Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Νομική Σχολή

Transcript

1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Νομική Σχολή Τομέας Ποινικών και Εγκληματολογικών Σπουδών Ποινική Δικονομία Διπλωματική εργασία με θέμα: Η επανάληψη της διαδικασίας ενόψει νέων γεγονότων ή αποδείξεων κατ' άρθρο 525 παρ. 1 περ. 2 ΚΠΔ Επιβλέπων Καθηγητής: Μαργαρίτης Λάμπρος Μεταπτυχιακός Φοιτητής: Τουμανίδης Ηλίας Θεσσαλονίκη Δεκέμβριος 2014

2 2

3 Περιεχόμενα Ι. Πρόλογος ΙΙ. Κύριο Μέρος... 9 Α. Εισαγωγή Η ιστορική εξέλιξη του θεσμού στο ελληνικό δίκαιο: Σχέση του θεσμού της επανάληψη της διαδικασίας με το δεδικασμένο: Η νομική φύση του θεσμού της επανάληψης της διαδικασίας: Β. Οι προϋποθέσεις παραδεκτού της αίτησης επανάληψης διαδικασίας υπέρ του καταδικασμένου Γενικά: Η ύπαρξη αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης για πλημμέλημα ή κακούργημα: Υποβολή της αίτησης από το δικαιούμενο σε αυτήν πρόσωπο: Έννομο συμφέρον: Τρόπος άσκησης της αίτησης: Η μη ύπαρξη νόμιμης παραίτησης από την αίτηση επανάληψη της διαδικασίας: 35 Γ. Η επανάληψη διαδικασίας λόγω αποκάλυψης νέων γεγονότων ή αποδείξεων (άρ. 525 παρ. 1 περ. 2 ΚΠΔ) Γενικά: Οριστική καταδίκη κάποιου: Η έννοια των γεγονότων και των αποδείξεων: Η έννοια των όρων «νέα» και «άγνωστα» γεγονότα ή αποδείξεις: Η προσφορότητα των νέων στοιχείων: Η έννοια των όρων «αθώος» και «βαρύτερο έγκλημα»: Η έννοια του όρου «φανερό»: Δ. Η διαδικασία που ακολουθεί την υποβολή της αίτησης Η αναστολή εκτέλεσης της ποινής: Η συζήτηση της αίτησης: Η επανάληψη της συζήτησης: ΙΙΙ. Επίλογος

4 IV. Βιβλιογραφία

5 Συντομογραφίες Άρ.: ΑΚ: Αναθ.: ΑΠ: Αριθ.: Αρμ: ΑρχΝ: Βλ.: Διατ.: ΔΣΑΠΔ: Εδ.: ΕΔΔΑ: Εισ.: Επ.: Επιμ.: ΕΣΔΑ: Εφ: Κλπ: ΚΠΔ: Ν.: ΝοΒ: Ό.α.π.: Ολ.: Ό.π.: Παρ: ΠΚ: Πλημμ: ΠοινΔικ: ΠοινΛογ: Άρθρο Αστικός Κώδικας Αναθεωρητικό Άρειος Πάγος Αριθμός Αρμενόπουλος Αρχείο Νομολογίας Βλέπε Διάταξη Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα Εδάφιο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Εισαγγελέα Επόμενα Επιμέλεια Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Εφετείο/Εφετών Και λοιπά Κώδικας Ποινικής Δικονομίας Νόμος Νομικό Βήμα Όπως ακριβώς παραπάνω Ολομέλεια Όπως παραπάνω Παράγραφος Ποινικός Κώδικας Πλημμελειοδικών/Πλημμελειοδικείο Ποινική Δικαιοσύνη Ποινικός Λόγος 5

6 ΠοινΧρον: Π.χ.: Σ.: ΣτΕ : Στοιχ.: Συμβ: Συντ: ΣχΚΠΔ: Τ.: Υπερ.: Ποινικά Χρονικά Παραδείγματος χάριν Σελίδα Συμβούλιο της Επικρατείας Στοιχείο Συμβούλιο Σύνταγμα Σχέδιο Κώδικα Ποινικής Δικονομίας Τόμος Υπεράσπιση 6

7 Ι. Πρόλογος. Ο θεσμός της επανάληψης διαδικασίας, του οποίου το κανονιστικό πλαίσιο αποτελούν τα άρ ΚΠΔ, αποσκοπεί στην αποκατάσταση της έννομης τάξης μέσω της διόρθωσης των πραγματικών σφαλμάτων που έχουν εμφιλοχωρήσει σε αμετάκλητες αποφάσεις και τούτο επιτυγχάνεται μέσω της διάσπασης του δεδικασμένου που έχει ήδη επέλθει 1. Ειδικότερα, μεσω του θεσμού αυτού αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στη δικαιοσύνη και υπενθυμίζεται στα όργανα απονομής της ότι πρέπει να εκτελούν τα καθήκοντά τους με τη μεγαλύτερη δυνατή επιμέλεια, ώστε να αποφέυγονται λάθη και παραλείψεις που οδηγούν στην καταδίκη αθώων ανθρώπων αλλά και στη σκανδαλώδη αθώωση των ενόχων. Με βάση τα ανωτέρω, καθίσταται εναργής η σημασία του θεσμού, όπως επίσης η ανάγκη προσεκτικότερης προσέγγυσής του. Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι ο νομοθέτης ενέταξε στην Ποινική Δικονομία την επανάληψη της διαδικασίας ήδη από τη δεκαετία του 1830, διατηρώντας αυτήν έως σήμερα. Μάλιστα, ο θεσμός αυτός έχει ευρεία εφαρμογή προς όφελος του αμετάκλητα καταδικασθέντος (άρ. 525 ΚΠΔ) και περιορισμένη εφαρμογή σε βάρος του αμετάκλητα αθωωθέντος (άρ. 526 ΚΠΔ), ενώ ιδιαίτερη σημασία έχουν οι λόγοι, για τους οποίους ζητείται η επανάληψη και ειδικότερα ο συνηθέστερα εμφανιζόμενος στην πράξη γενικός λόγος της αποκάλυψης νέων γεγονότων ή αποδείξεων. Με την παρούσα εργασία θα αναφερθούμε στην ιστορική εξέλιξη του θεσμού, στην προσπάθεια ανεύρεσης της δικαιολογητικής του βάσης και της νομικής του φύσης. Ακολουθώς, θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε το σημαντικότερο λόγο ενεργοποίησης της διαδικασίας σε όφελος του καταδικασθέντος, αυτόν της αποκάλυψης νέων γεγονότων ή αποδείξεων (άρ. 525 παρ. 1 περ. 2 ΚΠΔ). Επιπρόσθετα, θα αναλύσουμε τις προϋποθέσεις του παραδεκτού της αίτησης επανάληψης, όπως και τη διαδικασία που ακολουθείται μετά την υποβολή της αίτησης. Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να αποτυπώσει μία γενική εικόνα του θεσμού, δίνοντας βαρύτητα στα ζητήματα που απασχόλησαν και συνεχίζουν να 1. Αρβανίτη-Καλφέλη-Καράμπελα-Μαργαρίτη, Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, τ. Β', σ

8 απασχολούν την ποινική νομολογία και θεωρία, και να καταθέσει ορισμένες προτάσεις προς βελτίωσή του. 8

9 ΙΙ. Κύριο Μέρος Α. Εισαγωγή 1. Η ιστορική εξέλιξη του θεσμού στο ελληνικό δίκαιο: Ο από 10/22 Μαρτίου 1834 νόμος «περί Ποινικής Δικονομίας», που συντάχθηκε από τον βαυαρό νομομαθή και μέλος της Αντιβασιλείας von Maurer εισήγαγε τις πρώτες ρυθμίσεις σχετικά με την επανάληψη της διαδικασίας στο ελληνικό δικαιικό σύστημα, ακολουθώντας τα πρότυπα του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας του 1808 (Code d Instruction Criminel). Τα κύρια σημεία των διατάξεων αυτών ήταν η εισαγωγή της επανάληψης της διαδικασίας ως ενδίκου μέσου, η μονομερής κατεύθυνσή της κατά των καταδικαστικών αποφάσεων, ο στενός κύκλος των δικαιούμενων να αιτηθούν την επανάληψη της διαδικασίας προσώπων και τέλος η αποκλειστική απαρίθμηση των λόγων θεμελίωσής της 2. Ειδικότερα: α) Ο θεσμός συμπεριλήφθηκε στα ένδικα μέσα, ως έκτατο ένδικο μέσο, προς τον σκοπό ανόρθωσης των σφαλμάτων των Δικαστηρίων αναφορικά με την εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών. Η εν λόγω ρύθμιση υπαγορευόταν από μια γενική αναγκαιότητα του Κώδικα, λόγω της ανεπάρκειας των θεσπισθέντων ενδίκων μέσων με τα οποία επιδιωκόταν ο έλεγχος των δικαστικών αποφάσεων. Τούτο διότι η έφεση επιτρεπόταν μόνο κατά των οριστικών αποφάσεων των Πταισματοδικείων, ενώ κατά των αποφάσεων των Πλημμελειοδικείων και των Κακουργιοδικείων επιτρεπόταν μόνο αναίρεση, ήτοι έλεγχος νομικής ορθότητας, με τα σφάλματα των ανωτέρω αποφάσεων ως προς την εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών να παραμένουν χωρίς δυνατότητα ελέγχου 3. Έτσι, η επανάληψη διαδικασίας ήταν ο μόνος τρόπος προσβολής μίας απόφασης, στις εξαιρετικές εκείνες περιπτώσεις όπου αυτή ήταν αποτέλεσμα πλάνης ως προς την εκτίμηση των γεγονότων, σε ορισμένες περιοριστικά αναφερόμενες από το νόμο περιπτώσεις. β) Η επανάληψης της ανάκρισης (όπως ονομαζόταν τότε) στρεφόταν αποκλειστικά κατά των καταδικαστικών αποφάσεων των Πλημμελειοδικείων ή των 2. Κωστή, Εγχειρίδιον της Ποινικής Δικονομίας, σ. 123 επ.. 3. Κωνσταντόπουλου, Ερμηνεία της Ελληνικής Ποινικής Δικονομίας, σ

