ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα

2 1.2 Κύτταρο: η μονάδα της ζωής

3 Ιστορικά 1665: Ο Ρ.Χουκ μιλά για κύτταρα. Σύγχρονη κυτταρική θεωρία: Το κύτταρο είναι η θεμελιώδης δομική και λειτουργική μονάδα των οργανισμών. Είδη κυττάρων: (με βάση την ύπαρξη ή όχι πυρηνικής μεμβράνης που περιβάλλει το γενετικό υλικό) 1. Προκαρυωτικά 2. Ευκαρυωτικά

4 Το ευκαρυωτικό κύτταρο φυτικό κύτταρο ζωικό κύτταρο

5 Το ευκαρυωτικό κύτταρο Πλασματική μεμβράνη Πυρήνας Κυτταρόπλασμα Ενδοπλασματικό δίκτυο Ριβοσώματα Σύμπλεγμα Golgi Λυσοσώματα Κενοτόπια Μιτοχόνδρια Χλωροπλάστες Κυτταρικό τοίχωμα

6 Πλασματική μεμβράνη

7 Σύσταση: Πλασματική μεμβράνη Λιπίδια και πρωτεΐνες Ρόλος: Διαχωρισμός του κυττάρου από το περιβάλλον του. Έλεγχος της επικοινωνίας του κυττάρου, επιτρέποντας τη διέλευση μόνο των κατάλληλων για το κύτταρο ουσιών.

8 Πυρήνας Σχήμα σφαιρικό ή ωοειδές Περιβάλλεται από διπλή μεμβράνη (πυρηνική) που επιτρέπει την διέλευση ορισμένων μορίων. Περιέχει το γενετικό υλικό του κυττάρου (DNA) Αποτελεί το «κέντρο ελέγχου» του κυττάρου

9 Πυρήνας Σχήμα σφαιρικό ή ωοειδές Περιβάλλεται από διπλή μεμβράνη (πυρηνική) που επιτρέπει την διέλευση ορισμένων μορίων. Περιέχει το γενετικό υλικό του κυττάρου (DNA) Αποτελεί το «κέντρο ελέγχου» του κυττάρου

10 Κυτταρόπλασμα Ζελατινώδες υλικό που καλύπτει όλο το χώρο μέσα στο κύτταρο. Περιέχει διάφορα οργανίδια που επιτελούν διάφορες λειτουργίες του κυττάρου

11 Ενδοπλασματικό δίκτυο

12 12

13 Ενδοπλασματικό δίκτυο Σύστημα μεμβρανών Σχηματίζουν κύστες και αγωγούς από την πλασματική μέχρι την πυρηνική μεμβράνη. Εξασφαλίζουν τη μεταφορά ουσιών σε όλα τα μέρη του κυττάρου Μορφές ενδοπλασματικού δικτύου Αδρό: παρουσιάζει τραχιά όψη λόγω των ριβοσωμάτων που έχει πάνω του. Λείο: εδώ συνθέτονται λιπίδια και αποθηκεύονται πρωτεΐνες.

14 Ριβοσώματα

15 Ριβοσώματα Βρίσκονται πάνω στο αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο ή ελεύθερα στο κυτταρόπλασμα. Αποτελούνται από πρωτεΐνες και RNA Συνθέτουν πρωτεΐνες από αμινοξέα που υπάρχουν στο κυτταρόπλασμα.

16 Σύστημα Golgi

17 Σύστημα Golgi Σύνολο από παράλληλους πιεσμένους σάκους. Τροποποιούνται οι πρωτεΐνες και παίρνουν την τελική τους μορφή.

18 Λυσοσώματα

19 Λυσοσώματα Έχουν σφαιρικό σχήμα. Περιέχουν δραστικά ένζυμα που προκαλούν διάσπαση ουσιών (πρωτεΐνες) αλλά και μικροοργανισμών (μικρόβια). Δεν έχουν τα φυτικά κύτταρα.

