ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

Transcript

1 ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

2 Το 2008 σε όλες τις εκδόσεις της θα απεικονίζεται λεπτομέρεια από το τραπεζογραμμάριο των 10 ευρώ ΜΗΝΙΑΙΟ Ε ΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

3 Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, 2008 ιεύθυνση Kaiserstrasse Frankfurt am Main Germany Ταχυδροµική διεύθυνση Postfach Frankfurt am Main Germany Τηλέφωνο ικτυακός τόπος Φαξ Τέλεξ ecb d Το ελτίο καταρτίστηκε µε ευθύνη της Eκτελεστικής Eπιτροπής της. Το ελτίο µεταφράζεται και δηµοσιεύεται στις γλώσσες της ΕΕ από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες. Με επιφύλαξη παντός δικαιώµατος. Επιτρέπεται η φωτοαντιγραφή για εκπαιδευτικούς και µη εµπορικούς σκοπούς, εφόσον αναφέρεται η πηγή. Η τελευταία ηµεροµηνία για τα στατιστικά στοιχεία που περιλαµβάνονται στο παρόν τεύχος ήταν η 4η Ιουνίου ISSN Χ (έντυπη µορφή) ISSN (ηλεκτρονική µορφή)

4 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 5 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 9 Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ 9 Νοµισµατικές και χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις 24 Τιµές και κόστος 71 Η παραγωγή, η ζήτηση και η αγορά εργασίας 81 ηµοσιονοµικές εξελίξεις 98 Οι συναλλαγµατικές ισοτιµίες και το ισοζύγιο πληρωµών Μακροοικονοµικές προβολές εµπειρογνωµόνων της για τη ζώνη του ευρώ 94 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Χρονολόγιο µέτρων νοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος 1 Εκδόσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας από το και εξής V Γλωσσάριο XIII Σ1 Πλαίσια: 1 Εξελίξεις των τιµών των ειδών διατροφής στις χώρες της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ στην κεντρική και την ανατολική Ευρώπη 13 2 Χρηµατοπιστωτική δραστηριότητα στις αγορές πετρελαίου 20 3 Η επίδραση της παραδοσιακής τιτλοποίησης µέσω πραγµατικής πώλησης στις πρόσφατες εξελίξεις των δανείων των ΝΧΙ 29 4 Επίδραση των συναλλαγών και των διαφορών αποτίµησης στην αξία των αµοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα στη ζώνη του ευρώ 38 5 Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νοµισµατικής πολιτικής από τις 14 Μαΐου 2008 εώς τις 12 Αυγούστου Οι πρόσφατες εξελίξεις της διάρθρωσης των ρυθµών πληθωρισµού νεκρού σηµείου από πλευράς διάρκειας στη ζώνη του ευρώ 50 7 Εξελίξεις της εσωτερικής χρηµατοδότησης των εισηγµένων εταιριών που δεν περιλαµβάνονται στο χρηµατοπιστωτικό τοµέα 63 8 Οι εξελίξεις των τιµών της ενέργειας εκτός του πετρελαίου 72 9 Η εξέλιξη του συνολικού αριθµού των ωρών εργασίας στη ζώνη του ευρώ από µια µακροχρόνια σκοπιά Η ανεργία των νέων στη ζώνη του ευρώ 90 Σεπτέµβριος

5 Σ Υ Ν Τ Ο Μ Ο Γ Ρ Α Φ I Ε Σ ΧΩΡΕΣ LU Λουξεµβούργο ΒΕ Βέλγιο HU Ουγγαρία BG Βουλγαρία ΜT Μάλτα CZ Τσεχία NL Ολλανδία DK ανία ΑT Αυστρία DE Γερµανία PL Πολωνία ΕE Εσθονία PT Πορτογαλία ΙE Ιρλανδία RΟ Ρουµανία GR Ελλάδα SI Σλοβενία ES Ισπανία SK Σλοβακία FR Γαλλία FI Φινλανδία ΙΤ Ιταλία SE Σουηδία CY Κύπρος UK Ηνωµένο Βασίλειο LV Λεττονία JP Ιαπωνία LT Λιθουανία US Ηνωµένες Πολιτείες AΛΛΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦIΕΣ ΑΕΠ Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ΒΡΜ5 Εγχειρίδιο Ισοζυγίου Πληρωµών του ΝΤ (5η έκδοση) c.i.f κόστος, ασφάλεια, ναύλος στα σύνορα του εισαγωγέα ΝΤ ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο ΟΕ ιεθνής Οργάνωση Εργασίας ΤΚ είκτης Τιµών Καταναλωτή ΤΠ είκτης Τιµών Παραγωγού ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση EθνKT εθνικές κεντρικές τράπεζες Ευρωπαϊκή Kεντρική Τράπεζα Εν ΤΚ Εναρµονισµένος είκτης Τιµών Καταναλωτή ENI Eυρωπαϊκό Nοµισµατικό Ίδρυµα ΕΣΚΤ Ευρωπαϊκό Σύστηµα Κεντρικών Τραπεζών ΕΣΛ 95 Ευρωπαϊκό Σύστηµα Λογαριασµών 1995 EUR ευρώ f.o.b. ελεύθερο στα σύνορα του εξαγωγέα HWWI Ίδρυµα ιεθνών Οικονοµικών του Αµβούργου ΙΠ ισοζύγιο πληρωµών ΚΕαΜΠΜ Κόστος Εργασίας ανά Μονάδα Προϊόντος στη Μεταποίηση ΚΕαΜΠΣΟ Κόστος Εργασίας ανά Μονάδα Προϊόντος στο της Οικονοµίας ΝΧΙ Νοµισµατικά Χρηµατοπιστωτικά Ιδρύµατα ΠΚ πιστοποιητικά καταθέσεων ΟΝΕ Οικονοµική και Νοµισµατική Ένωση ΟΟΣΑ Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης ΣΣΙ Σταθµισµένη Συναλλαγµατική Ισοτιµία ΣΤΟ (αναθ. 1) Στατιστική ταξινόµηση οικονοµικών δραστηριοτήτων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (αναθεώρηση 1) Τ Τράπεζα ιεθνών ιακανονισµών TT Ε (αναθ. 3) Τυποποιηµένη Ταξινόµηση ιεθνούς Εµπορίου (αναθεώρηση 4) Σύµφωνα µε την πρακτική της Κοινότητας, οι χώρες της ΕΕ αναφέρονται στο παρόν ελτίο µε την αλφαβητική σειρά του ονόµατός τους στην αντίστοιχη εθνική γλώσσα. 4 Σεπτέµβριος 2008

6 Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Κατά τη συνεδρίαση που πραγµατοποίησε στις 4 Σεπτεµβρίου 2008, το ιοικητικό Συµβούλιο της αποφάσισε, βάσει της τακτικής οικονοµικής και νοµισµατικής ανάλυσης που διενεργεί, να διατηρήσει αµετάβλητα τα βασικά επιτόκια της. Οι πληροφορίες που κατέστησαν διαθέσιµες µετά την προηγούµενη συνεδρίαση επιβεβαιώνουν ότι οι ετήσιοι ρυθµοί πληθωρισµού είναι πιθανόν να παραµείνουν πολύ πάνω από τα επίπεδα που είναι συµβατά µε τη σταθερότητα των τιµών για παρατεταµένη χρονική περίοδο, καθώς και ότι επικρατούν ανοδικοί κίνδυνοι διατάραξης της σταθερότητας των τιµών µεσοπρόθεσµα. Παρόλο που η αύξηση της ποσότητας χρήµατος µε την ευρεία έννοια και των πιστωτικών µεγεθών παρουσιάζει τώρα κάποιες ενδείξεις συγκράτησης, ο υποκείµενος ρυθµός της νοµισµατικής επέκτασης, που εξακολουθεί να είναι ισχυρός, υποδεικνύει συνεχιζόµενους ανοδικούς κινδύνους διατάραξης της σταθερότητας των τιµών σε µεσοπρόθεσµο ορίζοντα. Τα πιο πρόσφατα οικονοµικά στοιχεία επιβεβαιώνουν επίσης την υποχώρηση του ρυθ- µού αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ στα µέσα του Το γεγονός αυτό αντανακλά εν µέρει µια αναµενόµενη αντίδραση τεχνικής φύσεως µετά τον υψηλό ρυθµό ανάπτυξης που σηµειώθηκε το πρώτο τρίµηνο, καθώς και µειωτικές επιδράσεις από παγκόσµιους και εγχώριους παράγοντες, συµπεριλαµβανοµένων άµεσων και έµµεσων επιδράσεων από τις υψηλές τιµές των βασικών εµπορευµάτων. Σε αυτό το περιβάλλον, εξακολουθεί να είναι επιτακτική η αποφυγή δευτερογενών επιδράσεων ευρείας κλίµακας στη διαδικασία καθορισµού των τιµών και των µισθών. Σε πλήρη συµφωνία µε την εντολή που του έχει ανατεθεί, το ιοικητικό Συµβούλιο τονίζει ότι η διατήρηση της σταθερότητας των τιµών µεσοπρόθεσµα αποτελεί τον πρωταρχικό του στόχο και ότι είναι σθεναρά αποφασισµένο να διατηρήσει τις µεσοµακροπρόθεσµες προσδοκίες για τον πληθωρισµό σταθεροποιηµένες σε επίπεδα συµβατά µε τη σταθερότητα των τιµών. Με αυτόν τον τρόπο θα διαφυλαχθεί η αγοραστική δύναµη µεσοπρόθεσµα και θα στηριχθεί η διατηρήσιµη ανάπτυξη και η απασχόληση. Βάσει της αξιολόγησης του ιοικητικού Συµβουλίου, η τρέχουσα κατεύθυνση της νοµισµατικής πολιτικής θα συµβάλει στην επίτευξη του στόχου της σταθερότητας των τιµών. Το ιοικητικό Συµβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί πολύ προσεκτικά όλες τις εξελίξεις την προσεχή περίοδο. Όσον αφορά την οικονοµική ανάλυση, σύµφωνα µε την πρώτη εκτίµηση της Eurostat, το πραγ- µατικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ, αφού σηµείωσε υψηλό τριµηνιαίο ρυθµό αύξησης (0,7%) το πρώτο τρίµηνο, µειώθηκε κατά 0,2% το δεύτερο τρίµηνο του Σε όρους τριµηνιαίων ρυθµών µεταβολής, η ιδιωτική κατανάλωση µειώθηκε κατά 0,2% και υπήρξε µια αισθητή υποχώρηση των επενδύσεων, οι οποίες µειώθηκαν κατά 1,2%. Τόσο οι εισαγωγές όσο και οι εξαγωγές της ζώνης του ευρώ υποχώρησαν κατά 0,4%. Εάν ληφθούν υπόψη όλες οι διαθέσιµες πληροφορίες, η οικονοµία της ζώνης του ευρώ διανύει επί του παρόντος µια περίοδο υποτονικής δραστηριότητας που χαρακτηρίζεται από υψηλές τιµές των βασικών εµπορευµάτων οι οποίες επηρεάζουν δυσµενώς την εµπιστοσύνη των καταναλωτών και τη ζήτηση, καθώς και από µια µέτρια άνοδο των επενδύσεων. Αναµένεται ότι µετά την περίοδο αυτή θα ακολουθήσει σταδιακή ανάκαµψη. Πιο συγκεκριµένα, η πτώση των τιµών του πετρελαίου από το ανώτατο επίπεδο όπου είχαν διαµορφωθεί τον Ιούλιο, εφόσον συνεχιστεί, θα συµβάλει στην ενίσχυση του πραγµατικού διαθέσιµου εισοδήµατος, ενώ το επίπεδο της απασχόλησης θα παραµείνει υψηλό και το ποσοστό ανεργίας χαµηλό µε βάση τα ιστορικά δεδοµένα. Επιπλέον, η ανάπτυξη της παγκόσµιας οικονοµίας αναµένεται να παρα- µείνει σχετικά ανθεκτική, επωφελούµενη ιδίως από τη διατηρήσιµη ανάπτυξη των αναδυόµενων οικονοµιών. Το γεγονός αυτό αναµένεται να στηρίξει την εξωτερική ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ και συνεπώς τις επενδύσεις. Αυτές οι προοπτικές αντανακλώνται επίσης στις µακροοικονοµικές προβολές των εµπειρογνω- µόνων της του Σεπτεµβρίου Σύµφωνα µε τις προβολές, ο µέσος ετήσιος ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ θα διαµορφωθεί µεταξύ 1,1% και 1,7% το 2008 και µεταξύ 0,6% και 1,8% το Σε σύγκριση µε τις προβολές εµπειρογνωµόνων του Ευρωσυστήµατος του Ιου- Σεπτέµβριος