10 Κακουργιοδικείων και όχι κατά των αθωωτικών αποφάσεων, διότι ο θεσμός είχε εισαχθεί προς όφελος του καταδικασθέντος 4. γ) Δικαίωμα προς υποβολή αίτησης για επανάληψη της ανάκρισης είχαν ο κατηγορούμενος και ο αρμόδιος Εισαγγελέας. Ο τελευταίος μπορούσε να υποβάλει το σχετικό αίτημα ακόμα και αν ο κατηγορούμενος αποποιούταν του δικαιώματός του ή και μετά την εκτέλεση της ποινής ή την απονομή χάριτος ή ακόμα και μετά το θάνατο του κατηγορουμένου, διότι η άρση της δικαστικής πλάνης ξεπερνούσε τα όρια του εννόμου συμφέροντος του κατηγορουμένου και ενδιέφερε ολόκληρη την κοινωνία 5. Αν ο κατηγορούμενος υπέβαλλε την αίτηση, ο Εισαγγελέας στερείτο του σχετικού δικαιώματος. Ρητά προβλεπόταν, εξάλλου, ότι αν ο κατηγορούμενος δεν ενδιαφερόταν να κινήσει τη διαδικασία ή αποποιούταν του δικαιώματός του, οι νόμιμοι αντιπρόσωποι του δεν μπορούσαν να αιτηθούν την επανάληψη της διαδικασίας για λογαριασμό του, εκτός αν επρόκειτο για ανήλικο ή παράφρονα κατηγορούμενο 6. δ) Οι περιπτώσεις για τις οποίες επιτρεπόταν επανάληψη της διαδικασίας ορίζονταν περιοριστικά στο νόμο και αφορούσαν: i) την καταδίκη δύο προσώπων για πλημμέλημα ή κακούργημα με διαφορετικές αποφάσεις, από τη σύγκριση των οποίων καθίστατο αναμφίβολη η αθωότητα του ενός, ii) την καταδίκη για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως ή εξ αμελείας προσώπου που ζούσε ακόμα ή ζούσε μετά το χρόνο κατά τον οποίον τελέστηκε η πράξη και iii) την υποβολή σε δίκη λόγω ψευδομαρτυρίας ή τη φυλάκιση ή έστω την έκδοση εντάλματος σύλληψης για έναν ή περισσότερους μάρτυρες που κατέθεσαν στο δικαστήριο κατά του κατηγορουμένου. Οι αιτήσεις επανάληψης της ανάκρισης απευθύνονταν αποκλειστικά στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, ο οποίος τις εισήγαγε σε δημόσια συζήτηση του Ακυρωτικού προς συζήτηση 7. Σχεδόν ένα αιώνα αργότερα, ξεκίνησαν οι διεργασίες για την αναθεώρηση του νόμου «περί Ποινικής Δικονομίας» με τη σύσταση δύο Επιτροπών, της 4. Δαλακούρα, Επανάληψη της διαδικασίας - Συστηματική θεώρηση του κατ' άρθρο 525 ΚΠΔ ενδίκου βοηθήματος και των λόγων θεμελίωσης του, σ Κωνσταντάρα, Ποινική Δικονομία, σ Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ Δαλακούρα, Επανάληψη ό.α.π.. 10

11 συντακτικής, που προχώρησε στη σύνταξη του «Διαγράμματος Σχεδίου Ποινικής Δικονομίας», το 1932, και της αναθεωρητικής, που δημοσίευσε το «Σχέδιον Κώδικος Ποινικής Δικονομίας», το Το Σχέδιο αυτό, ύστερα από μια τελευταία επεξεργασία του από την αναθεωρητική επιτροπή του, ψηφίστηκε ως Ν. 1493/ και τέθηκε σε ισχύ από την 1 η Ενδιαφέρον, εν προκειμένω, παρουσιάζουν οι συζητήσεις των επιτροπών - και ιδιαίτερα της συντακτικής-, γύρω από την επανάληψη διαδικασίας, που επέφεραν σημαντικές τροποποιήσεις των σχετικών διατάξεων. Συγκεκριμένα, στα πλαίσια του ανωτέρω Διαγράμματος, ο θεσμός εντάχθηκε στο Βιβλίο «Περί Ειδικών τινών Διαδικασιών», καθώς υποστηρίχθηκε ότι η αίτηση επανάληψης διαδικασίας, στρεφόμενη κατά τελεσίδικης και αμετάκλητης απόφασης, δεν εντάσσεται στα ένδικα μέσα, τα οποία προσβάλλουν αποφάσεις που δεν έχουν λάβει ακόμα ισχύ δεδικασμένου. Αυτή η λογική παρέμεινε μέχρι και την ψήφιση του Κώδικα, με μόνη διαφοροποίηση τη μεταφορά της επανάληψης στο έβδομο Βιβλίο του ΣχΚΠΔ με τίτλο «Έκτατοι διαδικασίαι» από την Ειδική Επιτροπή Ποινικής Δικονομίας, το Περαιτέρω, σύμφωνα με το εν λόγω Διάγραμμα η αίτηση επανάληψης διαδικασίας αφορούσε και αθωωτικές αποφάσεις, με το επιχείρημα ότι η Πολιτεία οφείλει να προστατεύει, πέραν του κατηγορουμένου, και τον παθόντα, εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό την διαταραχθείσα από την τέλεση της πράξης έννομη τάξη κατά την κρατούσα στα πλαίσια του Διαγράμματος θέση, λοιπόν, ορθό και σκόπιμο ήταν η επανάληψη της διαδικασίας να επιτρέπεται για την επανόρθωση της απόφασης που ήταν αποτέλεσμα δικαστικής πλάνης (ή μεροληψίας του δικαστή), είτε αυτή λειτουργούσε υπέρ του κατηγορουμένου είτε κατά αυτού. Βέβαια, η παραπάνω θέση συνάντησε ισχυρό αντίλογο στο πλαίσιο της σχετικής συζήτησης, καθώς επισημάνθηκε ότι μία τέτοια ρύθμιση επιτείνει την ανησυχία του αθωωθέντος, δεν προάγει την παγίωση της κοινωνικής ειρήνης, δεν συνυπολογίζει τον κίνδυνο απώλειας των στοιχείων απόδειξης της αθωότητας, καθώς και την αδυναμία συναγωγής σωστής κρίσης σχετικά με μία τυχόν άδικη αθώωση με μόνο στοιχείο τη δωροληψία του δικαστή ή την αναλήθεια μιας κατάθεσης. Ο ανωτέρω προβληματισμός πάντως είχε ως αποτέλεσμα τη συσταλτική χορήγηση της δυνατότητας επανάληψης της διαδικασίας σε βάρος του αθωωθέντος, 11

12 μόνο στις περιπτώσεις που θα αποδεικνύετο ότι η αθωωτική απόφαση υπήρξε αποτέλεσμα πλαστών ή ψευδών αποδείξεων ή «μη αδιαφθόρου» δικαστικής κρίσης, σε περιπτώσεις, δηλαδή, που η αθώωση εμφανίζετο ως «δημόσιον σκάνδαλον» 8. Ως λόγος θεμελίωσης της επανάληψης διαδικασίας προσετέθη και η αποκάλυψη νέων, άγνωστων στους καταδικάσαντες δικαστές, γεγονότων ή αποδείξεων, ικανών να πείσουν για την αθωότητα του καταδικασθέντος ή την άδικη καταδίκη του σε βαρύτερο έγκλημα από αυτό που πράγματι διέπραξε. Επιπλέον, διευρύνθηκαν οι δικαιούχοι υποβολής της σχετικής αίτησης σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς. Έτσι, η επανάληψη της διαδικασίας κατά του κατηγορουμένου μπορούσε να ζητηθεί μόνον από τον Εισαγγελέα, ενώ η επανάληψη υπέρ του καταδικασθέντος με αίτημα αυτού, του Εισαγγελέα, του συζύγου του καταδικασθέντος, των κατ ευθεία γραμμή συγγενών και των αδελφών του αλλά ακόμα και από το συνήγορό του, και μετά το θάνατο του κατηγορουμένου μάλιστα, την έκτιση ή την παραγραφή της ποινής. Τέλος, αποφασίστηκε ομόφωνα η διάχυση της αρμοδιότητας εκδίκασης των σχετικών αιτήσεων και ως εκ τούτου ο επιμερισμός των υποθέσεων, με το Εφετείο να καθίσταται αρμόδιο για την εκδίκαση των αιτήσεων που στρέφονταν κατά των αποφάσεων του Πταισματοδικείου ή του Πλημμελειοδικείου και ο Άρειος Πάγος για τις αιτήσεις που στρέφονται κατά των λοιπών αποφάσεων 9. Τα ανωτέρω, κομβικά σημεία του θεσμού, ενσωματώθηκαν στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας του Πέραν τούτων όμως, στον ΚΠΔ συμπεριλήφθηκαν και άλλοι δύο λόγοι επανάληψης διαδικασίας υπέρ του καταδικασθέντος, που είναι η μετά την αμετάκλητη καταδίκη απόδειξη ότι ο καταδικασμένος αθωώθηκε με άλλη αμετάκλητη απόφαση ή βούλευμα και η βεβαίωση ότι άσκησαν ουσιώδη επιρροή στην καταδίκη του κατηγορουμένου ψευδείς καταθέσεις μαρτύρων ή γνωμοδοτήσεις πραγματογνωμόνων ή πλαστά αποδεικτικά έγγραφα ή πειστήρια, που είχαν προσαχθεί και ληφθεί υπόψη στη διαδικασία του ακροατηρίου, ή δωροληψία ή άλλη από πρόθεση παράβαση καθήκοντος δικαστή ή ενόρκου που μετείχε στο δικαστήριο 8. ΔιάγρΣχΚΠΔ (1932), σ Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ. 34 επ.. 12

