ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ

Transcript

1 ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Ὑπό Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱ. Μ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως «Εἰς πόλιν ἤ εἰς Ρούμελην, ὅπου περιπατήσεις, παντοῦ ἀκούεις ὄνομα τό τῆς Προυσιωτίσσης» (Ἆσμα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ) Kυριακή 18 Σεπτεμβρίου 2011 Κυριακή Mετά τήν Ὕψωση, Εὐμενίου Γορτ., Ἀριάδνης μάρτ. Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου. Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΠΙΣΜΟΥ 1. Τό κήρυγμα, ἀδελφοί μου χριστιανοί, πού ἀκοῦτε κάθε Κυριακή στήν Θεία Λειτουργία, εἶναι μία ἱερή διακονία. Οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι καί ὅλοι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μᾶς διδάσκουν ὅτι πρέπει νά κηρύττουμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, γιά νά μαθαίνουν οἱ χριστιανοί τά ὡραῖα τῆς πίστεώς τους καί νά μποροῦν νά ἀντικρούουν τούς αἱρετικούς. Τούτη μάλιστα τήν ἐποχή πού ζοῦμε, περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλη προηγούμενη ἐποχή, οἱ αἱρέσεις ἔχουν πληθυνθεῖ καί οἱ αἱρετικοί ἔχουν θρασυνθεῖ καί θέλουν νά μᾶς ἐπιβάλουν τό ψέμα τους καί νά μᾶς ὑποτάξουν. Γι

2 αὐτό καί τά κηρύγματά μου θέλω νά εἶναι κατά τῶν αἱρέσεων γιά στηριγμό τῆς πίστης τῶν χριστιανῶν τοῦ ποιμνίου μου. 2. Στό σημερινό μου κήρυγμα θέλω νά σᾶς πῶ λίγα καί γενικά περί τῆς ἱστορίας τοῦ Παπισμοῦ καί παρακαλῶ νά τά προσέξετε. Στήν ἀρχή, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ἤμασταν ὅλοι ἑνωμένοι. Στήν Δύση καί στήν Ἀνατολή ἤμασταν ὅλοι Ὀρθόδοξοι. Οἱ Πάπες τῆς Δύσης ἦταν Ὀρθόδοξοι. Ὅλοι ξέρουμε ἀπό τήν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας πόσο ἡ παλαιά Ρώμη ὑποστήριξε τούς ἀγῶνες τῶν ἁγίων Πατέρων καί μάλιστα τούς ἀγῶνες τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου ἐναντίον τῶν αἱρέσεων. Καί ἡ παλαιά Ρώμη εἶχε κοινωνία καί ἑνότητα μέ τήν νέα Ρώμη, τήν Κωνσταντινούπολη, καί μέ ὅλα τά Ὀρθόδοξα Πατριαρχεῖα. 3. Ἀλλά στό προσκήνιο ἐμφανίστηκαν οἱ Φράγκοι. Ποιοί ἦταν αὐτοί; Αὐτοί ἦταν ἕνας λαός βάρβαρος καί ἀπολίτιστος μέ ἰσχυρό στρατό καί δύναμη καί μέ καταστρωμένο σχέδιο κυριαρχίας. Ἤθελαν νά κυριαρχήσουν στήν Εὐρώπη, ἤθελαν νά καταλάβουν τόν Παπικό θρόνο καί νά ἀνασυστήσουν τήν Δυτική Αὐτοκρατορία καί ἔπειτα νά ἐξοντώσουν τήν Ἀνατολική Αὐτοκρατορία, τήν λεγόμενη Ρωμηοσύνη. Οἱ Φράγκοι αὐτοί ἦταν εἰδωλολάτρες πρῶτα καί ἔπειτα ἔγιναν χριστιανοί. Ὅμως, παρά τό ὅτι ἔγιναν χριστιανοί καί παρίσταναν τόν Ὀρθόδοξο, δέν ἐγκατέλειψαν τίς φράγκικες εἰδωλολατρικές δεισιδαιμονίες τους καί ἤθελαν νά ἀναμίξουν τήν Ὀρθοδοξία μέ αὐτές. Σάν Ὀρθόδοξοι πού παριστάνονταν εἶχαν δική τους ἱεραρχία καί μάλιστα ἤθελαν νά καταλάβουν τόν Παπικό θρόνο καί νά ἐπιβληθοῦν στήν δυτική χριστιανοσύνη. 4. Γιά νά δεῖτε, ἀδελφοί, ἄν αὐτοί οἱ Φράγκοι εἶναι ἤ δέν εἶναι Ὀρθόδοξοι, σᾶς λέγω τό ἑξῆς: Τό ἔτος 794 μ.χ. ἡ ἱεραρχία τους κατεδίκασε τήν Ζ Οἰκουμενική Σύνοδο, αὐτήν τήν Σύνοδο πού θέσπισε νά τιμοῦμε τά ἅγια εἰκονίσματα. Καί τό ἔτος πάλι 809 μ.χ. ἡ ἱεραρχία τῶν Φράγκων πρόσθεσε τό «Φιλιόκβε» στό «Πιστεύω», τήν αἵρεση δηλαδή ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐκπορεύεται καί ἀπό τόν Υἱό, ὄχι μόνο ἀπό τόν Πατέρα, ὅπως μᾶς τό εἶπε ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός (Ἰωάν. 15,26). Τότε ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι, καί τῆς Ανατολῆς καί τῆς Δύσεως, διαμαρτυρήθηκαν γι αὐτό. Μάλιστα ὁ τότε Ὀρθόδοξος Πάπας τῆς Ρώμης Λέων Γ, γιά ἀντίδραση καί διαμαρτυρία, χάραξε σέ δύο ἀργυρές πλάκες τό Σύμβολο τῆς Πίστεως, χωρίς τήν προσθήκη τοῦ «Φιλιόκβε», καί τό τοποθέτησε στόν ναό τοῦ Ἁγίου Πέτρου, «γιά φύλαξη τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως», ὅπως ἔγραψε. Καί ὄχι μόνον αὐτό, ἀλλά κατά τήν Η Οἰκουμενική Σύνοδο, τό 879 μ.χ. οἱ Ὀρθόδοξοι τῆς Ἀνατολῆς, ὑπό τήν ἡγεσία τοῦ ἁγίου Φωτίου, καί οἱ Ὀρθόδοξοι τῆς Δύσης, ὑπό τήν ἡγεσία τοῦ Πάπα Ἰωάννου τοῦ Η, καταδίκασαν τήν προσθήκη τοῦ «Φιλιόκβε» καί ἀναθεμάτισαν τούς Φράγκους, πού τόλμησαν τήν προσθήκη αὐτή. Φαίνεται καθαρά τώρα ὅτι οἱ Φράγκοι εἶναι ἑτερόδοξοι καί αἱρετικοί. Ὥστε: Στήν Δύση καί τήν Ἀνατολή ἀπό τήν μιά μεριά ἔχουμε τούς 2

3 Ὀρθοδόξους καί ἀπό τήν ἄλλη μεριά, στήν Δύση, ἔχουμε τούς αἱρετικούς Φράγκους. 5. Τήν ἐποχή αὐτή πού μιλᾶμε οἱ Φράγκοι ἐπίσκοποι ἔκαναν τρομερούς διωγμούς ἐναντίον τῶν Ὀρθοδόξων ἐπισκόπων, κατηγορώντας τους ὅτι ἔχουν πέσει σέ λάθη καί ὅτι δέν ἔχουν καλή θεολογία, ἐνῶ ἡ δική τους θεολογία, ἡ φράγκικη, αὐτή εἶναι ἡ καλή καί σωστή. Τελικά, χριστιανοί μου, γιά νά μήν τά πολυλέγω, τό 1014 μ.χ. οἱ Φράγκοι εἶχαν καταφέρει πιά νά ἐπιβληθοῦν στόν Ὀρθόδοξο Παπικό Θρόνο τῆς Δύσης καί νά κάνουν δικό τους ἰταλόφραγκο Πάπα, τόν Βενέδικτο Η. Αὐτός, σάν προερχόμενος ἀπό τούς Φράγκους, ἔβαλε στό Σύμβολο τῆς Πίστεως τό «Φιλιόκβε» καί ἔτσι, μέ τήν πράξη του αὐτή, ἀποκόπηκε ἀπό τά ὀρθόδοξα Πατριαρχεῖα τῆς Ἀνατολῆς. Ὁ Πάπας τῆς Δύσεως δέν εἶναι Ὀρθόδοξος, ὅπως οἱ προηγούμενοί του, ἀλλά εἶναι αἱρετικός Φραγκόπαπας. Κόπηκε ἀπό τήν Ἐκκλησία καί αὐτός καί ὅλη ἡ ἱεραρχία του καί ὅλοι οἱ Χριστιανοί τῆς Δύσεως, οἱ ἑνωμένοι μαζί του. Πρόκειται γιά Σχίσμα, τό ὁποῖο ἔγινε ὁριστικό τό 1054 μ.χ., τότε πού ἔχουμε καί τά ἀναθέματα. 6. Ἀπό τά παραπάνω σύντομα πού εἶπα, ἀδελφοί Χριστιανοί, φαίνεται πολύ καθαρά, πρῶτον μέν, ὅτι οἱ σημερινοί Ρωμαιοκαθολικοί, ὅπως τούς λέγουν, δέν εἶναι οἱ ἴδιοι μέ τούς παλαιούς Ὀρθόδοξους Χριστιανούς τῆς Δύσης. Ἐκεῖνοι ἦταν πραγματικά Ὀρθόδοξοι, ἀλλά τοῦτοι οἱ σημερινοί εἶναι κακόδοξοι, εἶναι αἱρετικοί. Εἶναι Φράγκοι, γιατί Φράγκος Πάπας τούς κυριάρχησε καί τούς νόθευσε τό «Πιστεύω». Καί αὐτοί τό δέχτηκαν καί τό δέχονται ἀκόμη. Καί ἐμεῖς τούς λέμε καί τούς παρακαλᾶμε νά διώξουν τίς φράγκικες αἱρέσεις καί νά ἑνωθοῦμε πάλι ὡς Ὀρθόδοξοι, ἀλλά αὐτοί μέχρι τώρα καμμιά μετάνοια. Καί ὄχι μόνο δέν μετανοοῦν οἱ Φράγκοι Πάπες, ἀλλά εἶναι θρασεῖς καί κάνουν βήματα πρός ἐμᾶς, ἐπιδιώκοντες νά κάνουν καί ἐμᾶς νά φραγκέψουμε, νά δεχθοῦμε δηλαδή καί ἐμεῖς τίς πλάνες τους. Αὐτό γι αὐτούς σημαίνει «ἕνωση». Τό ἄλλο πού φαίνεται ἀπό τά ὅσα σᾶς εἶπα παραπάνω εἶναι ὅτι οἱ Ρωμαιοκαθολικοί δέν ἀποτελοῦν Ἐκκλησία. Ἡ Ἐκκλησία, ἀδελφοί μου, εἶναι ΜΙΑ, ὅπως μία εἶναι ἡ ἀλήθεια, ἐνῶ τά ψέματα εἶναι πολλά. Οἱ Ρωμαιοκαθολικοί μέ τίς φράγκικες αἱρέσεις τους κόπηκαν ἀπό τήν Ἐκκλησία καί ἀναθεματίστηκαν ἀπό τά Ὀρθόδοξα Πατριαρχεῖα. Δέν ἀποτελοῦν λοιπόν Ἐκκλησία, δέν βγάζουν ἁγίους. Εἶναι ἁπλῶς μιά κοσμική καί πολιτική ἐξουσία, πού ἀποβλέπει σέ μία παγκόσμια κυριαρχία, ὅπως παλαιά οἱ Φράγκοι, ἀπό τούς ὁποίους προῆλθαν. Ἔτσι ἐξηγοῦνται οἱ ἐπισκέψεις καί οἱ διεισδύσεις τοῦ Πάπα στήν Ἀνατολική Εὐρώπη, στά Βαλκάνια καί στόν χῶρο τῆς Ὀρθοδοξίας. Θέλει νά μᾶς ὑποτάξει. Δέν θά τοῦ περάσει! Μέ πολλές εὐχές Ὁ Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας 3

