παμβώτιδας και σε άμεση επαφή με αυτή, αρχικά σε ήπιο ανάγλυφο το οποίο γίνεται πιο έντονο στο δυτικό και νότιο τμήμα. Οι βασικές υφιστάμενες χρήσεις γης του εξωαστικού χώρου της περιοχής περιγράφονται στο χάρτη 4.1. Χάρτης 4.1 Χάρτης υφιστάμενων χρήσεων γης στον εξωαστικό χώρο Όπως φαίνεται από τον Χάρτη, η πόλη και οι λοιποί οικισμοί καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση της περιοχής. Η πόλη εκτείνεται στο ανατολικό τμήμα κατά μήκος της λίμνης, ενώ τα τελευταία χρόνια είναι μεγάλη η επέκταση προς τα δυτικά καθώς και γύρω από τους υπόλοιπους οικισμούς. Η πόλη των Ιωαννίνων αποτελεί το βασικό και δυναμικό κέντρο της περιοχής μελέτης. Οι υπόλοιποι οικισμοί αποτελούν ουσιαστικά συνέχεια της πόλης των Ιωαννίνων και εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από αυτό ως προς τις εξυπηρετήσεις εμπορίου, την περίθαλψη, την ψυχαγωγία κλπ. Οι στενές αλληλοεξαρτήσεις των οικισμών της περιοχής αποτελούν καθοριστικό παράγοντα της πολεοδομικής και χωροταξικής εξέλιξης της ευρύτερης περιοχής, και πρέπει να καθοδηγούν τον αντίστοιχο σχεδιασμό. Ωστόσο, με τον κατακερματισμό του σχεδιασμού σε αυτόνομα ΓΠΣ των δήμων του Λεκανοπεδίου, αυτό δεν ήταν εφικτό μέχρι σήμερα. Στα όρια της πόλης, και στο μεγαλύτερο μέρος εντός σχεδίου είναι εγκατεστημένη μια μεγάλη έκταση στρατιωτικών εγκαταστάσεων, το στρατόπεδο Βελισσαρίου. Όλο το στρατόπεδο σχεδιάζεται να αξιοποιηθεί με την πολεοδόμησή του. Επίσης, πολύ σημαντική εγκατάσταση είναι το Πανεπιστημιακό 59

60 Νοσοκομείο που βρίσκεται στα όρια του Δήμου Ιωαννιτών με τον Δήμο Μπιζανίου, σε επαφή με τον οικισμό του Νεοχωρόπουλου και με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Όπως ήδη αναφέρθηκε, η διέλευση σημαντικών οδικών αξόνων από την περιοχή, όπως η ΕΟ Ιωαννίνων-Άρτας και η Εγνατία Οδός, αλλά και η Περιφερειακή Οδός (μεγάλος δακτύλιος παράκαμψηιωαννίνων) προσδίδει ένα αναπτυξιακό πλεονέκτημα στην περιοχή. Παράλληλα όμως, οι άξονες αυτοί διασπούν την χωρική ενότητα και κατακερματίζουν τις εκτάσεις της περιοχής. Επί πλέον των παραπάνω, η προβλεπόμενη διέλευση της σιδηροδρομικής γραμμής Ηγουμενίτσας-ΙωαννίνωνΚαλαμπάκας, θα επιφέρει ακόμη μεγαλύτερη διάσπαση στην περιοχή και απομόνωση ορισμένων οικισμών. Επίσης στην εκτός σχεδίου περιοχή συναντάμε κάποιες διάσπαρτες παραγωγικές δραστηρίοτητες, κυρίως πτηνοτροφικές μονάδες, αλλά και κάποιες μη οχλούσες βιομηχανές βιοτεχνίες, ιδιαίτερα μεταξύ της Βλαχόστρατας και της πόλης των Ιωαννίνων, όπως φαίνεται στις εικόνες 4.1 και 4.2. Επίσης στην περιοχή υπάρχει και μικρό ποσοστό εκτός σχεδίου κατοικίας. Εικόνες 4.1 και 4.2 Διάσπαρτες εκτός σχεδίου χρήσεις γης Τέλος, σε άμεση επαφή με τα όρια της περιοχής, είναι χωροθετημένες δύο από τις σημαντικότερες εγκαταστάσεις του πολεοδομικού συγκροτήματος: νότια το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων δίπλα στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο και εντός των ορίων του Δήμου Μπιζανίου και βόρεια το αεροδρόμιο, το οποίο εκτείνεται κατά μήκος της Εθνικής οδού Ιωαννίνων Κονίτσης. Και οι δύο αυτές εγκαταστάσεις είναι συνυφασμένες με τη λειτουργία της πόλης και επηρεάζουν καθοριστικά τη χωροταξία της. Μεγάλο ποσοστό στην περιοχή αντιπροσωπεύουν οι γεωργικές και γεωργο-κτηνοτροφικές χρήσεις χωροθετούμενες σχεδόν καθ ολοκληρία στον περιαστικό πεδινό χώρο και συνοδευόμενες από σημαντικές συνοδευτικές υποδομές και χρήσεις (άρδευσης, γεωργικής, διοίκησης και έρευνας, κτιριακών εγκαταστάσεων). Μεγάλο μέρος των πεδινών γεωργικών εκτάσεων του κεντρικού τμήματος της περιοχής δεν καλλιεργείται λόγω της γειτνίασης με τον αστικό ιστό της πόλης των Ιωαννιτών. Όλη αυτή η έκταση ουσιαστικά έχει μετασχηματιστεί σε γη με τάσεις ανάπτυξης εξωαστικών χρήσεων και κατά πρώτο λόγο εκτός σχεδίου κατοικία. Τα ιδιαίτερα αυτά χαρακτηριστικά, σε συνδυασμό με την οικονομική φυσιογνωμία της περιοχής, καθιστούν τη γεωργική γη της περιοχής πολύ σημαντική και ωθούν προς τη διατήρησή της και τη βελτίωση των παραμέτρων που την υποβαθμίζουν. Πρέπει επίσης οπωσδήποτε να τονιστεί ότι μεγάλο μέρος της γεωργικής γης δεν καλλιεργείται παραγωγικά, όπως άλλωστε υποδηλώνει το υψηλό ποσοστό αγρανάπαυσης στην περιοχή και το είδος των παραγόμενων προϊόντων, τα οποία επικεντρώνονται σε ζωοτροφές, ενώ και το ποσοστό καλλιεργούμενης έκτασης που αρδεύεται στην περιοχή είναι μικρό. 60

