Η γονική μέριμνα μετά τη διακοπή της συμβίωσης ή το διαζύγιο σε συγκριτική επισκόπηση με τα δίκαια των Ευρωπαϊκών Χωρών

Transcript

1 ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α' Τομέας Ιδιωτικού Δικαίου ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΕΤΟΣ: ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ του ΤΣΕΚΕΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΜ 1333 Η γονική μέριμνα μετά τη διακοπή της συμβίωσης ή το διαζύγιο σε συγκριτική επισκόπηση με τα δίκαια των Ευρωπαϊκών Χωρών Επιβλέποντες Ελισάβετ Πούλου Χριστίνα Σταμπέλου Γεώργιος Λέκκας Αθήνα 2016

2 Copyright, Τσέκερης Κωνσταντίνος, 2016, Η γονική μέριμνα μετά τη διακοπή της συμβίωσης ή το διαζύγιο σε συγκριτική επισκόπηση με τα δίκαια των Ευρωπαϊκών Χωρών Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για σκοπό μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Οι απόψεις και θέσεις που περιέχονται σε αυτήν την εργασία εκφράζουν τον συγγραφέα και δεν πρέπει να ερμηνευθεί ότι αντιπροσωπεύουν τις επίσημες θέσεις του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ... 6 I. Η ΓΟΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ ΓΕΝΙΚΑ... 6 i. Έννοια και Περιεχόμενο... 6 ii. Νομική Φύση (Γενική Διαφοροποίηση στην Ελλάδα και τα Υπόλοιπα Ευρωπαϊκά Κράτη)... 7 iii. Έναρξη Άσκηση Φορείς και Λοιπές Περιπτώσεις της Γονικής Μέριμνας... 9 Ά ΜΕΡΟΣ Α1. Η ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΓΟΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΔΙΑΖΥΓΙΟΥ Ή ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ i. Γενικά ii. Προϋποθέσεις iii. Δυνατότητες του Δικαστηρίου α. Ανάθεση στον ένα Γονέα β. Από Κοινού Άσκηση γ. Κατανομή στην Άσκηση δ. Ανάθεση της Άσκησης σε Τρίτο Πρόσωπο iv. Κριτήρια για τη Δικαστική Ρύθμιση α. Οι Δεσμοί του Τέκνου με τους Γονείς και τα Αδέλφια του β. Οι Συμφωνίες των Γονέων γ. Το Συμφέρον του Τέκνου δ. Η Γνώμη του Τέκνου v. Δικαίωμα Πληροφόρησης A2. ΓΟΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ ΤΕΚΝΟΥ ΓΕΝΝΗΜΕΝΟΥ ΧΩΡΙΣ ΓΑΜΟ i. Μόνος Φορέας η Μητέρα ii. Επιγενόμενος Γάμος iii. Αναγνώριση Τέκνου iv. Ανάθεση από το Δικαστήριο v. Δικονομικά Ζητήματα α. Άσκηση Αγωγής

4 β. Υποχρεωτική Προδικασία β1. Έκθεση Κοινωνικής Υπηρεσίας β2. Απόπειρα Συμβιβασμού γ. Ανάκληση η Μεταρρύθμιση της Δικαστικής Απόφασης δ. Ασφαλιστικά Μετρά ε. Απόδοση - Παράδοση Τέκνου στ. Ακύρωση του Γάμου και Αφάνεια ζ. Νέα Ρύθμιση με Βάση την ΑΚ Α3. ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ΚΑΙ ΓΟΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ Ι. Καταγωγή από Σύμφωνο Συμβίωσης i. Η Ρύθμιση ii. Γέννηση του Τέκνου μετά τις Τριακόσιες Ημέρες iii. Σύγκρουση Τεκμηρίων α. Ανατροπή του Τεκμηρίου β. Ελαττωματικό Σύμφωνο Συμβίωσης γ. Υποχρεώσεις Γονέων και Τέκνων iv. Η Γονική Μεριμνά α. Κατά τη Διάρκεια Ισχύος του Συμφώνου β. Επί Λύσεως ή Ακυρώσεως του Συμφώνου Α4. ΕΡΕΥΝΕΣ - ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ i. Έρευνα ii. Ψυχολογική Ανάλυση iii. Σύνδρομο Γονικής Αλλοτρίωσης: Μέθοδοι αποξένωσης v. Συμπέρασμα Β ΜΕΡΟΣ B1. Η ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΓΟΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΔΙΑΖΥΓΙΟΥ Ή ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ΣΤΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΚΡΑΤΗ I. Παραδείγματα Ευρωπαϊκών Χωρών i. Γαλλία ii. Βέλγιο iii. Τσεχία iv. Γερμανία v. Εσθονία

5 vi. Ιρλανδία vii. Ολλανδία viii. Ελλάδα B2. ΔΙΕΘΝΗ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΌ ΚΟΙΝΟΥ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΓΟΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΔΙΑΖΥΓΙΟ i. Η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας (Ιστορική προσέγγιση) ii. Νομολογία Γ ΜΕΡΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ i. Το Πρόβλημα ii. Η πρόταση ΓΟΝ.ΙΣ iii. Προβληματισμοί Επί της Συνεπιμέλειας Δ ΜΕΡΟΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι - Νομολογιακές Αποφάσεις ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ - Έρευνα στην Ελλάδα για τα Ποσοστά Επιμέλειας Παιδιών στο Διαζύγιο: Αποφάσεις Πρωτοδικείου Αθηνών 2007 ΜΚΟ ΓΟΝ.ΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο αναχρονιστικός θεσμός της πατρικής εξουσίας υπό την οποία, κατά το προϊσχύον δίκαιο, τελούσαν τα ανήλικα τέκνα, αντικαταστάθηκε, κατ επιταγή της συνταγματικής αρχής της ισονομίας ανδρών και γυναικών, αλλά και κατά απαίτηση των κοινωνικών συνθηκών της σύγχρονης εποχής από το θεσμό της γονικής μέριμνας (η μητέρα μπορούσε μόνο να αναπληρώνει τον πατέρα όταν εκείνος αδυνατούσε να ασκήσει την πατρική εξουσία, παλαιό άρθρο 1500ΑΚ εδ.β, όπου «ο πατήρ έχει την πατρικήν εξουσία επί του ανηλίκου τέκνου. Εάν ο πατήρ αδυνατεί να ασκήσει ταύτην, αναπληροί αυτόν η μήτηρ» 1 ). Ο όρος γονική μέριμνα περιλαμβάνει τη συλλογική εποπτεία του ανηλίκου και από τους δύο γονείς και υποδηλώνει ότι το δικαίωμα των γονέων πρέπει να ασκείται προς το συμφέρον των τέκνων τους, όπως αναφέρεται στη διάταξη του άρθρου 1510 παρ 2 εδ. β ΑΚ, η γονική μέριμνα περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου, τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη που αφορούν το πρόσωπο ή την περιουσία του 2. ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ I. Η ΓΟΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ ΓΕΝΙΚΑ i. Έννοια και Περιεχόμενο Η γονική μέριμνα συνίσταται στο καθήκον των γονέων να φροντίζουν το ανήλικο τέκνο τους. Περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου του, τη διοίκηση της περιουσίας του και την εκπροσώπησή του. Η άσκησή της γίνεται από τους γονείς αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις ανατίθεται, ολικά ή μερικά, σε τρίτους ή ρυθμίζεται ειδικότερα από το δικαστήριο. Στη γονική μέριμνα, όπως ήδη αναφέρθηκε, υπάγονται τα ανήλικα τέκνα, είτε αυτά είναι άγαμα είτε είναι έγγαμα, καθώς ο Αστικός Κώδικας δεν διακρίνει επί του συγκεκριμένου ζητήματος. Ειδικά όμως για τον έγγαμο ανήλικο, γίνεται δεκτό 1 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ Η. Γιαννακόπουλος, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, επιμ.η. Γιαννακόπουλος νομολογία, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ

7 ότι έχει ο ίδιος την επιμέλεια του προσώπου του 3. Η άποψη αυτή συνάγεται από το πνεύμα της ΑΚ 1510 παρ. 3 εδ. β, η οποία επιτρέπει στον ανήλικο γονέα να ασκεί και αυτός την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου του. Επομένως δεν θα ήταν λογικό να γίνει δεκτό ότι ο γονέας μπορεί να ασκεί την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου του, αλλά όχι και την επιμέλεια του δικού του προσώπου. ii. Νομική Φύση (Γενική Διαφοροποίηση στην Ελλάδα και τα Υπόλοιπα Ευρωπαϊκά Κράτη) Η γονική μέριμνα για το ανήλικο τέκνο δηλαδή γι αυτό που δεν έχει συμπληρώσει ακόμη το 18 έτος της ηλικίας του είναι δικαίωμα και καθήκον (εν τοις πράγμασι πρόκειται για σύνολο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων) αμφότερων των γονέων οι οποίοι την ασκούν από κοινού 4 και σε αυτή περιλαμβάνεται και η επιμέλεια του προσώπου του ανήλικου παιδιού που είναι η σπουδαιότερη από τις εκδηλώσεις της γονικής μέριμνας και αποσκοπεί στην ανάπτυξή του ως προσωπικότητα, περιέχεται δε σε αυτήν και η ανατροφή του, η οποία θα συντελέσει στην καλλιέργεια του ήθους του και της εν γένει συμπεριφοράς του. Από τα παραπάνω προκύπτει ο λειτουργικός χαρακτήρας του δικαιώματος της γονικής μέριμνας και συνακόλουθα και της επιμέλειας του προσώπου του ανήλικου τέκνου από τους γονείς του 5. Η πολιτεία εμπιστεύεται στους γονείς το λειτούργημα 6 της φροντίδας και της ανατροφής των τέκνων, ως εκ του φυσικού δεσμού και της στοργής προς τα παιδία τους, ενώ παράλληλα διατηρεί το ενδιαφέρον της ως προς την ορθή άσκηση από μέρους των γονέων του λειτουργήματος της γονικής μέριμνας προβλέποντας δυνατότητα άσκησης δικαστικού ελέγχου και θέτοντας περιορισμούς στη διοίκηση της περιουσίας του τέκνου. 3 Κουμάντος ΙΙ 243, Σπυριδάκης, Οικογενειακό Δίκαιο, εκ.αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 2006, σελ Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 348. Η συλλογική ενέργεια είναι αποδοτική και ωφελιμιστική, αφού συνενώνονται οι κρίσεις και οι αποφάσεις των δύο συζύγων για να επιλυθούν σοβαρά και ουσιώδη προβλήματα της οικογένειας και κυρίως τα αφορώντα την προσωπικότητα των ανήλικων τέκνων. 5 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 348 ο λειτουργικός χαρακτήρας των λειτουργικών δικαιωμάτων συνίσταται στο ότι ενώ αυτά εμφανίζουν τα βασικά γνωρίσματα των ιδιωτικών δικαιωμάτων, η άσκησή τους ενδιαφέρει πολύ το κοινωνικό σύνολο( Μιχαηλίδη-Νουάρου Γ. Δίκαιο και Κοινωνική Συνείδηση, σελ. 247). 7

8 Το δικαίωμα γονικής μέριμνας είναι προσωποπαγές 7 και δεν είναι δυνατή ούτε η παραίτηση ούτε η υποκατάσταση των φορέων του με μεταβίβαση του σε άλλον. Αυτό όμως δεν εμποδίζει την ανάθεση σε τρίτο πρόσωπο, για ειδικούς λόγους, μεμονωμένων πράξεων άσκησης της γονικής μέριμνας (μέρους του περιεχομένου της) όπως λ.χ. επί ανάθεσης σε παιδικό σταθμό ή σε Τράπεζα της διενέργειας συγκεκριμένων διαχειριστικών ενεργειών για τις υποθέσεις του ανήλικου τέκνου. Το δικαίωμα γονικής μέριμνας είναι επίσης απόλυτο, υπό την έννοια ότι αντιτάσσεται έναντι πάντων άρα είναι επιδεκτικό προσβολής από αυτούς, με αποτέλεσμα στην τελευταία περίπτωση να γενάτε υπέρ των φορέων του αξίωση εξ ιδίου δικαίου για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης των ίδιων των γονέων, εφόσον βέβαια η από μέρους του τρίτου προσβολή του ανωτέρω λειτουργικού και απόλυτου δικαιώματος είναι κατά την έννοια των άρθρων 914 και 932 ΑΚ παράνομη και υπαίτια 8. Ο έντονος λειτουργικός χαρακτήρας του δικαιώματος της γονικής μέριμνας συνεπάγεται εξάλλου ότι όχι μόνο απαγορεύεται η καταχρηστική άσκησή του, αλλά και κάθε άσκηση αυτού κατά τρόπο αντίθετο με το συμφέρον του τέκνου 1511 ΑΚ. Τέλος, πρόκειται για δικαίωμα διαρκές, το οποίο υφίσταται όσο διατηρείται η οικογενειακή σχέση από την οποία πηγάζει. Συμπερασματικά, η γονική μέριμνα δημιουργεί δικαιώματα ανάμεσα στους γονείς και το τέκνο (εσωτερική σχέση) και αναπτύσσει ενέργεια απέναντι στους τρίτους (εξωτερική σχέση). Είναι άμισθη, προσωποπαγής, έχει διαρκή χαρακτήρα και δεν χωρεί παραίτηση από αυτή. Επίσης είναι ακληρονόμητη και αμεταβίβαστη με πράξη εν ζωή ή αιτία θανάτου. Κατ εξαίρεση όμως επιτρέπεται να μεταβιβαστεί με δυνατότητα ανάκλησης, μόνο η άσκησή της (π.χ. πρόσληψη παιδαγωγού, εισαγωγή σε σχολείο με διαμονή). Ως προς την εξωτερική της σχέση, η γονική μέριμνα είναι απόλυτο δικαίωμα 9, ισχύει δηλαδή απέναντι σε όλους και προστατεύεται απέναντι σε οποιαδήποτε παράνομη προσβολή από τρίτους. 7 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ Σπυριδάκης, Οικογενειακό Δίκαιο, εκ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 2006, σελ , ΑΠ 9/

9 iii. Έναρξη Άσκηση Φορείς και Λοιπές Περιπτώσεις της Γονικής Μέριμνας ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΓΟΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ Η γονική μέριμνα αρχίζει από τη στιγμή της γέννησης του παιδιού και εφόσον βέβαια υπάρχει στη ζωή ένας τουλάχιστον από τους γονείς του. Στην περίπτωση του τέκνου που γεννήθηκε χωρίς γάμο των γονέων του η γονική μέριμνα ανήκει στη μητέρα του, αφετήριο δε χρονικό σημείο αυτής είναι ομοίως η στιγμή της γέννησης του παιδιού. Αυτονόητο είναι ότι εφόσον ακολουθήσει αναγνώριση του τέκνου από τον πατέρα του αποκτά και αυτός γονική μέριμνα η οποία αρχίζει από τη στιγμή της συντέλεσης της αναγνώρισης (εκούσιας ή δικαστικής) από αυτόν. Στη μάλλον σπάνια περίπτωση κατά την οποία ο πατέρας του παιδιού έχει προαποβιώσει και η μητέρα του πεθαίνει πριν από την ολοκλήρωση του τοκετού το παιδί που γεννήθηκε τελεί υπό επιτροπεία (1589 ΑΚ), όπως άλλωστε και το παιδί αγνώστων γονέων 10. Στην τελευταία δε περίπτωση είναι δυνατό να γίνει φορέας της γονικής μέριμνας η μητέρα του τέκνου μετά από δικαστική αναγνώριση της μητρότητας, ασκηθείσας της κατά άρθρο 70ΚΠολΔ αγωγής. Τέλος, η γονική μέριμνα του υιοθετημένου τέκνου αρχίζει από τη συντέλεση της υιοθεσίας 1566 ΑΚ. ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ ΓΟΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ Κατ αρχάς επισημαίνεται ότι υπό γονική μέριμνα τελεί το ανήλικο τέκνο που δεν έχει ολοκληρώσει το 18 έτος της ηλικίας του (127 ΑΚ) ανεξαρτήτως εάν είναι έγγαμο ή άγαμο αν είναι γεννημένο σε γάμο ή όχι αν το χωρίς γάμο των γονέων του γεννημένο τέκνο έχει αναγνωριστεί ή όχι, αν της γεννήσεως του παιδιού επακολούθησε διαζύγιο ή διάσταση της έγγαμης συμβίωσης, ή αν πρόκειται για υιοθετημένο τέκνο. Η άσκηση της γονικής μέριμνας ανήκει στους φορείς της, δηλαδή στους γονείς. Είναι δυνατή όμως και η μερική ή ολική ανάθεσή της σε τρίτα πρόσωπα, τα οποία ασκούν τις εξουσίες που τους έχουν ανατεθεί ως επίτροποι. Οι εξουσίες που τυχόν παραμένουν στους γονείς ασκούνται με τη μορφή της γονικής μέριμνας ενώ σε περίπτωση ολικής ανάθεσης της γονικής μέριμνας σε τρίτο πρόσωπο, επέρχεται και η 10 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η Γιαννακόπουλος, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ

10 λήξη της τελευταίας. Οι γονείς ασκούν τη γονική μέριμνα από κοινού, αλλά υπάρχουν και πράξεις που διενεργούνται μόνο από τον ένα (ΑΚ 1516). Σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ των γονέων αποφασίζει το δικαστήριο (ΑΚ 1512), ενώ όταν τα συμφέροντά τους συγκρούονται με τα συμφέροντα του τέκνου διορίζεται ειδικός επίτροπος (ΑΚ 1517). ΕΠΙ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΓΕΝΝΗΜΕΝΩΝ ΣΕ ΓΑΜΟ Φορείς της γονικής μέριμνας προκειμένου περί ανήλικων τέκνων γεννημένων σε γάμο είναι και οι δύο γονείς (άρθρο 1510 παρ 1 εδ. α ΑΚ). Ο προσδιορισμός των οποίων γίνεται σύμφωνα με τις ΑΚ 1463 παρ 2 και 1465 παρ 1. Αμφότεροι οι γονείς ασκούν τη γονική μέριμνα του ανηλίκου τέκνου τους από κοινού. Η έννοια της από κοινού ασκήσεως είναι ότι ο καθένας από τους γονείς έχει αυτοτελές (πλήρες δικαίωμα) και συνεπώς, προκειμένου να λειτουργήσει η άσκηση, απαιτείται και μία απόφαση των γονέων υποχρεωμένων κατά κανόνα, όπως, χάριν του συμφέροντος του τέκνου, καταλήγουν σε συμφωνία 11. ΕΠΙ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΓΕΝΝΗΜΕΝΩΝ ΧΩΡΙΣ ΓΑΜΟ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΤΟΥΣ Ως προς τα τέκνα που γεννήθηκαν και παραμένουν χωρίς γάμο των γονέων τους, το καθεστώς της γονικής τους μέριμνας ρυθμίζεται από τις διατάξεις του άρθρου 1515 ΑΚ. Διακρίνονται βασικά τρεις περιπτώσεις 12 : α. Επί τέκνου που δεν έχει αναγνωριστεί, φορέας της γονικής μέριμνας είναι η μητέρα του. β. Επί τέκνου που αναγνωρίστηκε (εκουσίως ή δικαστικώς αλλά με αγωγή του πατέρα του τέκνου ή των γονέων της πατρικής γραμμής) αποκτά και ο πατέρας ο οποίος την ασκεί αν υπάρχει συμφωνία των γονέων κατά άρθρο 1513 ΑΚ ή αν έπαυσε η γονική μέριμνα της μητέρας ή αν η τελευταία αδυνατεί να την ασκήσει για νομικούς ή πραγματικούς λόγους, καθώς επίσης και σε κάθε άλλη περίπτωση που το δικαστήριο του το επιτρέψει. 11 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ

11 γ. Επί τέκνου που αναγνωρίστηκε δικαστικώς με αντιδικία του πατέρα, ο τελευταίος δεν ασκεί τη γονική μέριμνα ούτε καν ως αναπληρωτής της μητέρας πλην αν υπάρξει συμφωνία των γονέων κατ άρθρο 1513 ΑΚ ή το δικαστήριο του το επιτρέψει. ΛΟΙΠΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ Ως προς τον προσδιορισμό των φορέων της γονικής μέριμνας επισημαίνονται και οι κάτωθι περιπτώσεις: Η γονική μέριμνα τέκνου που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια συμφώνου συμβίωσης 13 ή μέσα σε 300 μέρες από τη λύση ή την αναγνώριση της ακυρότητάς του ανήκει στους δύο γονείς και ασκείται από κοινού αν το σύμφωνο συμβίωσης λυθεί για τους λόγους που αναφέρονται στα άρθρα 2 και 4 του νόμου 3719/2008 όπως αντικατασταθήκανε από τα άρθρα 3 και 7 του νόμου 4356/2015 για την άσκηση της γονικής μέριμνας εφαρμόζεται αναλόγως το άρθρο 1513 ΑΚ (άρθρο 11 ν.4356/2015). Προκειμένου περί υιοθετημένου τέκνου, συμφώνως προς τη διάταξη 1566 ΑΚ, η γονική μέριμνα των φυσικών γονέων ή η επιτροπεία, υπό την οποία τελούσε το θετό τέκνο, αφότου συντελεστεί η υιοθεσία, αντικαθίσταται αυτοδικαίως από τη γονική μέριμνα των θετών γονέων. Εξάλλου αν κατά τη διάρκεια της ανηλικότητας του τέκνου η γονική μέριμνα του θετού ή των θετών γονέων έπαυσε για οποιονδήποτε λόγο, δεν επανέρχεται στους εξ αίματος γονείς οπότε και εφαρμόζονται οι διατάξεις για την επιτροπεία (1568 ΑΚ). Αν όμως λυθεί κατά τη διάρκεια της ανηλικότητας η υιοθεσία, η γονική μέριμνα επανέρχεται στους φυσικούς γονείς 14. Όσον αφορά το τέκνο που γεννήθηκε μέσα στις 300 μέρες από τη λύση ή την ακύρωση του γάμου της μητέρας του διακρίνουμε τις ακόλουθες δύο περιπτώσεις: α. αν η λύση του γάμου επήλθε με θάνατο φορέας της γονικής μέριμνας είναι ο γονέας που 13 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 351 Πρόκειται για τη συμφωνία δύο ενηλίκων ετερόφυλων προσώπων με την οποία οργανώνουν τη συμβίωσή τους. Καταρτίζεται αυτοπροσώπως με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Η ισχύς δε της συμφωνίας αρχίζει από την κατάθεση αντιγράφου του συμβολαιογραφικού εγγράφου στο ληξίαρχο του τόπου κατοικίας τους, το οποίο καταχωρείται σε ειδικό βιβλίο του Ληξιαρχείου. 14 Παπαχρίστου Θ. σελ327. Σε αυτή την περίπτωση όμως το δικαστήριο συμφώνως προς τη διάταξη του άρθρου 1575 ΑΚ εδ. β μπορεί να αναθέτει την άσκηση της γονικής μέριμνας του θετού τέκνου σε τρίτον, εφόσον τούτο επιβάλλεται από το συμφέρον του τέκνου. 11

12 επέζησε ήτοι η μητέρα του τέκνου β. αν όμως ο γάμος λύθηκε με διαζύγιο ή ακυρώθηκε φορείς της γονικής μέριμνας είναι αμφότεροι οι πρώην σύζυγοι. Αναφορικά με το τέκνο που γεννήθηκε μετά την 300 μέρα από τη λύση ή την ακύρωση του γάμου της μητέρας του η γονική μέριμνα προσδιορίζεται πριν από την απόδειξη της πατρότητας του συζύγου της μητέρας από τις ΑΚ 1465 παρ. 2,1515 παρ 1.εδ.α, μετά δε την απόδειξη πατρότητας από τις ΑΚ 1510 και 1513ΑΚ. Στην εξαιρετική περίπτωση δεύτερης γέννησης τέκνου εντός τους διαστήματος των 300 ημερών από τη λύση του γάμου της μητέρας με διαζύγιο ή θάνατο, ως προς το δεύτερο τέκνο δεν έχει εφαρμογή το τεκμήριο της ΑΚ 1465 παρ 1, αλλά οι διατάξεις περί τέκνων που έχουν γεννηθεί χωρίς γάμο των γονέων τους. Αν το τέκνο, τέλος, γεννήθηκε μέσα στις 300 μέρες από τη λύση ή την ακύρωση του γάμου της μητέρας του πλην όμως η μητέρα του τέκνου τέλεσε εντός του εν λόγω χρονικού διαστήματος, δεύτερο γάμο, φορείς της γονικής μέριμνας είναι η μητέρα και ο δεύτερος σύζυγός της κατ άρθρο 1466 ΑΚ, εκτός και αν το ανωτέρω τεκμήριο ανατραπεί σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1467 ΑΚ οπότε το παιδί θα θεωρηθεί ως γεννημένο εκτός γάμου 15. ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΓΟΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ Άσκηση της γονικής μέριμνας είναι η δυνατότητα να επωμίζεται ο γονέας και στην πράξη τα επιμέρους καθήκοντα του λειτουργήματος της γονικής μέριμνας, ασκώντας τα παράλληλα και ως επιμέρους δικαιώματα. Κατά την άσκηση του δικαιώματος ενόψει και του χαρακτήρα του ως προσωποπαγούς και αμεταβίβαστο στερούνται οι γονείς της εξουσίας να παραδίδουν το τέκνο τους σε τρίτο πρόσωπο, για πολύ χρόνο προς άσκηση επιμέλειας σε αυτό, καθόσον τούτο θα συνεπαγόταν την αυτοδίκαιη εν τοις πράγμασι παύση της γονικής τους μέριμνας στο τέκνο. Δεν αποκλείεται πάντως η ανάθεση σε τρίτο πρόσωπο, για ειδικούς λόγους μεμονωμένων 15 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 351 κατά άρθρο 1465 ΑΚ το τέκνο που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου της μητέρας του ή μέσα σε τριακόσιες μέρες από τη λύση ή την ακύρωσή του τεκμαίρεται ότι έχει πατέρα το σύζυγο της μητέρας ( τέκνο γεννημένο σε γάμο). Εννοείται πως σε περίπτωση ανατροπής του τεκμηρίου το παιδί θα θεωρηθεί εκτός γάμου οπότε και θα εφαρμοστούν οι σχετικές διατάξεις. 12