4 ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ (Σέ συνέχειες) Η ΙΕΡΩΣΥΝΗ Ἐρ.: Τί εἶναι ἡ ἱερωσύνη; Ἀπ.: Ἡ ἱερωσύνη εἶναι ἕνα Μυστήριο κατά τό ὁποῖο μέ τήν ἐπίθεση τῶν χειρῶν τοῦ Ἐπισκόπου καί τήν ἐπίκληση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καθιερώνονται οἱ λειτουργοί τῆς Ἐκκλησίας, γιά νά τελοῦν τά ἱερά Μυστήρια καί νά ποιμαίνουν τό ποίμνιο τοῦ Χριστοῦ. «Ἔτσι πρέπει νά μᾶς θεωροῦν οἱ ἄνθρωποι, σάν ὑπηρέτες τοῦ Χριστοῦ καί οἰκονόμους τῶν μυστηρίων τοῦ Θεοῦ» (Α Κορ. 4, 1). Καί πρός τούς Ἐπισκόπους μιλώντας πάλι ὁ Παῦλος λέει: «Προσέχετε τούς ἑαυτούς σας καί ὁλόκληρο τό ποίμνιο, στό ὁποῖο τό Πνεῦμα τό Ἅγιο σᾶς ἔβαλε ἐπισκόπους, γιά νά ποιμαίνετε τήν Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ, τήν ὁποία ἀπέκτησε μέ τό δικό Του Αἷμα» (Πράξ. 20, 28). Ἐρ.: Τί σημαίνει «νά ποιμαίνουν τό ποίμνιο τοῦ Χριστοῦ»; Ἀπ.: Σημαίνει νά καθαγιάζουν μέ τά Μυστήρια τόν λαό τοῦ Θεοῦ καί νά τοῦ διδάσκουν τήν πίστη καί τήν εὐσέβεια. Ἐρ.: Πόσοι βαθμοί ἱερωσύνης ὑπάρχουν; Ἀπ.: Τρεῖς: Τοῦ ἐπισκόπου, τοῦ πρεσβυτέρου καί τοῦ διακόνου. Ἐρ.: Ποιά εἶναι ἡ διαφορά μεταξύ αὐτῶν; Ἀπ.: Ὁ διάκονος διακονεῖ, ὑπηρετεῖ στήν τέλεση τῶν Μυστηρίων ὁ ἱερέας ὁ πρεσβύτερος τελεῖ τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας ὁ Ἐπίσκοπος ὄχι μόνο τελεῖ ὁ ἴδιος τά Μυστήρια, ἀλλά ἔχει ἐπίσης τήν ἐξουσία νά δίνει καί σέ ἄλλους τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μέ τήν ἐπίθεση τῶν χειρῶν του, νά τελοῦν τά ἱερά Μυστήρια. Δηλαδή ὁ Ἐπίσκοπος ἔχει, μόνο αὐτός, τήν ἐξουσία τῆς χειροτονίας. Περί τῆς ἐξουσίας τοῦ Ἐπισκόπου ὁ Παῦλος γράφει στόν Τίτο: «Γιά τόν σκοπό αὐτό σέ ἄφησα στήν Κρήτη, γιά νά διορθώσεις τά ἐλλιπῆ καί νά ἐγκαταστήσεις σέ κάθε πόλη πρεσβυτέρους, ὅπως ἐγώ σέ διέταξα» (Τίτ. 1, 5). Καί πρός τόν Τιμόθεο ὁ Παῦλος πάλι λέει: «Κανένα μή χειροτονεῖς γρήγορα» (Α Τιμ. 5, 22). Ἐρ.: Ἀφοῦ ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει ὅτι ἕνας εἶναι ὁ μεσίτης μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων, ὁ Ἰησοῦς Χριστός (βλ. Α Τιμ. 2,5), τί χρειάζονται οἱ ἱερεῖς; Ἀπ.: Πραγματικά μιά εἶναι ἡ ἱερωσύνη στήν Ἐκκλησία, ἡ ἱερωσύνη τοῦ Χριστοῦ, οἱ δέ τρεῖς βαθμοί ἱερωσύνης πού ἀναφέραμε, τοῦ διακόνου, τοῦ πρεσβυτέρου 4

5 καί τοῦ Ἐπισκόπου, εἶναι συμμετοχή, κατ ἀνάλογο βαθμό καί κατά εἰδικό τρόπο, στήν μιά ἱερωσύνη τοῦ Χριστοῦ. Ἐρ.: Γιατί ὁ διάκονος, πρεσβύτερος καί Ἐπίσκοπος, ἔχουν κατά εἰδικό τρόπο συμμετοχή στήν ἱερωσύνη τοῦ Χριστοῦ; Ἀπ.: Γιατί κατά γενικό τρόπο ὅλα τά βαπτισμένα μέλη τῆς Ἐκκλησίας μετέχουν στήν ἐξουσία καί τήν δύναμη τῆς ἱερωσύνης τοῦ Χριστοῦ. Αὐτήν τήν σημασία ἔχει τό «βασίλειον ἱεράτευμα» (Α Πέτρ. 2, 5.9. Ἀποκ. 1, 6. 5, 10), πού ἀναφέρεται σ ὅλους τούς πιστούς. «Ἡ χαρισματική ἐξουσία τῆς ἱερωσύνης, πού κάνει δυνατή τήν ἕνωση τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας μέ τόν Θεό, συγκροτεῖ ὅλο τό σῶμα (τῆς Ἐκκλησίας) καί διακλαδίζεται σέ γενική καί εἰδική ἱερωσύνη. Πρόκειται γιά μιά ἱερωσύνη, τήν ἱερωσύνη τοῦ Χριστοῦ πού εἶναι ὀργανικά συνδεδεμένη μέ τό ἐκκλησιαστικό σῶμα. Μέσα σέ τούτη τή γενική ἱερωσύνη φύεται τό εἰδικό χάρισμα πού τό ἔχουν μέ τήν χειροτονία ὁ ἐπίσκοπος, ὁ πρεσβύτερος καί ὁ διάκονος. Ἡ εἰδική ἱερωσύνη τοῦ ἐπισκόπου, τοῦ πρεσβυτέρου καί τοῦ διακόνου εἶναι χαρισματική λειτουργία πού κάνει δυνατή τήν αὔξηση καί προκοπή τοῦ σώματος (τῆς Ἐκκλησίας). Ἔτσι δέν ὑπάρχει πιά οὔτε μεσιτική οὔτε κυριαρχική ἐξουσία ἀπό τήν πλευρά τῶν κατόχων τοῦ χαρίσματος τῆς ἱερωσύνης. Ἄλλωστε τό εἰδικό αὐτό χάρισμα ἐνεργοποιεῖται μόνο μέσα στό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, στό σύνολο τοῦ λαοῦ, θά λέγαμε, καί μέ κανένα τρόπο ἔξω ἀπ αὐτό. Δέν μπορεῖ νά διακριθεῖ σάν κάτι αὐτόνομο, γιατί εἶναι ἡ κεντρική λειτουργία τοῦ σώματος...ἔτσι ἡ εἰδική ἱερωσύνη εἶναι ἐνταγμένη λειτουργικά στήν γενική ἱερωσύνη ὅλου τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας» (Ματσούκας, Δογματική, σ ). Ἐρ.: Μπορεῖ ὁ καθένας νά χειροτονηθεῖ καί νά λάβει τό εἰδικό χάρισμα τῆς ἱερωσύνης; Ἀπ.: Ὑπάρχουν καί κωλύματα καί ὅποιος βαρύνεται μέ αὐτά δέν ἐπιτρέπεται νά χειροτονηθεῖ. Ἐρ.: Ποιά εἶναι τά κωλύματα ἱερωσύνης; Ἀπ.: Παραθέτουμε ὅσα γράφει ὁ ἀείμνηστος πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντῖνος Καλλίνικος: «Εἰς ἱερωσύνην δέν γίνεται δεκτός ὁ ἀσεβής, ὁ αἱρετικός, ὁ ἀποστάτης. Οὐδέ ὁ γόης καί ὁ περί τά σκότια καταγινόμενος. Οὐδέ ὁ κλέπτης, ὁ τυμβωρύχος καί ὁ ἱερόδουλος. Οὐδέ ὁ μοιχός καί ὁ πόρνος. Οὐδέ ὁ μετά χήρας ἤ διεζευγμένης ἤ ἐλαφρῶν ἠθῶν συνεζευγμένος. Οὐδέ ὁ δίγαμος. Οὐδέ ὁ τυφλός ἤ κωφός. Οὐδέ ὁ μήπω τήν κανονικήν ἡλικίαν κεκτημένος. Οὐδέ ὁ νεοφώτιστος ἤ ὁ τῶν κλινικῶν δεχθείς βάπτισμα. Οὐδέ ὁ ψευδορκήσας καί μάλιστα ἐπί δημοσίου δικαστηρίου. Οὐδέ ὁ ὁπωσδήποτε τήν ὑπόληψιν αὐτοῦ χράνας καί τάς συνειδήσεις τῶν χριστιανῶν σκανδαλίσας. Οὐδέ ὁ ἀναλφάβητος καί ἀθεολόγητος, ἵνα μή ὁ 5

6 τυφλός γίνῃ τῶν τυφλῶν ὁδηγός. Οὐδέ τέλος ὁ κατά τό σῶμα ἤ τό ἦθος ἤ τήν ὑπόληψιν ἤ τήν διάνοιαν μή τετράγωνος καί ὁλόκληρος. Ἀλλά τίς λοιπόν δικαιοῦται εἰς τάς ἱερατικάς νά συγκαταριθμηθῇ τάξεις; Ὁ ἀρτιμελής. Ὁ τάς φρένας καί τό ἦθος πλήρης. Ὁ τοὐλάχιστον κατά τήν φρόνησιν, ἐάν μή τήν τρίχα, πολιός. Ὁ παρά τῶν ἔξωθεν ἔχων μαρτυρίαν ἀγαθήν. Ὁ μονόγαμος, καί τοῦτο μόνον ἐπί πρεσβυτέρου, διακόνου καί τῶν ἐπιλοίπων, διότι ὁ ἐπισκοπῆς ὀρεγόμενος ἀνάγκη, κατά τήν κρατήσασαν τάξιν, νά λαμβάνηται ἤ ἐκ τῶν παρθένων ἤ ἐκ τῶν σωφρόνων.* Ὁ κατά τό παράδειγμα τῶν μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ καταλλήλως ἐπί χρόνον προπαιδευθείς, διά νά εἶναι ἱκανός καί τό ποίμνιον νά φωτίζῃ καί τούς ἀντιλέγοντας νά ἀποστομώνῃ. Ὁ ὑψηλότερα τῶν ἄλλων κατά τήν ἠθικήν ἱστάμενος καί ἁγνότητα βίου ἐγκεκομβωμένος καί θείου ζήλου ἐμπεφορημένος καί χρημάτων κρείττων καί κοινωνικῶν ψευδῶν ὑπέρτερος. Ὁ τάς Γραφάς καί τούς Πατέρας μελετῶν καί δι ἐνδελεχοῦς προσευχῆς μετά τοῦ θείου ἐπικοινωνῶν. Ὁ ὄχι σιμωνιακῶς ἤ τῇ εὐνοίᾳ κοσμικῶν ἀρχόντων συλήσας τήν χάριν καί εἰσπηδήσας ἀπό τό παράθυρον, ἀλλ ὁ δυνάμει τῶν οἰκείων προσόντων εἰσελθών διά τῆς θύρας». (Ὁ Χριστιαν. Ναός..., σ ). Ἐρ.: Εἶναι δεκτή ἡ ἱερωσύνη τῶν αἱρετικῶν ἤ σχισματικῶν, ὅταν προσέρχονται στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία; Ἀπ.: Κατά τήν πίστη μας ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος δέν ἐνεργεῖ ἔξω ἀπό τήν μία, ἀληθινή Ἐκκλησία, ἡ ὁποία εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος εἶπε ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ὅπου εἶναι ἡ Ἐκκλησία («Udi Ecclesia, ibi et Spiritus Sanctus»). Ἔτσι, λοιπόν, κατ ἀρχήν δέν μποροῦμε νά παραδεχτοῦμε κανένα Μυστήριο τελούμενο ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία μας. Ἔτσι οἱ ἅγιοι Πατέρες μας ἀποδοκιμάζουν τά μυστήρια τῶν αἱρετικῶν καί σχισματικῶν. Καί ὁ 46ος Κανόνας τῶν ἁγίων Ἀποστόλων διατάσσει καθαίρεση στόν Ἐπίσκοπο ἤ τόν Πρεσβύτερο πού δέχεται ὡς νόμιμο τό βάπτισμα τῶν αἱρετικῶν: «Ἐπίσκοπον ἤ πρεσβύτερον αἱρετικῶν δεξαμένους βάπτισμα ἤ θυσίαν, καθαιρεῖσθαι προστάσσομεν. Τίς γάρ συμφώνησις Χριστῷ πρός βελίαρ; Ἤ τίς μερίς πιστῷ μετά ἀπίστου;». Καί ὁ Μ. Βασίλειος λέει ὁμοίως γιά τό θέμα αὐτό ὅτι δέν ἀναγνωρίζει ἐπίσκοπο χειροτονηθέντα ἀπό αἱρετικούς: «Οὐκ οἶδα ἐπίσκοπον μηδέ ἀριθμήσαιμι ἐν ἱερεῦσι Χριστοῦ τόν παρά τῶν βεβήλων χειρῶν ἐπί καταλύσει τῆς πίστεως εἰς προστασίαν προβεβλημένον. Αὕτη ἐστίν ἡ ἐμή κρίσις» (Ἐπιστολή 240, 3). Ἐνῶ αὐτή εἶναι ἡ θεωρητική βάση, ὅτι εἶναι ἄδεκτα τά μυστήρια τῶν αἱρετικῶν, ὅμως στήν πράξη ἡ Ἐκκλησία μας καί παλαιότερα καί τώρα δέχεται τά μυστήρια πολλῶν αἱρετικῶν, πού προσέρχονται σ αὐτή. Συμβαίνει δέ πολλές φορές τῶν ἴδιων αἱρετικῶν, ἄλλοτε νά δέχεται τά μυστήρια καί ἄλλοτε ὄχι. 6