13 που απήγγειλε την καταδίκη 10. Μάλιστα, με το Ν. 2865/2000, προσετέθη στο άρ. 525 παρ. 1 ΚΠΔ και πέμπτος λόγος επανάληψης διαδικασίας υπέρ του καταδικασθέντος, στην περίπτωση που με απόφαση του ΕΔΔΑ διαπιστώνεται παραβίαση δικαιώματος που αφορά το δίκαιο χαρακτήρα της διαδικασίας που τηρήθηκε ή την ουσιαστική διάταξη που εφαρμόσθηκε. Λίγο αργότερα, με το Ν. 3060/2002 προστέθηκε και ένα νέο άρθρο, το 525 Α ΚΠΔ, το οποίο περιλαμβάνει ένα νέο λόγο επανάληψης της διαδικασίας, σύμφωνα με τον οποίο η επανάληψη διαδικασίας, κατά το μέρος που κρίθηκε ότι το Δημόσιο δεν υπέχει υποχρέωση σε αποζημίωση ή επιδικάσθηκε ανεπαρκής αποζημίωση κατά το άρ. 533 ΚΠΔ (Τρίτο Κεφάλαιο ΚΠΔ αποζημίωση εκείνων που κρατήθηκαν και μετέπειτα αθωώθηκαν), μπορεί να ζητηθεί από εκείνον που ζημιώθηκε, εφόσον έχει διαπιστωθεί με απόφαση του ΕΔΔΑ παραβίαση της ΕΣΔΑ από το Ελληνικό Κράτος κατά τη διαμόρφωση της οικείας κρίσης 11. Αμφότερες οι ως άνω προσθήκες που κινούνται προς την κατεύθυνση διεύρυνσης του νομικού πλαισίου της επανάληψης της διαδικασίας, προωθούν τη δημιουργία κοινών παραμέτρων εξέλιξης του θεσμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και κοινών κριτηρίων εφαρμογής του, απηχούν δε τις αντιλήψεις που εξέφρασε η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης με την No R (2002-2) Σύστασή της για την επανάκριση ορισμένων υποθέσεων προς τον σκοπό αποτελεσματικότερης υλοποίησης των στόχων της ΕΣΔΑ Σχέση του θεσμού της επανάληψη της διαδικασίας με το δεδικασμένο: Επανάληψη της διαδικασίας και δεδικασμένο προβάλλουν ως αντίρροποι δικονομικοί θεσμοί, καθώς η επιβεβαίωση της ισχύος του ενός απωθεί τη δυνατότητα εφαρμογής του άλλου. Η επανάληψη της διαδικασίας υπηρετεί την απαίτηση άρσης μιας πραγματικής δικαστικής πλάνης, με νομιμοποιητικό επιχείρημα ότι ο σεβασμός 10. Βλ. πάντως και τη διάταξη του άρ. 525 της παρ. 2 ΚΠΔ που ορίζει ότι οι αξιόποινες πράξεις της ψευδορκίας, της πλαστογραφίας, της δωροληψίας ή της παράβασης καθήκοντος πρέπει να αποδεικνύονται με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, εκτός αν δεν εκδόθηκε τέτοια, επειδή υπήρχαν νόμιμοι λόγοι που εμπόδιζαν την εκδίκαση της υπόθεσης στην ουσία της ή ανέστειλαν την ποινική δίωξη. 11. Χρυσόγονου, Η επανάληψη ποινικής διαδικασίας ύστερα από απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ΝοΒ επ. 12. Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ

14 της αξίας του ανθρώπου και των δικαιωμάτων του αξιώνει την ανατροπή άδικων καταδικών και μέσω αυτής (της ανατροπής) την πραγμάτωση της ουσιαστικής δικαιοσύνης. Το δεδικασμένο από την άλλη υπηρετεί την απαίτηση περάτωσης της εκκρεμούς δίκης και συνακόλουθα την απαγόρευση επανεκδίκασης της ίδιας υπόθεσης (άρ. 57 παρ. 1 ΚΠΔ) 13, με προέχουσες αναφορές στην ασφάλεια του δικαίου και στα δικαιώματα του κατηγορουμένου. Κατά μία άποψη 14, στόχος αυτού του θεσμού είναι η χρονική οριοθέτηση των τρόπων αμφισβήτησης μίας δικαστικής κρίσης, η κοινωνική ειρήνη και η ασφάλεια δικαίου. Οι δύο τελευταίοι στόχοι επιτυγχάνονται με τρεις τρόπους: i) μέσω της βεβαιότητας του αθωωθέντος ότι δεν θα διωχθεί ξανά για την ίδια πράξη και της κατ' επέκταση δυνατότητάς του να συμμετέχει στην κοινωνική ζωή και να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητα του, ii) μέσω της ασφάλειας που δημιουργείται στους κοινωνούς στο μέτρο που η υπόθεση κρίθηκε και μπορούν πλέον να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά τους απέναντι στον καταδικασθέντα ή αθωωθέντα και iii) μέσω της θεμελίωσης της κοινωνικής ειρήνης σε γενικότερο επίπεδο, όπως προκύπτει από την έκδοση μίας απόφασης που ήρε τις αμφιβολίες ως προς τα πραγματικά περιστατικά και την υπαγωγή αυτών στις αντίστοιχες διατάξεις. Ωστόσο, τα πράγματα περιπλέκονται, όταν υπάρχει η ανάγκη άρσης μίας πραγματικής δικαστικής πλάνης και συνακόλουθα επανάληψης της διαδικασίας. Σε αυτήν την περίπτωση, δημιουργείται μία ειδική σχέση μεταξύ των δύο θεσμών (του δεδικασμένου και της επανάληψης διαδικασίας) με κύρια χαρακτηριστικά την επέλευση δεδικασμένου ως προϋπόθεση και αφετηρία της επανάληψης διαδικασίας (αμετάκλητη απόφαση), τη διάσπαση του πρώτου από τη δεύτερη με στόχο τη διόρθωση της πραγματικής πλάνης της δικαστικής κρίσης και τον καθορισμό των πλαισίων της επανάληψης από την έκταση ισχύος του δεδικασμένου 15. Βέβαια, η σχέση αυτή, ενόψει της ανάγκης προστασίας και των δύο θεσμών, πρέπει να οριοθετηθεί με βάση τους λόγους θεμελίωσής τους που ανάγονται σε βασικές αρχές 13. Βλ. για τη σημασία του δεδικασμένου επίσης το άρ. 4 παρ. 1 του 7ου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ (Ν. 1705/1987) και το άρ. 14 παρ. 7 του ΔΣΑΠΔ (Ν. 2462/1997). 14. Κιούπη, Οι σκοποί της ποινικής δίκης και το άρ. 525 παρ. 1 αριθ. 2 ΚΠΔ, ΠοινΧρον , Τσουκαλά, Ερμηνεία Ποινικής Δικονομίας, τ. α', σ Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ

15 της ποινικής διαδικασίας 16. Στα πλαίσια αυτά, υποστηρίχθηκε από τον Μπουρόπουλο 17 ότι δεν μπορεί να παραμένει άθικτο το δεδικασμένο, παρά το ότι αντιτίθεται στην ουσιαστική αλήθεια, την επικράτηση της οποίας απαιτεί το δημόσιο συμφέρον της ορθής απονομής της δικαιοσύνης, ενώ ο Κωνσταντάρας τόνισε ότι το δεδικασμένο πρέπει να υποκύπτει ενώπιον μιας δικαστικής πλάνης και να μην θυσιάζεται η αθωότητα του πολίτη στο τεκμήριο αλήθειας του δεδικασμένου 18. Στο ίδιο μήκος κινήθηκαν και άλλοι συγγραφείς: Συγκεκριμένα, ο Ζησιάδης 19 τόνισε ότι το δεδικασμένο κάμπτεται, όταν το δημόσιο συμφέρον επιθυμεί την υπερίσχυση της ουσιαστικής αλήθειας, στην ανεύρεση της οποίας κατευθύνεται η ποινική διαδικασία. Σε άλλη του θέση σημειώνει ότι, όταν η απεριόριστη εφαρμογή της ασφάλειας δίκαιου καταλύει την ιδέα της δικαιοσύνης, το δεδικασμένο πρέπει να διασπάται 20. Επίσης, ο Γάφος 21 υποστήριξε ότι το ατομικό και κοινωνικό συμφέρον για την ανεύρεση της πραγματικής αλήθειας υπερτερεί του κοινωνικού συμφέροντος για τη διατήρηση του δεδικασμένου (και κατ' επέκταση της σταθερότητας και της ασφάλειας περί την απονομή της δικαιοσύνης που αυτό δημιουργεί), όταν είναι εμφανές το ουσιαστικώς πεπλανημένο μίας αμετακλήτου αποφάσεως. Σύμφωνα με τον Δέδε 22, θεμελιωτικός του θεσμού λόγος είναι η απονομή της ουσιαστικής δικαιοσύνης, η οποία δεν μπορεί να παρεμποδίζεται όταν η πλάνη μίας δικαστικής κρίσης είναι κατάδηλη. Κατά τον Καρρά 23, ο θεσμός του δεδικασμένου υπηρετεί μεν την κοινωνική ειρήνη αλλά δεν μπορεί να θέτει φραγμό στην περαιτέρω ενασχόληση με μία υπόθεση, εκτός και αν οι συνέπειες από 16. Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ Μπουρόπουλου, Ερμηνεία του Κώδικος Ποινικής Δικονομίας, σ Βλ. και ΑΠ 1643/2009 τνπ nomos, η οποία θεώρησε ότι ο θεσμός αυτός έρχεται σε σύγκρουση με το δεδικασμένο για την επανόρθωση πλημμελειών, με στόχο την ορθότερη απονομή της δικαιοσύνης. 18. Κωνσταντάρα, Ποινική Δικονομία, τ. Ε', σ Ζησιάδη, Ποινική Δικονομία, σ Ζησιάδη, ό.π., σ Γάφου, Ποινική Δικονομία κατά τον νέον Κώδικα (Πανεπιστημιακές Παραδόσεις), σ Δέδε, Ποινική Δικονομία, σ Επίσης, Μαργαρίτη Μ., Ερμηνεία Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Θεωρία Νομολογία), σ. 1103, Φράγκου, Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, Ερμηνεία και πρόσφατη νομολογία Αρείου Πάγου κατ άρθρο, σ Καρρά, Ποινικό Δικονομικό Δίκαιο, σ Επίσης, Κονταξή, Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, Συνδυασμός θεωρίας και πράξης, σ. 3326, ο οποίος θεωρεί πως με τις ρυθμίσεις των άρ. 525 επ. ΚΠΔ, ο νομοθέτης δίνει το προβάδισμα στο δεδικασμένο και στους σκοπούς της ασφάλειας δικαίου και της κοινωνικής ειρήνης, που αυτό υπηρετεί, εις βάρος της πραγμάτωσης της ποινικής δικαιοσύνης, η οποία υπερισχύει μόνο κατ εξαίρεση και υπό αυστηρές προϋποθέσεις. 15