13 πράξεων άσκησης της γονικής μέριμνας (μέρους του περιεχομένου της), όπως λόγου χάρη επί ανάθεσης σε παιδικό σταθμό της φύλαξης του παιδιού. Τη γονική μέριμνα ασκούν οι γονείς από κοινού συναποφασίζοντας για τα θέματα που αφορούν την προσωπική ή περιουσιακή κατάσταση του παιδιού τους και ενεργώντας από κοινού κατά την υλοποίηση των αποφάσεων ιδίως όταν αυτό επιβάλλεται για την εγκυρότητα των πράξεων (λ.χ. επί αγοράς ακινήτου για λογαριασμό του παιδιού) ευνόητη είναι πως η συλλογική ενέργεια των γονέων είναι αποδοτική και ωφελιμιστική, αφού συνενώνονται οι κρίσεις και οι αποφάσεις των δύο συζύγων που αφορούν συνηθέστερα την προσωπικότητα των ανήλικων τέκνων. Εξάλλου αδικαιολόγητη άρνηση συνεννόησης και συμφωνίας αποτελεί κατευθείαν παράβαση των καθηκόντων τους έναντι του παιδιού τους. Σε περίπτωση που γονική μέριμνα παύσει λόγω θανάτου, κήρυξης σε αφάνεια ή έκπτωσης του ενός γονέα, η γονική μέριμνα ανήκει αποκλειστικά στον άλλο γονέα (ΑΚ 1510παρ 2) αλλά και όταν αμφότεροι οι γονείς είναι φορείς της γονικής μέριμνας δικαιούμενοι στην άσκησή της, δεν επιτρέπεται να απαιτείται η αυστηρή εφαρμογή της γενικής αρχής της από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας διότι η άκαμπτη και ανεξαίρετη εφαρμογή της θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε διακινδύνευση των συμφερόντων των ανήλικων τέκνων και σε δυσχέρανση των συναλλαγών 16. Για την αποφυγή των ανωτέρω ενδεχομένων ο νομοθέτης έκρινε ότι έπρεπε να καθοριστεί ένας κύκλος περιπτώσεων όπου θα ήταν δυνατή η άσκηση πράξεων γονικής μέριμνας μεμονωμένα από τον ένα γονέα χωρίς τη σύμπραξη και συναπόφαση του άλλου γονέα. Οι περιπτώσεις αυτές ρυθμίστηκαν αναλυτικά στα άρθρα 1510παρ 3 και 1516 ΑΚ. Ειδικότερα συμφώνως προς τη διάταξη του άρθρου 1510παρ 3ΑΚ αν ο ένας από τους γονείς αδυνατεί να ασκήσει τη γονική μέριμνα για πραγματικούς λόγους (ιδίως επί παραδείγματι επί μακράς απουσίας του, βαρείας ασθένειας, νοσηλείας στρατεύσεως ή και φυλακίσεως του) ή γιατί είναι ανίκανος (υπό πλήρη στερητική δικαστική συμπαράσταση) ή περιορισμένα ικανός για δικαιοπραξία (υπό μερική δικαστική συμπαράσταση ή ανήλικος που όμως κατ εξαίρεση ασκεί την επιμέλεια του ανήλικου τέκνου του) την ασκεί μόνος ο άλλος γονέας 17. Ο γονέας ο οποίος για τους ανωτέρω νομικούς ή πραγματικούς λόγους στερείται ολικά ή μερικά την άσκηση 16 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ

14 γονικής μέριμνας δεν χάνει τη γονική μέριμνα που απλώς διαρκούντος του κωλύματος αδρανεί. Αντιθέτως όταν έχει αφαιρεθεί η άσκηση της γονικής μέριμνας από τον ένα γονέα και αυτή έχει ανατεθεί στον άλλο ως προς τον οποίο επήλθε παύση της γονικής μέριμνας στο σύνολό της, (όπως λ.χ. σε περίπτωση θανάτου του) τότε η άσκηση της γονικής μέριμνας δεν περιέρχεται αυτοδικαίως στο γονέα που ζει, αλλά μόνο κατόπιν νέας δικαστικής απόφασης εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 1536ΑΚ. Ά ΜΕΡΟΣ Α1. Η ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΓΟΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΔΙΑΖΥΓΙΟΥ Ή ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ i. Γενικά Με τις διατάξεις του άρθρου 1513 ΑΚ οι οποίες τυγχάνουν εφαρμογής και στις περιπτώσεις όπου υπάρχει διακοπή της συμβίωσης των συζύγων (1514 ΑΚ), ρυθμίζεται η άσκηση της γονικής μέριμνας σε περίπτωση διαζυγίου των γονέων ή ακύρωσης του γάμου τους, όπου ο κανόνας της από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας ενδέχεται να μην μπορεί να λειτουργήσει. Τονίζεται πάντως ότι οι γονείς εξακολουθούν να ασκούν από κοινού τη γονική μέριμνα ακόμη και μετά τη λύση του γάμου τους με διαζύγιο 18 ή την ακύρωση του γάμου τους καθώς και μετά τη διακοπή της συμβίωσης τους εφόσον συμφωνούν και δεν ζητήσουν από το δικαστήριο τη ρύθμιση της, δεδομένου άλλωστε ότι η προσφυγή των γονέων στο δικαστήριο δεν είναι υποχρεωτική. Άρα η παρέμβαση του δικαστηρίου έχει επικουρικό χαρακτήρα 19. Η διάταξη της ΑΚ 1513 αναφέρεται στη ρύθμιση της άσκησης της γονικής μέριμνας στο σύνολο της (επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου, διοίκηση της περιουσίας του και εκπροσώπηση του σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη που αφορά το πρόσωπο ή την περιουσία του). Ως εκ τούτου, ακόμη και αν οι γονείς ζητήσουν από το δικαστήριο τη ρύθμιση μόνο της επιμέλειας του προσώπου του ανηλίκου, το δικαστήριο θα ρυθμίσει την άσκηση της γονικής μέριμνας στο σύνολο της. Ορθότερη πάντως είναι η άποψη κατά την οποία το δικαστήριο δύναται να 18 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 383 Σύμφωνα με διαφορετική άποψη η μετά το διαζύγιο συνέχιση της από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας συνιστά μόνο de facto και όχι de jure άσκηση της γονικής μέριμνας( Παπαχρίστου Θ., Νέες μορφές άσκησης της γονικής μέριμνας μετά το διαζύγιο). 19 Γεωργιάδης Α., Οικογενειακό Δίκαιο, Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2014, σελ

15 περιορίζεται στη ρύθμιση εκείνου του μέρους του περιεχομένου της γονικής μέριμνας, στο οποίο αφορά το αίτημα των διάδικων γονέων 20. Διαφορετικά αν επί παραδείγματι επιδιώκεται με την αγωγή η υπό του δικαστηρίου ρύθμιση του μερικότερου καθήκοντος και δικαιώματος της επιμέλειας του προσώπου του τέκνου και η δικαστική ρύθμιση συνίσταται στην ανάθεση στον ενάγοντα γονέα της άσκησης, όχι της επιμέλειας, αλλά της γονικής μέριμνας του τέκνου, γίνεται δεκτό ότι το δικαστήριο επιδίκασε κάτι περισσότερο από όσα ζητήθηκε με την αγωγή. Είναι αμφίβολο, αν η ρυθμιστική αρμοδιότητα του δικαστηρίου μπορεί να καταλάβει το σύνολο της γονικής μέριμνας στην περίπτωση, κατά την οποία αίτημα είναι η ρύθμιση μόνο μέρους της (π.χ. μόνο της διοικήσεως της περιουσίας του τέκνου). Ορθότερη η αρνητική απάντηση 21. Συμπερασματικά, η άσκηση της γονικής μέριμνας ρυθμίζεται από το δικαστήριο όταν υπάρχει διαζύγιο ή ακύρωση του γάμου (απαιτείται αμετάκλητη απόφαση) ή διακοπή της συμβίωσης (ΑΚ 1513, ΑΚ 1514). Η απόφαση του δικαστηρίου είναι διαπλαστική και προϋποθέτει ότι ζουν και οι δύο γονείς. Σε περίπτωση που ζει μόνο ο ένας, η γονική μέριμνα ανήκει αποκλειστικά στον άλλο. Στον άλλο γονέα ανήκει επίσης αυτοδικαίως και όταν αυτός, στον οποίο ανατέθηκε από το δικαστήριο η άσκηση της γονικής μέριμνας, πεθάνει. Μέχρι τη ρύθμιση, η γονική μέριμνα ασκείται όπως και πριν το διαζύγιο ή την ακύρωση του γάμου ή τη διακοπή της συμβίωσης, δηλαδή κατά κανόνα από κοινού. Επομένως κατά την κρατούσα άποψη η παρέμβαση του δικαστηρίου δεν είναι αναγκαία αλλά επικουρική, υπό την έννοια ότι εφ όσον οι γονείς συνεχίζουν να ασκούν από κοινού τη γονική μέριμνα, δεν υφίσταται λόγος για δικαστική ρύθμιση 22. Υποστηρίζεται όμως και η άποψη ότι η δικαστική παρέμβαση είναι αναγκαία, ώστε να ρυθμιστεί de jure η άσκηση της γονικής μέριμνας μετά το διαζύγιο, την ακύρωση του γάμου ή τη διάσταση των γονέων. Ως προς το περιεχόμενο της δικαστικής ρύθμισης, πρέπει να αναφερθεί ότι στην άσκηση της γονικής μέριμνας, περιλαμβάνονται μόνο τα τρέχοντα και 20 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 383 Εννοείται δε ως προς το υπόλοιπο περιεχόμενο της γονικής μέριμνας για το οποίο οι γονείς δε προσφεύγουν στο δικαστήριο θα ισχύει ο κανόνας της από κοινού άσκησης (Ε. Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη). 21 Σπυριδάκης, Οικογενειακό Δίκαιο, Σάκκουλας Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2006, σελ Φίλιος σ. 324, Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη ΙΙ σ