7 Ἐρ.: Πῶς συμβαίνει αὐτή ἡ διαφωνία θεωρίας καί πράξης στήν Ἐκκλησία καί νά γίνονται δεκτά τά μυστήρια τῶν αἱρετικῶν; Ἀπ.: Τό πράγμα ἐξηγεῖται κατά τόν Μέγα Βασίλειο διά τῆς οἰκονομίας. Κατ οἰκονομίαν μόνο γίνονται δεκτά τά μυστήρια τῶν αἱρετικῶν ἤ σχισματικῶν πού προσέρχονται στήν Ἐκκλησία. Δηλαδή: Ἄν καί μόνο ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ταμιοῦχος τῆς θείας Χάριτος, ὅμως μπορεῖ νά ἀναγνωρίσει τά μυστήρια τῶν ἐρχομένων σ Αὐτή αἱρετικῶν, χάρη τῶν ἀγαθῶν πού θά λάβουν ἀπό τήν προσέλευσή τους αὐτή ἤ πρός ἀποτροπή μεγαλύτερου κακοῦ τά δέχεται δέ ἡ Ἐκκλησία μας στήν περίπτωση αὐτή τά μυστήρια τῶν αἱρετικῶν οἰκονομικά ἤ συγκαταβατικά, χωρίς ὅμως καί νά τά πιστεύει ὅτι ἔχουν ἀπό τήν ἀρχή ἐγκυρότητα. Ἡ Ἐκκλησία μας, ἀκριβῶς μέ τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού ἔχει, εἶναι κυρίαρχος τῶν μυστηρίων τῶν αἱρετικῶν καί μπορεῖ κατά τίς περιστάσεις νά τά μεταβάλει ἀπό φύσει μή ἄκυρα σέ ἔγκυρα 75. Ἐρ.: Ἐπαναλαμβάνεται ἡ χειροτονία σ ἕναν χειροτονημένο; Ἀπ.: Ὄχι! Ἡ Χάρη τῆς ἱερωσύνης μεταδίδεται μιά φορά σέ ἕνα πρόσωπο, δέν ἐπιτρέπεται δέ ἡ ἀναχειροτόνησή του. Ὁ 68ος Κανόνας τῶν ἁγίων Ἀποστόλων λέει: «Εἴ τις ἐπίσκοπος ἤ πρεσβύτερος ἤ διάκονος δευτέραν χειροτονίαν δέξηται καθαιρείσθω καί αὐτός καί ὁ χειροτονήσας». Ἐρ.: Γιατί δέν ἐπαναλαμβάνεται ἡ χειροτονία; Ἀπ.: Ἡ ἱερωσύνη, ὅπως καί τό βάπτισμα, δέν ἐπαναλαμβάνονται σ ἐκεῖνον πού τά δέχτηκε μιά φορά, γιατί, ὅπως ἑρμηνεύει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης, τά Μυστήρια αὐτά γίνονται εἰς τύπον τοῦ θανάτου τοῦ Κυρίου, πού ἔγινε μιά φορά. Καί οἱ βαπτιζόμενοι βαπτίζονται στόν θάνατο τοῦ Κυρίου, ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος (βλ. Ρωμ. 6, 3) καί οἱ ἱερεῖς πάλι, κι ἄν ἐκπέσουν ἀπό τήν ἱερωσύνη, δέν χειροτονοῦνται γιά δεύτερη φορά, ἐπειδή ἐκτυπώνουν τόν πρῶτο καί μέγα Ἱερέα, ὁ Ὁποῖος «μπῆκε μιά γιά πάντα στά Ἅγια τῶν ἁγίων καί ἐξασφάλισε αἰωνία λύτρωση», ὅπως λέει ὁ Παῦλος (Ἑβρ. 9, 12). Δέν ἀναχειροτονεῖται, λοιπόν, ὁ ἱερεύς, γιατί εἶναι ἀδιάπτωτη ἡ ἱερωσύνη στόν Χριστό, τοῦ Ὁποίου τύπος εἶναι ὁ ἱερέας.ἤ, ἡ ἱερωσύνη ἔχει «ἀνεξάλειπτο» χαρακτήρα, ὅπως λέγουν οἱ θεολόγοι. (Βλ. Πηδάλιον, Ἔκδοση Ρηγοπούλου, σ. 90). Ἐρ.: Πῶς πρέπει νά τιμᾶμε τούς Ἐπισκόπους καί ἱερεῖς; Ἀπ.: Ἐπειδή τό ἀξίωμα τῶν Ἐπισκόπων καί τῶν ἱερέων εἶναι μέγα, μέγας πρέπει νά εἶναι καί ὁ σεβασμός μας καί ἡ τιμή μας πρός αὐτούς. Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης λέει: «Ὁ Ἐπίσκοπος καί Ἀρχιερεύς εἰς τύπον ὤν τοῦ Κυρίου καί κεφαλή τοῦ τῆς Ἐκκλησίας σώματος αἰσθητή λογιζόμενος, πρέπει νά ἀπολαμβάνῃ περισσοτέραν ἀπό τούς ἄλλους ἱερωμένους τιμήν» (εἰς τήν ἑρμηνεία του 7

8 στόν ΝΕ Κανόνα τῶν ἁγίων Ἀποστόλων). Καί ὁ Γέροντας Σιλουανός λέει περί τοῦ Ἐπισκόπου: «Καί τί νά ποῦμε γιά τόν ἐπίσκοπο; Στούς ἐπισκόπους δόθηκε ἡ μεγάλη χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος αὐτοί τοποθετήθηκαν πάνω ἀπ ὅλους καί σάν ἀετοί ἀνεβαίνουν στά ὕψη καί ἀπό ἐκεῖ ἀτενίζουν τό ἀτέλειωτο διάστημα καί μέ θεολογική γνώση ποιμαίνουν τήν ποίμνη τοῦ Χριστοῦ. Τό Ἅγιο Πνεῦμα, ὅπως εἴπαμε, τοποθέτησε τούς ἐπισκόπους στήν Ἐκκλησία γιά νά ποιμαίνουν τό ποίμνιο τοῦ Κυρίου. Κι ἄν τό θυμόνταν αὐτό οἱ ἄνθρωποι, θ ἀγαποῦσαν μέ μεγάλη ἀγάπη τούς ποιμένες κι ἡ ψυχή τους θά χαιρόταν καί μόνο μέ τήν ἐμφάνιση ἑνός ποιμένα. Ὅποιος ἔχει μέσα του τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, αὐτός ξέρει γιά τί μιλῶ. Ἕνας ταπεινός καί πράος ἄνθρωπος περπατοῦσε μέ τή γυναίκα του καί τά τρία παιδιά του. Στό δρόμο τους συνάντησαν ἕναν ἀρχιερέα πού περνοῦσε πάνω στ ἀμάξι του κι ὅταν ὁ χωρικός ὑποκλίθηκε μ εὐλάβεια πρός αὐτόν, τότε εἶδε τόν ἀρχιερέα πού τόν εὐλογοῦσε νά περιβάλλεται ἀπό τή φωτιά τῆς χάρης». (Ὁ Γέροντας Σιλουανός. Ἔκδοσις Ἱ. Μ. Τιμίου Προδρόμου. Ἔσσεξ Ἀγγλίας, σ ). Καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ ἱερέας τῆς Κροστάνδης λέει περί τοῦ Ἐπισκόπου: «Ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι στήν ἐπαρχία του, μετά τόν Θεό καί τήν Θεοτόκο, ἡ πηγή τοῦ ἁγιασμοῦ γιά ὅλους τούς χριστιανούς τοῦ ποιμνίου του καί γι αὐτό πρέπει ὅλοι νά τόν ἔχουν σέ μεγάλη ὑπόληψι καί ἀγάπη σάν τόν πληρέστερον τελεσιουργό τῶν ἁγίων μυστηρίων». (Ὁ π. Ἰωάννης τῆς Κροστάνδης, Ἔκδοσις Ἱερᾶς Μονῆς Παρακλήτου, σ. 113). Περί τῆς τιμῆς πρός τούς ἱερεῖς ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός ἔλεγε: «Οἱ κοσμικοί νά τιμᾶτε τούς ἱερεῖς σας καί ἄν τύχῃ ἕνας ἱερεύς καί ἕνας βασιλεύς, τόν ἱερέα νά προτιμήσῃς καί ἄν τύχῃ ἕνας ἱερεύς καί ἕνας ἄγγελος, τόν ἱερέα νά προτιμήσῃς, διότι ὁ ἱερεύς εἶνε ἀνώτερος ἀπό τούς ἀγγέλους. Ὁ δέ ἱερεύς ὁποῦ θέλει τό καλόν του, νά διαβάσῃ τόν Νόμον, νά καταλάβῃ τό χρέος του. Διά τούς ἁγίους ἱερεῖς δέν ἔχω νά σᾶς πῶ τίποτε. Ἐγώ ἔχω χρέος ὅταν ἀπαντήσω ἱερέα νά σκύψω νά τοῦ φιλήσω τά χέρια καί νά τόν παρακαλέσω νά παρακαλῇ τόν Θεόν διά τάς ἁμαρτίας μου. Διότι ὅλος ὁ κόσμος νά παρακαλέσῃ τόν Θεόν δέν δύναται νά τελειώσουν τά Ἄχραντα Μυστήρια, καί ἕνας ἱερεύς, ἔστω καί ἁμαρτωλός, δύναται μέ τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νά τά τελειώσῃ». Συνιστοῦσε δέ ὁ ἅγιος στόν λαό νά προσέχουν νά μή κατηγοροῦν τούς ἱερεῖς ἔλεγε: «Νά προσέχετε, ἀδελφοί μου, οἱ κοσμικοί νά μή κατηγορῆτε τούς παπάδες σας, νά μή τούς ὑβρίζετε καί νά μή τούς παραμελῆτε, διότι βάνετε φωτιά καί καίεσθε διότι οἱ παπάδες εἶνε ἀνώτεροι καί ἀπό τούς ἀγγέλους καί ἀπό τούς βασιλεῖς. Ἐγώ, ἀδελφοί μου, ἡ 8

9 γνώμη μου ἔτσι μέ λέγει νά κάμω. Ἐάν ἀπαντῶ ἕνα παπᾶ καί ἕνα βασιλέα, μέ φαίνεται εὔλογον τόν παπᾶ νά βάλω νά καθήσῃ ὑψηλότερα ἀπό τόν βασιλέα καί ἐάν ἀπαντήσω ἕνα παπᾶ καί ἕνα ἄγγελον, πρῶτα θά χαιρετήσω τόν παπᾶ καί ἔπειτα τόν ἄγγελον διότι, ἀδελφοί μου, εἶνε ἀνώτερος καί ἀπό τήν ἁγίαν Τράπεζαν, ἀνώτερος καί ἀπό τό ἅγιον Ποτήριον. Διότι τό ἅγιον Ποτήριον εἶνε ἄψυχον, μά ὁ ἱερεύς μεταλαμβάνει τά Ἄχραντα Μυστήρια καθ ἑκάστην ἡμέραν, τό τίμιον σῶμα καί αἷμα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ καί Θεοῦ. Ἐγώ, ἀδελφοί μου, δέν ἔχω καμμίαν κατηγορίαν νά κάμω τῶν παπάδων, διότι εἶνε παπάδες καί ἔχουν τόν Χριστόν ὁποῦ τούς παιδεύει καί ὅ,τι σφάλμα νά κάμουν οἱ παπάδες, ἔχει ὁ Χριστός μας ράβδον σιδηρᾶν δι αὐτούς». ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ (Κείμενο, μετάφραση, προλογικά σημειώματα καί ὀλιγοστά σχόλια) Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΣΑΪΑΣ Ι. ΠPΩTO MEPOΣ TOY BIBΛIOY TOY ΠPOΦHTOY (κεφ. 1-39) Τό μέρος αὐτό τοῦ βιβλίου, τά 39 πρῶτα κεφάλαια, περιέχουν λόγους τοῦ προφήτου Ἠσαΐου κατά τοῦ ἰουδαϊκοῦ κράτους καί ἰδιαίτερα κατά τῆς πρωτεύουσας Ἰερουσαλήμ, ὅπως καί ἐναντίον ἄλλων ἐθνῶν ἐπίσης τά κεφάλαια αὐτά περιλαμβάνουν διηγήσεις, στίς ὁποῖες πρωτοστατεῖ ὁ Ἠσαΐας. 1. ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΡΟΕΦΡΑΪΜΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ (1,1-5,30) Τίτλος (1,1) Ὁ στίχος αὐτός εἶναι ἡ ἐπιγραφή τοῦ βιβλίου καί μᾶς λέγει γιά τό πρόσωπο τοῦ προφήτου, ὅπως καί γιά τήν χρονολογική περίοδο κατά τήν ὁποία ἔδρασε αὐτός. Ἔδρασε περίπου στά μέσα τοῦ 8ου αἰ. καί ἀρχές τοῦ 7ου αἰ., ὅπως φαίνεται ἀπό τά ὀνόματα τῶν βασιλέων πού ἀναφέρονται ἐδῶ. 9