61 Η τάση αυτή οδηγεί σε de facto αποχαρακτηρισμό της γεωργικής γης, σημαντικό μέρος της οποίας έχει διατεθεί για ανέγερση καταστημάτων και βιοτεχνιών, ιδιαίτερα στις παρόδιες ζώνες της ΕΟ ΙωαννίνωνΆρτας, αλλά και στην ενδοχώρα του Δήμου, στο τμήμα που περικλείεται από την ΕΟ Ιωαννίνων-Άρτας και την Επαρχιακή Οδό Ιωαννίνων-Πεδινής-Δωδώνης. Λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική διάσταση των πραγμάτων και τη χωροθέτηση των εγκαταστάσεων και της κατοικίας στον περιαστικό χώρο, διαπιστώνεται αφ ενός η οικονομική αξία της γεωργικής γης και ο ρόλος της στο τοπικό εισόδημα και αφ ετέρου ότι υποβόσκει «σύγκρουση» της οικιστικής χρήσης με τη γεωργο-κτηνοτροφική χρήση στον περιαστικό χώρο. Το ποσοστό της δασοκάλυψης είναι μικρό στην περιοχή, και εντοπίζεται στο περιαστικό δάσος των Ιωαννίνων και στα δασύλλια Μπάφρας και Νεοκαισάρειας. Αναδασωτέα έκταση επίσης έχει χαρακτηριστεί έκταση 1100 στρεμμάτων στη θέση Παρκιό του Δ.Δ. Ανατολής. Οι βοσκότοποι καλύπτουν επίσης μεγάλο μέρος της συνολικής έκτασης της περιοχής, ενώ και η κτηνοτροφική παραγωγή δεν είναι αμελητέα, με κυρίαρχο κλάδο αυτόν της πτηνοτροφίας. Μακροπρόθεσμα, η πτηνοτροφική δραστηριότητα πρέπει να απομακρυνθεί από την περιοχή, τόσο διότι είναι ασύμβατη με τις άλλες ταχύτατα αναπτυσσόμενες χρήσεις, όσο και διότι αποτελεί σημαντική πηγή ρύπανσης. Άλλωστε, η πολιτική απομάκρυνσης των πτηνοτροφείων από το Λεκανοπέδιο Ιωαννίνων υπάρχει και στο Χωροταξικό Σχέδιο Ηπείρου. Σήμερα ισχύει η Απόφαση Νομάρχη (1004/ ) η οποία απαγορεύει την ανέγερση νέων πτηνοτροφείων στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων. Στις εικόνες 4.3 και 4.4 που ακολουθούν φαίνονται οι διάσπαρτες πτηνοτροφικές μονάδες στο δήμο Παμβώτιδας. Εικόνες 4.3 και 4.4 Διάσπαρτες πτηνοτροφικές μονάδες στο δήμο Παμβώτιδας Η γειτνίαση της περιοχής με τη Λίμνη Παμβώτιδα δημιουργεί απαιτήσεις προστασίας του οικοσυστήματος της Λίμνης, σύμφωνα με την ΚΥΑ (ΦΕΚ 649/Δ/ ). Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η ρύπανση από τα απόβλητα των πτηνοτροφείων, τα γεωργικά κατάλοιπα και τα αστικά απόβλητα, ιδιαίτερα αυτά που διοχετεύονται στη Λίμνη μέσω του συστήματος απορροής των όμβριων. Η συνθετική ανάγνωση αξιολόγηση των προαναφερόμενων και του Χάρτη οδηγεί στις ακόλουθες διαπιστώσεις: α. Η οργάνωση των χρήσεων γης ακολουθεί το κλασικό, για τον ελληνικό περιαστικό χώρο, πρότυπο οργάνωσης της αστικής γραμμικής ή «άμορφης» συνεχούς επέκτασης στις γειτνιάζουσες με τη μεγάλη πόλη και τις μεγάλες περιαστικές υποδομές της περιοχές και της χωροθέτησης της κατοικίας με κριτήριο την προσπελασιμότητα και την τιμή της γης σε περιοχές της περιαστικής υπαίθρου προσεγγίσιμες για διάφορες κοινωνικές ομάδες εργαζομένων στην πόλη. 61

62 Έτσι, ο άξονας «Ιωάννινα Ανατολή Κατσικάς Κουτσελιό» προωθεί διαδοχικά, με μειούμενη αλλά υπολογίσιμη ένταση, την οικιστική μάζα των Ιωαννίνων με χαρακτηριστικά χρήσης κυρίως κατοικίας αλλά και πολλαπλών συμβατών χρήσεων μικρο-βιοτεχνίας συνδεόμενης κυρίως με «τοπικές ανάγκες». Σημαντικό είναι να σημειώσουμε ότι, παρά τον πολεοδομικό σχεδιασμό της εντονότερα αναπτυσσόμενης περιοχής, η περιοχή αυτή δεν καταφέρνει ακόμα να αποφύγει την «άναρχη» ανάπτυξη. Το αποτέλεσμα αυτό οφείλεται στη βραδύτητα της δημιουργίας ολοκληρωμένου περιβάλλοντος στις πολεοδομημένες περιοχές (Πράξεις Εφαρμογής έργα αστικής υποδομής). β. Η ύπαρξη πολλαπλών ζωντανών οικισμών και η αγροτική δυναμική της πεδινής περιαστικής περιοχής παράλληλα με κάποιες ανεπαρκείς ρυθμίσεις μέσω της ΖΟΕ Ιωαννίνων (μικρή ρυθμιζόμενη έκταση ανεπάρκεια στην οργάνωση των παραγωγικών αναγκών) έχουν ωθήσει στην έντονη οικιστική ανάπτυξη των οικισμών, οριοθετημένων όμως με στενή «τοπική αναφορά» και περισσότερο τυχαία παρά με γνώμονα πραγματικές ανάγκες και δυνατότητες δημιουργίας μιας πραγματικής οικιστικής υποδομής εντός των θεσμοθετούμενων ορίων. Έτσι π.χ. παρατηρείται στενή οριοθέτηση της οικιστικής συγκέντρωσης «Κουτσελιού Γορίτσας», έναντι ευρείας οριοθέτησης άλλων λιγότερο αναπτυσσόμενων οικισμών ή παρατηρείται σημαντική συγκέντρωση οικιστικών χρήσεων στις «εντός ορίων οικισμών» πολεοδομικά αρρύθμιστες περιοχές με σχετικά φθηνότερη γη και επομένως δημιουργία κατάστασης «ανισομερούς ανταγωνισμού» με τις επιχειρούμενες να οργανωθούν πολεοδομικά περιοχές του Δήμου και της ευρύτερης περιοχής. Το κέρδος από τη «συγκέντρωση» σε οικιστικούς πυρήνες έναντι της διάσπαρτης δόμησης (εκτός σχεδίου) πρέπει να αξιοποιηθεί ορθολογικά και προγραμματισμένα υπέρ μιας πραγματικά ποιοτικής οικιστικής ανάπτυξης, ουσιαστικά πολεοδομικά ρυθμισμένης, που θα ανταποκρίνεται στις δυνατότητες και ευκαιρίες σε σχέση με την πόλη της περιοχής. γ. Η ιδιομορφία της αγροτικής ανάπτυξης με κεντρική συμμετοχή της πτηνοτροφίας και χοιροτροφίας στο εισόδημα και την απασχόληση των κατοίκων της περιοχής στα περιαστικά πεδινά τμήματα της περιοχής, σε συνδυασμό με την οικιστική ζήτηση και ανάπτυξη της γης και τις νέες προοπτικές εξέλιξης των χρήσεων λόγω της Εγνατίας Οδού, έχει οδηγήσει ήδη σήμερα σε σοβαρές συγκρούσεις χρήσεων γης που θα γίνονται εντονότερες. δ. Η ανάγκη προστασίας και αναβάθμισης των υπαρχόντων εκτεταμένων φυσικών χώρων και οικοτόπων εξαιρετικής υπερτοπικής σημασίας (Παμβώτιδα Άραχθος κλπ.) καθώς και των αρχαιολογικών χώρων, στα πλαίσια της βιώσιμης ανάπτυξης και των ρυθμίσεων / διαβουλεύσεων που την εξασφαλίζουν «τοπικά και υπερτοπικά», αναδεικνύει σήμερα σοβαρές ασυμβατότητες με τις αναπτυσσόμενες