20 Κενοτόπια

21 Κενοτόπια Κύστες που περιέχουν νερό με άλλες ουσίες Σε ζωικά κύτταρα: Είναι συνήθως πεπτικά δηλαδή εδώ τοποθετεί την τροφή του (ή τον εχθρό του) ένα κύτταρο για τη διασπάσει. Σε φυτικά κύτταρα: Λέγονται χυμοτόπια, είναι τεράστια και αποθηκεύουν νερό με θρεπτικές ουσίες.

22 Μιτοχόνδρια

23 Μιτοχόνδρια Έχουν σχήμα επίμηκες, σφαιρικό ή ωοειδές Εξασφαλίζουν ενέργεια στο κύτταρο Αποτελούνται από διπλή μεμβράνη. Η εσωτερική σχηματίζει πτυχές στις οποίες γίνεται με τη βοήθεια ενζύμων η διάσπαση θρεπτικών ουσιών και η απελευθέρωση ενέργειας. Το πλήθος τους ποικίλει ανάλογα με τις ενεργειακές ανάγκες του κυττάρου.

24 προφορικά βιβλίο 1, 4 τετράδιο 2 Τετράδιο εργασιών Για το σπίτι Ερωτήσεις Εργασίες Δραστηριότητες

25 Χλωροπλάστες

26 Χλωροπλάστες Έχουν Σχήμα φακοειδές Περιβάλλονται από δύο μεμβράνες Περιέχουν χλωροφύλλη και ένζυμα Πραγματοποιούν φωτοσύνθεση Βρίσκονται μόνο στα φωτοσυνθετικά κύτταρα

27 Κυτταρικό τοίχωμα Περιβάλλει την πλασματική μεμβράνη των φυτικών κυττάρων με στηρικτικό ρόλο. Είναι συμπαγές, ανθεκτικό Αποτελείται κυρίως από κυτταρίνη.

28 Ας θυμηθούμε. Τα οργανίδια του κυττάρου σχήμα δομείται ρόλος Πλασματική μεμβράνη λιπίδια και πρωτεΐνες 1. διαχωρίζει και εξατομικεύει το κύτταρο από το περιβάλλον του 2. Ελέγχει επιπλέον ποιες ουσίες εισέρχονται ή εξέρχονται από το κύτταρο εξυπηρετώντας την επικοινωνία του με το περιβάλλον Μιτοχόνδρια σχήμα επίμηκες, σφαιρικό ή ωοειδές εξασφαλίζουν ενέργεια Η διαδικασία αυτή γίνεται με τη βοήθεια ειδικών ενζύμων που υπάρχουν στο εσωτερικό των μιτοχονδρίων. Πυρήνας σχήμα σφαιρικό ή ωοειδές Περιβάλλεται από διπλή μεμβράνη (πυρηνική) με ανοίγματα (πόρους), μέσω των οποίων γίνεται ανταλλαγή μορίων μεταξύ του πυρήνα και του υπόλοιπου κυττάρου. «κέντρο ελέγχου» του κυττάρου Εκεί βρίσκεται το γενετικό υλικό (DNA) στο οποίο είναι καταγραμμένες οι πληροφορίες για όλα τα χαρακτηριστικά του κυττάρου (δομικά και λειτουργικά) Χλωροπλάστες σχήμα φακοειδές βρίσκονται μόνο στα φωτοσυνθετικά κύτταρα γίνεται η φωτοσύνθεση περιέχουν ειδικά ένζυμα και άλλα μόρια, όπως χλωροφύλλη, Κυτταρικό τοίχωμα περιβάλλει την πλασματική μεμβράνη των φυτικών κυττάρων στηρικτικό ρόλο κυτταρίνη συμπαγές, ανθεκτικό και αποτελείται από πολυσακχαρίτες,