10 1, 1 Ὅρασις, ἥν εἶδεν Ἠσαΐας υἱὸς Ἀμώς, ἣν εἶδε κατὰ τῆς Ἰουδαίας καὶ κατὰ Ἱερουσαλὴμ ἐν βασιλείᾳ Ὀζίου καὶ Ἰωάθαμ καὶ Ἄχαζ καὶ Ἐζεκίου, οἵ ἐβασίλευσαν τῆς Ἰουδαίας. 1, 1 Ἀποκαλύψεις πού εἶδε ὁ Ἠσαΐας, ὁ υἱός τοῦ Ἀμώς, πού εἶδε ἐναντίον τῆς Ἰουδαίας καί ἐναντίον τῆς Ἱερουσαλήμ στά χρόνια τῆς βασιλείας τοῦ Ὀζίου, τοῦ Ἰωάθαμ, τοῦ Ἄχαζ καί τοῦ Ἐζεκία, τῶν βασιλέων τῆς Ἰουδαίας. 1,1. Ἡ ἐπιγραφή τοῦ βιβλίου δίνει τό χρονολογικό πλαίσιο ὅλης τῆς δραστηριότητος τοῦ προφήτου, ἀλλά εἶναι δύσκολο νά καθορίσουμε ἄν αὐτή ἡ ἐπιγραφή ἁρμόζει σ ὁλόκληρο τό βιβλίο μέ τήν σημερινή του μορφή (κεφ. 1-66), ἤ μόνο στά κεφ. 1-39, ἤ ἀκόμη μόνο στά κεφ Σέ καμμιά ὅμως περίπτωση δέν πρέπει νά ἐκλάβουμε μέ γεωγραφική ἔννοια τίς ἐκφράσεις «Ἰουδαία» καί «Ἰερουσαλήμ». Οἱ ἐκφράσεις αὐτές δηλώνουν τόν ἐκλεκτό λαό τοῦ Θεοῦ, γιά τήν διδασκαλία τοῦ ὁποίου δόθηκαν ὅλες οἱ προφητεῖες καί μάλιστα αὐτές πού ἀφοροῦν τό βασίλειο τοῦ Νότου καί τούς ξένους λαούς. Ὅρασις. Ἡ λέξη αὐτή ἐδῶ, πού ἀναφέρεται στό σύνολο τοῦ βιβλίου, δέν ἀναφέρεται τόσο στήν ἔννοια τῆς ὁράσεως, ὅσο στήν ἔννοια τῆς ἀποκαλύψεως γενικά καί δίνει στίς προφητεῖες τήν πραγματική αὐθεντία. Ἡσαΐας. Ἑβραϊκά: Why:[]c y («Γιεσαγιάχου») Τό ὄνομα σημαίνει «ὁ Κύριος σώζει» ἤ «ὁ Κύριος εἶναι ἡ σωτηρία». Τό ὄνομα τοῦ πατέρα τοῦ προφήτου Ἀμώς δέν ἔχει καμμιά σχέση μέ τόν ὁμώνυμο προφήτη. Κατά τοῦ ἀγνώμονα λαοῦ (1,2-9) 1. Στήν περικοπή αὐτή ὁ Ἠσαΐας, παρουσιάζει μέ ἐπισημότητα τόν Θεό (στίχ. 2) νά ἀπευθύνει ἕνα δριμύ κατηγορῶ, ἕνα βαρύ ἔλεγχο στόν λαό τοῦ Ἰσραήλ γιά τήν ἀχαριστία του. Ὁ Ἰσραήλ ξεπέρασε καί τά ζῶα στήν ἀφροσύνη γιατί τά ζῶα ἀναγνωρίζουν τόν ἀφέντη τους καί τροφέα τους καί πειθαρχοῦν σ αὐτόν καί φέρονται εὐγνώμονα σ αὐτόν, ἀλλά ὁ Ἰσραήλ φέρθηκε χειρότερα καί ἀπό αὐτά τά ἄλογα κτήνη (στίχ. 3). Ὁ Θεός φάνηκε σάν πατέρας στόν Ἰσραήλ, τόν υἱοθέτησε, ἀλλά αὐτός ἐγκατέλειψε τόν εὐεργέτη του Θεό. Δίκαιο, λοιπόν, εἶναι τό παράπονο τοῦ Θεοῦ: «Παιδιά μεγάλωσα καί ἀνέθρεψα, ἀλλά αὐτά μέ ἀπαρνήθηκαν» (στίχ. 2). 2. Ἀποτέλεσμα τῆς ἀποστασίας αὐτῆς τοῦ λαοῦ ἀπό τόν Θεό εἶναι νά παραλύσει ὅλος ὁ κρατικός ὀργανισμός, νά νοσήσει καί τό «κεφάλι» καί ἡ «καρδιά» τοῦ ἔθνους (στίχ. 5), δηλαδή, καί ἡ κρατική καί ἡ ἱερατική ἐξουσία! Ἦταν τά χρόνια πού εἶχε ἐκραγεῖ ὁ Συροεφραιμικός πόλεμος (734/733 π.χ.) καί οἱ ἑνωμένοι στρατοί τῶν Ἰσραηλιτῶν καί Ἀραμαίων εἰσέβαλαν στό ἰουδαϊκό ἔθνος. Ὅλο τό ἔθνος παριστάνεται σάν ἕνα καταπληγωμένο σῶμα (στίχ. 6). Κι ὅμως ὁ λαός, παρά τό ὅτι ἔβλεπε ἐρημωμένη καί κατεστραμμένη τήν γῆ του (στίχ. 7), μή ἔχοντας συναίσθηση τῆς πραγματικότητας, συνέχιζε νά ἁμαρτάνει (στίχ. 5). Στό μέσον τῆς ἐρημωμένης χώρας στεκόταν σώα ἡ πρωτεύουσα τοῦ κράτους, ἡ Ἰερουσαλήμ, πού διέφυγε τήν καταστροφή. Καί αὐτή ὅμως ἡ Ἰερουσαλήμ διατελοῦσε σέ οἰκτρά κατάσταση, πού ὁ Προφήτης παριστάνει ἐδῶ στήν περικοπή μας μέ τρεῖς συγκλονιστικές εἰκόνες: Σάν σκηνή στό ἀμπέλι, σάν καλύβα στό μποστάνι καί σάν πόλη πού πολιορκεῖται ἀπό ἐχθρούς (στίχ. 8)! 3. Ἀλλά ὁ Προφήτης μας ἐδῶ βλέπει μέ χαρά καί ἕνα μικρό ὑπόλοιπο τοῦ λαοῦ, μιά ἐκλεκτή μερίδα, τήν ὁποία ὀνομάζει «σπέρμα», πού δέν διεφθάρη καί γι αὐτό ὁ Θεός θά τό ἐπισκιάζει μέ τήν Χάρη Του καί θά ἐπιζήσει καί δέν θά συμπαρασυρθεῖ στήν καταστροφή. Αὐτό τό μικρό ὑπόλοιπο τοῦ λαοῦ θά συνεργήσει στό ἔργο τῆς σωτηρίας. «Κατά τόν ἴδιο τρόπο καί στήν σημερινή ἐποχή ὑπάρχει ὑπόλοιπο, πού διάλεξε ἡ 10

11 Χάρη τοῦ Θεοῦ» (Ρωμ. 11,5)! Ἄν δέν ὑπῆρχε αὐτό τό «ὑπόλοιπο», τότε «θά γινόμασταν σάν τά Σόδομα καί ὅμοιοι μέ τά Γόμορρα» (στίχ. 9). 1, 2 Ἄκουε οὐρανὲ καὶ ἐνωτίζου γῆ, ὅτι Κύριος ἐλάλησεν υἱοὺς ἐγέννησα καὶ ὕψωσα, αὐτοὶ δέ με ἠθέτησαν. 3 Ἔγνω βοῦς τὸν κτισάμενον καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ κυρίου αὐτοῦ Ἰσραήλ δέ με οὐκ ἔγνω καὶ ὁ λαός με οὐ συνῆκεν. 4 Οὐαί ἔθνος ἁμαρτωλόν, λαὸς πλήρης ἁμαρτιῶν, σπέρμα πονηρόν υἱοὶ ἄνομοι ἐγκατελίπατε τὸν Κύριον καὶ παρωργίσατε τὸν Ἅγιον τοῦ Ἰσραήλ. 5 Τί ἔτη πληγῆτε προστιθέντες ἀνομίαν; Πᾶσα κεφαλὴ εἰς πόνον καὶ πᾶσα καρδία εἰς λύπην. 6 Ἀπὸ ποδῶν ἕως κεφαλῆς οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῷ ὁλοκληρία, οὔτε τραῦμα οὔτε μώλωψ οὔτε πληγή φλεγμαίνουσα οὐκ ἔστι μάλαγμα ἐπιθῆναι οὔτε ἔλαιον οὔτε καταδέσμους. 7 Ἡ γῆ ὑμῶν ἔρημος, αἱ πόλεις ὑμῶν πυρίκαυστοι τὴν χώραν ὑμῶν ἐνώπιον ὑμῶν ἀλλότριοι κατεσθίουσιν αὐτήν, καὶ ἠρήμωται κατεστραμμένη ὑπὸ λαῶν ἀλλοτρίων. 8 Ἐγκαταλειφθήσεται ἡ θυγάτηρ Σιὼν ὡς σκηνὴ ἐν ἀμπελῶνι καὶ ὡς ὀπωροφυλάκιον ἐν σικυηράτῳ, ὡς πόλις πολιορκουμένη 9 καὶ εἰ μὴ Κύριος σαβαὼθ ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμορρα ἂν ὡμοιώθημεν. 1, 2 Ἄκουε οὐρανέ καί ἀκροάσου γῆ, γιατί ὁ Κύριος θά λαλήσει: Παιδιά μεγάλωσα καί ἀνέθρεψα, ἀλλά αὐτά μέ ἀρνήθηκαν. 3 Τό βόδι γνωρίζει τόν ἰδιοκτήτη του καί ὁ ὄνος τήν φάτνη τοῦ ἀφέντη του ὁ Ἰσραήλ ὅμως δέν μέ ἐγνώρισε καί ὁ λαός μου δέν μέ ἀγάπησε. 4 Ἀλλοίμονό σου ἔθνος ἁμαρτωλό, λαέ φορτωμένε μέ ἁμαρτήματα, πονηρό σπέρμα, διεφθαρμένοι υἱοί! Ἐγκαταλείψατε τόν Κύριο καί ἐξοργίσατε τόν ἅγιο τοῦ Ἰσραήλ. α 5 Γιατί θέλετε νά κτυπηθεῖτε ἀκόμα μέ τό νά συνεχίζετε νά ἁμαρτάνετε; Ὅλο τό κεφάλι (τοῦ ἔθνους) πονάει καί ὅλη ἡ καρδιά του εἶναι καχεκτική. 6 Ἀπό τά πόδια μέχρι τό κεφάλι δέν εἶναι τίποτε τό γερό 11