7 νίου 2008, τα αριθµητικά στοιχεία όσον αφορά το ρυθµό αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ για το 2008 και το 2009 είναι χαµηλότερα. Κατά την άποψη του ιοικητικού Συµβουλίου, η αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει αυτές τις προοπτικές για την οικονοµική δραστηριότητα είναι ιδιαίτερα υψηλή στην παρούσα συγκυρία και, γενικά, επικρατούν καθοδικοί κίνδυνοι. Κίνδυνοι απορρέουν ειδικότερα από το ενδεχόµενο νέων αυξήσεων των τιµών της ενέργειας και των τροφίµων, οι οποίες θα µπορούσαν να επιδράσουν ανασταλτικά στην κατανάλωση και τις επενδύσεις. Επιπλέον, οι καθοδικοί κίνδυνοι εξακολουθούν να συνδέονται µε το ενδεχόµενο οι εντάσεις στις χρηµατοπιστωτικές αγορές να έχουν δυσµενέστερη επίδραση στην πραγµατική οικονοµία από ό,τι προβλέπεται επί του παρόντος. Οι πιθανές µη οµαλές εξελίξεις λόγω των παγκόσµιων ανισορροπιών, όπως και οι ανησυχίες για αυξανόµενες πιέσεις προστατευτισµού, υποδηλώνουν επίσης καθοδικούς κινδύνους για τις προοπτικές της οικονοµικής δραστηριότητας. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιµών, από το περασµένο φθινόπωρο ο ετήσιος ρυθµός πληθωρισµού (βάσει του Εν ΤΚ) παραµένει σηµαντικά πάνω από το επίπεδο που είναι συµβατό µε τη σταθερότητα των τιµών, καθώς δια- µορφώθηκε σε 3,8% τον Αύγουστο του 2008 σύµφωνα µε την προκαταρκτική εκτίµηση της Eurostat, έπειτα από 4,0% τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του Αυτό το ανησυχητικό επίπεδο του πληθωρισµού οφείλεται σε µεγάλο βαθµό τόσο στις άµεσες όσο και στις έµµεσες επιπτώσεις των προηγούµενων απότοµων αυξήσεων των τιµών της ενέργειας και των τροφίµων σε παγκόσµιο επίπεδο. Επιπλέον, ο ρυθµός αύξησης των µισθών επιταχύνεται τα τελευταία τρίµηνα, σε µια χρονική περίοδο κατά την οποία η άνοδος της παραγωγικότητας επιβραδύνεται, µε αποτέλεσµα έντονες αυξήσεις του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος. Όσον αφορά τις µελλοντικές προοπτικές, σύµφωνα µε τις σηµερινές τιµές των συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης για τα βασικά εµπορεύµατα, ο ετήσιος ρυθµός πληθωρισµού (βάσει του Εν ΤΚ) είναι πιθανόν να παραµείνει πολύ πάνω από τα επίπεδα που είναι συµβατά µε τη σταθερότητα των τιµών για αρκετό χρονικό διάστηµα και να επιβραδυνθεί µόνο σταδιακά στη διάρκεια του Σε συµφωνία µε την άποψη αυτή, οι προβολές εµπειρογνω- µόνων της του Σεπτεµβρίου 2008 προβλέπουν µέσο ετήσιο ρυθµό πληθωρισµού (βάσει του Εν ΤΚ) µεταξύ 3,4% και 3,6% το 2008 και µεταξύ 2,3% και 2,9% το Τα αυξηµένα επίπεδα των προβολών για τον πληθωρισµό όσον αφορά το 2008 και το 2009 αντανακλούν κυρίως τις υψηλότερες τιµές της ενέργειας και, σε µικρότερο βαθµό, τις υψηλότερες τιµές των τροφίµων και των υπηρεσιών σε σχέση µε τις προηγούµενες υποθέσεις. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σηµαντικό να υπενθυ- µιστεί ότι οι προβολές των εµπειρογνωµόνων της έχουν υποθετικό χαρακτήρα. Βασίζονται σε µια σειρά υποθέσεων οι οποίες είναι καθαρά τεχνικής φύσεως και δεν σχετίζονται µε προθέσεις πολιτικής. Πιο συγκεκριµένα, οι τεχνικές υποθέσεις για τα βραχυπρόθεσµα επιτόκια αντανακλούν τις προσδοκίες της αγοράς στα µέσα Αυγούστου. Επιπλέον, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι οι προβολές βασίζονται στην υπόθεση ότι οι τιµές του πετρελαίου και των άλλων βασικών εµπορευµάτων, αν και θα παραµείνουν σε αυξηµένα επίπεδα, θα παρουσιάσουν µεγαλύτερη σταθερότητα στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής σε σχέση µε ό,τι συνέβαινε τους τελευταίους µήνες, συµβαδίζοντας µε τις επικρατούσες τιµές των συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης. Κατά την άποψη του ιοικητικού Συµβουλίου, σε µεσοπρόθεσµο ορίζοντα ο οποίος είναι ο ορίζοντας που ενδιαφέρει τη νοµισµατική πολιτική, οι προοπτικές για την εξέλιξη των τιµών υπόκεινται σε ανοδικούς κινδύνους. Σε αυτούς περιλαµβάνεται το ενδεχόµενο να αυξηθούν εκ νέου οι τιµές των βασικών εµπορευµάτων και οι προηγούµενες αυξήσεις να έχουν πρόσθετες και εντονότερες έµµεσες επιπτώσεις στις τιµές καταναλωτή. Υπάρχει ιδίως πολύ σοβαρή ανησυχία µήπως η εµφάνιση δευτερογενών επιδράσεων ευρείας κλίµακας στη µισθολογική και τιµολογιακή συµπεριφορά επαυξήσει σηµαντικά τις πληθωριστικές πιέσεις. Επιπλέον, οι ανοδικοί 6 Σεπτέµβριος 2008