16 την εξασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης έναντι της πραγμάτωσης της ποινικής δικαιοσύνης δεν είναι τόσο σοβαρές. Διαφορετικά η κοινωνική ειρήνη τίθεται σε κίνδυνο και δεν προστατεύεται 24. Ο ίδιος τονίζει σε ειδικότερο επίπεδο ότι η επανάληψη διαδικασίας σε όφελος του καταδικασθέντος δικαιολογείται από την υπερίσχυση των αξιών της πραγμάτωσης της ποινικής δικαιοσύνης και της προστασίας του ατόμου απέναντι σε αυτήν της κοινωνικής ειρήνης 25. Αντίθετα, η επανάληψη σε βάρος του αθωωθέντος για χάρη της πραγμάτωσης του δικαίου προσκρούει στην κοινωνική ειρήνη και στην προστασία του ατόμου. Για το λόγο αυτό, η επανάληψη σε βάρος αθωωθέντος εφαρμόζεται σε μία και μόνο περίπτωση και με αίτημα μόνο του Εισαγγελέα (άρ. 526 και 527 παρ. 2 ΚΠΔ). Ο Ανδρουλάκης 26 τέλος, θεωρεί πως η επανάληψη της διαδικασίας σπάει το δεδικασμένο, καθώς η άρση του αδίκου και η αποκατάσταση του δικαίου τίθενται ψηλότερα σε σχέση με την κοινωνική ειρήνη, που επιτυγχάνει το δεδικασμένο. Από την επισκόπηση των παραπάνω θέσεων παρατηρούμε ότι δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς τις συγκρουόμενες αρχές που θεμελιώνουν τον κάθε θεσμό. Η αναζήτηση της ουσιαστικής αλήθειας και η πραγμάτωση της ουσιαστικής δικαιοσύνης 27, προωθούνται μέσω της επανάληψης διαδικασίας, γεγονός που δικαιολογεί τη διάσπαση του δεδικασμένου, ενώ η κοινωνική ειρήνη και η ασφάλεια δικαίου τίθενται ως βάσεις του δεδικασμένου που αποδυναμώνονται, όταν συντρέχει λόγος επανάληψης της διαδικασίας. Ωστόσο, παρατηρήθηκε ότι ορισμένοι λόγοι επανάληψης της διαδικασίας, όπως αυτοί τυποποιούνται στο άρ. 525 παρ. 1 ΚΠΔ, 24. Αναγνωστόπουλου, Φιλελεύθερο πρότυπο ποινικής δίκης και επανάληψης διαδικασίας: σταθμίσεις του ιστορικού νομοθέτη (Μνήμη ΙΙ, Δασκαλόπουλου, Σταμάτη, Μπάκα, Μελέτες Ποινικής Δικονομίας), σ Την εν λόγω θέση ασπαζόταν παλαιότερα και ο Δαλακούρας, Περί των νέων και άγνωστων γεγονότων ή αποδείξεων στην επανάληψη διαδικασίας (άρ. 525 παρ. 1 αρ. 2 ΚΠΔ), Υπερ , κατέληξε όμως σε διαφορετική θέση, διότι κατά την άποψη αυτή η κοινωνική ειρήνη εμφανίζεται ως ένα αμιγώς διαδικαστικό αποτέλεσμα αποκομμένο από τις αρχές της αλήθειας και της δικαιοσύνης, ενώ προωθούνται δύο σκοποί της ποινικής δίκης, κάτι που δε συμπλέει με την αξίωση για εξεύρεση ενός μόνο σκοπού της για κάθε θεσμό, ώστε ο τελευταίος να ελέγχεται με βάση κοινά κριτήρια, βλ. Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ Τσιρίδη, Η επανάληψη της διαδικασίας σε όφελος του καταδικασμένου, ΝοΒ , Ανδρέου, Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, Κατ άρθρο Ερμηνεία-Νομολογία-Βιβλιογραφία, σ Ανδρουλάκη, Θεμελιώδεις έννοιες της Ποινικής Δίκης, σ Βλ. ΣυμβΕφΘεσ 217/2013 ΠοινΔικ που υπογραμμίζει ότι «η επανάληψη της διαδικασίας δεν αποτελεί ένδικο μέσο αλλά έκτακτη διαδικασία που εφαρμόζεται μετά το αμετάκλητο της καταδικαστικής ή αθωωτικής απόφασης και σκοπό έχει την ουσιαστική απονομή της δικαιοσύνης». 16

17 δεν αποδυναμώνουν τη δικαιική ειρήνη, αλλά την στηρίζουν και παράλληλα αποκαθιστούν την διαταραχθείσα ασφάλεια δικαίου. Πιο συγκεκριμένα, ως προς τους λόγους με αριθ. 1 (έκδοση δύο καταδικαστικών αποφάσεων κατά δύο προσώπων για την ίδια πράξη) και 4 (αμετάκλητη καταδίκη και μεταγενέστερη απόδειξη αθώωσης του ίδιου προσώπου με άλλη απόφαση για την ίδια πράξη), η ασφάλεια δικαίου και η κοινωνική ειρήνη έχουν ήδη κλυδωνιστεί εξ αιτίας της έκδοσης των εν λόγω αντιφατικών αποφάσεων. Το ίδιο ισχύει και με τον λόγο με αριθ. 3 (μεταγενέστερη αμετάκλητη καταδίκη για ψευδορκία μάρτυρα ή πραγματογνώμονα, πλαστογραφία επί αποδεικτικών εγγράφων, δωροδοκία ή παράβαση καθήκοντος δικαστή ή ενόρκου, που ως αξιόποινες πράξεις άσκησαν ουσιώδη επιρροή στην έκδοση καταδικαστικής απόφασης από το δικαστήριο, που έκρινε την πράξη του κατηγορουμένου) με τη μόνη διαφορά ότι η μεταγενέστερη αμετάκλητη καταδίκη για τις προαναφερθείσες πράξεις δε θίγει αμέσως την πρώτη αμετάκλητη απόφαση παρά μόνο αφότου βεβαιωθεί ότι αυτές άσκησαν ουσιώδη επιρροή στην έκδοση της. Πρόβλημα ανακύπτει βέβαια, όταν δεν υπάρχει μεταγενέστερη αμετάκλητη καταδίκη για τις πράξεις αυτές, λόγω συνδρομής νόμιμων λόγων που εμποδίζουν την εκδίκαση της υπόθεσης στην ουσία της ή ανέστειλαν την ποινική δίωξη (άρ. 525 παρ. 2 ΚΠΔ). Στην περίπτωση αυτή, απαιτείται μία κρίση ως προς την ουσία της υπόθεσης από άλλο δικαστήριο, με στόχο να αποδειχθεί αν πράγματι τελέστηκαν αυτές οι πράξεις που αποδόθηκαν στους κατηγορουμένους. Εδώ είναι, πράγματι, δύσκολο να διαγνωστεί αυθεντικά η διατάραξη της δικαιικής ειρήνης που να δικαιολογεί ακολούθως την επανάληψη της διαδικασίας 28. Τέλος, ως προς τον λόγο με αριθ. 2 (η μετά από την οριστική καταδίκη αποκάλυψη νέων, άγνωστων στους δικαστές γεγονότων ή αποδείξεων, τα οποία μόνα ή σε συνδυασμό με τα ήδη γνωστά, καθιστούν φανερό ότι αυτός που καταδικάστηκε είναι αθώος ή έχει καταδικασθεί για βαρύτερο έγκλημα απ αυτό που διέπραξε) υποστηρίχθηκε ότι εξυπηρετεί το σκοπό της δικαιοσύνης, που αποτελεί και το σκοπό της ποινικής δίκης, δηλαδή την πραγμάτωση του ουσιαστικού ποινικού δικαίου μέσω της αλήθειας των πραγματικών περιστατικών, της ορθότητας των αξιολογικών κρίσεων και της κανονικότητας 28. Κιούπη, Οι σκοποί ό.π., ΠοινΧρον