12 (τό σῶμα τοῦ ἔθνους) δέν ἔχει (ἐδῶ) τραύματα, (ἐκεῖ) πληγές ἤ (ἐκεῖ) κτυπήματα μέ πύον. (Ὅλο τό σῶμα εἶναι μιά ὁλόκληρη πληγή). Δέν εἶναι, λοιπόν, δυνατόν νά (τοῦ) βάλουμε κατάπλασμα, λάδι καί ἐπίδεσμους. β 7 Ἡ χώρα σας ρημώθηκε, οἱ πόλεις σας κάηκαν τά χωράφια σας τά κατατρώγουν ξένοι μπροστά στά μάτια σας ρημώθηκαν κατεστραμμένα ἀπό ξένους λαούς. 8 Ἡ Σιών (ἡ Ἱερουσαλήμ) θά ἐγκαταλειφθεῖ σάν σκηνή στό ἀμπέλι καί σάν καλύβα στό μποστάνι, γ σάν πόλη πού πολιορκεῖται (ἀπό ἐχθρούς). 9 Κι ἄν ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων δέν μᾶς ἄφηνε ἕνα μικρό ὑπόλοιπο (δικῶν του ἀνθρώπων), θά γινόμασταν σάν τά Σόδομα καί ὅμοιοι μέ τά Γόμορρα. α. «Ἐστράφησαν εἰς τά ὀπίσω», λέγει τό Ἑβρ. στό τέλος τοῦ στιχ. β. Ὁ στίχος στό Ἑβραϊκό ἔχει ὡς ἑξῆς: «Ἀπό τό πέλμα μέχρι τό κεφάλι δέν εἶναι τίποτε τό ὑγιές σ αὐτόν τραύματα, μώλωπες καί νωπά κτυπήματα δέν ἐστίφθηκαν, δέν ἐπιδέθηκαν οὔτε ἀνακουφίστηκαν μέ λάδι». γ. Ἑβρ.: «Ὡς καλύβα σέ πεπονότοπο». 1,2. Ἄκουε οὐρανέ καί ἐνωτίζου γῆ. Ἡ ἐπίκληση τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς γῆς εἶναι στοιχεῖα τῆς δικαστικῆς γλώσσης. Ἐκλαμβάνονται ἐδῶ ὡς μάρτυρες στήν δίκη, πού ἔχει ὁ Γιαχβέ μέ τόν λαό του, βλ. Δευτ. 4,26. 30,19. 32,1. Ψαλμ. 49,4. Τό ποίημα πού ἀκολουθεῖ ἀναφέρεται στήν ἐρήμωση τῆς χώρας καί στήν πολιορκία τῆς Ἰερουσαλήμ εἴτε ὑπό τόν Σεναχηρείμ τό 701 (βλ. 36,1 ἑξ. Δ Βασ. 18,13 ἑξ.), εἴτε τόν καιρό τοῦ Συροεφραϊμιτικοῦ πολέμου τό 735 (βλ. 7,1-2 καί Δ Βασ. 16,5-9). 1,4. Οὐαί ἔθνος ἁμαρτωλόν... Ὅπως στίς δίκες, ἔτσι καί ὁ προφήτης μας ἐδῶ ἀρχίζει νά ἀπευθύνει τήν κατηγορία κατά τοῦ Ἰούδα. Ὁ ἅγιος τοῦ Ἰσραήλ. Ἀγαπητή ἔκφραση στόν Ἠσαΐα γιά νά σημάνει τόν Γιαχβέ, βλ. 6,3 καί τό σχόλ. 1,6. Αὐτή ἐδῶ ἡ περιγραφή τοῦ ἐκλεκτοῦ λαοῦ, παρισταμένου ὡς δούλου αὐστηρά κτυπημένου, μᾶς κάνει νά θυμηθοῦμε τόν Πάσχοντα Δοῦλο στόν Ἠσ. 53,3 ἑξ. Ἡ χριστιανική παράδοση ἐφήρμοσε τόν στίχ. μας στό πάθος τοῦ Χριστοῦ. 1,7. Τό τέλος τοῦ στίχ. στό Ἑβραϊκό ἔχει: «Καί ἐρήμωση ὑπάρχει ὡς καταστροφή ὑπό ἀλλοφύλων». Ὁ ἑβραϊκός ὅρος µylik]ao («ὠχελίμ») ὁ μεταφραζόμενος μέ τήν λ. «καταστροφή» χρησιμοποεῖται πάντοτε (6 φορές) στήν Βίβλο γιά νά δηλώσει τήν τιμωρία τῶν Σοδόμων καί Γομόρρων. Γι αὐτό πολλοί πρότειναν νά ἀναγνώσουμε «σάν τήν καταστροφή τῶν Σοδόμων», ἐναλλάσσοντες τό µyriz: («ζαρίμ», οἱ ἀλλόφυλοι) σέ µdos] («σεδώμ»), ἀλλά ἡ διόρθωση αὐτή εἶναι αὐθαίρετη. Εἶναι ὅμως ἀλήθεια ὅτι ὁ Ἠσαΐας βλέπων ὅτι ὁ Ἰσραήλ δέν ἐδιδάχθη ἀπό τά μαθήματα τῆς ἱστορίας, ὑπενθυμίζει πολλλές φορές τό μάθημα τῶν Σοδόμων καί Γομόρρων, βλ. 1, ,9. 13,19, πού μνημονεύεται καί ἀπό ἄλλους προφῆτες. 1,8. Θυγάτηρ Σιών. Προσωποποίηση τῆς Ἰερουσαλήμ ὡς μιᾶς θυγατέρας (10,32. 16,1. κ.ἄ.) ἤ τοῦ λαοῦ της (37,22. Σοφ. 3,14. Θρην. 4,22). Σιών ἦταν τό ὄνομα τῆς ἀκροπόλεως τῶν Ἰεβουσαίων, πού ἔγινε ἡ «πόλη τοῦ Δαυΐδ» (βλ. σχόλιο εἰς Β Βασ. 5,9). Στήν συνέχεια ἔδωσε τό ὄνομά της σέ ὅλο τόν ἀνατολικό λόφο καί μάλιστα στήν πόλη Ἰερουσαλήμ. Μετά τήν βαβυλώνιο αἰχμαλωσία τό ὄνομα ἔλαβε καί ὁ δυ- 12

13 τικός λόφος. 1,9. Ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα. Ἡ λέξη πού χρησιμοποιεῖται ἐδῶ (ἑβρ. dric;, «σαρίδ» = ὑπόλοιπο) δέν εἶναι ἡ συνηθισμένη λέξη τοῦ Ἠσαΐου γιά νά ἐκφράσει τό «σπέρμα». Ἡ ἰδέα τοῦ «σπέρματος», τοῦ «ὑπολοίπου», πού ἔχει μία σπουδαία θέση στήν προφητεία τοῦ Ἠσαΐου, ἔχει προφανῶς τήν ἀρχή της στίς καταστροφές, τῶν ὁποίων ὁ προφήτης ὑπῆρξε μάρτυς καί τίς ὁποῖες εἶδε σάν μία κρίση τοῦ Θεοῦ στόν λαό του. Τό γεγονός ὅτι αὐτή ἡ κρίση δέν κατέληξε σέ μία τελεία ἐξαφάνιση, τόν ἔπεισε ὅτι ἡ ἐκλογή τοῦ λαοῦ δέν τίθεται σέ ἀμφιβολία καί ὅτι τό «ὑπόλοιπον» («σπέρμα») ἦταν μία ἔνδειξη τῆς θείας Χάριτος, ἡ ὁποία ὅμως ἀπαιτοῦσε μία ἀνταπόκριση ἐκ μέρους ἐκείνων πού περιελαμβάνοντο στό «ὑπόλοιπον». Περί τοῦ «ὑπολοίπου» αὐτοῦ ὁ Καθηγητής μας Π. Μπρατσιώτης λέγει: «Πρόκειται περί προφητικῆς ἐκφράσεως μετά μεσσιακῆς χροιᾶς, ἀπαντώσης πολλάκις παρά τῷ Ἡσαΐᾳ εἰς δήλωσιν τῆς μικρᾶς, ἀλλ ἐκλεκτῆς ἐκείνης μερίδος τοῦ λαοῦ, ἥτις μόνον χάριτι θείᾳ θά ἐπιζῇ εἰς τάς συμφοράς, ἵνα συνεργήσῃ εἰς τό ἔργον τῆς σωτηρίας. Ἐν χριστολογικῇ δέ ἐννοίᾳ ἐξέλαβεν αὐτήν καί ὁ Ἀπ. Παῦλος ἐν Ρωμ. θ, 29, ἔνθα ἐφαρμόζεται ἐπί τῶν ἐθνικῶν (πρβ. καί 11,5: λεῖμμα κατ ἐκλογήν χάριτος γέγονε )» (Ὁ προφήτης Ἡσαΐας, Τεῦχ. Α, σελ. 31). Κατά τῆς ὑποκρισίας (1,10-20) 1. Στήν περικοπή αὐτή ὁ προφήτης Ἠσαΐας παριστάνει τόν Θεό νά ἐλέγχει τόν ἰουδαϊκό λαό γιά τήν ὑποκρισία του, γιατί ἐνῶ διέπρατταν ἕνα σωρό ἀδικίες, ἤθελαν νά παραστήσουν καί τόν εὐσεβῆ, ἐπειδή τελοῦσαν ὅλες τίς τυπικές διατάξεις τῆς λατρείας. Αὐτή ἡ ἐσφαλμένη τακτική τοῦ λαοῦ προερχόταν ἀπό τήν λανθασμένη ἔννοια πού εἶχε γιά τήν θρησκεία γιατί δέν γευόταν τήν θρησκεία σάν δυνατή κοινωνία μέ τόν Θεό, ἀλλά τήν κατέπνιγε σέ πλῆθος λατρευτικῶν διατάξεων, πού τίς τελοῦσε ὅλως τυπικά, χωρίς τήν καρδιακή συμμετοχή σ αὐτές. Ἡ ὡραία μας ὅμως ἐδῶ προφητική περικοπή παρουσιάζει τόν Θεό νά ἀπορρίπτει αὐτή τήν λατρεία τέτοιου εἴδους λατρεία τήν παρουσιάζει ὁ προφήτης δυσάρεστη καί ἀπεχθῆ στόν Θεό, «βδέλυγμα» σ αὐτόν (στίχ. 13 ἑξ.). 2. Ἀλλά προσοχή! Δέν ἐπιτρέπεται καθόλου νά προσαχθεῖ ἡ περικοπή μας αὐτή ἐδῶ ἐναντίον τῆς λατρείας, ὅπως τό ἔκαναν οἱ προτεστάντες, πού ἀπορρίπτουν τήν λατρεία. Ὁ Θεός, λέει καθαρά ἡ περικοπή μας, δέν θέλει τήν λατρεία ἀπό ἀνθρώπους πού κάνουν τόσες ἀδικίες, ἀκόμη δέ καί ἐγκλήματα (στίχ. 15), καί νομίζουν ἔπειτα ὅτι μέ μιά προσφορά θυσίας εἶναι ἐν τάξει ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ. «Ποιός σᾶς ζήτησε τίς θυσίες αὐτές ἀπό τά χέρια σας;», λέει ὁ Θεός στούς Ἰουδαίους (στίχ. 12). Στό «ἀπό τά χέρια σας» πέφτει ὁ τόνος τοῦ λόγου αὐτοῦ, στήν προσφορά, δηλαδή, θυσίας ἀπό τά χέρια πού εἶναι «γεμάτα ἀπό αἵματα» ἀδικίας (στίχ. 15). Δέν κηρύττει, λοιπόν, ἡ περικοπή μας τήν ἀπόρριψη τῆς λατρείας. 3. Καί ὅτι, πραγματικά, αὐτή εἶναι ἡ σωστή ἑρμηνεία τῆς ἐδῶ περικοπῆς μας, φαίνεται πάλι ἀπό τό ὅτι ὁ Θεός λέει καθαρά στήν συνέχεια ποιά τοῦ εἶναι εὐάρεστη λατρεία: Ὁ Θεός εὐαρεστεῖται σέ θυσίες ἀπό ἀνθρώπους μέ καθαρή καρδιά (στίχ. 16), ἀπό ἀνθρώπους πού δέν ἀδικοῦν τόν πλησίον τους, ἀλλά δείχνουν ἀγάπη στό ὀρφανό καί στήν χήρα καί σέ πάντα ἀδύνατο συνάνθρωπο (στίχ. 17). 4. Παρά τήν δριμύτητα τοῦ ἐλέγχου τῆς ἐδῶ περικοπῆς, ὁ Θεός παρουσιάζεται σ αὐτήν συγκαταβατικός, γιατί καλεῖ τόν λαό του, τόν βεβαρυμένο μέ τόσα ἁμαρτήματα καί ἐγκλήματα, τόν καλεῖ σέ μετάνοια. Εἶναι γλυκύς ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ στόν στίχ. 18 τῆς περικοπῆς μας: «Ἐλᾶτε νά κριθοῦμε ἀναμεταξύ μας, λέει ὁ Κύριος. Κι ἄν οἱ ἁμαρτίες σας εἶναι σάν τό βαθύ κόκκινο χρῶμα, θά τίς κάνω ἄσπρες σάν τό μαλλί τῶν προβάτων»! 13

14 1, 10 Ἀκούσατε λόγον Κυρίου, ἄρχοντες Σοδόμων προσέχετε νό μον Θεοῦ, λαὸς Γομόρρας. 11 Tί μοι πλῆθος τῶν θυσιῶν ὑμῶν; λέγει Κύριος πλήρης εἰμὶ ὁλοκαυτωμάτων κριῶν, καὶ στέαρ ἀρνῶν καὶ αἷμα ταύρων καὶ τράγων οὐ βούλομαι, 12 οὐδὲ ἂν ἔρχησθε ὀφθῆναί μοι. Τίς γὰρ ἐξεζήτησε ταῦτα ἐκ τῶν χει ρῶν ὑμῶν; 13 Πατεῖν τὴν αὐλήν μου οὐ προσθήσεσθε ἐὰν φέρητε σεμίδαλιν, μάταιον θυμίαμα, βδέλυγμά μοί ἐστι τὰς νουμηνίας ὑμῶν καὶ τὰ σάββατα καὶ ἡμέραν μεγάλην οὐκ ἀνέχομαι νηστείαν καὶ ἀργίαν 14 καὶ τὰς νουμηνίας ὑμῶν καὶ τὰς ἑορτὰς ὑμῶν μισεῖ ἡ ψυχή μου ἐγενήθητέ μοι εἰς πλησμονήν, οὐκέτι ἀνήσω τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν. 15 Ὅταν ἐκτείνητε τὰς χεῖρας ὑμῶν πρός με, ἀποστρέψω τοὺς ὀφθαλμούς μου ἀφ ὑμῶν, καὶ ἐὰν πληθύνητε τὴν δέησιν, οὐκ εἰσακούσομαι ὑμῶν αἱ γὰρ χεῖρες ὑμῶν αἵματος πλήρεις. 16 Λούσασθε καὶ καθαροὶ γίνεσθε, ἀφέλετε τὰς πονηρίας ἀπὸ τῶν ψυ χῶν ὑμῶν ἀπέναντι τῶν ὀφθαλ μῶν μου, παύσασθε ἀπὸ τῶν πονηριῶν ὑμῶν, 17 μάθετε καλὸν ποιεῖν, ἐκζητήσατε κρίσιν, ρύσασθε ἀδικούμενον, κρίνατε ὀρφανῷ καὶ δικαιώσατε χήραν 18 καὶ δεῦτε διαλεχθῶμεν, λέγει Κύριος καὶ ἐὰν ὦσιν αἱ ἁμαρτίαι ὑμῶν ὡς φοινικοῦν, ὡς χιόνα λευκανῶ, ἐὰν δὲ ὦσιν ὡς κόκκινον, ὡς ἔριον λευκανῶ. 19 Καὶ ἐὰν θέλητε καὶ εἰσακούσητέ μου, τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς φάγεσθε 20 ἐὰν δὲ μὴ θέλητε, μηδὲ εἰσακούσητέ μου, μάχαιρα ὑμᾶς κατέδεται τὸ γὰρ στόμα Κυρίου ἐλάλησε ταῦτα. 1, 10 Ἀκοῦτε τόν λόγο τοῦ Κυρίου, ἄρχοντες τῶν Σοδόμων! Προσέχετε τήν διδασκαλία τοῦ Θεοῦ, λαέ τῆς Γομόρρας! 11 Τί μοῦ χρειάζεται τό πλῆθος τῶν θυσιῶν σας; λέει ὁ Κύριος. Ἔχω χορτάσει ἀπό ὁλοκαυτώματα κριαριῶν καί ἀπό πάχος ἀρνιῶν. Αἵματα ταύρων καί τράγων δέν ἐπιθυμῶ. 12 Ὅταν ἔρχεστε νά ἐμφανιστεῖτε μπροστά μου, ποιός σᾶς ζήτησε αὐτά ἀπό σᾶς; 13 Μήν ἐξακολουθεῖτε νά πατᾶτε τήν αὐλή μου. Ἄν μοῦ προσφέρετε σιμιγδάλι εἶναι μάταιη θυσία. α Τό θυμίαμά (σας) μοῦ εἶναι βδέλυγμα. Τίς Νουμηνίες σας (πρωτομηνιές) καί τά Σάββατά σας καί τήν μεγάλη ἡμέρα (τῆς γιορτῆς τοῦ Ἐξιλασμοῦ) δέν τίς θέλω. Νηστεία καί ἀργία, 14 τίς Νουμηνίες σας καί τίς γιορτές σας μισεῖ ἡ ψυχή μου. Μοῦ γίνατε βαρετοί δέν θά ὑποφέρω πιά τίς ἁμαρτίες σας. 15 Ὅταν ὑψώνετε τά χέρια σας πρός ἐμένα (γιά προσευχή) θά ἀποστρέφω τά μάτια μου ἀπό σᾶς 14