8 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ κίνδυνοι διατάραξης της σταθερότητας των τιµών θα µπορούσαν να επιδεινωθούν από απροσδόκητες αυξήσεις των έµµεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόµενων τιµών. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι επιτακτικό να διασφαλιστεί ότι οι µεσοµακροπρόθεσµες προσδοκίες για τον πληθωρισµό παραµένουν σταθεροποιηµένες σε επίπεδα συµβατά µε τη σταθερότητα των τιµών. Πρέπει να αποφευχθούν οι δευτερογενείς επιδράσεις ευρείας κλίµακας που προκύπτουν από τον αντίκτυπο των υψηλότερων τιµών της ενέργειας και των τροφίµων στη µισθολογική και τιµολογιακή συµπεριφορά. Το ιοικητικό Συµβούλιο παρακολουθεί την τιµολογιακή συµπεριφορά και τις µισθολογικές διαπραγµατεύσεις στη ζώνη του ευρώ µε ιδιαίτερη προσοχή. Όλα τα εµπλεκόµενα µέρη, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δηµόσιο τοµέα, πρέπει να ανταποκριθούν στις ευθύνες τους ως προς αυτό. Το ιοικητικό Συµβούλιο έχει επανειληµµένως εκφράσει την ανησυχία του για την ύπαρξη συστηµάτων τιµαριθµικής αναπροσαρµογής των ονοµαστικών µισθών µε βάση τις τιµές καταναλωτή. Συστήµατα τέτοιου είδους ενέχουν τον κίνδυνο οι ανοδικές διαταραχές του πληθωρισµού να οδηγήσουν σε πληθωριστική δίνη µισθών-τιµών µε επιζήµιες συνέπειες για την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα στις εµπλεκόµενες χώρες. Το ιοικητικό Συµβούλιο ζητεί την κατάργηση αυτών των συστηµάτων. Η νοµισµατική ανάλυση επιβεβαιώνει ότι επικρατούν ανοδικοί κίνδυνοι διατάραξης της σταθερότητας των τιµών σε µεσοµακροπρόθεσµους ορίζοντες. Σύµφωνα µε τη στρατηγική νοµισµατικής πολιτικής της, το ιοικητικό Συµβούλιο φρονεί ότι η διατήρηση υψηλού υποκείµενου ρυθµού νοµισµατικής και πιστωτικής επέκτασης στη ζώνη του ευρώ τα τελευταία χρόνια δηµιούργησε ανοδικούς κινδύνους διατάραξης της σταθερότητας των τιµών. Τα τελευταία τρίµηνα, οι κίνδυνοι αυτοί φαίνεται να είναι έκδηλοι καθώς ο πληθωρισµός παρουσιάζει ανοδική τάση. Ενώπιον µάλιστα των συνεχιζόµενων εντάσεων στις χρηµατοπιστωτικές αγορές, η νοµισµατική ανάλυση συµβάλλει στη στήριξη του απαραίτητου µεσοπρόθεσµου προσανατολισµού της νοµισµατικής πολιτικής εστιάζοντας την προσοχή στους ανοδικούς κινδύνους για τη σταθερότητα των τιµών που επικρατούν σε µεσοµακροπρόθεσµους ορίζοντες. Μολονότι η αύξηση της ποσότητας χρήµατος µε την ευρεία έννοια και των πιστωτικών µεγεθών παρουσιάζει ήδη κάποιες ενδείξεις συγκράτησης, γεγονός που αντανακλά τα µέτρα πολιτικής τα οποία έχουν ληφθεί από το 2005 και εξής για την αντιµετώπιση των κινδύνων διατάραξης της σταθερότητας των τιµών, ο ισχυρός υποκείµενος ρυθµός της νοµισµατικής επέκτασης υποδεικνύει συνεχιζόµενους ανοδικούς κινδύνους διατάραξης της σταθερότητας των τιµών σε µεσοπρόθεσµο ορίζοντα. Η παρατηρούµενη σήµερα µειωµένη κλίση της καµπύλης αποδόσεων έχει προκαλέσει την υποκατάσταση πιο µακροπρόθεσµων τοποθετήσεων µε νοµισµατικά µέσα που προσφέρουν παρό- µοιες αποδόσεις αλλά χαρακτηρίζονται από υψηλότερο βαθµό ρευστότητας και µικρότερο κίνδυνο. Εξαιτίας αυτής της υποκατάστασης, ο τρέχων µετρούµενος ρυθµός ανόδου του Μ3 υπερεκτιµά τον υποκείµενο ρυθµό νοµισµατικής επέκτασης. Ταυτόχρονα, η στροφή των επενδυτών από τις καταθέσεις µίας ηµέρας προς άλλες τοποθετήσεις προκάλεσε περαιτέρω επιβράδυνση του ετήσιου ρυθµού ανόδου του Μ1 τον Ιούλιο. Οι επιδράσεις αυτές, καθώς και άλλοι πρόσκαιροι παράγοντες, πρέπει να συνεκτιµηθούν κατά την αξιολόγηση των νοµισµατικών εξελίξεων και των επιπτώσεών τους. Η ανάλυση των στοιχείων σε ευρεία βάση, από την ενδεδειγµένη µεσοπρόθεσµη σκοπιά και αφού ληφθούν υπόψη αυτές οι παρατηρήσεις, επιβεβαιώνει ότι ο υποκείµενος ρυθµός της νοµισµατικής επέκτασης είναι δυναµικός. Πιο συγκεκριµένα, ο ρυθµός αύξησης, η διάρκεια και η σύνθεση κατά τοµείς των τραπεζικών δανείων υποδηλώνουν ότι, σε επίπεδο ζώνης ευρώ συνολικά, η προσφορά τραπεζικών πιστώσεων δεν έχει επηρεαστεί σηµαντικά µέχρι στιγ- µής από τις συνεχιζόµενες εντάσεις στις χρηµατοπιστωτικές αγορές. Παρ όλα αυτά, ο ρυθµός ανόδου των δανείων παρουσιάζει σήµερα ενδείξεις συγκράτησης, όπως αναµενόταν προηγουµένως, καθώς η ζήτηση πιστώσεων εκ µέρους Σεπτέµβριος

9 των επιχειρήσεων επιβραδύνεται. Ταυτόχρονα, ο ρυθµός ανόδου των δανείων προς τα νοικοκυριά συνεχίζει να ακολουθεί την πτωτική πορεία που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, ως συνέπεια της αύξησης των βραχυπρόθεσµων επιτοκίων και της υποτονικότητας των αγορών κατοικιών σε αρκετές περιοχές της ζώνης του ευρώ. Εν περιλήψει, η διασταύρωση του πορίσµατος της οικονοµικής ανάλυσης µε αυτό της νοµισµατικής ανάλυσης επιβεβαιώνει σαφώς την εκτίµηση ότι υπάρχουν ανοδικοί κίνδυνοι διατάραξης της σταθερότητας των τιµών µεσοπρόθεσµα. Οι πληροφορίες που κατέστησαν διαθέσιµες µετά την προηγούµενη συνεδρίαση του ιοικητικού Συµβουλίου επιβεβαιώνουν ότι οι ετήσιοι ρυθµοί πληθωρισµού είναι πιθανόν να παραµείνουν πολύ πάνω από τα επίπεδα που είναι συµβατά µε τη σταθερότητα των τιµών για παρατεταµένη χρονική περίοδο. Η αύξηση της ποσότητας χρήµατος µε την ευρεία έννοια και των πιστωτικών µεγεθών παρουσιάζει τώρα κάποιες ενδείξεις συγκράτησης, αλλά ο υποκείµενος ρυθµός της νοµισµατικής επέκτασης, που εξακολουθεί να είναι ισχυρός, υποδεικνύει συνεχιζόµενους κινδύνους διατάραξης της σταθερότητας των τιµών σε µεσοπρόθεσµο ορίζοντα. Τα πιο πρόσφατα οικονοµικά στοιχεία επιβεβαιώνουν επίσης την υποχώρηση του ρυθµού αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ στα µέσα του Το γεγονός αυτό αντανακλά εν µέρει µια αναµενόµενη αντίδραση τεχνικής φύσεως µετά τον υψηλό ρυθµό ανάπτυξης που σηµειώθηκε το πρώτο τρίµηνο, καθώς και µειωτικές επιδράσεις από παγκόσµιους και εγχώριους παράγοντες, συµπεριλαµβανοµένων άµεσων και έµµεσων επιδράσεων από τις υψηλές τιµές των βασικών εµπορευµάτων. Υπό αυτές τις συνθήκες, εξακολουθεί να είναι επιτακτική η αποφυγή δευτερογενών επιδράσεων ευρείας κλίµακας στη διαδικασία καθορισµού των µισθών και των τιµών. Σε πλήρη συµφωνία µε την εντολή που του έχει ανατεθεί, το ιοικητικό Συµβούλιο τονίζει ότι η διατήρηση της σταθερότητας των τιµών µεσοπρόθεσµα αποτελεί τον πρωταρχικό του στόχο και ότι είναι σθεναρά αποφασισµένο να διατηρήσει τις µεσοµακροπρόθεσµες προσδοκίες για τον πληθωρισµό σταθεροποιηµένες σε επίπεδα συµβατά µε τη σταθερότητα των τιµών, διαφυλάσσοντας έτσι την αγοραστική δύναµη µεσοπρόθεσµα και στηρίζοντας τη διατηρήσιµη ανάπτυξη και την απασχόληση στη ζώνη του ευρώ. Βάσει της αξιολόγησης του ιοικητικού Συµβουλίου, η τρέχουσα κατεύθυνση της νοµισµατικής πολιτικής θα συµβάλει στην επίτευξη του στόχου της σταθερότητας των τιµών. Το ιοικητικό Συµβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί πολύ προσεκτικά όλες τις εξελίξεις την προσεχή περίοδο. Όσον αφορά τη δηµοσιονοµική πολιτική, τα σχέδια προϋπολογισµών για το 2009 θα πρέπει να αντανακλούν πλήρως τις υφιστάµενες δεσµεύσεις πολιτικής. Αυτό συνεπάγεται ότι οι χώρες της ζώνης του ευρώ µε σχετικά µεγάλα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα πρέπει να ορίσουν πολύ πιο φιλόδοξα και συγκεκριµένα µέτρα προσαρ- µογής, ιδίως στο σκέλος των δαπανών. Οι χώρες που έχουν ήδη επιτύχει τους µεσοπρόθεσµους δηµοσιονοµικούς τους στόχους πρέπει να διασφαλίσουν ότι θα διατηρήσουν υγιείς διαρθρωτικές δηµοσιονοµικές θέσεις. Στην παρούσα συγκυρία, η διαρκής επιδίωξη δηµοσιονοµικών πολιτικών προσανατολισµένων προς τη σταθερότητα θα βοηθήσει στη συγκράτηση των πληθωριστικών πιέσεων και θα παράσχει τα απαιτούµενα δηµοσιονοµικά περιθώρια ελιγµών που θα επιτρέψουν στους αυτόµατους σταθεροποιητές να συµβάλουν στην εξοµάλυνση του οικονοµικού κύκλου. Όσον αφορά τις διαρθρωτικές πολιτικές, τα µέτρα µε τα οποία µειώνεται το κόστος προσαρµογής και προωθείται συγκρατηµένος ρυθ- µός αύξησης του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος είναι ύψιστης σηµασίας στις τρέχουσες οικονοµικές συνθήκες. Ενώ η λήψη αυτών των µέτρων είναι καίριας σηµασίας για όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ, γίνεται ωστόσο ιδιαίτερα επιτακτική για τις χώρες που έχουν υποστεί σηµαντική µείωση της ανταγωνιστικότητάς τους ως προς το κόστος και τις τιµές τα τελευταία χρόνια και στις οποίες έχει ήδη αρχίσει να αυξάνεται η ανεργία. Επιπλέον, η ενίσχυση της παραγωγικότητας µέσω των αυξηµένων επενδύσεων στην καινοτοµία και την εκπαίδευση διευρύνει τις δυνατότητες βελτίωσης των πραγµατικών εισοδηµάτων σε πιο µακροπρόθεσµο ορίζοντα. 8 Σεπτέµβριος 2008