18 νομοτυπικότητας της διαδικασίας. Έτσι, ένα δικαστήριο καταλήγει στην έκδοση μίας απόφασης που ρυθμίζει την πραγματικότητα και μπορεί να ακυρωθεί μέσω της επανάληψης διαδικασίας, εφόσον προκύψουν νέα στοιχεία, τα οποία καθιστούν φανερή την αθωότητα του καταδικασθέντος 29. Ο Δαλακούρας 30 υποστηρίζει ότι οι θεσμοί του δεδικασμένου και της επανάληψης της διαδικασίας πρέπει να ερμηνευθούν με βάση τον σκοπό της ποινικής δίκης. Κατά τον συγγραφέα, ο σκοπός της ποινικής δίκης είναι η δικαιική ειρήνη, η οποία διαταράχθηκε με τη τέλεση του εγκλήματος και αποκαθίσταται με την εφαρμογή των κανόνων του ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου, ως το χρονικό σημείο που δεν μπορούν πια να αμφισβητηθούν αυτοί, δηλαδή ως την έκδοση της αμετάκλητης απόφασης. Η δικαιική ειρήνη έχει ως πραγματική βάση της και ως συνθετικά της στοιχεία τις αντιτιθέμενες αρχές της ουσιαστικής δικαιοσύνης, δηλαδή την πραγμάτωση των κανόνων του ουσιαστικού ποινικού δικαίου, και της ασφάλειας δίκαιου, δηλαδή τη σαφήνεια της νομικής κατάστασης και τη διατήρηση της εμπιστοσύνης των κοινωνών στην ισχύ μιας αμετάκλητης απόφασης 31. Έτσι, ο δικαστής πρέπει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια στα πλαίσια της ποινικής διαδικασίας να εντοπίσει την αλήθεια, η διεργασία όμως αυτή εκτείνεται μέχρι ενός ορισμένου χρονικού σημείου (αυτό του αμετακλήτου της απόφασης), καθώς μία «ατελείωτη» δίκη δε θα διασφάλιζε ποτέ την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στη δικαιοσύνη, αντιθέτως θα επέτεινε την ανησυχία τους, περισσότερο μάλιστα από ότι στην περίπτωση έκδοσης μίας άδικης απόφασης. Κατά την εδώ παραταθείσα άποψη αυτή η δικαιική ειρήνη δεν αναφέρεται απλώς στις αντιτιθέμενες ανάγκες προστασίας στο πλαίσιο της ποινικής δίκης αλλά προσπαθεί να τις υλοποιήσει. Για αυτό δεν αποτελεί έναν απόλυτο σκοπό της ποινικής δίκης, ο οποίος προκύπτει ανεξάρτητα από τις κατευθυντήριες αρχές και αξιώσεις της ορθότητας της απόφασης και της νομοτυπικότητας της διαδικασίας, αλλά η επίτευξή της περνάει μέσα από απ αυτές. Η πρώτη αξίωση αρχή οδηγεί στη δίκαιη επίλυση της κοινωνικής σύγκρουσης και την εμπέδωση της εμπιστοσύνης προς την απονομή της δικαιοσύνης, ενώ η δεύτερη 29. Κιούπη, Οι σκοποί ό.π., ΠοινΧρον Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ. 52, που τονίζει πως με την εξεύρεση του σκοπού της δίκης αντιμετωπίζουμε ενιαία και ομοιόμορφα την ποινική διαδικασία. 31. Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ

19 στην διατύπωση μίας αυθεντικής, αμερόληπτης και υπό καθεστώς ισότητας ακροάσεως δικαστικής κρίσης, που θα περιβληθεί την ισχύ δεδικασμένου και θα εμπεδώσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στην απονομή και στην ασφάλεια δικαίου. Η σύγκλιση αυτών των δύο αξιών οδηγεί ανεπιφύλακτα στην υλοποίηση της, ενώ η απόκλιση έστω και μίας εξ αυτών ή η σύγκρουση τους, καταλήγει στην πραγμάτωση μόνο της μίας και, κατ επέκταση, δεν προωθεί την επίτευξη σε απόλυτο βαθμό τοτ σκοπού της ποινικής δίκης 32. Στο πεδίο των δύο εξεταζόμενων θεσμών η δικαιική ειρήνη δίνει το προβάδισμα της στο δεδικασμένο, καθώς αναγνωρίζει ότι η αμετάκλητη απόφαση έχει ένα δικαστικά επικυρωμένο τεκμήριο ορθότητας και νομοτυπικότητας, επιτρέπει, ωστόσο, την ανατροπή του σε ρητά οριοθετημένες από το νομοθέτη περιπτώσεις. Αυτή η νομοθετική επιλογή γίνεται με βάση μία στάθμιση μεταξύ αφενός της ουσιαστικής δικαιοσύνης, όπως εκφράζεται δια της ορθής απόφασης, και αφετέρου της ασφάλειας δικαίου, όπως εκφράζεται μέσω του δεδικασμένου. Στα πλαίσια αυτά, η αμετάκλητη απόφαση έχοντας το τεκμήριο της ορθότητας και της νομοτυπικότητας εκπληρώνει τον σκοπό της ποινικής δίκης ακόμα και όταν καταλήγει σε μία μη πρόδηλα εσφαλμένη δικαστική διάγνωση. Αντίθετα, όταν το δικαστήριο οδηγείται σε μία πρόδηλα εσφαλμένη απόφαση, όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις 1, 3 και 4 του άρ. 525 ΚΠΔ, ο σκοπός της δικαιικής ειρήνης μόνο τυπικά πραγματώνεται και προς τούτο χωρεί η επανάληψη διαδικασίας. Επομένως, η προδήλως εσφαλμένη απόφαση πρέπει μεν να διορθωθεί προς εξυπηρέτηση του σκοπού της ουσιαστικής δικαιοσύνης 33, η μη πρόδηλη δικαστική πλάνη πρέπει δε να μείνει ανέγγιχτη στα πλαίσια διατήρησης της ασφάλειας δικαίου 34. Κατ' ακολουθία, οι θεσμοί του δεδικασμένου και της επανάληψης διαδικασίας πρέπει, ορθότερα, να ερμηνευθούν με βάση το σκοπό της ποινικής δίκης. Ως τέτοιος προβάλλει η δικαιική ειρήνη (ως σύνθεση των αντιτιθέμενων αρχών της ουσιαστικής δικαιοσύνης και της ασφάλειας δικαίου), η οποία συνδέεται με την εφαρμογή των 32. Για όλα τα παραπάνω βλ. Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ. 77 επ Βέβαια, η ουσιαστική δικαιοσύνη δεν δικαιολογεί πάντα την επανάληψη διαδικασίας, όπως συμβαίνει επί ψευδορκίας. Όταν έχουμε αμετάκλητη καταδικαστική απόφαση, η επανάληψη μπορεί να στηριχθεί σε αυτή (άρ. 525 παρ. 1 παρ. 3 ΚΠΔ), ενώ στην περίπτωση της αμετάκλητης αθώωσης δεν προβλέπεται κάτι τέτοιο, Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ. 86 επ.. 19

20 κανόνων ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου και δεν αποτελεί εμπειρικό μέγεθος, όπως η κοινωνική ειρήνη. Αντίθετα, η ουσιαστική δικαιοσύνη δεν μπορεί να αποτελέσει τον σκοπό της ποινικής δίκης, καθώς η ερμηνεία αυτή θέτει εκποδών τα τιθέμενα όρια και δικονομικά εμπόδια στην υλοποίηση αυτού του σκοπού, όπως είναι η παραγραφή, οι προθεσμίες ή οι τύποι άσκησης των ενδίκων μέσων ή των λόγων επανάληψης της διαδικασίας. Τα παραπάνω εμπόδια, όμως, μπορούν να εξηγηθούν ευχερώς μέσω της δικαιικής ειρήνης, διότι η θεμελίωση της μπορεί να επέλθει μέσω της τήρησης των κανόνων της διαδικασίας έκδοσης μίας αμετάκλητης απόφασης. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των αποδεικτικών απαγορεύσεων δεν υπηρετείται, όπως είναι προφανές, η ουσιαστική δικαιοσύνη. Ωστόσο, η δικαιική ειρήνη διασφαλίζεται, διότι προέχει η ισχύς μίας αμετάκλητης απόφασης. Μέσω αυτού του σκοπού, δικαιολογούνται και εναλλακτικοί τρόποι περάτωσης της διαδικασίας, όπως στις περιπτώσεις της συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης 35. Στο πλαίσιο αυτό, η δικαιική ειρήνη μέσω της στάθμισης των αρχών της ασφάλειας δικαίου και της ουσιαστικής δικαιοσύνης δικαιολογεί είτε το θεσμό του δεδικασμένου, όταν αναγνωρίζει στην απόφαση ένα τεκμήριο ορθότητας και νομοτυπικότητας, ακόμα και αν η δικαστική κρίση δεν είναι πρόδηλα εσφαλμένη, είτε το θεσμό της επανάληψης διαδικασίας, ειδικά όταν η δικαστική κρίση είναι προδήλως εσφαλμένη. 3. Η νομική φύση του θεσμού της επανάληψης της διαδικασίας: Η επανάληψη της διαδικασίας εντάχθηκε στο Έβδομο Βιβλίο του ΚΠΔ υπό τον τίτλο «Έκτατες Διαδικασίες». Η επιλογή αυτή του νομοθέτη οφείλεται στο ότι με την επανάληψη της διαδικασίας προσβάλλεται αμετάκλητη απόφαση, η οποία είναι εφοδιασμένη με ισχύ δεδικασμένου, εν αντιθέσει με τα ένδικα μέσα που στρέφονται εναντίον αποφάσεων που δεν έχουν καταστεί αμετάκλητες 36. Ωστόσο, σχετικά με τη νομική φύση της επανάληψης της διαδικασίας δεν επικράτησε ομοφωνία σε θεωρία και νομολογία. Κατά την άποψη που επικράτησε 35. Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ Δανιήλ (σε Μαργαρίτη Λ.), Κώδικας Ποινικής δικονομίας, Ερμηνεία κατ άρθρο (άρθρα ), σ. 3305, Μαργαρίτη Λ., Ποινική Δικονομία, Ένδικα μέσα, τ. Ι, σ