χρήσεις στα πεδινά τμήματα. Οι ασυμβατότητες αυτές είναι ιδιαίτερα εμφανείς στην περίπτωση της διάσπαρτης «εκτός σχεδίου» οικιστικής χρήσης για κατοικία χωρίς πολεοδομική ρύθμιση σε πραγματική βάση (ανάπτυξη υποδομών και ποιότητας αστικού περιβάλλοντος) και της πτηνοτροφίας. ε. Οι τεχνικές υποδομές αποτελούν σημαντικό στοιχείο χρήσης της γης, τόσο ως προς την κατάληψη του εδάφους και τις «δουλείες» που προκύπτουν (υψηλή τάση ΔΕΗ) όσο και ως προς τις επιπτώσεις στην οργάνωση των χρήσεων στην περιοχή. Η Εγνατία Οδός, σε συνδυασμό με την Ιόνια Οδό και τις μεγάλες υποδομές της πόλης των Ιωαννίνων που αναπτύσσονται εντός ή περιμετρικά της περιοχής, θα επαναπροσδιορίσουν το χαρακτήρα, όχι μόνο της περιοχής μελέτης, αλλά της ευρύτερης περιοχής προς την πόλη των Ιωαννίνων. Είναι αναμενόμενη η σύζευξη με τα έργα αυτά σοβαρών «εκτατικών» υποδομών, 62

63 χρήσεων και δραστηριοτήτων που θα επιδράσουν στις οικιστικές αναπτύξεις καθώς και η επίδραση της Εγνατίας Οδού στο χαρακτήρα των περιοχών εκατέρωθεν αυτής. στ.οι εγκαταλελειμμένες χρήσεις αποτελούν σοβαρή παράμετρο στο χωροταξικό σχεδιασμό. Θα πρέπει να εκτιμηθούν και να αντιμετωπισθούν τα σοβαρά θέματα που συνδέονται με την ύπαρξη: ορεινών οικισμών σε κατάσταση εγκατάλειψης, χωροθετημένων σε εξαιρετικά αξιόλογα τοπία και πλησίον τουριστικών πόρων σημαντικής αξίας για τον κάτοικο της πόλης αλλά και τον εναλλακτικό τουρισμό. μεμονωμένων αξιόλογων κτιρίων (εργοστάσιο ΦΙΞ, άλλα διάσπαρτα παλαιά κτίρια). του «παλαιού Αεροδρομίου» στη ραγδαία αναπτυσσόμενη περιοχή του άξονα «Κατσικά Κουτσελιού». Η χρήση αυτή, τόσο όσον αφορά το μέγεθος και το ιδιοκτησιακό της καθεστώς όσο και τη θέση της, αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα σε μια περίοδο «αναδιοργάνωσης» της περιοχής κάτω από τις νέες συνθήκες που δημιουργούν οι μεγάλες υποδομές της ευρύτερης περιοχής (Εγνατία και Ιόνια Οδός / Πανεπιστήμιο κλπ.). τέλος, των εγκαταλελειμμένων ή υπό εγκατάλειψη (λόγω σοβαρών προβλημάτων σύγκρουσης με άλλες χρήσεις γης) εγκαταστάσεων κυρίως πτηνοτροφείων αλλά και γενικότερα κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων. Η κατάσταση αυτή προκαλεί σοβαρή «οπτική» όχληση στον περιβάλλοντα χώρο αρκετών οικισμών της περιοχής, σημαντικών αρχαιολογικών χώρων (π.χ. Λόφος Καστρίτσας), ενώ αλλοιώνει το εξαιρετικό παραλίμνιο φυσικού τοπίο. ζ. Την τελευταία χρονική περίοδο σε συνάρτηση, αφ ενός, με την ικανοποίηση των αναγκών κατοίκησης και εξασφάλισης υποδομών της πόλης των Ιωαννίνων και, αφ ετέρου, με τα νέα έργα και προγράμματα που υλοποιούνται στην περιοχή, εντοπίζονται οι παρακάτω αναδυόμενες χρήσεις και νέοι τρόποι ανάπτυξής τους: - αστικού «τύπου» κατοικία με σύστημα οργανωμένης δόμησης, κυρίως μέσω Οικοδομικών Συνεταιρισμών, σε ολοκληρωμένους θύλακες προσφοράς «οικοπεδικής γης με πλήρη έργα υποδομών αστικού τύπου», - χωροθέτηση στην προνομιούχα, ως προς την προσπελασιμότητα, τη θέα και «καθαρότητα» χρήσεων, περιοχή που γειτνιάζει με τον οικισμό των Λογγάδων «ευγενών χρήσεων» που εξυπηρετούν την πόλη των Ιωαννίνων (π.χ. Αρσάκειο Γυμνάσιο και Λύκειο), - ανάπτυξη χρήσεων συνοδευτικών της Εγνατίας Οδού που αποτελούν πυρήνες απασχόλησης και έναυσμα πόλου νέων παραγωγικών δραστηριοτήτων (Σ.Ε.Α.). 4.2 Υπάρχουσα οικιστική ανάπτυξη και η δυναμική της Η περιοχή μελέτης αποτελεί μια σύνθετη οικιστική περιοχή, αστικού, περαστικού ημιαστικού και περιαστικού αγροτικού χαρακτήρα, στην οποία κυριαρχεί η σημαντικού μεγέθους πόλη των Ιωαννίνων. Το οικιστικό αυτό σύστημα χαρακτηρίζεται από το συμπαγή πυρήνα του, που είναι η πόλη των Ιωαννίνων όπως αναπτύχθηκε μετά το σχεδιασμό της δεκαετίας του 1980, και συνεκτικούς μικρούς οικισμούς πέριξ αυτού των οποίων ο βαθμός εξάρτησης και η λειτουργική σχέση με την πόλη - πυρήνα εκφράζεται ανάλογα μέσα από τα χαρακτηριστικά των μετακινήσεων εργασίας κατοικίας. Η μεγαλύτερη πληθυσμιακή οικιστική συγκέντρωση, αυτή της πόλης των Ιωαννίνων, διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομία της περιοχής, αλλά και όλου του Νόμου και της Περιφέρειας της Ηπείρου. Γύρω από την πόλη και σε άμεση επαφή με αυτή υπάρχουν 12 οικισμοί. Οι μισοί από αυτούς και συγκεκριμένα, τα Καρδαμίτσια, ο Βελισσάριος, το Τσιφλικόπουλο, η Εξοχή, η Πεντέλη και το Κάτω Νεοχωρόπουλο, έχουν ενωθεί με τον αστικό πυρήνα της πόλης των Ιωαννίνων αποτελώντας ένα ενιαίο πολεοδομικά χώρο. 63