10 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ε Σ Κ Α Ι Ν Ο Μ Ι Σ Μ Α Τ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ 1 Τ Ο Ε Ξ Ω Τ Ε Ρ Ι Κ Ο Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Τ Η Σ Ζ Ω Ν Η Σ Τ Ο Υ Ε Υ Ρ Ω ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ Τους τρεις τελευταίους µήνες οι παγκόσµιες οικονοµικές συνθήκες χαρακτηρίστηκαν από τις δυσµενείς εξελίξεις για την οικονοµική δραστηριότητα και τις συνεχιζόµενες πληθωριστικές πιέσεις. Οι επίµονες πιέσεις στη χρηµατοπιστωτική αγορά, σε συνδυασµό µε τις υψηλές τιµές των βασικών εµπορευµάτων και τις συνεχιζόµενες προσαρµογές της αγοράς κατοικιών σε αρκετές προηγµένες οικονοµίες, συνέχισαν να επηρεάζουν αρνητικά την παγκόσµια οικονοµική δραστηριότητα. Παράλληλα, η σταθερή οικονοµική ανάπτυξη στις αναδυόµενες οικονοµίες συνεχίζει να στηρίζει την παγκόσµια οικονοµική ανάπτυξη. Συγχρόνως, οι παγκόσµιες πληθωριστικές πιέσεις έχουν αυξηθεί εξαιτίας των υψηλών τιµών των βασικών εµπορευµάτων. Συνολικά, οι κίνδυνοι για τις προοπτικές της παγκόσµιας οικονοµικής ανάπτυξης παραµένουν καθοδικοί. 1.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ιάγραµµα 1 Παγκόσµιος είκτης Υπευθύνων Προµηθειών Τους τρεις τελευταίους µήνες οι παγκόσµιες (παραγωγή, δείκτης διάχυσης, εποχικώς διορθωµένος) οικονοµικές συνθήκες χαρακτηρίστηκαν από τις δυσµενείς εξελίξεις για την οικονοµική δραστηριότητα, τις συνεχιζόµενες πληθωριστικές πιέσεις και τον υψηλό βαθµό αβεβαιότητας συνολικά. Οι επίµονες πιέσεις στη χρηµατοπιστωτική αγορά, σε συνδυασµό µε τις υψηλές τιµές των βασικών εµπορευµάτων και τις συνεχιζόµενες προσαρµογές της αγοράς κατοικιών σε αρκετές προηγµένες οικονοµίες, συνέχισαν να επηρεάζουν αρνητικά την παγκόσµια οικονοµική ανάπτυξη. Οι παγκόσµιες επιπτώσεις της κάµψης στις ΗΠΑ φαίνεται ότι είχαν σηµαντικό αντίκτυπο στον παγκόσµιο οικονοµικό κύκλο. Παράλληλα, η ανθεκτική εγχώρια ζήτηση συνεχίζει να στηρίζει το ρυθµό οικονοµικής ανάπτυξης στις αναδυόµενες οικονοµίες. Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ συνέχισε Πηγή: Markit Economics. να εξασθενεί το τελευταίο τρίµηνο. Αυτό συµβαδίζει µε τα στοιχεία των ερευνών σχετικά µε τις επιχειρηµατικές συνθήκες παγκοσµίως. Τον Ιούλιο ο δείκτης PMI για την παγκόσµια παραγωγή όλων των κλάδων παρέµεινε ελαφρώς χαµηλότερα από το όριο των 50 µονάδων µεταξύ οικονοµικής επέκτασης και συρρίκνωσης (βλ. ιάγραµµα 1), υποδεικνύοντας έτσι την ύπαρξη συνολικά υποτονικών συνθηκών στην αγορά τόσο στον τοµέα της µεταποίησης όσο και στον τοµέα των υπηρεσιών. Ο παγκόσµιος πληθωρισµός αυξήθηκε τους τρεις τελευταίους µήνες εξαιτίας πιέσεων από παλαιότερες αυξήσεις των τιµών του πετρελαίου και των βασικών εµπορευµάτων εκτός της ενέργειας. Συνολικά, ο µετρούµενος πληθωρισµός τιµών καταναλωτή στις χώρες του ΟΟΣΑ αυξήθηκε σε 4,8% στη διάρκεια του έτους έως τον Ιούλιο του 2008, δηλ. άνω του µέσου όρου των τριών προηγούµενων µηνών. Χωρίς τα είδη διατροφής και την ενέργεια, οι τιµές καταναλωτή αυξήθηκαν κατά 2,3% στη διάρκεια του έτους έως τον Ιούλιο. Τα στοιχεία των ερευνών υποδεικνύουν τη συνεχιζόµενη ανοδική πίεση στις τιµές βραχυπρόθεσµα, καθώς οι δείκτες των πιέσεων στο κόστος διατηρούν την ανοδική τους τάση. Ωστόσο, ο δείκτης PMI για το κόστος των εισροών παγκοσµίως, που παρουσιάζει στενή συσχέτιση µε τους ρυθµούς του πληθωρισµού παγκοσµίως, υποχώρησε ελαφρά τον Ιούλιο, αν και παρέ- µεινε κοντά στο ιστορικά υψηλό επίπεδο που καταγράφηκε στην έρευνα του Ιουνίου του Αυτή η ελαφρά υποχώρηση µπορεί να αποτελεί ένδειξη κάποιας σταθεροποίησης των πληθωριστικών πιέσεων, συµβαδίζοντας µε την πρόσφατη υποχώρηση των τιµών των βασικών εµπορευµάτων. Σεπτέµβριος

11 ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Στις ΗΠΑ, µετά από αρκετά χρόνια υψηλού ρυθ- µού αύξησης του ΑΕΠ, ο ρυθµός της οικονοµικής επέκτασης επιβραδύνθηκε σηµαντικά προς το τέλος του και παρέµεινε χαµηλός το α τρίµηνο του Αυτή η κάµψη αντανακλά τη συνεχιζόµενη διόρθωση στην αγορά κατοικιών, τις αυστηρότερες πιστωτικές συνθήκες και τις αυξηµένες τιµές της ενέργειας. Ενώ η εγχώρια ζήτηση ήταν σχετικά υποτονική, οι καθαρές εξαγωγές αποτέλεσαν τον κύριο παράγοντα συµβολής στην οικονοµική ανάπτυξη, καθώς στηρίχθηκαν από την εξωτερική ζήτηση και την εξασθένηση του δολαρίου ΗΠΑ. Όσον αφορά τις µελλοντικές προοπτικές, η οικονοµική δραστηριότητα αναµένεται να παραµείνει υποτονική το δεύτερο εξάµηνο του Οι προοπτικές για την ατοµική κατανάλωση επιβαρύνονται από τη δυσµενή δυναµική της απασχόλησης και του πραγµατικού εισοδήµατος, η οποία θα επηρεάσει εντονότερα τα οικονοµικά των νοικοκυριών µετά την εξασθένηση των θετικών επιδράσεων της δέσµης δηµοσιονοµικών κινήτρων αργότερα στη διάρκεια του έτους. Οι επίµονες πιέσεις στη χρηµατοπιστωτική αγορά, οι υψηλές τιµές της ενέργειας και η επιβράδυνση της αύξησης της εξωτερικής ζήτησης προκαλούν επιπλέον κινδύνους για τις οικονοµικές προοπτικές. Ο πληθωρισµός τιµών καταναλωτή είναι πιθανό να παραµείνει αυξηµένος βραχυπρόθεσµα, αντανακλώντας την εξέχζ ιάγραµµα 2 Κύριες εξελίξεις στις µεγαλύτερες βιοµηχανικές οικονοµίες Σύµφωνα µε προκαταρκτικές εκτιµήσεις, ο τρι- µηνιαίος ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ (ανηγµένος σε ετήσια βάση) επιταχύνθηκε σε 3,3% το β τρίµηνο του 2008, έναντι 0,9% το α τρίµηνο (βλ. ιάγραµµα 2). Αυτό αντανακλά όχι µόνο την έντονη συµβολή των καθαρών εξαγωγών, αλλά και κάποια επιτάχυνση της ατοµικής καταναλωτικής δαπάνης, που ενισχύθηκε από τα προσωρινά δηµοσιονοµικά µέτρα τόνωσης της οικονοµίας. Οι επενδύσεις σε κατοικίες συνέχισαν να συρρικνώνονται, αν και ο τριµηνιαίος ρυθµός επιβράδυνσης ήταν χαµηλότερος από προηγούµενες περιόδους. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιµών, ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του ΤΚ αυξήθηκε σε 5,6% τον Ιούλιο, έναντι µέσου όρου 4,2% το πρώτο εξάµηνο του 2008 και 2,9% το. Αυτή η επιτάχυνση οφείλεται κυρίως στις έντονες αυξήσεις του κόστους της ενέργειας. Ο ετήσιος ρυθµός πληθωρισµού εκτός των ειδών διατροφής και της ενέργειας διαµορφώθηκε σε 2,5% τον Ιούλιο, ελαφρώς υψηλότερα από το µέσο όρο του πρώτου εξαµήνου του έτους. Πηγές: Εθνικά στοιχεία, Τ, Eurostat και υπολογισµοί της EKT. 1) Για τη ζώνη του ευρώ και το Ηνωµένο Βασίλειο χρησιµοποιούνται στοιχεία της Eurostat. Για τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία χρησιµοποιούνται εθνικά στοιχεία. Τα αριθµητικά στοιχεία για το ΑΕΠ είναι εποχικώς διορθωµένα. 2) Για τη ζώνη του ευρώ και το Ηνωµένο Βασίλειο λαµβάνεται ο Εν ΤΚ. Για τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία λαµβάνεται ο ΤΚ. 10 Σεπτέµβριος 2008