15 καί ὅταν κάνετε πολλές δεήσεις, δέν θά σᾶς εἰσακούω γιατί τά χέρια σας εἶναι γεμάτα μέ αἷμα. 16 Λουσθεῖτε, καθαρισθεῖτε! Ἀφαιρέστε τήν κακία τῶν ψυχῶν σας μπροστά ἀπό τά μάτια μου πάψτε τίς πονηριές σας. 17 Μάθετε νά κάνετε τό καλό ἐπιδιώκετε τό δίκαιο σῶστε τόν ἀδικούμενο δῶστε τό δίκαιο στό ὀρφανό καί στή χήρα. 18 Καί ἐλᾶτε νά κριθοῦμε ἀναμεταξύ μας, λέει ὁ Κύριος. Κι ἄν οἱ ἁμαρτίες σας εἶναι σάν τό κόκκινο χρῶμα, θά τίς λευκάνω σάν τό χιόνι κι ἄν εἶναι σάν τό βαθύ κόκκινο χρῶμα, θά τίς κάνω ἄσπρες σάν τό μαλλί τῶν προβάτων. 19 Κι ἄν θέλετε νά μέ ἀκούσετε, θά φᾶτε τά ἀγαθά τῆς γῆς. 20 Ἄν ὅμως δέν θέλετε καί δέν μέ ἀκούσετε, θά σᾶς φάερι τό μαχαίρι! Τό στόμα τοῦ Κυρίου τά εἶπε αὐτά. α. Ἀπό τό μέσον τοῦ στίχ. 12 καί τήν ἀρχή τοῦ στίχ. 13 στό Ἑβρ. διαβάζουμε: «...Ποιός ἐζήτησε τοῦτο ἀπό σᾶς, νά καταπατᾶτε τά προαύλιά μου; Μή προσφέρετε πιά μάταιες θυσίες...». Καί στήν μετάφρασή μας ἐδῶ ἀπό τό κείμενο τῶν Ο ἐλάβαμε κατά τήν ἑρμηνεία πού δίδουμε ὡς ἀρχή τοῦ στίχ. 13 τό τέλος τοῦ στίχ. 12 «πατεῖν τήν αὐλήν μου». 1, Νέα προφητεία, συνδεομένη μέ τήν προηγουμένη διά τῆς μνείας τῶν Σοδόμων καί τῆς Γομόρρας. Ἡ προφητεία πιθανόν χρονολογεῖται ἀπό τήν πρώτη περίοδο τῆς προφητικῆς δράσεως τοῦ Ἠσαΐου, πρίν ἀπό τό 735. Ὅπως στό Ἀμ. 5,21-27, ὁ προφήτης ὁμιλεῖ στήν προφητεία αὐτή περί λατρείας, ἡ ὁποία δέν ἀνταποκρίνεται σέ ἐσωτερικό συναίσθημα θά ἐπανέλθει στό θέμα αὐτό εἰς 29,13-14 μέ ὅρους πού ὁ Ἰησοῦς θά ἐφαρμόσει στούς Φαρισαίους (βλ. Ματθ. 15,8-9). 1,11 ἑξ. Ὁ προφήτης ἐκφράζει μέ δύναμη τίς ἀρχές μιᾶς ὑγιοῦς λατρείας: α) Ἡ ἀξία τῆς λατρείας δέν ἐξαρτᾶται ἀπό τό πλῆθος τῶν τελετῶν (στίχ ) β) ἡ λατρεία πρέπει νά προσφέρεται ἀπό ἀνθρώπους πού συμμορφώνονται μέ τίς ἀπαιτήσεις τοῦ Κυρίου (στίχ ) γ) ἡ λατρεία δέν πρέπει νά νομίζουμε ὅτι ὑποκαθιστᾶ τά στοιχειώδη καθήκοντά μας πρός τόν πλησίον μας καί μάλιστα πρός τόν ἀδύνατο ἀδελφό μας (στίχ. 17) βλ. καί Ἐξ. 22,20. Δευτ. 24,17. 27,19. Ἡ ἰδέα ὅτι ἡ θυσία δέν ἔχει ἀξία χωρίς τήν καθαρή ἐσωτερική διάθεση εἶναι κοινή στούς προφῆτες (Ἀμ. 5, Ὡσ. 6,6. Ἰερ. 7,21-23 κ.ἄ.). 1,15. Αἱ γάρ χεῖρες ὑμῶν αἵματος πλήρεις. Τό αἷμα τῶν ἀθώων ἀναμιγνύεται μέ τό αἷμα τῶν θυσιαζομένων θυμάτων! Πιθανόν μάλιστα ἀπό τά αἵματα τῶν θυσιαζομένων ζώων ἦλθε στόν νοῦ τοῦ προφήτου τό αἷμα τῶν καταδυναστευομένων. 1,17. Κρίνατε ὀρφανῷ καί δικαιώσατε χήραν. Τά ὀρφανά καί οἱ χῆρες εἶναι μεταξύ τῶν οἰκονομικῶς ἀδυνάτων προσώπων, τά ὁποῖα προστατεύει ὁ νόμος (βλ. 15

16 Ἐξ. 22, Δευτ. 10,18. 14,29. 27,19 κ.ἄ.), καί τά ὁποῖα ὑπερασπίζονται οἱ προφῆτες (βλ. Ἰερ. 7,6. 22,3). Βλ. τίς ἀδικίες στά πρόσωπα αὐτά εἰς Ἠσ. 1,23. 9,16. Ἰερ. 49, Ἰεζ. 22,7. 1,18. Ὅπως ἡ κρίση (Ψαλμ. 9,9), ἔτσι καί ἡ συγγνώμη τῶν ἁμαρτιῶν εἶναι θεῖο ἔργο, βλ. Ἐξ. 34,6 (σχόλιο). Ὠσ. 11,8-9. Κατά τά ἐλέη του ὁ Θεός συγχωρεῖ τίς ἁμαρτίες τῶν ἀνθρώπων καί ἀποκαθιστᾶ ἔτσι γνήσια σχέση μαζί τους. Δέν ἀδυνατίζει ἡ ἁμαρτία τοῦ ἀνθρώπου τό θεῖο ἔλεος, βλ. Ψαλμ Αὐτό πού ἀπαιτεῖ ὁ Θεός εἶναι ἡ ὁμολογία μετανοίας (βλ. 57,15. Ψαλμ. 19,13. 25, ,5. 51,19-20 κ.ἄ). καί ἡ ἀπό καρδίας ἐπιστροφή εἰς Αὐτόν πού ὑποθέτει αὐτή ἡ ὁμολογία (βλ. Ἰερ. 3,14. Ἰεζ. 18, ,1. Ἠσ. 31,18. Θρ. 5,21). Ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν εἶναι ἐπίσης ἕνα ἀπό τά χαρακτηριστικά τῆς μεσσιακῆς βασιλείας (Ἰερ. 38,31σχόλ., βλ. Ἰεζ. 36,25-26) καί τήν ἐξασκεῖ ὁ Ἰησοῦς Χριστός, βλ. Μάρκ. 2, ,20. Ἡ μάχαιρα, δηλ. ἡ ἐπιδρομή ἐχθρῶν μέ ὅλα τά δεινά της, δέν εἶναι παρά μία ἀπειλή, ἡ ὁποία δύναται νά ἀπομακρυνθεῖ μέ τήν ὑποταγή στόν Θεό, στίχ. 19. Θρῆνος γιά τήν Ἱερουσαλήμ (1,21-28) 1. Ἡ περικοπή μας αὐτή ἐδῶ εἶναι πραγματικά ἕνας θρῆνος τοῦ προφήτου Ἠσαΐου γιά τήν τωρινή κατάπτωση τῆς Ἰερουσαλήμ, τῆς μητρόπολης τῆς θεοκρατίας. Καί σάν θρῆνος ἡ περικοπή μας ἀρχίζει μέ τό «πῶς!» (ἑβρ. hk;ya, «ἔχα»). 2. Ὁ προφήτης μας χαρακτηρίζει τήν τωρινή Ἰερουσαλήμ ὡς «πόρνη», ἐνῶ παλαιά ἦταν «πιστή» πόλη (στίχ. 21). Εἶναι δριμύτατος ὁ χαρακτηρισμός αὐτός τῆς Ἰερουσαλήμ καί δηλώνεται μέ αὐτόν ἡ ἀποστασία τοῦ λαοῦ ἀπό τόν Γιαχβέ, τόν νόμιμο σύζυγο. Μέ τήν διαθήκη τοῦ Σινᾶ ἐπί τοῦ Μωυσέως ἡ σχέση τοῦ Ἰσραήλ μέ τόν Γιαχβέ ἔγινε πολύ στενή, ὅσο στενή εἶναι ἡ σχέση τοῦ ἄνδρα καί τῆς γυναίκας στόν γάμο. Ἔτσι, ἡ ἀποστασία τοῦ λαοῦ ἀπό τόν Γιαχβέ χαρακτηρίζεται ἀπό τούς προφῆτες ὡς μοιχεία καί πορνεία (βλ. Ὠσ. κεφ Ἠσ. 50,1. 54,1. Ἰερ. 2,1 ἑξ. Ἰεζ. 16,2 κ.ἄ.). Ἡ ἀποστασία αὐτή τοῦ λαοῦ κατά τήν περικοπή μας ἐδῶ ἐκδηλώνεται μέ τήν ἀθέτηση τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ καί μάλιστα μέ τόν στραγγαλισμό τοῦ θεοσυστάτου δικαίου (στίχ. 22 ἑξ.). Ἀντί τῆς δικαιοσύνης, πού κάποτε ὑπῆρχε στήν ἁγία πόλη Ἰερουσαλήμ, τώρα κατοικοῦν σ αὐτήν κακοῦργοι, φονιάδες: «Νῦν δέ φονευταί» (στίχ. 21β)! Κατά τούς παλαιούς ἐξηγητές ὁ λόγος αὐτός τοῦ Προφήτου ὑπαινίσσεται προφητικά τήν σταύρωση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Κατά τήν ἑπόμενη περικοπή (στίχ ) ἡ ἀποστασία τοῦ Ἰσραήλ ἐκδηλώνεται ἀκόμη καί μέ τήν εἰδωλολατρία. 3. Ὁ Προφήτης δέν θρηνεῖ μόνο γιά τήν ἀθέτηση τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ καί γιά τήν ποδοπάτηση τοῦ δικαίου στούς πτωχούς καί ἀδυνάτους (στίχ ), ἀλλά, γεμᾶτος ἀγάπη γιά τόν λαό του, θρηνεῖ καί γιά τήν μέλλουσα νά ἔρθει τιμωρία στούς ἄρχοντες καί στόν λαό τοῦ Ἰσραήλ (στίχ ). Δέν γίνεται διαφορετικά ἀφοῦ ὁ λαός δέν ἀποδέχτηκε τήν συμβιβαστική πρόταση τοῦ Θεοῦ γιά «συνδιαλλαγή» (βλ. στίχ ), θά ἔρθει ἡ τιμωρία στόν ἀπειθοῦντα αὐτόν λαό. Ἡ κρίση παρίσταται ὡς βέβαιη, γιατί θά γίνει ἀπό τόν παντοδύναμο Θεό, ὁ Ὁποῖος ὀνομάζεται ἐδῶ μέ τήν ἀσυνήθιστη συσσώρευση τριῶν θείων ὀνομάτων, πού ἐκφράζουν τό μεγαλεῖο καί τήν δύναμη τοῦ Θεοῦ: «Κύριος» (παντοδύναμος), «Σαβαώθ» (Κύριος τῶν Δυνάμεων), «Δυνάστης τοῦ Ἰσραήλ» (ὁ Ἰσχυρός τοῦ Ἰσραήλ) (στίχ. 24). 4. Ἡ κρίση ὅμως αὐτή τοῦ Θεοῦ θά εἶναι παιδαγωγική. Δέν θά φέρει τήν ἐκμηδένιση, ἀλλά τήν κάθαρση τοῦ λαοῦ, γιατί λέει ὁ Θεός στόν στίχ. 25: «Θά ἁπλώσω τό χέρι μου ἐναντίον σου καί θά σέ βάλω στήν φωτιά γιά νά καθαριστεῖς». Καί ὁ Προφήτης ἀπευθυνόμενος στήν συνέχεια πρός τήν Ἰερουσαλήμ προαναγγέλλει τήν ἠθική της ἀναγέννηση. Ἡ ἀναγέννηση αὐτή θά ἐκδηλωθεῖ μέ τήν ἀποκατάσταση τῆς παλαιᾶς δικαιοσύνης καί μέ τήν ἐπέμβαση αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος θά ἐνεργήσει τήν κάθαρση (στίχ ). Θἄρθουν καιροί, καιροί εὐτυχισμένοι, πού ἡ Ἰερουσαλήμ θά ὀνομαστεῖ πάλι «πόλις δικαιοσύνης» καί «μητρόπολις πιστή Σιών»! (στίχ. 26). 16