21 κυρίως στη θεωρία, η επανάληψη της διαδικασίας αποτελεί ένδικο βοήθημα 37, διότι με την αίτηση επανάληψης διαδικασίας διατυπώνεται αίτημα επανεκτίμησης μιας δικαιοδοτικής κρίσης, χωρίς να προσάπτεται σφάλμα σε αυτή, οπότε θα πρέπει να εφαρμόζονται αναλόγως οι γενικές ρυθμίσεις που αναφέρονται στα ένδικα μέσα στο μέτρο που αρμόζουν στη φύση της διαδικασίας 38. Την άποψη αυτή, ότι δηλαδή η επανάληψη της διαδικασίας αποτελεί ένδικο βοήθημα, ασπάζεται και τμήμα της νομολογίας 39. Αντίθετα, το σημαντικότερο τμήμα της νομολογίας θεώρησε την επανάληψη της διαδικασίας ως έκτακτη διαδικασία με το επιχείρημα ότι αντικείμενο προσβολής είναι η αμετάκλητη δικαιοδοτική κρίση, η οποία έχει αποκτήσει ισχύ δεδικασμένου 40. Σύμφωνα με τον Δαλακούρα 41, η επανάληψη της διαδικασίας φέρει τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ενδίκων βοηθημάτων, τα οποία ωστόσο υπερβαίνει σε δύο κομβικά σημεία και συγκεκριμένα σε σχέση με τα δεδομένα της επανεξεταζόμενης υπόθεσης, τα οποία στην περίπτωση του βοηθήματος της επανάληψης της διαδικασίας έχουν κριθεί αμετάκλητα με απόφαση που περιβλήθηκε την ισχύ δεδικασμένου, καθώς και σε σχέση με τη δικαιοδοτική αρχή που καλείται να κρίνει για την ύπαρξη ή μη δικαστικού πραγματικού σφάλματος, η οποία στην 37. Για την έννοια των ενδίκων βοηθημάτων βλ. ενδεικτικά σε Καρρά, Ποινικό ό.π., σ. 806, Μαργαρίτη Λ., Ένδικα μέσα ό.π., σ Καρρά, Ποινικό ό.π., σ. 1057, Μαργαρίτη Λ., Ένδικα μέσα ό.π., σ. 16, του ίδιου, Εφαρμοσμένη Ποινική Δικονομία, Εκτέλεση ποινών, τ. 4, σ. 217, του ίδιου, Πρακτική Εφαρμογή Ποινικού Δικαίου, Παρατηρήσεις, ΠοινΔικ , Μαργαρίτη Μ., ό.π., σ. 1103, Παπαδαμάκη, Ποινική Δικονομία - Η δομή της ποινικής δίκης, σ Κατά τον Τσιρίδη, ό.π., ΝοΒ , η επανάληψη διαδικασίας θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ειδικό ένδικο μέσο, όταν ένα από τα δικαστήρια του Αρείου Πάγου, του ΣτΕ ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου εκδώσει απόφαση για την έννοια του τυπικού νόμου, διαφορετική απ αυτή που εξέδωσε κάποιο άλλο απ αυτά, και ακολουθήσει απόφαση του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου, που επιλύει τη διαφωνία. Κατά την άποψη αυτή, στην προκειμένη περίπτωση χωρεί επανάληψη διαδικασίας στο δικαστήριο που εξέδωσε την αντίθετη στην κρίση του ΑΕΔ απόφαση με την αίτηση επανάληψης να ασκείται εντός 90 ημερών από τη δημοσίευση της απόφασης του ΑΕΔ. 39. Βλ. ενδεικτικά ΣυμβΑναθΔικ 14/2008 ΠοινΔικ («Η αίτηση επαναλήψεως μπορεί να υποβληθεί και με αντιπρόσωπο που έχει όμως ειδική προς τούτο εντολή, αφού αυτή φέρει το χαρακτήρα του ένδικου βοηθήματος, πράγμα που σημαίνει ότι έχουν εφαρμογή και εδώ, με την επιφύλαξη αντίθετης ειδικής ή από τη φύση του πράγματος συναγόμενης προβλέψεως, οι γενικοί ορισμοί που αφορούν στα «γνήσια» ένδικα μέσα»), ΑΠ 1704/2001 ΠοινΝομΑΠ , ΑΠ 242/2000 ΠοινΝομΑΠ , ΑΠ 428/1993 ΠοινΧρον με αντίθ. ΕισΠροτ Βολονάση. 40. Βλ. ενδεικτικά ΟλΑΠ 2/2010 ΠοινΧρον , ΑΠ 27/2013 τνπ nomos, ΣυμβΕφΘεσ 217/2013 ΠοινΔικ , ΑΠ 63/2012 ΠοινΔικ , ΑΠ 68/2011 τνπ nomos, ΑΠ 115/2010 τνπ nomos, ΣυμβΑΠ 1533/2009 ΠοινΔικ , ΑΠ 680/2007 ΠοινΧρον Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ

22 περίπτωση της επανάληψης της διαδικασίας δεν είναι η ίδια με αυτήν που αποφάσισε προηγουμένως και αμετακλήτως αλλά διαφορετική. Περαιτέρω, κατά τον ίδιο, η κατάταξη της επανάληψης της διαδικασίας στα ένδικα βοηθήματα προσφέρει μια αναγκαστική διέξοδο για την ανάπτυξη της λειτουργίας της, χωρίς να αποδίδει επακριβώς και πλήρως τη θέση της στο δικονομικό σύστημα, όπως σκιαγραφείται με την επίκληση των ιδιαιτεροτήτων και του σκοπού της επανάληψης της διαδικασίας. Τέλος, ο Δαλακούρας εξετάζοντας τα ιδιαίτερα στοιχεία της νομικής φύσης της επανάληψης της διαδικασίας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτά παραπέμπουν στη συστηματική κατάταξη της επανάληψης της διαδικασίας στα έκτακτα ένδικα μέσα 42, υπό την προϋπόθεση της de lege ferenda διεύρυνσης του πεδίου εφαρμογής αυτών 43. Βέβαια οι παραπάνω απόψεις σχετικά με τον προσδιορισμό της νομικής φύσης της επανάληψης της διαδικασίας έχουν ελάχιστη πρακτική αξία, διότι η αρεοπαγιτική νομολογία δέχεται την αναλογική εφαρμογή των διατάξεων που αναφέρονται στα ένδικα μέσα για την κάλυψη των κενών των διατάξεων των άρθρων ΚΠΔ 44. Ειδικότερα, η νομολογία του ΑΠ έχει δεχθεί την αναλογική εφαρμογή των διατάξεων που αφορούν την αναγκαιότητα ύπαρξης εννόμου συμφέροντος (άρ. 463 εδ. β' ΚΠΔ) 45, τη δυνατότητα υποβολής αιτήσεως και μέσω αντιπροσώπου, ο οποίος έχει εντολή σύμφωνα με το άρ. 96 παρ. 1 ΚΠΔ 46, το επιτρεπτό της παραίτησης από την αίτηση (άρ. 475 παρ. 1 ΚΠΔ) και την απόρριψη αυτής ως 42. Για την έννοια των εκτάκτων ενδίκων μέσων βλ. σε Ζησιάδη, ό.π., σ. 91, Καρρά, Ποινικό ό.π., σ. 806 και Μαργαρίτη Λ., Ένδικα μέσα ό.π., σ Καρρά, Η μεταρρύθμιση του ποινικού δικονομικού συστήματος, Υπερ , ο οποίος τονίζει ότι η αίτηση επανάληψης της διαδικασίας πρέπει να περιληφθεί στα έκτακτα ένδικα μέσα, όπως συμβαίνει και στην πολιτική δικονομία με την αναψηλάφηση, διότι, κατ ορθότερη εκδοχή, ένδικα μέσα χωρούν και κατά αμετάκλητων αποφάσεων. Επίσης, και Μαργαρίτη Λ., Ένδικα μέσα ό.π., σ. 19, ο οποίος επισημαίνει ότι αν ο ΚΠΔ επέτρεπε την προσβολή και των αμετάκλητων αποφάσεων με ένδικα μέσα, η επανάληψη διαδικασίας θα ήταν το κατ εξοχήν έκτατο ένδικο μέσο (από τη στιγμή που αυτό επιτρέπεται κατά αμετάκλητων αποφάσεων). 44. Βλ. ενδεικτικά ΑΠ 712/2003 ΠοινΛογ , ΑΠ ΠοινΛογ , ΑΠ 1656/2000 ΠοινΧρον με ενημερωτικό σημείωμα Σάμιου, ΑΠ 1220/2000 ΠοινΔικ Επίσης, Καρρά, Η μεταρρύθμιση ό.π., σ Βλ. ΑΠ 1002/1988 ΠοινΧρον Βλ. ενδεικτικά ΑΠ 645/2003 ΠοινΛογ , ΑΠ 1494/1981 ΠοινΧρον