64 Οι υπόλοιποι οικισμοί, οι οποίοι βρίσκονται πολύ κοντά στην πόλη, και μεταξύ τους σχηματίζουν ένα πυκνό οικιστικό δίκτυο, το οποίο τείνει να ενωθεί σε μια εκτεταμένη περιαστική οικιστική περιοχή. Οι οικισμοί αυτοί είναι η Ανατολή, ο Κατσικάς, το Νεοχωρόπουλο, το Σταυράκι, η Άμμος και η Ολυμπιάδα και αναπτύσσονται πλέον ως περιοχές κατοικίας προαστιακού χαρακτήρα. Από την επιτόπια καταγραφή προέκυψε ότι σε όλους αυτούς τους οικισμούς παρατηρείται μεγάλη ανοικοδόμηση με κυρίαρχη μορφή τη μονοκατοικία ή διπλοκατοικία προαστιακού χαρακτήρα και υψηλών προδιαγραφών. Οι υπόλοιποι οικισμοί της περιοχής κρατάνε σε αρκετό βαθμό τον αγροτικό τους χαρακτήρα, καθώς αρκετές κατοικίες φιλοξενούν και αγροτικές χρήσεις, ενώ εντός των οικισμών υπάρχουν ορισμένες κτηνοτροφικές μονάδες, καθώς και μεγάλα αγροκτήματα. Συνολικά η πολεοδομημένη περιοχή ανέρχεται σε Ha καλύπτοντας μεγάλο τμήμα της χερσαίας έκτασης της περιοχής, ενώ το 45% των πολεοδομημένων εκτάσεων αποτελείται από την πόλη των Ιωαννίνων η οποία δεσπόζει χωρικά (Πίνακας 4.1). Πίνακας 4.1 Πολεοδομημένη έκταση της περιοχής ανά οικισμό Πολεοδομημένη Έκταση (Ηa) Ιωάννινα (περιοχή Γ.Π.Σ.) Ανατολή Κατσικάς Νεοχωρόπουλο Κάτω Νεοχωρόπουλο-Βελισσάριο Κάτω Μάρμαρα Σταυράκι Άμμος Καρδαμίτσια Ολυμπιάδα Νεοκαισάρεια Μπάφρα Μάρμαρα Σύνολο Τέλος μικρός αριθμός κατοικιών έχει οικοδομηθεί με την εκτός σχεδίου δόμηση. Αρνητικός παράγοντας στην οικιστική ανάπτυξη εκτός σχεδίου, αλλά και εντός ορίων οικισμών, αποτελεί η γειτνίαση με πτηνοτροφικές μονάδες και βιοτεχνίες. 4.3 Παραγωγικές δραστηριότητες: διασπορά, συγκεντρώσεις και θεσμοθετημένοι υποδοχείς Στον Νομό Ιωαννίνων υπάρχει μία θεσμοθετημένη Βιομηχανική Περιοχή, η οποία βρίσκεται εντός του Δήμου Πασσαρώνος πάνω στην Εθνική οδό Ιωαννίνων Ηγουμενίτσας και δεν επηρεάζει την περιοχή μελέτης. Όσον αφορά την περιοχή μελέτης σε αυτή υπάρχουν αρκετές διάσπαρτες παραγωγικές 64

65 δραστηριότητες, οι οποίες κατά κύριο λόγω αφορούν κτηνοτροφικές χρήσεις, ιδιαίτερα στους δήμους Ανατολής και Παμβώτιδος. Οι κτηνοτροφικές χρήσεις στην περιοχή αφορούν κυρίως κατά πρώτο λόγο την ύπαρξη πτηνοτροφείων και κατά δεύτερο διάσπαρτων στάβλων. Συγκεκριμένα στην περιοχή υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 20 πτηνοτροφικές μονάδες. Στην περιοχή υπάρχουν επίσης και άλλες διάσπαρτες παραγωγικές δραστηριότητες. Πρόκειται για μονάδες διαφόρων κλάδων, ενώ με ελάχιστες εξαιρέσεις δεν εντοπίζονται εγκαταστάσεις οχλούσας βιομηχανίας. Μη οχλούσες βιομηχανικές βιοτεχνικές μονάδες, όπως και εγκαταστάσεις χονδρεμπορίου, συγκεντρώνονται κυρίως πάνω στον οδικό άξονα της Βλαχόστρατας, αλλά και στο νότιο τμήμα κοντά στο Κάτω Νεοχωρόπουλο. Λίγες διάσπαρτες μονάδες μη οχλούσας βιομηχανίαςβιοτεχνίας εντοπίζονται βεβαίως και εντός της πόλης. Σημειωτέον ότι μια ζώνη επαγγελματικών εγκαταστάσεων έχει αναπτυχθεί κατά μήκος του οδικού άξονα Ιωαννίνων Αθηνών, με δραστηριότητες κυρίως του τριτογενούς τομέα. Η πλειοψηφία των εγκαταστάσεων αυτών είναι μονάδες μεταποίησης μικρού μεγέθους, όπως ξυλουργεία, επιπλοποιεία, αλουμινοκατασκευές κλπ. 4.4 Άλλες θεσμοθετημένες χρήσεις / ρυθμίσεις Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου Ιωαννίνων Το 1989 εγκρίθηκε με Προεδρικό Διάταγμα ο «Καθορισμός Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου κατώτατου ορίου κατάτμησης και λοιπών όρων και περιορισμών δόμησης στην εκτός εγκεκριμένου σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών προϋφισταμένων του έτους 1923 του Δήμου Ιωαννιτών (Ν. Ιωαννίνων)» (ΦΕΚ 297/Δ/ ). Η Ζ.Ο.Ε. καθορίστηκε για το σύνολο της εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών της ευρύτερης περιοχή της λίμνης Παμβώτιδας. Μέσα στα όρια της Ζ.Ο.Ε. με το διάταγμα του 1989: 1. καθορίζονται χρήσεις και όροι δόμησης για την προστασία της παραλίμνιας περιοχής των Ιωαννίνων 2. ορίζονται όροι για την προστασία δασικών και αναδασωτέων εκτάσεων 3. προστατεύονται αρχαιολογικοί χώροι της περιοχής 4. καθορίζονται ζώνες γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας 5. εντάσσονται στα όριά της η έκταση της ΒΙΠΕ, των ΤΕΙ, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων 6. πέρα από τις προαναφερόμενες ειδικές ζώνες, στην υπόλοιπη έκταση της ΖΟΕ θεσπίζονται απαγορεύσεις για την εγκατάσταση κτηνοτροφικών μονάδων (χοιροστάσια, πτηνοτροφεία) και μεταποιητικών μονάδων μέσης και υψηλής όχλησης. Στη μεγαλύτερη έκταση της ΖΟΕ ορίζεται σαν όριο αρτιότητας τα 8 στρέμματα και κατά παρέκκλιση τα 4 στρέμματα. Στην παραλίμνια ζώνη ορίζονται οι αρτιότητες της εκτός σχεδίου δόμησης. Το 1993 (Π.Δ , ΦΕΚ 389/Δ / ) η ΖΟΕ τροποποιήθηκε με κύρια χαρακτηριστικά την αλλαγή των ορίων αρτιότητας (στα όρια της εκτός σχεδίου δόμησης) και την αλλαγή χαρακτήρα 65