16 καθημερινά ζητήματα 23 και όχι τα κρίσιμα για τη ζωή του τέκνου (π.χ. ονοματοδοσία, επιλογή αναδόχου, επιλογή θρησκεύματος, σοβαρή χειρουργική επέμβαση). Τα τελευταία παραμένουν στον πυρήνα της γονικής μέριμνας και αποφασίζονται από κοινού από τους δύο γονείς. Η προαναφερθείσα άποψη στηρίζεται στο γεγονός ότι η ρύθμιση της άσκησης επιβάλλεται από πρακτικούς λόγους (έλλειψη συμβίωσης των γονέων) και δεν οφείλεται σε λόγους που θα δικαιολογούσαν έκπτωση από τη γονική μέριμνα ή αφαίρεση της τελευταίας 24. Επομένως η ρύθμιση οριοθετείται από τους προαναφερόμενους λόγους. Ειδικότερα η συμφωνία των γονέων ανήλικου τέκνου που ρυθμίζει την επιμέλεια του και την επικοινωνία με αυτό η οποία επικυρώνεται από το δικαστήριο που εκδίδει το συναινετικό διαζύγιο αποτελώντας προϋπόθεση για την έκδοση του έχει μόνο προσωρινό χαρακτήρα, πλην όμως η ισχύς της εξακολουθεί εωσότου εκδοθεί απόφαση του δικαστηρίου, κατά την αμφισβητούμενη δικαιοδοσία, που να ρυθμίζει είτε μόνο την επιμέλεια, είτε την άσκηση γενικά της γονικής μέριμνας, περιεχόμενο της οποίας είναι και η επιμέλεια του προσώπου του ανήλικου τέκνου των διαζευγμένων γονέων κατά τα οριζόμενα στη διάταξη του άρθρου 1513 ΑΚ. Οι διαζευγμένοι γονείς του ανήλικου τέκνου και μετά το συναινετικό διαζύγιο είναι ενδεχόμενο να εφαρμόζουν τη συμφωνημένη ρύθμιση της επιμέλειας του τέκνου τους και της επικοινωνίας τους με αυτό, που επικυρώθηκε από το δικαστήριο που εξέδωσε το συναινετικό διαζύγιο, οπότε δεν είναι ανάγκη να καταφύγουν στο δικαστήριο προκειμένου να ρυθμιστεί το θέμα αυτό δικαστικά, με τη διαδικασία που προβλέπει το άρθρο 681Β ΚΠολΔ, συμφώνως προς τις διατάξεις του άρθρου 1513 ΑΚ, χωρίς να απαιτείται να επικαλεστούν προς τούτο μεταβολή των συνθηκών υπό τις οποίες προέβησαν στην εν λόγω ρύθμιση. ii. Προϋποθέσεις Βασικές προϋποθέσεις για την εφαρμογή των ΑΚ είναι αφενός να επήλθε αμετάκλητη λύση ή ακύρωση του γάμου (ή διαπιστωμένη διακοπή της συμβίωσης) και αφετέρου να ζουν και οι δύο γονείς χωρίς να έχει εκπέσει κανείς από τους δύο από τη γονική μέριμνα. Αν λ.χ. ένας γονέας έχει πεθάνει (ή έχει κηρυχθεί σε αφάνεια) πριν από την ακύρωση ή εξέπεσε από την μέριμνα και ακολούθησε διακοπή 23 ΑΠ 1005/2006, ΕφΑθ 1151/2008, ΕφΑθ 4287/2005 δημοσίευση nomos.gr. 24 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ

17 της συμβίωση ή διαζύγιο, τότε δεν εφαρμόζεται η ΑΚ 1513 διότι θα έχει ήδη εφαρμοστεί η ρύθμιση της ΑΚ 1510 παρ. 2 και η γονική μέριμνα θα έχει ανατεθεί στον άλλο γονέα. Το ίδιο θα συμβεί αν η έκπτωση ή ο θάνατος ή η κήρυξη σε αφάνεια του δικαιούχου ακολουθήσει τη δικαστική ρύθμιση της ΑΚ 1513 για την άσκηση της γονικής μέριμνας. Την άσκηση θα αναλάβει αυτοδικαίως ο άλλος γονέας κατά ΑΚ 1510 παρ 2 χωρίς να γεννιέται ζήτημα της δικαστικής ρύθμισης για την άσκηση της γονικής μέριμνας με βάση τις ΑΚ 1513 και Ομοίως αν είχε ανατεθεί η άσκηση της γονικής μέριμνας στον ένα σύζυγο και αυτός αδυνατεί πλέον να την ασκήσει για πραγματικούς ή νομικούς λόγους, ο άλλος αναλαμβάνει αυτοδικαίως την άσκηση της γονικής μέριμνας. Αν και αυτός αδυνατεί ή έχει εκπέσει από τη γονική μέριμνα διορίζεται από το δικαστήριο επίτροπος (ΑΚ 1589). Σύμφωνα και με τα ήδη προαναφερόμενα μέχρι την έκδοση της δικαστικής απόφασης για την κατανομή της άσκησης της γονικής μέριμνας η τελευταία ασκείται από κοινού από τους δύο γονείς έστω και αν χώρισαν ή διέκοψαν τη συμβίωση τους ή ακυρώθηκε ο γάμος τους 26. iii. Δυνατότητες του Δικαστηρίου Αρμόδιο δικαστήριο ως προς την ρύθμιση της άσκησης της γονικής μέριμνας είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο (17 περ. 2 ΚΠολΔ) το οποίο δικάζει κατά την ειδική διαδικασία των άρθρων 666 επ. ΚΠολΔ ή κατά την διαδικασία των άρθρων ΚΠολΔ ή ΚΠολΔ αν ενωθούν διαφορές που αναφέρονται στην άσκηση της γονικής μέριμνας με οποιαδήποτε διαφορά των άρθρων 592 παρ 1 ΚΠολΔ ή 614 παρ. 1 ΚΠολΔ. Αναλυτική επεξεργασία του θέματος στην ενότητα δικονομικά ζητήματα που ακολουθεί. Το δικαστήριο έχοντας ευρύτατη διακριτική εξουσία δύναται να ρυθμίσει την άσκηση της γονικής μέριμνας σε περίπτωση διαζυγίου, ακύρωση του γάμου (ΑΚ 1513) ή διακοπής της συμβίωσης (ΑΚ 1514) κατά τους ακόλουθους τρόπους 27 : i) να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας στον ένα από τους γονείς ii) να αναθέσει 25 Γεωργιάδου Μ., Εφαρμογές Ειδικών Αστικών Νόμων, Μονογραφία, Νομική Βιβλιοθήκη, 2015, σελ 564. Η ανάθεση της γονικής μέριμνας στον άλλο γονέα πρέπει να γίνει με νέα δικαστική απόφαση κατά ΑΚ Η λύση αυτή θα πρέπει να ακολουθείται όμως μόνο στην περίπτωση που είχε προηγηθεί αφαίρεση της γονικής μέριμνας με νέα δικαστική απόφαση κατά ΑΚ Γεωργιάδου Μ., Εφαρμογές Ειδικών Αστικών Νόμων, Μονογραφία, Νομική Βιβλιοθήκη, 2015, σελ Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ

18 την άσκηση της γονικής μέριμνας και στους δύο γονείς από κοινού iii) να κατανείμει την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων iv) να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας σε τρίτο. Η απόφαση του δικαστηρίου πρέπει συμφώνως προς την διάταξη του άρθρου 1511 παρ. 2 ΑΚ να αποβλέπει στο συμφέρον του τέκνου, το οποίο αποτελεί κατευθυντήρια γραμμή (αποκλειστικό οδηγό) της δικαιοδοτικής του κρίσης. Γεγονός είναι πως η δικαστική κρίση καταλείπεται ευρύ πεδίο ώστε αφού ληφθούν υπόψη όλες οι σχέσεις και οι περιστάσεις, να καταλήξει σε ρύθμιση τέτοια που να εξυπηρετείται καλύτερα το συμφέρον του ανήλικου τέκνου. Για την ανεύρεση πάντως του συμφέροντος του παιδιού, το δικαστήριο πρέπει να επιδιώκει πρωτίστως την ενίσχυση της ανάπτυξης (σωματικής, ψυχικής, ηθικής και διανοητικής) του ανηλίκου, τη συναισθηματική και ηθική στήριξη του, ώστε να μην επιδεινώνεται περαιτέρω η ήδη κλονισμένη, λόγω της διάσπασης της έγγαμης συμβίωσης των γονέων του, ψυχική και συναισθηματική ισορροπία του, και τη διατήρηση της σταθερότητας και της συνέχειας στις συνθήκες ανάπτυξης του, προς αποφυγή δυσμενών συνεπειών από τυχόν μεταβολή του κοινωνικού και φιλικού περιβάλλοντος του. Ειδικότερες δυνατότητες του δικαστηρίου αναλυτικά είναι: α. Ανάθεση στον ένα Γονέα Όταν το δικαστήριο ρυθμίζει την άσκηση της γονικής μέριμνας, η πιο συνήθης λύση είναι η ανάθεση της άσκησης στον ένα γονέα, τον οποίο θεωρεί καταλληλότερο προς τούτο. Η ανάθεση αυτή όμως δεν σημαίνει ότι ο άλλος γονέας είναι ακατάλληλος, καθώς σε περίπτωση που πεθάνει ή εκπέσει της γονικής μέριμνας ο γονέας, στον οποίο ανατέθηκε η άσκηση, την άσκηση αναλαμβάνει ο άλλος γονέας. Ειδικότερα το συμφέρον του ανηλίκου απαιτεί κατά αρχήν την παρουσία των δύο γονέων του, πλην όμως όταν αυτό δεν είναι δυνατό, πρέπει σαν πλέον κατάλληλη λύση να επιλέγεται εκείνη που θα έχει στην περαιτέρω ανάπτυξη του τέκνου τη μικρότερη επιβάρυνση από τις συνέπειες κατάρρευσης του γάμου των γονέων. Συνήθως η άσκηση της γονικής μέριμνας ανατίθεται στον ένα από τους γονείς 28, προτιμάται δε προς τούτο εκείνος που αντικειμενικά και υποκειμενικά 28 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 391. Όμως αυτή καθεαυτή η ανάθεση της επιμέλειας στον έναν από τους γονείς αποτελεί παρέκκλιση από την αρχή της ισότητα των γονέων στο λειτουργικό αυτό δικαίωμά τους το οποίο τίθεται υπό δικαστική ρύθμιση, παραβιάζονται δε και η αρχή αυτή και οι βασικοί κανόνες διαπαιδαγώγησης, που στηρίζονται στα πορίσματα της παιδικής ψυχολογίας προς βλάβη του ανηλίκου, ενώ παράλληλα δυσχεραίνεται και η ρυθμιστική επέμβαση του δικαστηρίου όταν το τέκνο περιάγεται 18

19 μπορεί να προσφέρει τις καλύτερες δυνατότητες ανάπτυξης (σωματικής, ψυχικής, ηθικής και διανοητικής) του ανηλίκου και την αμέριστη συναισθηματική και ηθική στήριξη του, ώστε να μην επιδεινώνεται περαιτέρω η ήδη κλονισμένη λόγω της διάστασης της έγγαμης συμβίωσης των γονέων του ψυχική και συναισθηματική ισορροπία του. Ως προελέχθη, κατευθυντήρια γραμμή της δικαιοδοτικής κρίσης του δικαστηρίου ως προς την ανάθεση της γονικής μέριμνας στον ένα από τους γονείς είναι το συμφέρον του τέκνου, η επιλογή δε του καταλληλότερου γονέα λαμβάνει χώρα ανεξάρτητα από την υπαιτιότητα των γονέων ως προς το διαζύγιο ή τη διακοπή της έγγαμης συμβίωση εκτός αν η συμπεριφορά του υπαίτιου έχει επιδράσει και στην άσκηση της γονικής μέριμνας, ώστε να ανακύπτει αντίθεση στο συμφέρον του, λόγω της έκτασης και της βαρύτητας της συμπεριφοράς του αυτής, δηλωτική της δομής του χαρακτήρα του και της εν γένει προσωπικότητας του, έτσι ώστε και έναντι του τέκνου να αναμένεται από αυτόν η τήρηση της ίδιας συμπεριφοράς. Η υποστηριζόμενη παλαιότερα τόσο στη νομική φιλολογία όσο και στη νομολογία των δικαστηρίων, άποψη ότι η επιμέλεια των μικρής ηλικίας τέκνων πρέπει να ανατίθεται στη μητέρα (ως εκ του ότι το τέκνο έχει ανάγκη των ιδιαίτερων περιποιήσεων αυτής) χάνει ολοένα έδαφος εν όψει των νεότερων επιστημονικών ερευνών, οι οποίες απέδειξαν ότι η παρουσία της μητέρας είναι μεν αναγκαία για τους πρώτους μετά την γέννηση μήνες 29, μπορεί, όμως και ο πατέρας κατόπιν να καταστεί το πρόσωπο, που ως εκ του δεσμού του με το τέκνο, θα είναι το πλέον κατάλληλο για την ομαλή ψυχοσωματική ανάπτυξη του παιδιού. Η αντίληψη εξάλλου ότι ο πατέρας είναι λιγότερο κατάλληλος και ικανός από την μητέρα ως προς την άσκηση της επιμέλειας του ανηλίκου τέκνου είναι σαφώς ξεπερασμένη, υπό τα νέα δεδομένα της κοινωνίας μας και εν όψει της πλήρους ισοπολιτείας της γυναίκας και του άνδρα, από την οποία απορρέουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Ο άνδρας κρίνεται εξίσου ικανός με τη γυναίκα για να αναθρέψει το ανήλικο παιδί του, είτε πρόκειται για γιό είτε για κόρη. σε στάση αρνήσεως ή αντιπάθειας έναντι του γονέα που δεν έχει την επιμέλειά του από πράξεις ή παραλείψεις του ετέρου γονέα που ασκεί αυτή. ΑΠ. 1976/ Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 391. Οπότε και κατά τις νεότερες ιατρικές, παιδαγωγικές και ψυχολογικές έρευνες, αναγνωρίζεται σαφής βιοκοινωνική υπεροχή στη μητέρα, λόγω του ότι τα ανήλικα τέκνα τους πρώτους μήνες της ζωής τους έχουν ανάγκη της μητρικής στοργής και ιδιαίτερων περιποιήσεων. 19

20 Στην περίπτωση πάντως που οι γονείς του ανηλίκου έχουν τις ίδιες περίπου δυνατότητες, το συμφέρον του τέκνου επιβάλλει να ρίπτεται το βάρος στη μη διατάραξη του μέχρι τότε τρόπου ζωής του και να επιδιώκεται η εξασφάλιση της σταθερότητας, συνέχειας και ενότητας στις συνθήκες ανάπτυξης του, διότι οι αλλεπάλληλες μεταβολές αποπροσανατολίζουν τον ανήλικο και καθιστούν δυσχερή την προσαρμογή του, με συνέπεια την παρεμπόδιση της ανάπτυξης του γενικώς σε όλους τους τομείς. Εν τοιαύτη περιπτώσει η αλλαγή του προσώπου που επιμελείται το τέκνο κρίνεται επιβλαβής προς το συμφέρον του, πλην αν δικαιολογείται εκ της υπάρξεως σοβαρών προς τούτο λόγων. Θα πρέπει λοιπόν κατά το δυνατό το ανήλικο τέκνο να παραμένει στο ίδιο περιβάλλον στο ίδιο σχολείο και να διατηρεί τους αυτούς συντρόφους και φίλους στα παιχνίδια του. Το Δικαίωμα Πληροφόρησης του Μη Ασκούντος τη Γονική Μέριμνα Γονέα Ο γονέας στον οποίο δεν έχει ανατεθεί η άσκηση της γονικής μέριμνας, έχει το δικαίωμα να ζητάει από τον ασκούντα τη γονική μέριμνα γονέα πληροφορίες για το πρόσωπο και την περιουσία του τέκνου. Την ίδια υποχρέωση έναντι του γονέα εκείνου στον οποίο δεν έχει ανατεθεί η άσκηση της γονικής μέριμνας (τυπικού φορέα) έχει αναμφίβολα και ο τρίτος στον οποίο έχει τυχόν ανατεθεί η άσκηση της γονικής μέριμνας παρόλο που από προφανή παραδρομή δεν επισημαίνεται τούτο στη διάταξη της ΑΚ 1513παρ 3. Τις πληροφορίες που αφορούν το πρόσωπο (προσωπική κατάσταση του παιδιού, κατάσταση της υγείας του, επιδόσεις του στο σχολείο) και την περιουσία του τέκνου του μπορεί να τις αντλεί ο μη ασκών τη γονική μέριμνα του γονέας και από οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο αρχή ή οργανισμό. (π.χ. το σχολείο του παιδιού). β. Από Κοινού Άσκηση Αν οι γονείς συμφωνούν να συνεχίζουν να ασκούν από κοινού τη γονική μέριμνα παρά το διαζύγιο, την ακύρωση του γάμου ή τη διάσταση, το δικαστήριο μπορεί να υιοθετήσει τη λύση αυτή, με την προϋπόθεση ότι οι γονείς έχουν συμφωνήσει και για τον τόπο διαμονής του τέκνου τους. Το δικαστήριο έχει επίσης τη δυνατότητα να αναθέσει και στους δύο γονείς από κοινού την άσκηση ενός μέρους 20