23 απαράδεκτης (άρ. 476 παρ. 1 ΚΠΔ) 47. Επίσης, γίνεται δεκτό από μέρος της θεωρίας ότι η αίτηση επανάληψης της διαδικασίας επεκτείνεται και στο πταίσμα που εκδικάσθηκε μαζί με το πλημμέλημα ή το κακούργημα (αναλογική εφαρμογή του άρ. 478 παρ. 1 ΚΠΔ) 48. Σε πλήρη αντίθεση βέβαια με την παραπάνω τάση αναλογικής εφαρμογής των διατάξεων που αφορούν τα ένδικα μέσα και στην επανάληψη της διαδικασίας, η νομολογία 49 δεν δέχθηκε την εφαρμογή του επεκτατικού αποτελέσματος των ενδίκων μέσων κατ' άρ. 469 ΚΠΔ και στους κατηγορουμένους που δεν υπέβαλαν αίτηση επανάληψης της διαδικασίας με το επιχείρημα ότι η αίτηση επανάληψης της διαδικασίας δεν είναι ένδικο μέσο αλλά έκτακτη διαδικασία. Στη θέση αυτή της νομολογίας απήντησε ο Καρράς, δεχόμενος ότι επιβάλλεται η αναλογική εφαρμογή του άρ. 469 ΚΠΔ και στην επανάληψη της διαδικασίας, με το ορθό επιχείρημα ότι «η δικαιοπολιτική θεμελίωση του επεκτατικού αποτελέσματος στην αρχή της ισότητας προδήλως θα πρέπει να ισχύει και στην αίτηση επανάληψης της διαδικασίας, αφού λόγοι ισότητας επιτάσσουν την επέκταση της βελτίωσης της θέσης και εκείνων των καταδικασθέντων που δεν την άσκησαν» 50. Β. Οι προϋποθέσεις παραδεκτού της αίτησης επανάληψης διαδικασίας υπέρ του καταδικασμένου 1. Γενικά: Η επανάληψη διαδικασίας συγκεντρώνει αρκετά γνωρίσματα των ενδίκων μέσων, κάτι που φαίνεται και από τις διατάξεις (άρ. 527 επ. ΚΠΔ) που ρυθμίζουν μεταξύ άλλων και τις προϋποθέσεις παραδεκτού της αίτησης. Σε αυτό το μέρος, θα εξετάσουμε ακριβώς τις προϋποθέσεις αυτές, την τήρηση των οποίων ελέγχει 47. Βλ. ενδεικτικά ΑΠ 2270/2002 ΠοινΛογ , ΑΠ 1704/2001 ΠοινΛογ , ΑΠ 372/1980 ΠοινΧρον , ΑΠ 700/1982 ΠοινΧρον , ΑΠ 422/1984 ΠοινΧρον Βλ. ΕφΛαρ 50/1978 ΠοινΧρον Επίσης, Τσιρίδη, ό.π., σ Αντίθετα όμως Μπουρόπουλου, Ερμηνεία ΚΠΔ, τ. β', σ Βλ. επίσης ΑΠ 291/1994 ΠοινΧρον που δεν δέχθηκε την εφαρμογή του επεκτατικού αποτελέσματος των ενδίκων μέσων κατ' άρ. 469 ΚΠΔ και στους κατηγορουμένους που δεν υπέβαλαν αίτηση επανάληψης της διαδικασίας με το επιχείρημα ότι αυτή δεν είναι ένδικο μέσο αλλά έκτακτη διαδικασία. 49. Βλ. ΑΠ 291/1994 ΠοινΧρον Καρρά, Ποινικό ό.π., σ

24 αυτεπάγγελτα το Δικαστήριο στο πλαίσιο της επανάληψης διαδικασίας υπέρ του καταδικασμένου, δηλαδή το επιτρεπτό της αίτησης, που αναφέρεται στο είδος της προσβαλλόμενης δικαιοδοτικής κρίσης (αμετάκλητη καταδικαστική ή αθωωτική απόφαση για κακούργημα ή πλημμέλημα) και στο δικαιούμενο κατά το νόμο πρόσωπο να υποβάλει τη σχετική αίτηση, την ύπαρξη εννόμου συμφέροντος στο δικαιούμενο πρόσωπο, την τήρηση των διατυπώσεων του νόμου και την ανυπαρξία παραίτησης 51. Εννοείται δε, πως για το παραδεκτό της αίτησης επανάληψης της διαδικασίας δεν απαιτείται η τήρηση ορισμένης προθεσμίας. 2. Η ύπαρξη αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης για πλημμέλημα ή κακούργημα: Σύμφωνα με τη διάταξη του άρ. 525 παρ. 1 ΚΠΔ απαραίτητη προϋπόθεση για την επανάληψη της διαδικασίας σε όφελος του καταδικασμένου είναι η ύπαρξη αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης για κακούργημα ή πλημμέλημα. α) Σύμφωνα με το άρ. 546 παρ. 2 ΚΠΔ, αμετάκλητη είναι η απόφαση κατά της οποίας δεν επιτρέπεται ένδικο μέσο ή το επιτρεπτό ένδικο μέσο δεν ασκήθηκε μέσα στη νόμιμη προθεσμία ή ασκήθηκε μεν εμπρόθεσμα και απορρίφθηκε. Αυτό σημαίνει ότι μία απόφαση είναι αμετάκλητη, όταν κατά το νόμο δε χωρεί εξ αρχής άσκηση ενδίκου μέσου κατά αυτής (π.χ. άρ. 518 παρ. 1 ΚΠΔ) ή όταν παρέρχεται η νόμιμη προθεσμία άσκησης του ή όταν το ασκηθέν ένδικο μέσο απορρίπτεται είτε ως απαράδεκτο είτε για άλλο λόγο 52 ή όταν ο δικαιούχος παραιτείται από ήδη ασκηθέν ένδικο μέσο 53 (ή από το δικαίωμα άσκησης ενδίκου μέσου). Στο σημείο αυτό, ανακύπτει το ζήτημα που σχετίζεται αφενός με το αν το αμετάκλητο πρέπει να αφορά όλα τα μέρη της δίκης (απολύτως αμετάκλητο) ή αρκεί να αναφέρεται μόνο στο δικαιούχο της αίτησης (σχετικώς αμετάκλητο) και αφετέρου αν πρέπει να αφορά όλα τα θέματα της δίκης (απολύτως αμετάκλητο) ή αρκεί να αναφέρεται μόνο προς ένα τμήμα του διατακτικού της (μερικώς αμετάκλητο). Όπως 51. Βλ. ΕφΠειρ 226/2010 ΠοινΧρον Βλ. ΑΠ 2134/2007 ΠοινΧρον Επίσης, Δασκαλόπουλου, Περί της «αμετακλήτου καταδικαστικής αποφάσεως» εν άρθρω 525 ΚΠΔ, Μέρος Πρώτον: Περί της έννοιας του αμετακλήτου, ΠοινΧρον , Μαργαρίτη Μ., ό.π., σ Βλ. ΑΠ 516/2013 τνπ nomos, που απέρριψε αίτηση επανάληψης ως απαράδεκτη, διότι ο αιτών δεν είχε παραιτηθεί νόμιμα από την ασκηθείσα έφεση του και άρα η προσβαλλόμενη απόφαση δεν είχε καταστεί ακόμα αμετάκλητη. 24

25 γίνεται δεκτό, το άρ. 525 παρ. 1 ΚΠΔ αναφέρεται στο σχετικώς 54 και στο μερικώς 55 αμετάκλητο. Έτσι, η απόφαση αρκεί να είναι αμετάκλητη μόνο ως προς τον καταδικασμένο που υποβάλλει την αίτηση, χωρίς να είναι απαραίτητο να ισχύει το ίδιο και για τους λοιπούς συγκαταδικασθέντες (π.χ. δύο συγκατηγορούμενοι καταδικάζονται τελεσίδικα και ο ένας παραιτείται από την ασκηθείσα αναίρεση, με συνέπεια η απόφαση να καθίσταται αμετάκλητη ως προς αυτόν). Επίσης, η απόφαση μπορεί να έχει καταστεί αμετάκλητη μόνο προς ένα τμήμα του διατακτικού και ειδικότερα ως προς το μέρος της ενοχής, το οποίο επιδιώκει να καταρρίψει ο καταδικασθείς με την αίτηση επανάληψης διαδικασίας 56. Αυτό υπαγορεύει το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου και της πολιτείας για την ορθή απονομή της ουσιαστικής δικαιοσύνης, που απαιτεί την ταχύτατη εκκαθάριση των ποινικών υποθέσεων και την άρση οποιουδήποτε πραγματικού σφάλματος. Αυτό το συμφέρον εξυπηρετείται αναμφίβολα από το σχετικώς και μερικώς αμετάκλητο, διότι διαφορετικά ο δικαιούμενος σε υποβολή αίτησης θα έπρεπε να αναμένει να καταστεί αμετάκλητη η απόφαση και για τους λοιπούς συγκατηγορούμενους του ή για το δικαιούχο σε άσκηση ενδίκου μέσου Εισαγγελέα ή για το μέρος του διατακτικού που αφορά την ποινή ή άλλα συναφή εγκλήματα 57. Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το αμετάκλητο της απόφασης δεν αίρεται από την άσκηση δεύτερης αίτησης αναίρεσης, η οποία είναι απαράδεκτη σύμφωνα με το άρ. 514 ΚΠΔ Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ. 328, Δασκαλόπουλου, Περί της «αμετακλήτου» ό.π., ΠοινΧρον , Ζησιάδη, ό.π., σ. 375, Κονταξή, ό.π., σ. 3330, Μαργαρίτη Λ., Πρακτική Εφαρμογή ό.π., ΠοινΔικ , του ίδιου, Εφαρμοσμένη ό.π., σ Δασκαλόπουλου, Περί της «αμετακλήτου» ό.π., σ. 9επ., Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ Επί συναφών εγκλημάτων, για όσα από αυτά η απόφαση έχει καταστεί αμετάκλητη, μπορεί να υποβληθεί αίτηση επανάληψης. Επίσης, σε περίπτωση που η ασκηθείσα αναίρεση γίνει δεκτή μόνο για κάποια απ τα συναφή, για τα εγκλήματα που δεν αναιρεσιβλήθηκαν, η απόφαση καθίσταται αμετάκλητη από τη δημοσίευση της σχετικής απόφασης του ΑΠ, βλ. και Δασκαλόπουλου, Περί της «αμετακλήτου» ό.π., ΠοινΧρον Δασκαλόπουλου, Περί της «αμετακλήτου» ό.π., ΠοινΧρον , ο οποίος τονίζει ότι η θέση αυτή δεν κλονίζεται από το ότι το σχετικώς αμετάκλητο μπορεί να ανατραπεί (όπως επί επεκτατικού αποτελέσματος), διότι η ουσία του αμετακλήτου δεν έγκειται στην αδυναμία ανατροπής του αλλά στο ότι καθιστά απρόσβλητη την απόφαση από ορισμένα πρόσωπα από εκείνα στα οποία αναφέρεται. Στο πλαίσιο αυτό, η ανατροπή του σχετικώς αμετάκλητου μπορεί να γίνει μόνο από τρίτο πρόσωπο και μόνο προς το συμφέρον του αμετάκλητα καταδικασθέντος, όπως επί επεκτατικού αποτελέσματος. 58. Βλ. ΑΠ 1596/1987 ΠοινΧρον , που τονίζει ότι το άρ. 546 παρ. 2 ΚΠΔ δεν κάνει καμιά διάκριση και ορίζει ότι «σε κάθε περίπτωση που κατά της καταδικαστικής αποφάσεως ασκήθηκε το επιτρεπόμενο ένδικο μέσο της αναιρέσεως και αυτό απορρίφθηκε για οποιοδήποτε λόγο καθίσταται αμετάκλητη και το αμετάκλητο αυτής ούτε αίρεται ή αναστέλλεται ή ηρεμεί από το ότι ο 25