66 ορισμένων ευαίσθητων περιοχών. Στα όρια του Δήμου και εντός της Ζ.Ο.Ε. είναι καθορισμένες οι ακόλουθες περιοχές χρήσεων και περιορισμών δόμησης: Περιοχή με στοιχείο 1: Πρόκειται για γεωργική γη με το κατώτερο όριο κατάτμησης και αρτιότητας των γηπέδων 8 στρέμματα. Επιτρέπεται η δόμηση μόνο για κατοικία, θερμοκήπια, αντλητικές εγκαταστάσεις και αγροτικές αποθήκες. Η περιοχή βρίσκεται δυτικά της πόλης των Ιωαννίνων και τμήματά της έχουν πολεοδομηθεί. Περιοχή με στοιχείο 2α: Περιλαμβάνει την περιοχή γύρω από τον πρώην οικισμό Παμβώτιδα (Μάτσικας) με το κατώτερο όριο κατάτμησης και αρτιότητας 4 στρέμματα. Στην περιοχή αυτή επιτρέπεται η δόμηση για χρήσεις κατοικίας, κέντρων διασκέδασης και συνάθροισης κοινού, αθλητικών εγκαταστάσεων, καταστημάτων, αναψυκτηρίων και εστιατορίων. Περιοχή με στοιχείο 2β: Πρόκειται για μια ζώνη ανατολικά από το όριο σχεδίου της πόλης των Ιωαννίνων μέχρι την λίμνη με κατώτερο όριο κατάτμησης και αρτιότητας των γηπέδων 4 στρέμματα. Επιτρέπεται η δόμηση για χρήση κατοικιών, τουριστικών εγκαταστάσεων τουλάχιστον Β τάξης, εμπορικών καταστημάτων (εκτός πολυκαταστημάτων και υπεραγορών), εστιατορίων, αναψυκτηρίων, κέντρων διασκέδασης αναψυχής και συνάθροισης κοινού, αθλητικών εγκαταστάσεων, κτιρίων δημοσίων και κοινωφελών σκοπών και εγκαταστάσεων ιχθυογεννητικού σταθμού και ιχθυόσκαλας. Περιοχή με στοιχεία 5α: Πρόκειται για μια μικρή περιοχή ανάμεσα στον οικισμό Σταυρακίου και στη Δροσιά-Πεντέλη. Το κατώτερο όριο κατάτμησης και αρτιότητας ορίζεται σε 8 στρέμματα και επιτρέπεται η δόμηση για χρήσεις αθλητικών εγκαταστάσεων, αναψυκτηρίων και κατοικιών. Περιοχή με στοιχείο 5δ: Αφορά την παραλίμνια περιοχή ανάμεσα στις περιοχές Ζ.Ο.Ε. με στοιχείο 2β. Το κατώτερο όριο κατάτμησης και αρτιότητας ορίζεται σε 4 στρέμματα και επιτρέπεται η δόμηση για χρήσεις αθλητικών εγκαταστάσεων και αναψυκτηρίων. Στην περιοχή υπάρχει σήμερα αθλητικό κέντρο με κλειστό γυμναστήριο, κωπηλατοδρόμιο και στάδιο. Περιοχή με στοιχείο 7: Πρόκειται για περιοχή στο Ζευγολίβαδο Σταυρακίου με κατώτερο όριο κατάτμησης και αρτιότητας 4 στρέμματα. Στην περιοχή επιτρέπεται η δόμηση για χρήσεις εγκαταστάσεων χονδρικού εμπορίου και εμπορικών εκθέσεων, αποθηκών, πρατηρίων βενζίνης, εστιατορίων, αναψυκτηρίων, σταθμού λεωφορείων και φορτηγών, γραφείων και καταστημάτων για την εξυπηρέτηση των παραπάνω χρήσεων. Περιοχή με στοιχείο 8: Είναι η περιοχή του στρατοπέδου του Βελισσαρίου. Το κατώτερο όριο κατάτμησης και αρτιότητας ορίζεται σε 8 στρέμματα. Στην περιοχή επιτρέπεται η δόμηση για χρήσεις εγκαταστάσεων διοίκησης, γραφείων, πολιτιστικών εγκαταστάσεων και εγκαταστάσεων αναψυχής, κτιρίων δημοσίων ή κοινωφελών σκοπών και καταστημάτων για την εξυπηρέτηση των παραπάνω χρήσεων. 66

67 Περιοχή με στοιχείο 13: Η περιοχή αυτή βρίσκεται σε επαφή με το εγκεκριμένο όριο του γενικού πολεοδομικού σχεδίου στην περιοχή των Σεισμοπλήκτων. Το κατώτερο όριο κατάτμησης και αρτιότητας ορίζεται σε οκτώ στρέμματα και επιτρέπεται η δόμηση για χρήσεις κατοικίας, καταστημάτων, κτιρίων δημοσίων και κοινωφελών σκοπών. Περιοχή Χ: Περιλαμβάνει όλες τις λοιπές περιοχές της Ζ.Ο.Ε., δηλαδή εκτός των υπόλοιπων περιοχών. Το κατώτερο όριο κατάτμησης και αρτιότητας ορίζεται σε 8 στρέμματα. Απαγορεύεται η δόμηση για χρήσεις χοιροστασίων, πτηνοτροφείων, σφαγείων, βιομηχανικών εγκαταστάσεων μέσης και υψηλής όχλησης, λατομείων αδρανών υλικών και μονάδων κοπής και επεξεργασίας μαρμάρου και τουριστικών εγκαταστάσεων Δ και Ε τάξης. Περιοχή 1Χ: Η περιοχή αυτή οριοθετήθηκε με την τροποποίηση της Ζ.Ο.Ε. Το κατώτερο όριο κατάτμησης και αρτιότητας ορίζεται σε 8 στρέμματα. Απαγορεύει και επιτρέπει τις χρήσεις της περιοχής Χ καθώς και τις παρεκκλίσεις του με τον πρόσθετο περιορισμό ότι για την χορήγηση οποιασδήποτε οικοδομικής άδειας απαιτείται η σύμφωνη γνώμη της Δ/νσης Γεωργίας Νομαρχίας Ιωαννίνων. Τα ανεγερθησόμενα εντός της καθοριζόμενης ΖΟΕ κτίρια πρέπει να απέχουν: α) από τη γραμμή του αιγιαλού της λίμνης Ιωαννίνων εκατό (100) μέτρα τουλάχιστον και β) από το όριο της περιοχής με στοιχεία 7 (εξωτερικά αυτού ) εκατό (100) μέτρα τουλάχιστον. Λόγω του υπερκερασμού των ρυθμίσεων από την εξελισσόμενη ανάπτυξη των δραστηριοτήτων στο Λεκανοπέδιο και της σημαντικής εξάπλωσης του αστικού συγκροτήματος των Ιωαννίνων, το Τμήμα Ηπείρου του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος από το 1996 έχει συντάξει πρόταση για την τροποποίηση της ΖΟΕ. Με την πρόταση αυτή: επεκτείνονται δραστικά τα όρια της ΖΟΕ προωθείται η επαναφορά του χαρακτήρα των ιδιαίτερων ζωνών στην παραλίμνια περιοχή σε σχέση με τις χρήσεις γης, τους όρους δόμησης και τα όρια κατάτμησης. προτείνεται η δημιουργία Βιοτεχνικού Πάρκου στη θέση Αεροδρομίου Κατσικά. Σαν όριο αρτιότητας και κατάτμησης ορίζονται τα 8-10 στρέμματα και ως παρέκκλιση τα 4 στρέμματα, καθώς κρίνονται καταλληλότερα για την ανάπτυξη της περιοχής και βρίσκονται σε συμφωνία με αποφάσεις του ΣτΕ που ορίζουν ότι σε ΖΟΕ τα όρια αρτιότητας πρέπει να είναι μεγαλύτερα αυτών της εκτός σχεδίου δόμησης Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη ''Ανάπλαση-Ανάδειξη-Προστασία Παμβώτιδας Ιωαννίνων και των Περιμετρικών Αυτής Περιοχών'' της Λίμνης Η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (ΕΠΜ) Ανάπλαση ''Ανάδειξη - Προστασία της Λίμνης Παμβώτιδας Ιωαννίνων και των Περιμετρικών Αυτής Περιοχών'' εκπονήθηκε το 2001 στα πλαίσια του Ν.1650/86 και της ΚΥΑ 69269/5387/1990. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη ΚΥΑ η ΕΠΜ περιλαμβάνει τις προδιαγραφές που απαιτούνται για την τεκμηρίωση της σημασίας της λίμνης, την ένταξή της σε μια από τις κατηγορίες 67