12 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ λιξη των τιµών των βασικών εµπορευµάτων. Ωστόσο, ο κάτω του µέσου όρου βαθµός χρησιµοποίησης του παραγωγικού δυναµικού και η αναδυόµενη πλεονάζουσα προσφορά στην αγορά εργασίας αναµένεται να ασκήσουν κάποια καθοδική πίεση στις τιµές τους επόµενους µήνες. Μετά τις σωρευτικές µειώσεις του επιτοκίου-στόχου για τα οµοσπονδιακά κεφάλαια, οι οποίες ανήλθαν σε 3,25 εκατοστιαίες µονάδες µεταξύ Σεπτεµβρίου του και Απριλίου του 2008, η Οµοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς των ΗΠΑ αποφάσισε να διατηρήσει αµετάβλητο το επιτόκιο-στόχο σε 2,0% στις συνεδριάσεις της 25ης Ιουνίου και της 5ης Αυγούστου. Επιπλέον, το Οµοσπονδιακό Σύστηµα Κεντρικών Τραπεζών των ΗΠΑ ανακοίνωσε πρόσφατα περαιτέρω βήµατα για την ενίσχυση της αποτελεσµατικότητας των πράξεων παροχής ρευστότητας τις οποίες διενεργεί, αναφέροντας ως αιτία τη συνεχιζόµενη εύθραυστη κατάσταση στις χρηµατοπιστωτικές αγορές. ΙΑΠΩΝΙΑ Στην Ιαπωνία, ο ρυθµός αύξησης της οικονοµικής δραστηριότητας επιβραδύνθηκε σηµαντικά, αντανακλώντας την υποτονικότητα τόσο των εξαγωγών όσο και της εγχώριας ζήτησης. Σύµφωνα µε την πρώτη προκαταρκτική εκτίµηση του Υπουργικού Συµβουλίου της Ιαπωνίας, ο τριµηνιαίος ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ υποχώρησε κατά 0,6% το β τρίµηνο του Αυτή η επιβράδυνση, που αντισταθµίζει σε µεγάλο βαθµό τις αρκετά έντονες επιταχύνσεις που καταγράφηκαν το α τρί- µηνο του 2008 (τριµηνιαίος ρυθµός αύξησης 0,8%, αναθεωρηµένος προς τα κάτω από 1,0%), είχε σχετικά ευρεία βάση σε όλες τις συνιστώσες της ζήτησης. Ο τριµηνιαίος ρυθµός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης υποχώρησε κατά 0,5%, µετά την επιτάχυνση κατά 0,7% το α τρίµηνο, αντανακλώντας τα χαµηλότερα πραγµατικά εισοδήµατα και τις αβέβαιες προοπτικές της αγοράς εργασίας. Ο ρυθµός αύξησης των επενδύσεων σε κατοικίες επιβραδύνθηκε έντονα κατά 3,4%, έναντι +4,3% το α τρίµηνο. Ο ρυθµός αύξησης των δηµόσιων δαπανών υποχώρησε κατά 0,9%, εξαιτίας κυρίως της υποχώρησης κατά 5,2% των δηµόσιων επενδύσεων. Καθώς ο τριµηνιαίος ρυθµός αύξησης τόσο των εξαγωγών όσο και των εισαγωγών υποχώρησε σηµαντικά (-2,3% και -2,8% αντίστοιχα), η συµβολή της καθαρής εξωτερικής ζήτησης στο ΑΕΠ ήταν ουσιαστικά µηδενική. Ο πληθωρισµός τιµών καταναλωτή επιταχύνθηκε τους τελευταίους µήνες και ο δωδεκάµηνος µέσος ρυθµός αύξησης του ΤΚ το β τρίµηνο διαµορφώθηκε σε 1,4%. Ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του ΤΚ επιταχύνθηκε περαιτέρω σε 2,3% τον Ιούλιο, έναντι 2,0% τον Ιούνιο, αντανακλώντας σε µεγάλο βαθµό την εξέλιξη των τιµών της βενζίνης. Ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του ΤΚ εκτός των ειδών διατροφής και της ενέργειας διαµορφώθηκε σε 0,2% τον Ιούλιο, έναντι 0,1% τον Ιούνιο. Στην τελευταία της συνεδρίαση στις 19 Αυγούστου 2008, όπως και σε όλες τις συνεδριάσεις της για τη νοµισµατική πολιτική από το Φεβρουάριο του, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να διατηρήσει αµετάβλητο στο 0,5% το επιτόκιο-στόχο για καταθέσεις όψεως διάρκειας µίας ηµέρας χωρίς παροχή ασφάλειας. Όσον αφορά τις µελλοντικές προοπτικές, η οικονοµική δραστηριότητα στην Ιαπωνία αναµένεται να παραµείνει σχετικά υποτονική το δεύτερο εξάµηνο του έτους. Η ιδιωτική κατανάλωση αναµένεται να παραµείνει χαµηλή, καθώς ο πληθωρισµός συνεχίζει να διαβρώνει τα πραγµατικά εισοδήµατα και οι συνθήκες στην αγορά εργασίας επιδεινώνονται περαιτέρω. Επιπλέον, το γεγονός ότι συνεχίζεται η υποτονικότητα της εξωτερικής ζήτησης µπορεί να επηρεάσει δυσµενώς τις προοπτικές της συµβολής των καθαρών εξαγωγών στην αύξηση του ΑΕΠ. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Στο Ηνωµένο Βασίλειο, η αύξηση του ΑΕΠ ανακόπηκε και ο πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ αυξήθηκε περαιτέρω. Ο τριµηνιαίος ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε βαθµιαία το περασµένο Σεπτέµβριος

13 έτος. Η πρώτη δηµοσιευµένη εκτίµηση σχετικά µε το ρυθµό αύξησης του ΑΕΠ το β τρίµηνο του 2008 (0,0%, αρκετά χαµηλότερα από το µακροπρόθεσµο µέσο όρο του 0,7%) επιβεβαίωσε τη συνεχιζόµενη επιβράδυνση. Συµβαδίζοντας µε το χαµηλό ρυθµό αύξησης των λιανικών πωλήσεων, η ιδιωτική κατανάλωση δεν αυξήθηκε καθόλου το β τρίµηνο. εδοµένου ότι οι πρόσφατοι δείκτες εµπιστοσύνης ακολούθησαν γενικά καθοδική τάση και παρέµειναν κάτω από τους µακροπρόθεσµους µέσους όρους, ο ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ αναµένεται να παραµείνει υποτονικός τα επό- µενα τρίµηνα. Αυτό συµβαδίζει µε τις προσδοκίες της αγοράς: η συνολική πρόβλεψη για το ρυθµό αύξησης του ΑΕΠ το 2008 ήταν 1,4% τον Αύγουστο (σε γενικές γραµµές δεν έχει αναθεωρηθεί τους έξι τελευταίους µήνες), ενώ οι προοπτικές για το 2009 έχουν επιδεινωθεί σηµαντικά. Η διόρθωση στην αγορά κατοικιών συνεχίζεται. Σύµφωνα µε το δείκτη Halifax, τον Ιούλιο οι τιµές των κατοικιών υποχώρησαν κατά περίπου 11% σε δωδεκάµηνη βάση, ενώ ο δείκτης Nationwide υποδεικνύει υποχώρηση κατά 10,1% τον Αύγουστο. Το β τρίµηνο του 2008 ο τριµηνιαίος ρυθµός αύξησης της παραγωγής στον κατασκευαστικό τοµέα επιβραδύνθηκε κατά 1,1%. Ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ αυξήθηκε σε 4,4% τον Ιούλιο, έναντι 3,8% τον Ιούνιο. Αυτό οφείλεται κυρίως στις υψηλότερες τιµές των ειδών διατροφής και της ενέργειας, ενώ ο πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ εκτός των ειδών διατροφής και της ενέργειας ήταν πιο συγκρατηµένος. Η Τράπεζα της Αγγλίας εκτιµά ότι ο πληθωρισµός θα επιταχυνθεί περαιτέρω το δεύτερο εξά- µηνο του Στις 4 Σεπτεµβρίου 2008 η Επιτροπή Νοµισµατικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας αποφάσισε να διατηρήσει αµετάβλητο το βασικό επιτόκιο σε 5,00% για πέµπτο διαδοχικό µήνα. ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Στις άλλες χώρες της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ, ο ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ ήταν σε γενικές γραµµές ανάµικτος τα τελευταία τρίµηνα. Παράλληλα, ο πληθωρισµός επιταχύνθηκε σηµαντικά σε όλες τις χώρες τους τελευταίους µήνες, εξαιτίας κυρίως της αύξησης των τιµών των ειδών διατροφής και της ενέργειας. Στη Σουηδία, ο τριµηνιαίος ρυθµός αύξησης επιβραδύνθηκε τα τελευταία τρίµηνα και διαµορφώθηκε σε 0,0% το β τρίµηνο του 2008 (αρκετά χαµηλότερα από το µακροπρόθεσµο µέσο όρο του 0,8%). Στη ανία, η επιβράδυνση τα τελευταία τρίµηνα ήταν πολύ πιο έντονη και ο τριµηνιαίος ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ διαµορφώθηκε σε -0,8% το α τρίµηνο (σε σύγκριση µε το µακροπρόθεσµο µέσο όρο του 0,5%), αλλά επιταχύνθηκε ξανά σε 0,6% το β τρίµηνο. Τον Ιούλιο, οι δείκτες εµπιστοσύνης των καταναλωτών και επιχειρηµατικών προσδοκιών του λιανικού εµπορίου υποχώρησαν περαιτέρω και στις δύο χώρες, υποδηλώνοντας την υψηλή αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει την εξέλιξη της οικονοµικής δραστηριότητας τα επόµενα τρίµηνα. Ο πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ επιταχύνθηκε και στις δύο χώρες το 2008, κυρίως εξαιτίας της αύξησης των τιµών των ειδών διατροφής και της ενέργειας. Τον Ιούλιο, ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ δια- µορφώθηκε σε 4,4% στη ανία και 4,1% στη Σουηδία. Και στις δύο χώρες ο πληθωρισµός ανα- µένεται να επιβραδυνθεί σε κάποιο βαθµό, αλλά να παραµείνει σε αυξηµένα επίπεδα τα επόµενα τρίµηνα. Στις 4 Σεπτεµβρίου 2008 η Τράπεζα της Σουηδίας αποφάσισε να αυξήσει το βασικό επιτόκιό της κατά 25 µονάδες βάσης σε 4,75%. Όσον αφορά τις τέσσερεις µεγαλύτερες οικονοµίες των χωρών της ΕΕ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, στην Τσεχία και την Πολωνία ο τριµηνιαίος ρυθµός ήταν υψηλός τα τελευταία τρί- µηνα, αλλά εµφάνισε ορισµένες ενδείξεις υποχώρησης σε σύγκριση µε το τέλος του περασµένου έτους και διαµορφώθηκε σε 0,9% στην Τσεχία το α τρίµηνο του 2008 και σε 1,5% στην Πολωνία το β τρίµηνο του Αντιθέτως, η Ρουµανία γνώρισε πολύ υψηλό ρυθµό αύξησης του ΑΕΠ τα 12 Σεπτέµβριος 2008