26 Τέλος, ζήτημα δημιουργήθηκε στο παρελθόν σε σχέση με την επανάληψη διαδικασίας επί ερημοδικίας κατηγορούμενου που κλητεύθηκε ως γνωστής διαμονής. Σύμφωνα με το άρ. 432 παρ. 2 ΚΠΔ (όπως ίσχυε), ο κατηγορούμενος, που δεν εμφανιζόταν στην εκδίκαση του κακουργήματος, δικαζόταν σαν να ήταν παρών, και κατά της εκδοθείσας απόφασης δε χωρούσε κανένα ένδικο μέσο. Αν, όμως, συλλαμβανόταν ή εμφανιζόταν μόνος του, η υπόθεση εισαγόταν και πάλι για να συζητηθεί με την παρουσία του κατηγορουμένου. Το θέμα εν προκειμένω ήταν αν η απόφαση αυτή κατά της οποίας δε χωρεί κανένα ένδικο μέσο είναι αμετάκλητη ή όχι. Κατά τη νομολογία 59, αυτή η αίτηση επανάληψης διαδικασίας ήταν απαράδεκτη, καθώς η παραπάνω απόφαση δεν ήταν αμετάκλητη αλλά προσωρινής ισχύος, από τη στιγμή που η δίκη θα επαναλαμβανόταν με τη σύλληψη ή την εμφάνιση του κατηγορουμένου. Τμήμα της θεωρίας υιοθέτησε αυτή τη θέση 60, με εξαίρεση την περίπτωση που ο ερήμην καταδικασθείς αποβιώσει πριν τη νέα συζήτηση της υπόθεσης, οπότε η ερήμην καταδικαστική απόφαση θεωρείται πλέον αμετάκλητη, με αποτέλεσμα να μπορούν να υποβάλουν αίτηση επανάληψης διαδικασίας οι συγγενείς του (άρ. 527 παρ. 1 ΚΠΔ). Κατά άλλη άποψη 61 ωστόσο, η ερήμην εκδοθείσα καταδικαστική απόφαση θεωρήθηκε αμετάκλητη σύμφωνα με το άρ. 546 παρ. 2 ΚΠΔ, διότι κατά αυτής δεν επιτρεπόταν η άσκηση κανενός ένδικου μέσου. Κατά την ίδια θέση δε, το άρ. 432 παρ. 2 ΚΠΔ θέσπιζε απλώς δυνατότητα εκ νέου συζήτησης της υπόθεσης, χωρίς να αποκλείει το δικαίωμα για υποβολή αιτήματος επανάληψης της διαδικασίας 62. Πάντως, μετά το Ν. 3904/2010 ΚΠΔ, το σχετικό ζήτημα δεν μπορεί να ανακύψει, καθώς ο κατηγορούμενος δικάζεται σαν να είναι παρών και έχει στη διάθεση του τα ένδικα μέσα της έφεσης και της αναίρεσης, αλλά και το ένδικο καταδικασμένος άσκησε κατά αυτής δεύτερη αίτηση για αναίρεση της, η οποία σύμφωνα με τον τιθέμενο από το άρ. 514 ΚΠΔ και γενικώς για τα ένδικα μέσα ισχύοντα κανόνα δεύτερη αίτηση αναιρέσεως δεν επιτρέπεται και αν ασκηθεί είναι απαράδεκτη».έτσι Δανιήλ (σε Μαργαρίτη Λ.), ό.π., σ. 3313, Μαργαρίτη Λ., Πρακτική Εφαρμογή ό.π., ΠοινΔικ , του ίδιου, Εφαρμοσμένη ό.π., σ. 219, Μαργαρίτη Μ., ό.π., σ. 1105, Τσιρίδη, ό.π., ΝοΒ Βλ. ΑΠ 336/1994 ΠοινΧρον Δαλακούρα, Επανάληψη ό.π., σ. 330, Μαργαρίτη Μ., ό.π., σ Τσιρίδη, ό.π., ΝοΒ Κουτελιδάκη, Παρατηρήσεις στην ΑΠ 336/1994, ΠοινΧρον Σωστά εδώ ο Δαλακούρας, Επανάληψη ό.π., σ. 329, αντέταξε ότι το άρ. 432 παρ. 2 ΚΠΔ δε θέσπιζε δυνατότητα αλλά υποχρέωση νέας συζήτησης της υπόθεσης στα πλαίσια της εκπλήρωσης του κανόνα της κατ αντιμωλίαν διεξαγωγής της δίκης. Σύμφωνος προς την τελευταία θέση και ο Κωσταράς, Είναι αμετάκλητη η απόφαση του άρ ΚΠΔ;, ΠοινΧρον

27 βοήθημα της αίτησης ακυρώσεως διαδικασίας υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις (άρ. 435 ΚΠΔ), εφόσον επιθυμεί να επαναληφθεί η δίκη (χωρίς αυτή να διεξάγεται υποχρεωτικά με την εμφάνιση ή τη σύλληψή του). β) Καταδικαστική είναι η απόφαση που αναγνωρίζει ενοχή και επιβάλλει ποινή (στερητική της ελευθερίας ή χρηματική) 63. Με κριτήριο την επιβολή ποινής, γίνεται δεκτό πως δεν είναι καταδικαστική η απόφαση που δέχεται την τέλεση της πράξης, η οποία όμως δεν καταλογίζεται στο δράστη λόγω νοσηρής διατάραξης των πνευματικών λειτουργιών ή της συνείδησης του (άρ. 34 ΠΚ) 64, ή απαλλάσσει τον δράστη λόγω έμπρακτης μετάνοιας 65. Επίσης, δεν είναι καταδικαστική η απόφαση που απορρίπτει την έφεση ως ανυποστήρικτη 66 ή απαράδεκτη 67 ή την αίτηση ακυρώσεως διαδικασίας ως απαράδεκτη 68, που παύει οριστικά την ποινική δίωξη λόγω παραγραφής 69 ή κηρύσσει την ποινική δίωξη απαράδεκτη 70. Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι υποστηρίχθηκε και η άποψη ότι στο πεδίο της επανάληψης της διαδικασίας υπέρ του καταδικασθέντος, η έννοια της καταδικαστικής απόφασης πρέπει να έχει ευρύτερο περιεχόμενο περιλαμβάνοντας και εκείνες τις αποφάσεις, που αναγνωρίζουν ενοχή αλλά δεν επιβάλλουν ποινή ή απαλλάσσουν από την ποινή τον κατηγορούμενο για προσωπικό λόγο εξάλειψης του 63. Βλ. ενδεικτικά ΟλΑΠ 5/2000 ΠοινΔικ , ΑΠ 1042/2013 ΠοινΔικ , ΔιατΕισΠλημμΠειρ 56/2000 ΠοινΔικ , ΑΠ 572/1985 ΠοινΧρον Επίσης, Δασκαλόπουλου, Περί της «αμετακλήτου» ό.π., ΠοινΧρον , Μαργαρίτη Μ., ό.π.., σ. 1105, Μαργαρίτη Λ., Πρακτική Εφαρμογή ό.π., ΠοινΔικ , Τσιρίδη, ό.π., ΝοΒ Βλ. ενδεικτικά ΑΠ 1283/1989 ΠοινΧρον , ΑΠ 245/1971 ΠοινΧρον Μαργαρίτη Μ., ό.π., σ Βλ. ενδεικτικά ΑΠ 1510/2010 τνπ nomos, ΑΠ 1201/2005 ΠοινΧρον , ΑΠ 354/2003 ΠοινΔικ , ΑΠ 1656/2000 ΠοινΧρον , ΑΠ 1055/1990 ΠοινΧρον Βλ. ενδεικτικά ΑΠ 756/2007 τνπ nomos, ΑΠ 354/2003 ΠοινΛογ , ΑΠ 1648/2004 ΠοινΔικ Βλ. ενδεικτικά ΑΠ 1201/2005 ΠοινΧρον , ΑΠ 536/1994 ΠοινΧρον με παρατηρήσεις Σκορδαλού. 69. Βλ. ΑΠ 1576/1999 ΝοΒ , η οποία έκρινε την αίτηση επανάληψης διαδικασίας κατά αθωωθέντος και τόνισε πως απαιτείται αθωωτική απόφαση ή βούλευμα (που εξεδόθησαν δηλαδή ύστερα από ουσιαστική έρευνα της υπόθεσης). Έτσι, η απόφαση ή το βούλευμα που κηρύσσει την οριστική παύση της ποινικής δίωξης λόγω παραγραφής δεν είναι αθωωτικά και δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την επανάληψη της διαδικασίας. Βλ. και Ζαχαριάδη, Παρατηρήσεις στην ΑΠ 1576/1999 Υπερ , με σκεπτικό ότι εφόσον το δικαστήριο δεν υπεισέρχεται στην ουσία της υπόθεσης και άρα δεν ερευνά την ενοχή του κατηγορουμένου, δεν μπορεί να τεθεί ζήτημα καταδίκης. 70. Βλ. ΑΠ 1132/1993 ΠοινΧρον