68 του άρθρου 18 του Ν. 1650/86 (Περιοχή Οικοανάπτυξης) και της σκοπιμότητας των προτεινομένων μέτρων προστασίας. Το Π.Δ. με το οποίο θεσμοθετήθηκε η ΕΠΜ, προβλέπει τον καθορισμό ζωνών προστασίας της λίμνης και την επιβολή συγκεκριμένων κανόνων και περιορισμών σε αυτές, προκειμένου να προστατευθεί και να αναβαθμιστεί το οικοσύστημα της λίμνης μακροπρόθεσμα. Πιο συγκεκριμένα, ο απώτερος σκοπός είναι η προστασία, η διατήρηση, η διαχείριση και η αναβάθμιση της φύσης και του τοπίου, ως φυσικής κληρονομιάς και του πολύτιμου εθνικού φυσικού πόρου σε χερσαία και υδάτινα τμήματα της περιοχής της λίμνης, τα οποία διακρίνονται για την μεγάλη τους βιολογική, οικολογική, αισθητική, ιστορική, επιστημονική, γεωμορφολογική και εκπαιδευτική τους αξία, με τον χαρακτηρισμό της περιοχής ως Περιοχής Οικοανάπτυξης, όπως προαναφέρθηκε. Ειδικότερα, οι ζώνες αυτές είναι οι εξής: Περιοχή Οικοανάπτυξης: Χαρακτηρίζεται η χερσαία και υδάτινη περιοχή της Λίμνης Παμβώτιδας Ιωαννίνων, καθώς και η περιοχή που βρίσκεται εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών προ του 1923 και κάτω των 2000 κατοίκων των δήμων Ιωαννιτών, Ανατολής, Παμβώτιδας, Πασσαρώνος, Περάματος και Κοινότητας Νήσου Ιωαννίνων. Επισημαίνεται ότι η Περιοχή Οικοανάπτυξης, όπως οριοθετείται διακρίνεται στις ακόλουθες ζώνες: 1. Ζώνη Α1:Είναι η υδάτινη περιοχή, οι παραλίμνιες εκτάσεις, οι καλαμώνες και το νησί των Ιωαννίνων. Το όριο της ταυτίζεται με το όριο της γραμμής του αιγιαλού, όπως αυτή καθορίστηκε με συντεταγμένες από την Κτηματική Υπηρεσία της Νομαρχίας Ιωαννίνων. 2. Ζώνη Α2:Είναι η χερσαία περιοχή που περιλαμβάνει τις δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις και διακρίνεται στις επιμέρους ζώνες Α2α και Α2β. Αναλυτικότερα, η χερσαία περιοχή(δασική αναδασωτέα),βόρεια της Εθνικής οδού Ιωαννίνων-Τρικάλων και στο δρόμο προς Λογγάδες χαρακτηρίζεται ως Ζώνη Α2α. Αντίστοιχα η χερσαία περιοχή(δασική- αναδασωτέα) εκατέρωθεν της Εθνικής οδού Ιωαννίνων-Τρικάλων χαρακτηρίζεται ως Ζώνη Α2β. 3. Ζώνη Β1: Είναι η χερσαία περιοχή που βρίσκεται στην εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών προ του 1923 και κάτω των 2000 κατοίκων των δήμων Περάματος, Πασσαρώνοςκ αι Ιωαννιτών και χαρακτηρίζεται ως γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας. 4. Ζώνη Β2:Είναι η λοιπή έκταση της περιοχής Οικοανάπτυξης και αποτελείται από αγροτικές και ημιορεινές εκτάσεις. διευκρινίζεται ότι στη ζώνη Β2 εμπίπτουν οι περιοχές που δεν εντάσσονται σε καμία από τις παραπάνω ζώνες της περιοχής Οικοανάπτυξης. 5.Περιφερειακή Ζώνη: Χαρακτηρίζεται η χερσαία περιοχή που βρίσκεται στην εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών προ του 1923 και κάτω των 2000 κατοίκων των δήμων Ιωαννιτών, Περάματος, Παμβώτιδας, Πασσαρώνος, Ανατολής, Μπιζανίου, Αγ. Δημητρίου, Ζίτσας και Εκάλης. 68

69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΑΜΕΣΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 5.1 Συμπεράσματα Αξιολόγηση Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω στοιχεία επισημαίνονται συμπερασματικά τα ακόλουθα: Τα Ιωάννινα αποτελούν το κυριότερο αστικό κέντρο της Περιφέρειας Ηπείρου. Η μακρόχρονη ιστορία της πόλης, η οικονομία της, το πληθυσμιακό μέγεθος, η συγκέντρωση δραστηριοτήτων μητροπολιτικού επιπέδου στους τομείς διοίκηση, εκπαίδευση, υγεία, πολιτισμός, αναψυχή κ.ά, είχαν ως αποτέλεσμα τα Ιωάννινα να διαμορφωθούν σταδιακά ως ένας από τους σημαντικότερους πόλους συγκρότησης τόσο του βορειοελλαδικού χώρου όσο και της Δυτικής Ελλάδας. Αυτές οι τάσεις, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες και προοπτικές που διαμορφώνονται από τη θέση των Ιωαννίνων σε σχέση με τα νέα σχεδιαζόμενα μεταφορικά δίκτυα (Ιόνια οδός, σιδηροδρομικός Δυτικός Άξονας), δηλαδή οι αναμενόμενες περαιτέρω βελτιώσεις στην προσβασιμότητα, καθιστούν τα Ιωάννινα αστικό κέντρο με ιδιαίτερη βαρύτητα και σημασία στον εθνικό και διασυνοριακό χώρο». Βασικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης οικιστικής ανάπτυξης των Ιωαννίνων είναι, από τη μια μεριά, η έντονη ανοικοδόμηση των τμημάτων του συνεκτικού τμήματος της πόλης (που ενισχύεται από διάφορους λόγους όπως η ύπαρξη ενός πολύ μεγάλο αριθμού μοναδιαίων νοικοκυριών που συνιστούν οι φοιτητές) και από την άλλη, η έντονη ανάπτυξη προαστιακού τύπου κατοικίας στην περίμετρο της πόλης και στους περιαστικούς οικισμούς. Η τάση ανάπτυξης της περιαστικής ζώνης με προαστιακού τύπου κατοικία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της σύγχρονης οικιστικής ανάπτυξης της πόλης των Ιωαννίνων (όπως και των μεγαλύτερων πόλεων της Χώρας), ενώ παράλληλα η ανάπτυξη παραγωγικών και άλλων μητροπολιτικού χαρακτήρα εγκαταστάσεων στον περιαστικό χώρο ολοκληρώνει τις σύγχρονες τάσεις χωρικής οργάνωσης. Ωστόσο η τάση αυτή μειώθηκε αισθητά τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα της οικονομικής κρίσης. Χαρακτηριστικό είναι ότι