14 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ τελευταία τρίµηνα, καθώς ο δωδεκάµηνος ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ διαµορφώθηκε σε 8,2% το α τρίµηνο και σε 9,3% το β τρίµηνο. Στην Ουγγαρία, ο τριµηνιαίος ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ παρέ- µεινε υποτονικός, αλλά ανέκαµψε κάπως τα τελευταία τρίµηνα και διαµορφώθηκε σε 0,6% το α και το β τρίµηνο του 2008 (έναντι 0,3% το τελευταίο τρίµηνο του ). Οι δείκτες λιανικών πωλήσεων και εµπιστοσύνης των καταναλωτών επιδεινώθηκαν ώς ένα βαθµό τους µήνες έως και τον Ιούλιο στην Τσεχία και την Πολωνία, ενώ στην Ουγγαρία οι δείκτες αυτοί βελτιώθηκαν και στη Ρου- µανία παρέµειναν σταθεροί. Οι ρυθµοί του πληθωρισµού επιταχύνθηκαν και στις τέσσερεις χώρες το 2008 και διαµορφώθηκαν σε 9,1% στη Ρουµανία, 7,0% στην Ουγγαρία, 6,8% στην Τσεχία και 4,5% στην Πολωνία του Ιούλιο του Η επιτάχυνση του πληθωρισµού βάσει του Εν ΤΚ αντανακλά κυρίως την αύξηση των τιµών των ειδών διατροφής και της ενέργειας. Όσον αφορά τις µελλοντικές προοπτικές, ο πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ αναµένεται να επιβραδυνθεί κάπως, αλλά να παραµείνει σε υψηλά επίπεδα και στις τέσσερεις χώρες. Στις 31 Ιουλίου 2008 οι ανησυχίες για τον πληθωρισµό οδήγησαν το ιοικητικό Συµβούλιο της Τράπεζας της Ρουµανίας στο να αυξήσει τα επιτόκια κατά 25 µονάδες βάσης σε 10,25%. Στις 7 Αυγούστου 2008 η Τράπεζα της Τσεχίας αποφάσισε να µειώσει το βασικό επιτόκιό της κατά 25 µονάδες βάσης σε 3,5%. Στις µικρότερες χώρες της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ, οι εξελίξεις της αύξησης του ΑΕΠ ήταν ανάµικτες τα τελευταία τρίµηνα. Αν και η οικονοµική δραστηριότητα στη Σλοβακία και τη Βουλγαρία παρέµεινε πολύ υψηλή, η εγχώρια ζήτηση υποχώρησε έντονα στα κράτη της Βαλτικής (ιδίως στην Εσθονία), εξαιτίας του χαµηλότερου ρυθµού αύξησης των πιστώσεων και του πραγµατικού εισοδήµατος και της σηµαντικής υποχώρησης των τιµών των κατοικιών. Οι δείκτες εµπιστοσύνης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποδεικνύουν ότι αυτές οι τάσεις θα διατηρηθούν βραχυπρόθεσµα. Ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ επιταχύνθηκε έντονα το 2008 στα κράτη της Βαλτικής και τη Βουλγαρία και κυµάνθηκε µεταξύ 11,2% και 16,5% τον Ιούλιο. Η επιτάχυνση αυτή αντανακλά κυρίως τις υψηλότερες τιµές των ειδών διατροφής και της ενέργειας. Στη Σλοβακία, η αύξηση ήταν λιγότερο έντονη, καθώς ο πληθωρισµός βάσει του Εν ΤΚ επιταχύνθηκε σε 4,4% τον Ιούλιο. Στο Πλαίσιο 1 εξετάζονται εν συντοµία οι εξελίξεις των τιµών των ειδών διατροφής στις χώρες της ΕΕ στην κεντρική και την ανατολική Ευρώπη εκτός ζώνης του ευρώ και η επίδρασή τους στον πληθωρισµό βάσει του Εν ΤΚ. Στη Ρωσία, η οικονοµική επέκταση συνεχίστηκε µε ταχύ ρυθµό. Το α τρίµηνο του 2008 ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε ελαφρά σε 8,5%, µετά τον εξαιρετικά ταχύ ρυθµό αύξησης του δ τριµήνου του (9,5% σε ετήσια βάση). Παράλληλα, οι ανησυχίες σχετικά µε τον αυξανόµενο εξωτερικό δανεισµό από ρωσικές εταιρίες και την έλλειψη ρευστότητας στον τραπεζικό τοµέα αυξάνονται. Οι πληθωριστικές πιέσεις παρέµειναν υψηλές και ο ετήσιος πληθωρισµός τιµών καταναλωτή έχει παραµείνει σχεδόν στο 15% από το Μάιο του 2008 (14,9% τον Αύγουστο). Πλαίσιο 1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΤΩΝ ΕΙ ΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΕ ΟΣ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ Από το και µετά η παγκόσµια οικονοµία γνώρισε µια σηµαντική άνοδο των τιµών των ειδών διατροφής σε επίπεδο τόσο παραγωγού όσο και καταναλωτή. Εντός της ΕΕ, οι χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης εκτός της ζώνης του ευρώ (χώρες ΚΑΕ) 1 έχουν επηρεαστεί σηµα- 1 Οι χώρες της ΚΑΕ είναι τα κράτη-µέλη της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ που εντάχθηκαν στην ΕΕ το Μάιο του Σεπτέµβριος

15 ντικά από αυτή τη διαταραχή και όλες οι χώρες της ΚΑΕ αναφέρουν µεγαλύτερες αυξήσεις των εν λόγω τιµών έναντι της ζώνης του ευρώ. Πρόσφατες εξελίξεις των τιµών των γεωργικών προϊόντων και η επίδρασή τους στον Εν ΤΚ Οι τιµές των ειδών διατροφής άρχισαν να αυξάνονται σηµαντικά το και, στη διάρκεια της περιόδου Ιανουαρίου-Ιουλίου 2008, σε όλες τις χώρες της ΚΑΕ ο ρυθµός αύξησης των τιµών καταναλωτή των ειδών διατροφής και η συµβολή αυτών των τιµών στο συνολικό ετήσιο Εν ΤΚ ήταν µεγαλύτερα σε σύγκριση µε τη ζώνη του ευρώ (βλ. ιάγραµµα A). Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Βουλγαρία, η Λεττονία και η Λιθουανία κατέγραψαν τις µεγαλύτερες αυξήσεις των τιµών των ειδών διατροφής, κατά 19,6%, 25,9% και 17,0% αντίστοιχα. Οι χώρες αυτές ανέφεραν επίσης τις µεγαλύτερες συµβολές των τιµών καταναλωτή των ειδών διατροφής στον πληθωρισµό βάσει του Εν ΤΚ για την ίδια περίοδο. Η έντονη συµβολή των τιµών των ειδών διατροφής στον πληθωρισµό βάσει του Εν ΤΚ συνδέεται εν µέρει µε τον υψηλό συντελεστή στάθµισης των ειδών διατροφής στους Εν ΤΚ των χωρών της ΚΑΕ. Σε όλες τις χώρες της ΚΑΕ, ο συντελεστής στάθµισης των ειδών διατροφής (επεξεργασµένων και µη επεξεργασµένων) το 2008 είναι υψηλότερος από το µέσο επίπεδο της ζώνης του ευρώ, που κυµαίνεται γύρω στο 20% (βλ. ιάγραµµα B). Στο ιάγραµµα Γ φαίνεται ότι ο συντελεστής στάθµισης των ειδών διατροφής στο καλάθι του Εν ΤΚ συνδέεται στενά µε το επίπεδο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ (σε όρους ισοδυναµίας αγοραστικών δυνάµεων). Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη ότι η υποχώρηση του µεριδίου της συνιστώσας των ειδών διατροφής στις περισσότερες χώρες της ΚΑΕ τα τελευταία χρόνια συνδέεται στενά ιάγραµµα A Αυξήσεις των τιµών των ειδών διατροφής και συµβολές στον συνολικό Εν ΤΚ την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2008 (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, εκατοστιαίες µονάδες) 30 τιμές ειδών διατροφής βάσει του ΕνΔΤΚ, μέσοι ετήσιοι ρυθμοί αύξησης συμβολές των τιμών των ειδών διατροφής στον συνολικό ΕνΔΤΚ λοιπές συμβολές στον συνολικό ΕνΔΤΚ Βουλγαρία 2 Τσεχία 3 Εσθονία 4 Λεττονία 5 Λιθουανία 6 Ουγγαρία 7 Πολωνία 8 Ρουμανία 9 Σλοβακία 10 ζώνη του ευρώ Πηγές: Eurostat και. 14 Σεπτέµβριος 2008

16 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ ιάγραµµα Β Στάθµιση των ειδών διατροφής στον Εν ΤΚ (2008) ιάγραµµα Γ Στάθµιση των ειδών διατροφής στον Εν ΤΚ (2008) έναντι του κατά κεφαλήν ΑΕΠ () (ποσοστά %) (ζώνη του ευρώ = 100) Πηγές: Eurostat και. Πηγές: Eurostat και. µε την αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήµατος. Πράγµατι, οι µεταβολές του συντελεστή στάθ- µισης των ειδών διατροφής στο καλάθι του Εν ΤΚ µεταξύ 2003 και 2008 ήταν ετερογενείς µεταξύ των χωρών. Ο συντελεστής στάθµισης υποχώρησε ειδικότερα στη Λεττονία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία, που παρουσιάζουν υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης. Παράγοντες που συµβάλλουν στις αυξήσεις των τιµών των ειδών διατροφής Οι αυξήσεις των τιµών των ειδών διατροφής σε επίπεδο τόσο καταναλωτή όσο και παραγωγού µπορούν να εξηγηθούν από διάφορους προσωρινούς καθώς και από πιο µόνιµους διαρθρωτικούς παράγοντες. Οι τιµές των ειδών διατροφής σε όλες τις χώρες της ΚΑΕ επηρεάστηκαν από την αύξηση των τιµών των ειδών διατροφής παγκοσµίως εξαιτίας, µεταξύ άλλων, της αυξανό- µενης ζήτησης για είδη διατροφής στις αναδυόµενες οικονοµίες, της µεγαλύτερης ζήτησης για εσοδείες για την παραγωγή βιοκαυσίµων, καθώς και της υστέρησης των εσοδειών που συνδέονται µε τις καιρικές συνθήκες. 2 Επιπλέον, οι τιµές των ειδών διατροφής σε πολλές χώρες της ΚΑΕ επηρεάστηκαν από (συχνά προσωρινούς) παράγοντες που σχετίζονται µε επιµέρους χώρες, όπως οι µικρές εσοδείες γεωργικών προϊόντων ή η έντονη αύξηση των µισθών, γεγονότα που συνέβαλαν σηµαντικά στην αύξηση του κόστους και των τιµών στον κλάδο των ειδών διατροφής και ενέτειναν τη µετακύλιση των αυξήσεων στις τιµές καταναλωτή των ειδών διατροφής. Η αύξηση της φορολογίας του καπνού (ο καπνός συµπεριλαµβάνεται στη συνιστώσα των ειδών διατροφής του Εν ΤΚ) και του ΦΠΑ συνέβαλε και αυτή στη µεγαλύτερη αύξηση (σε σχετικούς όρους) των τιµών καταναλωτή των ειδών διατροφής στις περισσότερες χώρες της ΚΑΕ σε σύγκριση µε τη ζώνη του ευρώ. Επιπλέον, οι αυξήσεις των τιµών της ενέργειας ήταν µεγαλύτερες στις περισσότερες χώρες της ΚΑΕ 2 Βλ. επίσης το Πλαίσιο µε τίτλο Οι αιτίες της µεγάλης ανόδου των τιµών των ειδών διατροφής παγκοσµίως στο τεύχος Ιουνίου του 2008 του Μηνιαίου ελτίου. Σεπτέµβριος