21 μόνο του περιεχομένου της γονικής μέριμνας, ενώ το υπόλοιπο μέρος μπορεί να το αναθέσει αποκλειστικά στον ένα γονέα 30. Ειδικότερα η ανάθεση της άσκησης της γονικής μέριμνας και στους δυο γονείς από κοινού προϋποθέτει συμφωνία των γονέων, τόσο ως προς αυτή, αυτή καθεαυτή την ανάθεση, όσο και ως προς τον ορισμό του τόπου διαμονής του παιδιού. Η συμφωνία των γονέων δεν απαιτείται να περιβληθεί οποιονδήποτε τύπο και δεν είναι δεσμευτική για το δικαστήριο, το οποίο αποβλέποντας στο αληθές συμφέρον του τέκνου μπορεί να επιβάλλει διάφορη λύση (επιλέγοντας επί παραδείγματι τη λειτουργική κατανομή της άσκησης μέρους του περιεχομένου της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων) ως προς το νομικό χαρακτηρισμό της εν λόγω συμφωνίας σημειώνεται ότι αυτή δε συνιστά δικαιοπραξία δεδομένου ότι στις περισσότερες περιπτώσεις αποβλέπει μόνο στη διαμόρφωση μιας οικογενειακής σχέσης ως πραγματικής κατάστασης 31 Ως τόπος διαμονής του τέκνου νοείται όχι μόνο το μέρος ή η περιοχή αλλά το σπίτι στο οποίο θα μένει το παιδί με τον έναν από τους γονείς ή κάποιον τρίτο (παππούς, γιαγιά λοιποί συγγενείς) για τυχόν μεταβολή του ορισθέντος τόπου διαμονής του παιδιού απαιτείται συναπόφαση των από κοινού ασκούντων τη γονική μέριμνα γονέων του, δεδομένου ότι ο προσδιορισμός του τόπου διαμονής του τέκνου εντάσσεται στην επιμέλεια του προσώπου του, που με τη σειρά της αποτελεί ειδικότερη έκφανση του λειτουργήματος της γονικής μέριμνας. γ. Κατανομή στην Άσκηση Η ΑΚ 1513 μεταξύ των δυνατών λύσεων για την άσκηση της γονικής μέριμνας, περιλαμβάνει και την κατανομή στην άσκηση. Η κατανομή αυτή μπορεί να είναι είτε λειτουργική είτε χρονική. Η λειτουργική κατανομή συνίσταται στην άσκηση μέρους της γονικής μέριμνας από τον ένα γονέα, ενώ το υπόλοιπο το ασκεί ο άλλος (π.χ. ο ένας γονέας ασκεί την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου και ο άλλος διαχειρίζεται την περιουσία του και το αντιπροσωπεύει) 32. Η χρονική κατανομή συνεπάγεται την άσκηση της γονικής μέριμνας από τον ένα γονέα για ορισμένο χρονικό διάστημα ενώ για το υπόλοιπο χρονικό διάστημα, η άσκηση θα ανήκει στον 30 ΕφΘεσ 564/2008, ΜονΠρΘεσ 10643/2011 δημοσίευση nomos.gr. 31 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ ΑΠ 22/1989, ΕφΠατρ 264/

22 άλλο γονέα. Είναι πάντως εξαιρετικά αμφίβολο το αν η χρονική κατανομή στην άσκηση της γονικής μέριμνας με τη συνεχή αλλαγή περιβάλλοντος, ανταποκρίνεται στο πραγματικό συμφέρον του τέκνου. Ειδικότερα, η κατανομή της άσκησης της γονικής μέριμνας μπορεί να είναι λειτουργική ή χρονική ή συνδυασμός ενδεχομένως και των δύο. Στην περίπτωση που το δικαστήριο επιλέξει να κατανείμει λειτουργικά την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων 33 δύναται να αναθέσει και στους δύο γονείς από κοινού την άσκηση ενός μέρους μόνο του περιεχομένου της γονικής μέριμνας (ως επί παραδείγματι τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη που αφορά την περιουσία του) ή ακόμα και ορισμένων λειτουργιών της, ενώ το υπόλοιπο μέρος της γονικής μέριμνας (π.χ. την επιμέλεια) μπορεί να το αναθέσει αποκλειστικά στον ένα γονέα. Η κατά άρθρο 1441παρ.3 ΑΚ έγγραφη συμφωνία των συζύγων η οποία ρυθμίζει την επιμέλεια των τέκνων και την επικοινωνία με αυτά αποτελεί λειτουργική κατανομή της γονικής μέριμνας, δεδομένου ότι ο ένας γονέας (συμφωνείται να) ασκεί την επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου τέκνου, αμφότεροι δε τη διοίκηση της περιουσίας του και την εκπροσώπηση του. Χρονική κατανομή σημαίνει εναλλασσόμενη άσκηση της γονικής μέριμνας. Εν τοις πράγμασι σε περίπτωση επιλογής της λύσης της χρονικής κατανομής της άσκησης της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων, το δικαστήριο αναθέτει εναλλάξ (εκ περιτροπής) σε καθένα εξ αυτών την άσκηση του συνόλου των λειτουργιών της γονικής μέριμνας για ορισμένο χρονικό διάστημα που μπορεί να είναι μήνες, βδομάδες ή και μέρες. Επισημαίνεται πάντως ότι η διαδοχική εναλλαγή της άσκησης της γονικής μέριμνας η οποία συνεπάγεται συνεχείς μεταβολές του κοινωνικού περιβάλλοντος του παιδιού και ασυνέχεια στις συνθήκες ανάπτυξής του δε φαίνεται να εξυπηρετεί το συμφέρον του παιδιού αλλά το συμφέρον των γονέων του. Ως επιλογή λοιπόν που επιφέρει δυσμενείς συνέπειες στη ψυχική και συναισθηματική 33 Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 393. Με γνώμονα βέβαια το συμφέρον του παιδιού και επί τη βάση του επιχειρήματος ότι η λειτουργική κατανομή της γονικής μέριμνας του ανηλίκου ύστερα από την ανώμαλη εξέλιξη της έγγαμης σχέσης των γονέων του θα συντελέσει στην ενίσχυση του ψυχικού και συναισθηματικού δεσμού του τέκνου με το γονέα, με τον οποίο δεν διαμένει μαζί, θα τονώσει τους ηθικούς δεσμούς του και με τους δύο γονείς του και θα αυξήσει περισσότερο την εμπιστοσύνη και την αγάπη του προς αυτούς. 22

23 ισορροπία του παιδιού, η εναλλασσόμενη κατανομή της άσκησης της γονικής μέριμνας πρέπει να αποφεύγεται. δ. Ανάθεση της Άσκησης σε Τρίτο Πρόσωπο Κατά την κρατούσα άποψη, η ανάθεση της άσκησης της γονικής μέριμνας σε τρίτο πρόσωπο γίνεται μόνο αν το δικαστήριο κρίνει ακατάλληλους και τους δύο γονείς. Υποστηρίζεται όμως και η άποψη ότι η άσκηση μπορεί να ανατεθεί σε τρίτο και στην περίπτωση που αυτός κρίνεται καταλληλότερος και από τους δύο γονείς 34. Σύμφωνα με την ΑΚ 1589 ο τρίτος καθίσταται επίτροπος του τέκνου, ενώ εξακολουθεί να υφίσταται η γονική μέριμνα. Η αγωγή της ΑΚ 1513 πάντως δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να ασκηθεί από τρίτο πρόσωπο, όπως προκύπτει σε αντιδιαστολή προς την ΑΚ 1532, στην οποία ρητά αναγράφεται ότι τα πρόσφορα μέτρα μπορούν να ζητηθούν και από τους πλησιέστερους συγγενείς ή από τον εισαγγελέα. Ο τρίτος δεν είναι απαραίτητο από τους διαδίκους γονείς να υποδεικνύεται. Πάντως, αν οι γονείς δεν προσφύγουν στο δικαστήριο, τρίτο πρόσωπο δεν μπορεί να ασκήσει αγωγή με βάση την ΑΚ Μπορεί όμως ο τρίτος υπό τις προϋποθέσεις της ΑΚ 1532 (στενός συγγενής των γονέων, κακή άσκηση γονικής μέριμνας από τους τελευταίους) να ζητήσει από το Μονομελές Πρωτοδικείο να αφαιρέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας από τους γονείς που βρίσκονται σε διάσταση ή έχουν χωρίσει ή των οποίων ο γάμος τους έχει ακυρωθεί και να την αναθέσει στον ίδιο ως επίτροπο. Από την άλλη, αν οι γονείς έχουν προσφύγει στο δικαστήριο (Μονομελές Πρωτοδικείο), τρίτος δεν μπορεί και πάλι να παρέμβει κυρίως ή προσθέτως υπέρ κάποιου από τους αρχικούς διαδίκους (π.χ υπέρ της μητέρας) αναφορικά με το κύριο αντικείμενο της δίκης που είναι η κατανομή ή ακόμη και η αφαίρεση της γονικής μέριμνας από τους γονείς, δεδομένου ότι ο τρίτος δεν θα δεσμεύεται από το δεδικασμένο της απόφασης ούτε από την εκτελεστότητά της ούτε από τις παρεπόμενες (έμμεσο επηρεασμό της νομικής του θέσης) ούτε από τις ανακλαστικές (διαπλαστική ενέργεια της απόφασης που καθορίζεται ευθέως από το νόμο) συνέπειές της. Όμως για το ζήτημα του ενδεχόμενου διορισμού επιτρόπου, αν κρίνει το δικαστήριο ότι κανένας από τους γονείς δεν είναι κατάλληλος, τρίτος που 34 Δασκαρόλης ΙΙ