την περίοδο σύμφωνα με στοιχεία από το παρατηρητήριο της Εγνατίας οι οικοδομές μειώθηκαν κατά 83,41%. Καθοριστικά στοιχεία της φυσιογνωμίας της πόλης είναι η σχέση της με τη λίμνη Παμβώτιδα, το ιστορικό κέντρο, το πλούσιο απόθεμα σε μνημεία αξιόλογα σύνολα και κτίρια, οι σχετικά μεγάλοι ανοικτοί χώροι και χώροι πρασίνου στην κεντρική περιοχή, καθώς και ορισμένα σημαντικά στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, όπως οι δασοσκεποείς λόφοι που όριζαν το παλιά όρια της πόλης, οι οποίοι με τη σημερινή διάχυση αποτελούν πλέον μεγάλους πυρήνες πρασίνου εντός της ευρύτερης αστικής περιοχής και εξαιρετικά τοπία φυσικού κάλλους για την πόλη. Η έντονη διάχυση κατοικίας, καθώς και όλων σχεδόν των οικονομικών δραστηριοτήτων στον περιαστικό χώρο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα σύγχρονα χαρακτηριστικά της δομής της περιοχής με επιπτώσεις τόσο στις αστικές ροές και την ποιότητα του περιβάλλοντος όσο και στις ίδιες τις δυνατότητες διαχείρισης αυτών των επιπτώσεων. Σημαντικά προβλήματα της 69

70 χωρικής οργάνωσης αποτελούν, επίσης, ο κορεσμός της κεντρικής περιοχής, η έλλειψη κοινοχρήστων και κοινωφελών χώρων κυρίως στις περιμετρικές περιοχές και η κυκλοφοριακή συμφόρηση στο κέντρο της πόλης σε συνδυασμό με την απόλυτη εξάρτηση του συστήματος μεταφορών από τις οδικές μεταφορές και το Ι.Χ. Ως προς τις πιέσεις στο φυσικό περιβάλλον, τα σημαντικότερα προβλήματα που εντοπίζονται σχετίζονται με τον σπουδαιότερο φυσικό πόρο της περιοχής, τη λίμνη Παμβώτιδα και αφορούν στον περιορισμό των παροδικά πλημμυρισμένων εκτάσεων και των επιφανειών με ρηχά νερά, στη συρρίκνωση της παρόχθιας βλάστησης, στη σταδιακή εγκατάλειψη της εκτατικής κτηνοτροφίας, στη λαθροθηρία και τη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, στην εντατικοποίηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, στον περιορισμό των τόπων φυσικής αναπαραγωγής των ψαριών, στην ανάπτυξη του ευτροφισμού στη λίμνη, κλπ. Η ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος προέρχεται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες, που αφορούν στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Ιωαννίνων, τις μικρές και μεγάλες κοινότητες και οικιστικές περιοχές, που είναι διεσπαρμένες στο λεκανοπέδιο, καθώς και στη βιομηχανικήβιοτεχνική δραστηριότητα και τις κτηνοτροφικές-πτηνοτροφικές εγκαταστάσεις. Προβλήματα ρύπανσης της ευρύτερης περιοχής δημιουργούνται επίσης από τη μεγάλη συγκέντρωση βαρέων μετάλλων στα αστικά λύματα της πόλης, από τους ρύπους των σημειακών πηγών (υγρά απόβλητα και απόβλητα πτηνοτροφείων και χοιροστασίων) και των μη σημειακών πηγών (αστικά λύματα, τα οικιακά απορρίμματα, λιπάσματα και φυτοφάρμακα) και από τη χρησιμοποίηση αζωτούχων-φωσφορούχων λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων στις γεωργικές καλλιέργειες του λεκανοπεδίου. Σε ό,τι αφορά τη μεταφορική υποδομή, το σημαντικότερο θέμα αφορά την κακή σύνδεση με την υπόλοιπη χώρα. Οι συνδέσεις με τις όμορες Περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και της Δυτικής Ελλάδας πραγματοποιούνται με οδικό δίκτυο χαμηλής στάθμης εξυπηρέτησης και, επομένως, η σύνδεση με την υπόλοιπη χώρα είναι προβληματική. Η κατάσταση αυτή αφορά όλη την Περιφέρεια της Ηπείρου και είναι ένας από τους παράγοντες που έχουν ως αποτέλεσμα την σχετική απομόνωσή της. Τα κύρια έργα που κατασκευάζονται, μελετώνται ή προγραμματίζονται και θα βελτιώσουν την κατάσταση είναι: Η Εγνατία οδός, η οποία διέρχεται νότια του Δήμου Η Ιόνια οδός (Δυτικός Άξονας), η οποία προβλέπεται να διέλθει δυτικά της Παράκαμψης Η σιδηροδρομική σύνδεση, η οποία προβλέπεται να διέλθει νότια της πόλης, με σταθμό στην περιοχή του Κατσικά. 5.2 Εναλλακτικές δυνατότητες ανάπτυξης στη ζώνη άμεσης επιρροής της περιοχής μελέτης Πάντως στο πλαίσιο της ανάλυσης που έχει πραγματοποιηθεί παραπάνω και σύμφωνα με τις επίσημες προδιαγραφές ο μελετήτης προχώρησε στην κατάστρωση τριών εναλλακτικών σεναρίων ανάπτυξης και ρύθμισης του χώρου της περιοχής, ως εξής: 1. Σενάριο των τάσεων. Βασική παραδοχή είναι η συνέχιση της υφιστάμενης κατάστασης και η επικράτηση των τάσεων, όπως έχουν καταγραφεί και αξιολογηθεί από την ομάδα μελέτης. 70