17 σε σύγκριση µε τη ζώνη του ευρώ. Αυτό, από κοινού µε το ότι η παραγωγή ειδών διατροφής εξαρτάται περισσότερο από την ενέργεια στις περισσότερες χώρες της ΚΑΕ από ό,τι στη ζώνη του ευρώ, συνέβαλε επίσης στη µεγαλύτερη αύξηση του κόστους παραγωγής και των τιµών στον κλάδο των ειδών διατροφής σε σύγκριση µε τη ζώνη του ευρώ. ιάγραµµα Προσδοκίες για τον πληθωρισµό και η συνιστώσα των ειδών διατροφής του Εν ΤΚ στις χώρες της ΚΑΕ (ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές, διαφορές ποσοστών θετικών και αρνητικών απαντήσεων) Θεσµικοί παράγοντες συνέβαλαν επίσης στις αυξήσεις των τιµών των ειδών διατροφής στις χώρες της ΚΑΕ. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) επιβάλλει δύο σηµαντικούς τύπους άµεσου περιορισµού της προσφοράς: το καθεστώς των ποσοστώσεων και τις υποχρεώσεις παύσης καλλιέργειας γαιών. Οι ποσοστώσεις παραγωγής επιβάλλονται σε ορισµένα προϊόντα (ιδίως στο γάλα και τη ζάχαρη) και σε περίπτωση που Πηγές: Ευρωπαϊκή Επιτροπή και. υπάρξει υπέρβασή τους επιβάλλονται πρόστιµα, όπως οι υπερεισφορές επί του γάλακτος, τις οποίες η ΚΑΠ εφαρµόζει σε όλη την ΕΕ. Η επίδραση αυτών των περιορισµών της προσφοράς φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα σηµαντική σε ορισµένες χώρες της ΚΑΕ. Στις περισσότερες χώρες της ΚΑΕ, αποσπασµατικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι το επίπεδο του ανταγωνισµού στον τοµέα της λιανικής πώλησης ειδών διατροφής δεν ήταν επαρκές για να συγκρατηθούν τα περιθώρια κέρδους σε επίπεδο λιανικής αγοράς. Η περαιτέρω απελευθέρωση της αγοράς ειδών διατροφής σε επίπεδο λιανικής αγοράς θα βοηθούσε στη συγκράτηση των τιµών καταναλωτή σε αρκετές χώρες. εδοµένου ότι τα είδη διατροφής είναι ιδιαιτέρως εµπορεύσιµα αγαθά, το αρµπιτράζ στις τιµές τους µε τη ζώνη του ευρώ φαίνεται ότι διαδραµάτισε σηµαντικό ρόλο στην αύξηση των τιµών των ειδών διατροφής σε ορισµένες χώρες της ΚΑΕ στις οποίες το επίπεδο των τιµών ήταν αρχικά σχετικά χαµηλό. Στις χώρες της ΚΑΕ µε τα χαµηλότερα επίπεδα τιµών, η συµβολή των (µη επεξεργασµένων) ειδών διατροφής στις (τελικές) τιµές λιανικής τείνει επίσης να είναι µεγαλύτερη, γεγονός που προκαλεί σηµαντικότερες εκατοστιαίες αυξήσεις στις τιµές λιανικής. Οι αυξήσεις των τιµών των ειδών διατροφής φαίνεται ότι ήταν πιο συγκρατηµένες στις χώρες της ΚΑΕ που έχουν σχετικά υψηλό βαθµό ευελιξίας της ονοµαστικής συναλλαγµατικής τους ισοτι- µίας (π.χ. Τσεχία, Πολωνία, Ρουµανία και Σλοβακία). Η ανατίµηση των νοµισµάτων φαίνεται ότι είχε µειωτική επίδραση στις τιµές των ειδών διατροφής σε αυτές τις χώρες. Πρώτον διότι περιορίζει άµεσα την τιµή των εισαγόµενων ειδών διατροφής και δεύτερον επειδή µειώνει το κόστος της ενέργειας και, εποµένως, και το κόστος των ειδών διατροφής που παράγονται εγχώρια. Κάποιες επιπτώσεις στα µακροοικονοµικά µεγέθη και τη νοµισµατική πολιτική Όσον αφορά τις µακροοικονοµικές επιπτώσεις των πρόσφατων έντονων αυξήσεων των τιµών των ειδών διατροφής, µπορεί να παρατηρηθεί ένας σχετικά στενός σύνδεσµος ανάµεσα στον πλη- 16 Σεπτέµβριος 2008

18 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ θωρισµό των τιµών των ειδών διατροφής και τις προσδοκίες των καταναλωτών για τον πληθωρισµό στις χώρες της ΚΑΕ (βλ. ιάγραµµα ). 3 Ο πληθωρισµός των τιµών των ειδών διατροφής έχει επηρεάσει επίσης το πληροφοριακό περιεχόµενο ορισµένων παραδοσιακών δεικτών της νοµισµατικής πολιτικής. Οι δείκτες του πυρήνα του πληθωρισµού, που δεν περιλαµβάνουν στοιχεία όπως για τα είδη διατροφής και την ενέργεια, αποκλίνουν όλο και περισσότερο από το µετρούµενο πληθωρισµό. 4 Η αύξηση των τιµών των ειδών διατροφής είχε αρνητική επίδραση στην αγοραστική δύναµη των νοικοκυριών. Επιπλέον, δεδοµένου ότι οι χώρες της ΚΑΕ έχουν χαµηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ από τη ζώνη του ευρώ και όπως αναφέρθηκε ανωτέρω οι καταναλωτές στις χώρες της ΚΑΕ δαπανούν µεγαλύτερο µέρος των εισοδηµάτων τους για είδη διατροφής, οι αυξήσεις των τιµών των ειδών διατροφής έχουν µεγαλύτερη επίδραση στην αγοραστική δύναµη των νοικοκυριών στις χώρες της ΚΑΕ σε σύγκριση µε τη ζώνη του ευρώ. εδοµένου ότι η διαδικασία σύγκλισης των οικονοµιών και του επιπέδου των τιµών µεταξύ των χωρών της ΚΑΕ και της ζώνης του ευρώ δεν έχει ακόµη ολοκληρωθεί, οι χώρες της ΚΑΕ εξακολουθούν να αντιµετωπίζουν µεγαλύτερο κίνδυνο ανοδικών πιέσεων στον πληθωρισµό µέσω των τιµών των ειδών διατροφής σε σύγκριση µε τις χώρες της ζώνης του ευρώ. Η κύρια πρόκληση για την πολιτική των χωρών της ΚΑΕ εξαιτίας της έντονης αύξησης των τιµών των ειδών διατροφής είναι η σταθεροποίηση των προσδοκιών για τον πληθωρισµό και ο περιορισµός των πιθανών δευτερογενών επιδράσεων της πρόσφατης έντονης αύξησης του πληθωρισµού. 3 Οι προσδοκίες για τον πληθωρισµό που αναφέρονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντιστοιχούν στη διαφορά µεταξύ του σταθµισµένου ποσοστού των ερωτηθέντων που δήλωσαν ότι οι τιµές καταναλωτή θα αυξηθούν πάρα πολύ, αρκετά ή λίγο τους επό- µενους 12 µήνες και του σταθµισµένου ποσοστού των ερωτηθέντων που δήλωσαν ότι οι τιµές καταναλωτή θα υποχωρήσουν ή θα παραµείνουν σε γενικές γραµµές ίδιες την ίδια περίοδο. Έτσι, ο δείκτης λαµβάνει τη µορφή µιας στατιστικής ισοζυγίου και παρέχει µόνο ποιοτικές πληροφορίες σχετικά µε την κατεύθυνση της µεταβολής των προσδοκιών για τον πληθωρισµό για τους επόµενους 12 µήνες. 4 Αυτό ισχύει για τον πληθωρισµό βάσει τόσο του Εν ΤΚ όσο και του ΤΚ, παρά ορισµένες διαφορές που χαρακτηρίζουν συγκεκρι- µένες χώρες. ΑΝΑ ΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ Στις αναδυόµενες οικονοµίες της Ασίας, το πρώτο εξάµηνο του 2008 ο ρυθµός αύξησης της οικονοµικής δραστηριότητας επιβραδύνθηκε, ιδίως στις µικρές και ανοικτές οικονοµίες όπως η Σιγκαπούρη, η Ταϊβάν και το Χονγκ Κονγκ, αλλά συνολικά παρέµεινε υψηλός. Αν και η παγκόσµια οικονοµική επιβράδυνση διευρύνθηκε και εντάθηκε τους τελευταίους µήνες, οι εξαγωγές από αυτή την περιοχή συνολικά επέδειξαν ικανοποιητικό βαθµό αντοχής. Ο ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ στηρίχθηκε κυρίως στην εγχώρια ζήτηση, η οποία παρέµεινε ανθεκτική στις περισσότερες χώρες παρά τη διάβρωση της αγοραστικής δύναµης των καταναλωτών εξαιτίας κυρίως των αυξηµένων τιµών των ειδών διατροφής. Οι αυξανόµενες τιµές των βασικών εµπορευµάτων πυροδότησαν περαιτέρω αυξήσεις στις τιµές καταναλωτή και οι νοµισµατικές αρχές στην περιοχή άρχισαν να ασκούν πιο περιοριστική νοµισµατική πολιτική. Ωστόσο, τα βασικά επιτόκια παρέµειναν πολύ χαµηλά ή αρνητικά σε πραγµατικούς όρους σε όλη την περιοχή. Στην Κίνα, ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε βαθµιαία και διαµορφώθηκε σε 10,1% το β τρίµηνο του 2008 (έναντι 10,6% το α τρίµηνο). Ο ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ στηρίζεται όλο και περισσότερο στην εγχώρια ζήτηση. Ο πραγµατικός ρυθµός αύξησης των λιανικών πωλήσεων επιταχύνεται, υποδεικνύοντας έτσι την αντοχή της καταναλωτικής ζήτησης παρά τις υψηλές τιµές των ειδών διατροφής και την επιδείνωση των συνθηκών στις αγορές µετοχών και ακινήτων. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης των ονοµαστικών πάγιων επενδύσεων, αν και επιβραδύνθηκε, ιδίως στον Σεπτέµβριος