17 1, 21 Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις πιστὴ Σιών, πλήρης κρίσεως, ἐν ᾗ δικαιοσύνη ἐκοιμήθη ἐν αὐτῇ, νῦν δὲ φονευταί. 22 Tὸ ἀργύριον ὑμῶν ἀδόκιμον οἱ κάπηλοί σου μίσγουσι τὸν οἶνον ὕδατι 23 οἱ ἄρχοντές σου ἀπειθοῦσι, κοινωνοὶ κλεπτῶν ἀγαπῶντες δῶρα, διώκοντες ἀνταπόδομα, ὀρφανοῖς οὐ κρίνοντες καὶ κρίσιν χηρῶν οὐ προσέχοντες. 24 Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος ὁ δεσπότης σαβαώθ, ὁ δυνάστης τοῦ Ἰσραήλ οὐαὶ τοῖς ἰσχύουσιν ἐν Ἱερουσαλήμ οὐ παύσεται γάρ μου ὁ θυμὸς ἐν τοῖς ὑπεναντίοις, καὶ κρίσιν ἐκ τῶν ἐχθρῶν μου ποιήσω. 25 Καὶ ἐπάξω τὴν χεῖρά μου ἐπὶ σὲ καὶ πυρώσω σε εἰς καθαρόν, τοὺς δὲ ἀπειθοῦντας ἀπολέσω καὶ ἀφελῶ πάντας ἀνόμους ἀπὸ σοῦ καὶ πάντας ὑπηφάνους ταπεινώσω. 26 Καὶ ἐπιστήσω τοὺς κριτάς σου ὡς τὸ πρότερον καὶ τοὺς συμβούλους σου ὡς τὸ ἀπ ἀρχῆς καὶ μετὰ ταῦτα κληθήσῃ πόλις δικαιοσύνης, μητρόπολις πιστὴ Σιών. 27 Μετὰ γὰρ κρίματος σωθήσεται ἡ αἰχμαλωσία αὐτῆς καὶ μετὰ ἐλεημοσύνης. 28 Καὶ συντριβήσονται οἱ ἄνομοι καὶ οἱ ἁμαρτωλοὶ ἅμα, καὶ οἱ ἐγκαταλιπόντες τὸν Κύριον συντελεσθήσονται. 1, 21 Πῶς ἔγινε πόρνη ἡ Σιών, α ἡ πόλη ἡ πιστή! Γεμάτη ἦταν (ἄλλοτε) ἀπό θεῖο δίκαιο δικαιοσύνη κατοικοῦσε (τότε) σ αὐτή, τώρα ὅμως (κατοικοῦν) φονιάδες! 22 Τό ἀργύριό σας εἶναι κίβδηλο, οἱ πωλητές τοῦ κρασιοῦ τό ἀνακατώνουν μέ νερό. 23 Οἱ ἄρχοντές σου εἶναι ἀντάρτες καί συνέταιροι κλεπτῶν ἀγαποῦν δωροδοκίες καί ἐπιδιώκουν ἀμοιβές. Δέν δίνουν τό δίκαιο στά ὀρφανά οὔτε δίνουν προσοχή στίς ὑποθέσεις τῶν χηρῶν. 24 Γι αὐτό τά ἑξῆς λέγει ὁ παντοδύναμος, ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων, ὁ ἰσχυρός τοῦ Ἰσραήλ: «Ἀλλοίμονο στούς ἄρχοντες τῆς Ἱερουσαλήμ Δέν θά μαλακώσει ὁ θυμός μου ἐναντίον τῶν ἀντιπάλων (μου) καί θά ἐκδικηθῶ τούς ἐχθρούς μου! 25 Θά ἁπλώσω τό χέρι μου ἐναντίον σου καί θά σέ βάλω στήν φωτιά γιά νά καθαριστεῖς αὐτούς δέ πού θά φανοῦν ἀπειθεῖς θά τούς καταστρέψω θά ἀφανίσω ὅλους τούς ἄνομους ἀπό σένα καί θά ταπεινώσω ὅλους τούς ὑπερηφάνους. β 17

18 26 Καί θά ἀποκαταστήσω τούς δικαστές σου, ὅπως ἄλλοτε καί τούς συμβούλους σου, ὅπως ἦταν στήν ἀρχή. Τότε θά ὀνομάσουν (πάλι) ἐσένα τήν Σιών πόλη δικαιοσύνης, μητρόπολη πιστή. 27 Μέ δικαστική κρίση θά σωθοῦν οἱ αἰχμάλωτοί της καί μέ τό θεῖο ἔλεος. γ 28 Καταστροφή ὅμως θά βρεῖ τούς ἀποστάτες καί τούς ἁμαρτωλούς συγχρόνως. Θά ἐξολοθρευθοῦν ὅσοι ἐγκατέλειψαν τόν Κύριο». α. Ἡ ὀνομασία τῆς πόλεως παραλείπεται στό Ἑβρ. β. Ὁ στίχος κατά τό Ἑβρ.: «Θά ἁπλώσω τό χέρι μου ἐναντίον σου καί θά ἀποχωρίσω τίς σκωρίες σου ὡσάν μέ ποτάσσα καί θά ἀπομακρύνω ὅλα τά τεμάχια τοῦ μολύβδου σου». γ. Ἑβρ.: «Ἡ Σιών θά λυτρωθεῖ διά τῆς κρίσεως καί οἱ ἐπιστρέφοντες σ αὐτήν διά θείας δικαιοσύνης». 1, Τό ποίημα αὐτό, ὅπως εἶναι στό Ἑβραϊκό, ἔχει στήν ἀρχή τόν ρυθμό qina ἤ θρῆνο. Οἱ στίχ. σ αὐτό εἶναι δύσμετροι (3+2 ἤ 4+3 τονούμενοι) βλ. Β Βασ. 1,19. Ἰερ. 9, Ἰεζ. 26, Θρήν. 1,1. 2,1 κ.ἄ. Παρατηροῦμε ἄλλως τε μία ὁμοιότητα στόν τόνο μέ τούς Θρήνους τοῦ Ἰερεμίου, ἰδιαίτερα μέ Θρήν. 2,6. 1,21. Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις... Σιών. Ἡ ὀνομασία τῆς πόλεως παραλείπεται στό Ἑβρ. Πάντως ἐδῶ εἶναι ἡ μόνη παράγραφος πού χρησιμοποιεῖται γιά τόν Ἰσραήλ ἡ εἰκόνα τῆς πόρνης, πού χρησιμοποιήθηκε πολύ πρίν ἀπό τόν Ὠσηέ καί πού θά ἐπανάληφθεῖ ἀπό τόν Ιερεμία καί τόν Ἰεζεκιήλ. Βλ. Ὠσ. 1,2. 2,7. 3,3 κ.ἄ. Ἰερ. 3,6-13 καί Ἰεζ. κεφ. 16 καί 23. Αὐτός ὁ ξεπεσμός τῆς Ἰερουσαλήμ ἔρχεται σέ ἀντίθεση μέ τήν πρώτη πιστότητά της, πού θά τήν ξαναβρεῖ ἀφοῦ πρῶτα καθαριστεῖ μέ τήν τιμωρία, στίχ ,26. Μετά ταῦτα κληθήσῃ πόλις δικαιοσύνης... Τό κύριο ὄνομα καθορίζει τήν ὕπαρξη αὐτοῦ πού τό φέρει καί ὁρίζει τόν προορισμό του, βλ. τά ὀνόματα τοῦ Ιακώβ (Γεν. 25,26. 27,36) καί τῶν υἱῶν του (Γεν. 29,31-30,24, κ.ἄ.). Μιά ἀλλαγή ὀνόματος σημαίνει μία ἀλλαγή κλήσεως, βλ. Ἀβραάμ (Γεν. 17,5), Ἰσμαήλ (Γεν. 32,29), κ.ἄ. Τά ὀνόματα πού δίνουν οἱ προφῆτες σέ πρόσωπα εἶναι ἐνεργά σημεῖα, στόν Ἠσαΐα: 7,3 (βλ. 10,21) 7,14. 8,1-3 (βλ. 8,18), καί στόν Ὠσηέ: 1, , Ἡ μέλλουσα Ιερουσαλήμ θά λάβει καί ἄλλα προφητικά ὀνόματα, βλ. Ἠσ. 60,14. 62,4.12. Ἰεζ. 48,35. Ἐδῶ τά νέα ὀνόματα τῆς Ἰερουσαλήμ, ἀπαντῶντας στόν στίχ. 21, εἶναι «πιστότητα» καί «δικαιοσύνη». Γιά τόν Ἠσαΐα, ὅπως καί γιά τόν Ἀμώς, ἡ δικαιοσύνη εἶναι κατ ἀρχήν ἡ εὐθύτητα στήν ἐξάσκηση τοῦ δικαίου. Ἀλλά, βαθύτερα, ἡ ἀρετή αὐτή εἶναι συμμετοχή στήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, στήν ὁποία ἀποκαλύπτεται ἡ ἁγιότητά του, βλ. σχόλ. εἰς 5,16. 1, Ὁ τόνος ἀλλάσσει ἐντελῶς. Οἱ δύο αὐτοί στίχ. πού εἶναι ὑπόμνημα σέ πολύ πεζή γλώσσα σχετικά μέ τήν προηγουμένους στίχ., μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι προστέθηκαν ἀπό κάποιο μαθητή τοῦ Ἠσαΐου. Κατά τῶν ἱερῶν δένδρων (1,29-31) 1. Ἄν κατά τήν προηγούμενη περικοπή ἡ ἀποστασία τοῦ λαοῦ ἐκδηλώνεται μέ τόν στραγγαλισμό τοῦ δικαίου (στίχ. 22 ἑξ.), κατά τήν μικρή μας ἐδῶ περικοπή ἡ ἀποστασία τῶν Ἰσραηλιτῶν ἐκδηλώνεται 18