71 Πρόκειται κατ ουσίαν για την προβολή των ήδη διαγραφόμενων τάσεων στο μέλλον, για την προβολή της σημερινής εικόνας στο μέλλον. 2. Σενάριο της ήπιας παρέμβασης, στο οποίο έγιναν οι παρακάτω παραδοχές, οι οποίες αποτελούν και το περιεχόμενο της («ήπιας») παρέμβασης στη δομή και τα χαρακτηριστικά της υφιστάμενης κατάστασης: - Τήρηση των κείμενων νομοθετικών διατάξεων. - Διαφύλαξη των σημαντικότερων στοιχείων του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και τοπίου. - Διαφύλαξη και εξοικονόμηση φυσικών πόρων εν γένει. 3. Σενάριο της έντονης παρέμβασης, με τα εξής ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Θεσμοθέτηση και εφαρμογή αυστηρών μηχανισμών ελέγχου. Αποκατάσταση υποβαθμισμένων στοιχείων φυσικού περιβάλλοντος και τοπίων. Αποκατάσταση και προστασία γεωργικής γης παραλίμνιων περιοχών. Έλεγχος δραστηριοτήτων του πρωτογενή τομέα. Επιτρεπόμενη η δόμηση μόνο εντός σχεδίου και εντός οικισμών με τις επεκτάσεις, οι οποίες θα κριθούν ως απολύτως απαραίτητες. Καθορισμός αυστηρών όρων και περιορισμών δόμησης και μορφολογικών περιορισμών. Για την επιλογή του καταλληλότερου σεναρίου λαμβάνονται υπόψη ορισμένοι κρίσιμοι βασικοί παράγοντες που είναι οι ακόλουθοι: 1. Φυσικό περιβάλλον, με τις εξής συνιστώσες: α. Οικοσυστήματα και είδη χλωρίδας και πανίδας (βιολογική ποικιλότητα). β. Φυσικοί αποδέκτες, δηλαδή τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, που χρησιμοποιούνται για την τελική διάθεση των αποβλήτων. 2. Φυσικοί πόροι, δηλαδή τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, που χρησιμοποιούνται ή μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου. Επισημαίνεται ότι πρόκειται για μη ανανεώσιμους πόρους και επιχειρείται η ειδικότερη διάκριση αυτών σε γεωργική γη, υδατικούς πόρους, παραλίμνιο χώρο και λοιπούς πόρους. 3. Ανθρωπογενές περιβάλλον, με τις ειδικότερες κατηγορίες των οικισμών, των αρχαιοτήτων μνημείων και των τεχνικών και κοινωνικών υποδομών. 4. Τοπίο, δηλαδή κάθε δυναμικό σύνολο βιοτικών και μη βιοτικών παραγόντων και στοιχείων του περιβάλλοντος που μεμονωμένα ή αλληλεπιδρώντας σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο συχνά δεχόμενα και την ανθρώπινη παρέμβαση, συνθέτουν μια οπτική εμπειρία, με τις ειδικότερες κατηγορίες των φυσικών και δομημένων τοπίων. 5. Τομείς της οικονομίας: πρωτογενής, δευτερογενής και τριτογενής. Στο σημείο αυτό έχει τεθεί και ο τουρισμός ως ειδικότερος υπο τομέας του τριτογενούς τομέα, λόγω του αυξανόμενου δυναμισμού και της ανάπτυξης που παρουσιάζει σε παρόμοιες περιοχές της χώρας. 71

72 Σύμφωνα με τη θέση που υιοθετείται στην παρούσα διπλωματική, ο βασικός στόχος του σχεδιασμού για την περιοχή δεν μπορεί να είναι άλλος από τη σταδιακή εφαρμογή της αρχής της αειφορίας, η οποία για την περιοχή μελέτης οφείλει να διαθέτει τουλάχιστον τα εξής χαρακτηριστικά: - Ορθολογικός έλεγχος της κατανάλωσης φυσικών πόρων και ενέργειας. - Ορθολογικός έλεγχος της παραγόμενης ρύπανσης. - Ορθολογικός έλεγχος της διαχείρισης απορριμμάτων. - Ορθολογικός έλεγχος της κατανάλωσης φυσικού χώρου μείωση της αστικής εξάπλωσης. - Προστασία και αποκατάσταση του αστικού και περιαστικού φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου. - Προστασία και αναβάθμιση του οικιστικού περιβάλλοντος. - Βελτίωση της ποιότητας ζωής. - Διατήρηση /βελτίωση της κοινωνικής συνοχής. - Διατήρηση ευρείας και διαφοροποιημένης οικονομικής βάσης. - Διατήρηση /βελτίωση του επιπέδου παραγωγικότητας. - Δημιουργία αποτελεσματικών υποδομών. - Ουσιαστική εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων έργων και δραστηριοτήτων. - Διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. - Διατήρηση της πολιτισμικής ταυτότητας. Η προσπάθεια για την εφαρμογή της αρχής της αειφορίας προβάλλει κατ ουσίαν ως η κατ εξοχήν αναπτυξιακή επιλογή και απαιτεί τη λήψη μίας σειράς σημαντικών αποφάσεων και τον επαναπροσδιορισμό προτεραιοτήτων στους τομείς του σχεδιασμού και του αναπτυξιακού προγραμματισμού, καθώς και της δέσμευσης και βέλτιστης αξιοποίησης των οικονομικών πόρων. Σαν συγκροτημένη αναπτυξιακή προσπάθεια, προσομοιάζει περισσότερο με το σενάριο της έντονης παρέμβασης. 72

73 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΠΡΟΤΑΣΗ ΧΩΡΙΚΟΥ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ 6.1 Πρόταση Χωρικής Ανάπτυξης Περιοχής Επέμβασης Οι προτάσεις για την χωρική οργάνωση της περιοχής επέμβασης, παρουσιάζονται αναλυτικά στο χάρτη 6.1 και αναλύονται διεξοδικά παρακάτω. Χάρτης 6.1 Χάρτης οργάνωσης χρήσεων γης περιοχής παρέμβασης Οικιστικές Περιοχές Ζώνη αστικής ανάπλασης Στην παραλίμνια εντός σχεδίου περιοχής της πόλης των Ιωαννίνων προτείνεται η χωροθέτηση μιας ζώνης αστικής ανάπλασης. Στη συγκεκριμένη περιοχή προτείνεται η προώθηση ήπιων χρήσεων που σχετίζονται με την αναψυχή και τον πολιτισμό, λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Στη συγκεκριμένη περιοχή περιλαμβάνεται και το κάστρο της πόλης, καθώς και μεγάλο μέρος του ιστορικού κέντρου της πόλης, για αυτό είναι ιδιαίτερο σημαντικό να μην αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της. Ζώνες κατάλληλες για ανάπτυξη μέσω του μηχανισμού των ΠΕΡΠΟ Στο νοτιο-δυτικό άκρο του Δήμου Ιωαννιτών προτείνεται μια ζώνη κατάλληλη για την εφαρμογή του μηχανισμού ΠΕΡΠΟ κατά το άρθρο 24 του Ν. 2508/97, προκειμένου να γίνεται δυνατή η αξιοποίηση δημοτικής ακίνητης περιουσίας με σκοπό την απόκτηση πόρων για προγράμματα έργων και δράσεων του Δήμου και, κατά πρώτο λόγο, την εφαρμογή πολιτικών πολεοδομικού σχεδιασμού όπως η απόκτηση κοινοχρήστων χώρων, η διατήρηση του αξιόλογου οικιστικού αποθέματος κλπ. Η έκταση της 73