24 δικαιολογεί έννομο συμφέρον ηθικής ή ακόμη και περιουσιακής φύσης (π.χ θείος ανηλίκου) μπορεί να ασκήσει κύρια παρέμβαση ζητώντας να διορισθεί ο ίδιος επίτροπος σε περίπτωση που το δικαστήριο κρίνει ακατάλληλους τους γονείς. Το τελευταίο επιτυγχάνεται όμως και με την ακόλουθη δικονομική οδό: ο τρίτος μπορεί να υποβάλει αυτοτελή αίτηση για το διορισμό του ως επιτρόπου, εφόσον δικαιολογεί έννομο συμφέρον ΑΚ 1589, 1591). Η αίτηση αυτή εκδικάζεται από τον Ειρηνοδικείο της συνήθους διαμονής του ανηλίκου κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (ΑΚ 1629,1592 παρ 1 εδ.α ). Το δικαστήριο όμως μπορεί (και ουσιαστικά οφείλει) να διατάξει την αναβολή της συζήτησης εωσότου περατωθεί τελεσίδικα η αμετάκλητα η δίκη στο Μονομελές Πρωτοδικείο που έχει στο μεταξύ ανοίξει με τη διαδικασία των ΑΚ και στην οποία θα κριθεί το ζήτημα αν οι γονείς μπορούν ή δεν μπορούν να ασκήσουν τη γονική μέριμνα (ΚΠολΔ 249 εδ α, 741) 35. Συμπερασματικά δύναται το δικαστήριο λοιπόν αν κρίνει ακατάλληλους προς την άσκηση της γονικής μέριμνας του ανηλίκου τέκνου τους και τους δύο γονείς του να αναθέσει αυτή σε τρίτο πρόσωπο 36, το οποίο σύμφωνα με διάταξη του άρθρου 1589ΑΚ είναι επίτροπος, οπότε και εφαρμόζονται οι περί επιτροπείας ανηλίκου διατάξεις (ΑΚ 1580 επ.). Ο τρίτος στον οποίο ανατίθεται η άσκηση της γονικής μέριμνας του ανηλίκου τέκνου είναι συνήθως στενό συγγενικό πρόσωπο του παιδιού, το ήθος του οποίου, οι βιοτικές συνθήκες, ο δεσμός του με το ανήλικο, και γενικώς η καταλληλότητά του και το ενδιαφέρον του προς το παιδί διερευνώνται από το δικαστήριο. iv. Κριτήρια για τη Δικαστική Ρύθμιση 37 Κριτήριο για την ανάθεση της γονικής μέριμνας αποτελεί το συμφέρον του τέκνου, για την κρίση του οποίου λαμβάνονται υπόψη, η επικοινωνία δικαστή - τέκνου, υπό την προϋπόθεση της ωριμότητας την οποία μπορεί να έχει και μικρής ηλικίας τέκνο, χωρίς ν αποτελεί εμπόδιο η αντίθεση φύλλου, οι ψυχικές ικανότητες του γονέα, οπότε θα βαρύνει η επιθυμία του τέκνου που με ωριμότητα θα 35 Γεωγιάδης Α., Οικογενειακό Δίκαιο, Σάκκουλας Αθήνα-Θεσσαλονίκη,2014, σελ Καράκωστας Ι, Αστικός Κώδικας, ερμηνεία σχόλια, νομολογία, επιμ. Η. Γιαννακόπουλος Νομική Βιβλιοθήκη, σελ 394. Έχει όμως υποστηριχθεί και η άποψη ότι η ανάθεση της γονικής μέριμνας σε τρίτο πρέπει να γίνεται όχι μόνο στις περιπτώσεις κατά τις οποίες κανένας από τους γονείς δεν είναι κατάλληλος, αλλά και όταν υπάρχει τρίτος καταλληλότερος των γονέων. 37 Δικηγορικός Σύλλογος Ρόδου, ημερομηνία καταχώρησης Γονική μέριμνα ανάθεση (οριστική) επιμέλειας στον πατέρα. Αιτιολογικό απόφασης Μονομελούς Πρωτοδικείου Ρόδου 159/

25 εξωτερικεύσει στενότερο ψυχολογικό δεσμό με έναν απ αυτούς και το περιβάλλον που προσφέρει κάθε γονέας να είναι επιθυμητό για το τέκνο ανατρεπομένου του κανόνα ότι τα μικρά τέκνα πρέπει να παραμένουν με τη μητέρα, αναγκαιότητα μόνο των πρώτων μηνών λόγω θηλασμού. Παράγοντες κρίσης περί του συμφέροντος του τέκνου αποτελούν εν συνεχεία ο δεσμός με τα αδέλφια, τυχόν συμφωνίες μεταξύ των συζύγων, οι κλίσεις του τέκνου, η επίδραση στη διαμόρφωση της προσωπικότητας, η σταθερότητα των συνθηκών ανάπτυξης, ο δεσμός με τρίτους, ο χρόνος του γονέα για ποιοτική επαφή, όχι όμως η ηλικία, το φύλλο, οι πολιτικές πεποιθήσεις ή άλλες ιδιότητες του γονέας ενώ η τυχόν ερωτική σχέση με τρίτο και η υπαιτιότητα για τη διάσταση μόνο σε συνδυασμό με τυχόν επίδραση στο τέκνο 38. Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1510, 1511, 1512 και 1514 ΑΚ, όπως αυτά ισχύουν μετά την αντικατάστασή τους με το άρθρο 17 του ν. 1329/1983, σαφώς συνάγεται ότι η γονική μέριμνα, στην οποία περιλαμβάνεται η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου, η διοίκηση της περιουσίας αυτού και η αντιπροσώπευσή του, ασκείται από κοινού από τους γονείς του. Στις περιπτώσεις, όμως, διαζυγίου, ακυρώσεως γάμου ή διακοπής της συζυγικής συμβιώσεως, οπότε και ανατρέπονται οι συνθήκες ζωής της οικογενείας, καταργείται ο συζυγικός οίκος και δημιουργείται χωριστή εγκατάσταση του καθενός από τους γονείς, ανακύπτει θέμα διαμονής του ανηλίκου τέκνου πλησίον του πατέρα ή της μητέρας του και ρυθμίσεως της ασκήσεως της γονικής μέριμνας υπό εκάστου των φορέων αυτής. Η ρύθμιση του άρθρου 1513 ΑΚ αναφέρεται στο ποιός θα ασκεί τη γονική μέριμνα στο σύνολό της ή έστω και σε μέρος της, που θα είναι όμως καθολικότερο, όπως λ.χ. ως προς την επιμέλεια του προσώπου ή τη διοίκηση της περιουσίας του παιδιού γενικά. Το Δικαστήριο δεν είναι υποχρεωμένο να ρυθμίζει πάντα την άσκηση όλης της γονικής μέριμνας, αλλά μπορεί να περιορίζεται στη ρύθμιση του μέρους εκείνου του περιεχομένου της, το οποίο αφορά το αίτημα των διαδίκων. Ως προς το υπόλοιπο περιεχόμενο της γονικής μέριμνας, για το οποίο οι γονείς δεν προσφεύγουν στο Δικαστήριο, θα εξακολουθήσει να ισχύει ο κανόνας της από κοινού άσκησής της. Περαιτέρω, το άρθρο 1511 ΑΚ ορίζει πρωτίστως, ως κατευθυντήρια γραμμή για τη 38 Δικηγορικός Σύλλογος Ρόδου, ημερομηνία καταχώρησης Γονική μέριμνα ανάθεση (οριστική) επιμέλειας στον πατέρα. Αιτιολογικό απόφασης Μονομελούς Πρωτοδικείου Ρόδου 159/