19 τοµέα των ακινήτων, παρέµεινε άνω του 25%. Παρά την ανάκαµψη του Ιουλίου, ο ρυθµός αύξησης των εξαγωγών απώλεσε τη δυναµική του τους επτά πρώτους µήνες του Ως εκ τούτου, την περίοδο αυτή το πλεόνασµα του εµπορικού ισοζυγίου σε δολάρια ΗΠΑ ήταν κατά 9,6% µικρότερο έναντι της ίδιας περιόδου του, εξαιτίας και της αύξησης της αξίας των εισαγωγών, που τροφοδοτήθηκε από τις υψηλές τιµές των βασικών εµπορευµάτων. Ο ετήσιος πληθωρισµός τιµών καταναλωτή συνέχισε να υποχωρεί τον Ιούλιο, και διαµορφώθηκε σε 6,3%, έναντι 8,7% το Φεβρουάριο, αντανακλώντας κυρίως τις εξελίξεις των τιµών του κρέατος. Ωστόσο, ο ιστορικά υψηλός πληθωρισµός των τιµών παραγωγού και η αύξηση των διοικητικά καθοριζόµενων τιµών της ενέργειας τον Ιούνιο αναµένεται να ασκήσουν και τα δύο ανοδική πίεση στις τιµές καταναλωτή τους ερχό- µενους µήνες. Στην Κορέα, ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ διαµορφώθηκε σε 4,8% το β τρί- µηνο του 2008, καταγράφοντας επιβράδυνση έναντι του 5,8% του προηγούµενου τριµήνου. Ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του ΤΚ αυξήθηκε σε 5,9% τον Ιούλιο, από 5,5% τον προηγούµενο µήνα. Στην Ινδία, η οικονοµική δραστηριότητα παρέµεινε σταθερή και ο ρυθµός αύξησης του ΑΕΠ δια- µορφώθηκε σε 8,8% το α τρίµηνο, όπως και το προηγούµενο τρίµηνο. Ο πληθωρισµός τιµών χονδρικής, που αποτελεί τον κύριο δείκτη της κεντρικής τράπεζας της Ινδίας για τον πληθωρισµό, αυξήθηκε σε 12% τον Ιούλιο, έναντι 4% περίπου στις αρχές του έτους. Συνολικά, η διεύρυνση της παγκόσµιας οικονοµικής επιβράδυνσης, από κοινού µε την αυστηροποίηση της νοµισµατικής πολιτικής σε ορισµένες χώρες στην περιοχή που δεν έχουν συνδέσει τα νοµίσµατά τους µε το δολάριο ΗΠΑ, είναι πιθανό να επιβραδύνουν το ρυθµό αύξησης του ΑΕΠ τους επόµενους µήνες. Ωστόσο, επί του παρόντος οι προοπτικές οικονοµικής ανάπτυξης παραµένουν σχετικά ευνοϊκές στις αναδυόµενες οικονοµίες της Ασίας, εξαιτίας κυρίως της ανθεκτικής εγχώριας ζήτησης, ιδίως στις µεγαλύτερες οικονοµίες της περιοχής. ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Στη Λατινική Αµερική, ο ρυθµός αύξησης της οικονοµικής δραστηριότητας επιβραδύνθηκε κάπως το πρώτο εξάµηνο του 2008, λόγω της επίδρασης της παγκόσµιας οικονοµικής επιβράδυνσης και ορισµένων εγχώριων παραγόντων. Παράλληλα, οι πληθωριστικές πιέσεις παραµένουν, εξαιτίας της αύξησης των τιµών των ειδών διατροφής και των βασικών εµπορευµάτων και, ως εκ τούτου, οι νοµισµατικές αρχές στην περιοχή ασκούν πιο περιοριστική πολιτική. Στο Μεξικό, ο ετήσιος ρυθµός αύξησης του πραγµατικού ΑΕΠ διαµορφώθηκε σε 2,8% το β τρί- µηνο του Παράλληλα, ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του ΤΚ συνέχισε να αυξάνεται και δια- µορφώθηκε σε 5,4% τον Ιούλιο. Ως εκ τούτου, η κεντρική τράπεζα του Μεξικού αύξησε το επιτόκιο µίας ηµέρας κατά 25 µονάδες βάσης σε 8,25% στις 15 Αυγούστου. Στη Βραζιλία, οι διαθέσι- µες πληροφορίες υποδεικνύουν ότι η εγχώρια ζήτηση παρέµεινε υψηλή το β τρίµηνο και ο ρυθ- µός αύξησης των λιανικών πωλήσεων επιταχύνθηκε κατά 10,1% έναντι του προηγούµενου τριµήνου. Ο ετήσιος ρυθµός αύξησης της βιοµηχανικής παραγωγής ήταν σε γενικές γραµµές όµοιος µε το α τρίµηνο και διαµορφώθηκε σε 6,4%. Ο ετήσιος πληθωρισµός βάσει του ΤΚ επιταχύνθηκε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε 6,4% τον Ιούλιο. Στην Αργεντινή, η οικονοµική δραστηριότητα επιβραδύνθηκε το β τρίµηνο, ενώ ο ρυθµός αύξησης της βιοµηχανικής παραγωγής επιταχύνθηκε κατά 5,5% σε σύγκριση µε το προηγούµενο έτος, έναντι 6,9% το α τρίµηνο. Η επιβράδυνση της βιοµηχανικής δραστηριότητας µπορεί να αποδοθεί κυρίως σε περιορισµούς που συνδέονται µε την ενέργεια. Ο ετήσιος πληθωρισµός τιµών καταναλωτή επιβραδύνθηκε ελαφρά σε 9,1% τον Ιούλιο. Συνολικά, ο περιφερειακός ρυθµός ανάπτυξης αναµένεται να επιβραδυνθεί βαθµιαία, εξαιτίας των αυστηρότερων χρηµατοπιστωτικών συνθηκών και της υποχώρησης της εξωτερικής ζήτησης. Ωστόσο, 18 Σεπτέµβριος 2008

20 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ οι προοπτικές για τις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αµερικής παραµένουν σε γενικές γραµ- µές ευνοϊκές, αντανακλώντας την υψηλή εγχώρια ζήτηση και τις ευνοϊκές επιδράσεις των όρων εµπορίου χάρη στις υψηλές τιµές των βασικών εµπορευµάτων σε αρκετές οικονοµίες. 1.2 ΑΓΟΡΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ Οι τιµές του πετρελαίου συνέχισαν να αυξάνονται τον Ιούνιο και κορυφώθηκαν στα 147,5 δολ. ΗΠΑ στις 11 Ιουλίου (βλ. ιάγραµµα 3). Στη συνέχεια, οι τιµές υποχώρησαν έντονα και διαµορφώθηκαν στα 111,5 δολ. ΗΠΑ στις 2 Σεπτεµβρίου, παραµένοντας ωστόσο κατά 18% υψηλότερες έναντι των αρχών του έτους (σε όρους ευρώ η αύξηση είναι περίπου 20%). Η υποχώρηση οφείλεται εν µέρει στα καλύτερα του αναµενοµένου στοιχεία για τα αποθέµατα στις ΗΠΑ και τις λιγότερο αρνητικές προοπτικές της προσφοράς. Μεσοπρόθεσµα, οι αγορές εκτιµούν ότι οι τιµές θα παρα- µείνουν αυξηµένες και οι τιµές των συµβολαίων µελλοντικής εκπλήρωσης για το εκέµβριο του 2009 έχουν διαµορφωθεί σε 116 δολ. ΗΠΑ. Στο Πλαίσιο 2 εξετάζεται ο ρόλος που διαδραµατίζουν οι χρηµατοπιστωτικές δραστηριότητες στη διαµόρφωση της δυναµικής των τιµών του πετρελαίου. Όσον αφορά τις εξελίξεις στα βασικά οικονοµικά µεγέθη των αγορών, η ζήτηση αντιδρά στις υψηλότερες τιµές και στην επιβράδυνση της οικονοµικής δραστηριότητας στις χώρες του ΟΟΣΑ, γεγονός που προκάλεσε αύξηση των αποθεµάτων στις ΗΠΑ. Ωστόσο, αυτό είναι πιθανό να αντισταθ- µιστεί από τον υψηλό ρυθµό αύξησης της ζήτησης στις αναπτυσσόµενες οικονοµίες. Όσον αφορά την πλευρά της προσφοράς, οι συνθήκες χαλάρωσαν κάπως µετά τη σηµαντική αύξηση της παραγωγής από τις χώρες του ΟΠΕΚ τον Ιούλιο. Παρά τις εξελίξεις αυτές, το ισοζύγιο προσφοράς/ζήτησης στις παγκόσµιες αγορές πετρελαίου παραµένει σχετικά οριακό και ο κίνδυνος µελλοντικών αυξήσεων των τιµών παραµένει υψηλός. Η αβεβαιότητα που σχετίζεται µε τις καιρικές συνθήκες διατηρείται και οι τιµές ενδέχεται να αντιδράσουν έντονα στις γεωπολιτικές εξελίξεις, κάτι που θα µπορούσε να οδηγήσει σε διαταραχές της προσφοράς. Οι τιµές των βασικών εµπορευµάτων εκτός της ενέργειας υποχώρησαν και αυτές, αφού δια- µορφώθηκαν σε ιστορικώς υψηλά επίπεδα στις αρχές Ιουλίου (βλ. ιάγραµµα 3). Οι τιµές των µετάλλων υποχώρησαν εν µέσω ανησυχιών για µια παγκόσµια οικονοµική επιβράδυνση και περιορισµών του κόστους των µεταφορών. Όσον αφορά τα βασικά εµπορεύµατα που αποτελούν είδη διατροφής, οι τιµές του αραβοσίτου και της σόγιας υποχώρησαν από τα επίπεδα που καταγράφηκαν στο τέλος Ιουνίου λόγω των ευνοϊκών καιρικών συνθηκών που στήριξαν τις προοπτικές καλής εσοδείας. Αντιθέτως, οι συνθήκες στις αγορές σίτου είναι πιο περιοριστικές, εξαιτίας των ανησυχιών σχετικά µε την εσοδεία στο νότιο ηµισφαίριο. Συνολικά, ο ετήσιος δείκτης τιµών για τα βασικά εµπορεύµατα εκτός της ενέργειας (εκφρασµένος σε δολάρια ΗΠΑ) ήταν περίπου 21% υψηλότερος στο τέλος Αυγούστου. ιάγραµµα 3 Κύριες εξελίξεις στις αγορές βασικών εµπορευµάτων Πηγές: Bloomberg και HWWΙ. Σεπτέµβριος