19 μέ τήν ἐξάσκηση χαναανιτικῆς λατρείας κάτω ἀπό τίς καταπράσινες τερεβίνθους, τούς κήπους καί τά ἱερά ἄλση. 2. Ὁ τόπος καί τά ἀντικείμενα τῆς εἰδωλολατρίας τῶν ἀποστατῶν Ἰσραηλιτῶν δίνουν στόν προφήτη Ἠσαΐα προσφυεῖς εἰκόνες γιά νά παραστήσει τήν τύχη τους: «Θά γίνετε σάν τερέβινθος πού τῆς ἔπεσαν τά φύλλα καί σάν κῆπος πού δέν ἔχει νερό» (στίχ. 30)! Ἀντίθετα πρός τίς καταπράσινες τερεβίνθους, κάτω ἀπό τίς ὁποῖες λάτρευαν τούς ψεύτικους θεούς, οἱ ἀποστάτες Ἰσραηλῖτες θά γίνουν σάν ἀπεξηραμένη καί γιά καύση προορισμένη τερέβινθος καί ἀντίθετα πρός τούς τερπνούς κήπους τῆς εἰδωλολατρίας, ἀποκομμένοι οἱ Ἰσραηλῖτες ἀπό τήν πηγή τοῦ ζῶντος ὕδατος καί ἐγκαταλελειμμένοι στήν τύχη τους, θά καταντήσουν ὡς κῆποι χωρίς νερό, δηλαδή θά ἀποξηρανθοῦν. 3. Καί ἀπό τήν εἰκόνα τῆς γενικῆς ξηρασίας ἀντλεῖ ὁ Προφήτης μας νέα, φοβερώτερη καί μεγαλειωδέστερη εἰκόνα, γιά νά παραστήσει τόν ὁριστικό ὄλεθρο τῶν ἀποστατῶν, ἐπανερχόμενος στήν εἰκόνα τῆς κρίσης διά τῆς φωτιᾶς (στίχ. 31). «Καί οὐκ ἔσται ὁ σβέσων»! Καί μακαριστός διδάσκαλός μας Π. Μπρατσιώτης λέει (μνημ. ἔργ., σ. 49): «Τρομερά ἐπισφράγισις τοῦ θείου λόγου! Πρβ. Ἀμώς ε 6, Ἰερ. δ 4, κα 12 καί δή καί Ἠσ. ξς 24, ἔνθα ἀξία παρατηρήσεως ἡ ἀντιστοιχία τῆς κατακλεῖδος τοῦ ὅλου βιβλίου πρός τήν τοῦ προλόγου αὐτοῦ. Ἄξιον δέ παρατηρήσεως ἐνταῦθα, ὅτι παλαιοί ἐξηγηταί ἐνέβλεπον τήν ὁλοσχερῆ πλήρωσιν τῆς προφητείας ταύτης ἐν τῷ βίῳ τοῦ Κυρίου, ἥν γνώμην δέν διστάζουσι νά ἀποδεχθῶσι καί νεώτατοι ἑρμηνευταί (Herntrich)». 1, 29 Διότι αἰσχυνθήσονται ἐν τοῖς εἰδώλοις αὐτῶν, ἃ αὐτοὶ ἠβούλοντο, καὶ ἐπαισχυνθήσονται ἐπὶ τοῖς κήποις αὐτῶν, ἃ ἐπεθύμησαν. 30 Ἔσονται γὰρ ὡς τερέβινθος ἀποβεβληκυῖα τὰ φύλλα καὶ ὡς παράδεισος ὕδωρ μὴ ἔχων 31 καὶ ἔσται ἡ ἰσχὺς αὐτῶν ὡς καλάμη στιππύου καὶ αἱ ἐργασίαι αὐτῶν ὡς σπινθῆρες πυρός, καὶ κατακαυθήσονται οἱ ἄνομοι καὶ οἱ ἁμαρτωλοὶ ἅμα, καὶ οὐκ ἔσται ὁ σβέσων. 1, 29 Θά ντροπιαστοῦν μέ τά εἴδωλά α τους, πού ἀγαποῦν, καί θά καταισχυνθοῦν γιά τούς κήπους τους, πού τούς ἀρέσουν. 30 Γιατί θά γίνουν σάν τερέβινθος πού τῆς ἔπεσαν τά φύλλα καί σάν κῆπος πού δέν ἔχει νερό. 31 Τότε ἡ δύναμή τους θά εἶναι σάν τήν καλαμιά τοῦ κοπανισμένου χονδροῦ λιναριοῦ καί τά ἔργα τους σάν τίς σπίθες τῆς φωτιᾶς. Θά κατακαοῦν οἱ ἄνομοι καί οἱ ἁμαρτωλοί συγχρόνως, χωρίς νά ὑπάρχει κανείς πού νά (τούς) σβήσει. α. «Τίς τερέβινθους», λέει τό Ἑβρ. 1, Ὁ προφήτης ἐπιτίθεται κατά τῶν φυσιολατρικῶν τελετῶν τῆς γονιμότητας, πού κληρονομήθηκαν ἀπό τούς Χαναναίους καί πού ἐξασκοῦνταν στούς κήπους (βλ. 17,10. Ωσ. 4,13). Ὁ Ἠσαΐας σπανίως ἐπιτίθεται ἐναντίον αὐτῆς τῆς εἰδωλολατρικῆς ἀσκήσεως (βλ. ἐπίσης 2,6-8). Ἀν τά δένδρα δέν ἦταν κατ εὐθεῖαν αὐτά τά ἴδια ἕνα ἀντικείμενο λατρείας, ὅμως ἐχρησίμευαν γιά τήν τέλεση θρη- 19

20 σκευτικῶν τελετῶν δανεισθεισῶν, ὅπως εἴπαμε, ἀπό τούς Χαναναίους, βλ. σχόλ. εἰς Δευτ. 12,2. Τό νόημα τῆς περικοπῆς εἶναι: Ὅπως τά δένδρα χάνουν τήν ἰσχύ τους καί τά ἄλση μαραίνονται μέ τήν ζέστη τοῦ ἡλίου, ἔτσι οἱ ἀποστάτες Ιουδαῖοι θά στειρεύσουν καί θά καταφαγωθοῦν στό πῦρ τῆς κρίσεως (στίχ ). Ἡ αἰώνια εἰρήνη (2,1-5) 1. Ἡ μικρή αὐτή περικοπή εἶναι μιά προφητεία πού ἀναφέρεται στήν ἐποχή τοῦ Μεσσίου. Παριστάνει τήν Σιών, τά Ἰεροσόλυμα, ὡς κέντρο τῆς μεσσιακῆς βασιλείας, πρός τό ὁποῖο θά συρρέουν ὅλα τά ἔθνη. Τά ἔθνη, πού ἦταν διεσπαρμένα μέ τήν πυργοποιία στήν Βαβέλ (Γεν. 11,8), παρουσιάζονται ἐδῶ στήν περικοπή μας συναντώμενα στό ὄρος τοῦ Κυρίου, ὅπου εἶναι κτισμένος ὁ ἅγιος Ναός (στίχ. 2). Οἱ ἄνθρωποι παρουσιάζονται πρόθυμοι νά μάθουν τήν ὁδόν τοῦ Κυρίου, τήν διδασκαλία τοῦ Μεσσίου, καί νά τήν ἐφαρμόσουν. Ὅλα τά ἔθνη ἀναγνωρίζουν τόν Μεσσία διδάσκαλό τους, νομοθέτη τους καί Κύριό τους (στίχ. 3). Ἀποτέλεσμα αὐτοῦ εἶναι ὅτι καταργεῖται ὁ πόλεμος καί ἔρχεται εἰρήνη στήν ἀνθρωπότητα (στίχ. 4). Ἡ παγκόσμια εἰρήνη, λοιπόν, ἔρχεται μέ τήν ἐπικράτηση τοῦ θείου θελήματος. Ἀναγνωρίζοντας τόν Κύριο καί ἐφαρμόζοντας τό ἅγιο θέλημά του ἀποκτᾶμε ἐσωτερική εἰρήνη καί ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς εἰρήνης εἶναι καί ἡ ἐξωτερική εἰρήνη. 2. Τέλος, ὁ Προφήτης μας στρέφεται πρός τόν Ἰσραήλ καί τόν προσκαλεῖ νά βαδίσει στό φῶς τῆς θείας ἀποκαλύψεως (στίχ. 5) ἐπιστρέφοντας ἀπό τίς ἀνομίες του, γιά τίς ὁποῖες εἶχε καταστεῖ ἄξιος τῆς θείας τιμωρίας (βλ. κεφ. 1). 2, 1 Ὁ λόγος ὁ γενόμενος παρὰ Κυρίου πρὸς Ἠσαΐαν υἱὸν Ἀμὼς περὶ τῆς Ἰουδαίας καὶ περὶ Ἰερουσαλήμ. 2 Ὅτι ἔσται ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις ἐμφανὲς τὸ ὄρος Κυρίου καὶ ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ ἐπ ἄκρων τῶν ὀρέων καὶ ὑψωθήσεται ὑπεράνω τῶν βουνῶν καὶ ἥξουσιν ἐπ αὐτὸ πάντα τὰ ἔθνη, 3 καὶ πορεύσονται ἔθνη πολ λὰ καὶ ἐροῦσι δεῦτε καὶ ἀναβῶμεν εἰς τὸ ὄρος Κυρίου καὶ εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ Ἰακώβ, καὶ ἀναγγελεῖ ἡμῖν τὴν ὁδὸν αὐτοῦ, καὶ πορευσόμεθα ἐν αὐτῇ ἐκ γὰρ Σιὼν ἐξελεύσεται νόμος καὶ λόγος Κυρίου ἐξ Ἰερουσαλήμ. 4 Καὶ κρινεῖ ἀναμέσον τῶν ἐθνῶν καὶ ἐλέγξει λαὸν πολύν, καὶ συγκόψουσι τὰς μαχαίρας αὐτῶν εἰς ἄροτρα καὶ τὰς ζιβύνας αὐτῶν εἰς δρέπανα, καὶ οὐ λήψεται ἔθνος ἐπ ἔθνος μάχαιραν, καί οὐ μὴ μάθωσιν ἔτι πολεμεῖν. 5 Καὶ νῦν, ὁ οἶκος Ἰακώβ, δεῦτε πορευθῶμεν τῷ φωτί Κυρίου. 2, 1 Ὁ λόγος πού δόθηκε ἀπό τόν Κύριο στόν Ἠσαΐα, τόν υἱό τοῦ Ἀμώς, γιά τό βασίλειο τοῦ Ἰούδα καί τήν Ἱερουσαλήμ. 2 Στίς ἔσχατες ἡμέρες θά γίνει ἔνδοξο τό ὄρος τοῦ Κυρίου καί ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ α σάν νά εἶναι στήν κορυφή τῶν βουνῶν καί θά φαίνεται ψηλότερα ἀπό ὅλα τά βουνά 20

21 καί θά ἔρχονται β σ αὐτό ὅλα τά ἔθνη. 3 Θά ἔρχονται πολλοί λαοί καί θά λέγουν: «Ἐμπρός, ἄς ἀνεβοῦμε στό ὄρος τοῦ Κυρίου καί στόν οἶκο τοῦ Θεοῦ Ἰακώβ, γιά νά μᾶς διδάξει τήν ὁδό του (δηλ. τίς ἐντολές του) καί θά βαδίσουμε σ αὐτή! Γιατί (νέος) Νόμος θά βγεῖ ἀπό τήν Σιών καί (νέα) διδαχή τοῦ Κυρίου (θά κηρυχθεῖ) ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ. 4 Καί θά κρίνει μεταξύ τῶν ἐθνῶν καί θά ἐξουσιάζει γ πολλούς λαούς. Τότε θά μετατρέψουν τά ξίφη τους σέ ἀλέτρια καί τά δόρατά τους σέ δρεπάνια. Ποτέ πιά λαός δέν θά παίρνει ξίφος ἐναντίον ἄλλου λαοῦ καί δέν θά μαθαίνουν πιά νά πολεμοῦν. 5 Ἐμπρός, λοιπόν, ὦ οἶκος τοῦ Ἰακώβ, ἄς πορευθοῦμε στό φῶς τοῦ Κυρίου. α. «Τό ὄρος τοῦ οἴκου τοῦ Κυρίου», λέγει τό Ἑβρ. β. «Θά συρρέουν», λέει τό Ἑβρ. γ. «Θά δημιουργήσει δίκαιο», κατά τό Ἑβρ. 2,2-5. Αὐτή ἡ ὅραση τῶν ἐθνῶν συναγομένων στό ὄρος Σιών εὑρίσκεται, μέ λίγες παραλλαγές, καί στό Μιχ. 4,1-3. Δέν μποροῦμε νά ποῦμε μέ βεβαιότητα ποιά ἀπό τίς δύο περικοπές εἶναι ἡ πρωτότυπη ἤ ἄν καί οἱ δύο ἐξαρτῶνται ἀπό μία κοινή πηγή. Ἡ ἐπικρατοῦσα πάντως γνώμη εἶναι ὅτι ὁ Μιχαίας ἐξαρτᾶται ἐδῶ ἀπό τόν Ἠσαΐα. Τά χρησιμοποιούμενα ἐπιχειρήματα (ἰδιαίτερα γιά τήν παγκοσμιότητα τῆς προφητείας) γιά νά ὑποστηριχθεῖ ὅτι ἡ προφητεία μας προέρχεται ἀπό μία μετέπειτα, μετά τήν αἰχμαλωσία, περίοδο, δέν εἶναι πειστικά, ἀφοῦ ἡ ἰδέα γιά μία μεγάλη, παγκόσμια νίκη τοῦ Γιαχβέ εἶναι πολύ παλαιά στήν πίστη τῶν Ἑβραίων περί τῆς ἡμέρας τοῦ Γιαχβέ. 2,1. Αὐτός ὁ νέος τίτλος εἰσάγει τήν μικρά συλλογή προφητειῶν τῶν κεφ ,4. Καί κρινεῖ... Ὁ Γιαχβέ. Καί συγκόψουσι τάς μαχαίρας αὐτῶν εἰς δρέπανα... Ὁ ἀφοπλισμός, πού στό παρελθόν ἦταν ἕνας σκληρός ὅρος πού ἐπεβάλλετο ἀπό τούς νικητές (Α Βασ. 13,19-22), θά εἶναι μία ἡμέρα τό σημεῖο τῶν νέων χρόνων, ὅταν ὁ Γιαχβέ θά ἐξαπλώσει τό εἰρηνικό του βασίλειο σέ ὅλο τόν κόσμο. 21