29 Ας θυμηθούμε. Τα οργανίδια του κυττάρου είναι δομείται ρόλος Ενδοπλασματικό δίκτυο σύστημα μεμβρανών που συνδέονται με την πλασματική και την πυρηνική μεμβράνη Ριβοσώματα Σύμπλεγμα Golgi Λυσοσώματα σφαιρικό σχήμα ενιαίο δίκτυο αγωγών και κύστεων σύνολο παράλληλων πεπλατυσμένων σάκων περιέχουν δραστικά ένζυμα πρωτεΐνες και RNA εξασφαλίζει τη μεταφορά ουσιών σε όλα τα μέρη του κυττάρου αδρό Ριβοσώματα σύνθεση πρωτεϊνών σύνθεση των πρωτεϊνών λείο σύνθεση λιπιδίων και αποθήκευση διάφορων πρωτεϊνών τροποποιούνται οι πρωτεΐνες και παίρνουν την τελική τους μορφή διάσπαση ουσιών, π.χ. πρωτεϊνών, αλλά και μικροοργανισμών Κενοτόπια κυστίδια περιέχουν ένα υδατώδες υγρό Πεπτικά Χυμοτόπια σχηματίζονται όταν εισέρχονται στο ζωικό κύτταρο τροφικά σωματίδια ή μικροοργανισμοί που, στη συνέχεια, θα χρησιμοποιηθούν ή θα καταστραφούν. αποθήκες θρεπτικών ουσιών για το φυτικό κύτταρο και καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του.

30 άτομα (C, H,O, N ) απλά οργανικά μόρια (γλυκόζη, αμινοξέα, νουκλεοτίδια, λιπαρά οξέα) σύνθετα μόρια (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, νουκλεϊκά οξέα, λιπίδια) οργανίδια και σχηματισμοί (πυρήνας, μιτοχόνδρια, ριβοσώματα, πλασματική μεμβράνη ) κύτταρο

31 Τα προκαρυωτικά κύτταρα (των βακτηρίων)

32 Τα προκαρυωτικά κύτταρα (των βακτηρίων) Δεν περιβάλλεται το γενετικό τους υλικό από πυρηνική μεμβράνη. Είναι μικρότερα από τα ευκαρυωτικά κύτταρα Διαθέτουν πλασματική μεμβράνη, κυτταρικό τοίχωμα.. και κάψα. Διαθέτουν ελεύθερα ριβοσώματα. Διαθέτουν ειδικούς μηχανισμούς κίνησης. Μετατρέπονται σε ενδοσπόρια για να αντιμετωπίσουν τις δύσκολες συνθήκες.

33 Από ένα ενδοσπόριο προκύπτει ένα βακτήριο

34 Διαφορετικά κύτταρα για διαφορετικές λειτουργίες Οργανισμοί μονοκύτταροι πολυκύτταροι προκαρυωτικοί βακτήρια, κυανοβακτήρια ευκαρυωτικοί προτόζωα, φύκη μύκητες ευκαρυωτικοί

35 μονοκύτταροι προκαρυωτικοί βακτήρια, κυανοβακτήρια

36 Κάθε κύτταρο εκτελεί όλες τις ζωτικές λειτουργίες και επιβιώνει μόνο του ενώ όλα τα άτομα του είδους διαθέτουν τα ίδια χαρακτηριστικά π.χ η αμοιβάδα Κίνηση στους μονοκύτταρους μικροοργανισμούς αμοιβάδα μαστίγια βλεφαρίδες ψευδοπόδια παραμήκιο ευγλήνη

37 Το Paramecium (παραμέτσιουμ) είναι ένα πρωτόζωο που φέρει βλεφαρίδες.

38 μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί προτόζωα, φύκη μύκητες

39 Πολυκύτταροι οργανισμοί φυτά ζώα

40 Πολυκύτταροι οργανισμοί Κάθε κύτταρο εκτελεί ορισμένες μόνο ζωτικές λειτουργίες και έχει σχήμα ή μέγεθος κατάλληλο γι αυτές.. Κάθε είδος κυττάρου στο ανθρώπινο σώμα επιτελεί συγκεκριμένη λειτουργία.

41 Πολυκύτταροι οργανισμοί ριζικά τριχίδια (α και δ) κύτταρα του ξυλώματος (β και ε) κύτταρα των φύλλων (γ και στ).

42 Για το σπίτι Ερωτήσεις Εργασίες Δραστηριότητες προφορικά βιβλίο 3 τετράδιο Τετράδιο εργασιών 3