ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ : Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΕ LEGISLATIVE OPERATION OF THE PARLIAMENT

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ : ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ : ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ : ΗΜΟΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ : ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ : Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΕ LEGISLATIVE OPERATION OF THE PARLIAMENT ΟΝΟΜΑ : ΜΠΕΛΙΜΠΑΣΑΚΗ ΜΑΡΙΑ Α.Μ. : ΕΞΑΜΗΝΟ : ΕΠΙ ΠΤΥΧΙΩ ΑΘΗΝΑ 2004 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ : ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ 1. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ 4 2. ΦΟΡΕΙΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ..6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ : Η ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΒΟΥΛΗ (ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ : ΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Η ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΟΙ ΙΑΡΚΕΙΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΙΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΙΑΚΟΠΗΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ.. 23

2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Η ΤΑΚΤΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ Η ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΝΟΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΜΟ ΙΑ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΨΗΦΙΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΟΥ Ή ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΝΟΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗ ΒΟΥΛΗ ΟΙ ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ Η ΨΗΦΙΣΗ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ ΧΩΡΙΣ Ή ΜΕ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η ΨΗΦΙΣΗ ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝΤΩΝ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ Η ΨΗΦΙΣΗ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ ΕΠΕΙΓΟΝΤΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΟΙ ΕΙ ΙΚΕΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ Η ΨΗΦΙΣΗ ΣΧΕ ΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΩΣΗ ΚΩ ΙΚΩΝ, ΤΗΝ ΚΩ ΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΙΣΧΥΟΥΣΩΝ ΙΑΤΑΞΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΤΑΡΓΗΜΕΝΩΝ ΝΟΜΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥΣ Η ΨΗΦΙΣΗ ΣΧΕ ΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΩΣΗ ΙΕΘΝΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ Ή ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Η ΨΗΦΙΣΗ ΣΧΕ ΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΩΣΗ ΠΡΑΞΕΩΝ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ Η ΨΗΦΙΣΗ ΝΟΜΟΣΧΕ ΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΠΕΜΠΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΕ ΡΟ ΤΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ Η ΨΗΦΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ, ΤΟΥ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ.62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ : Η ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΩΣ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ...67 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ.70 ΠΕΡΙΛΗΨΗ 71 SUMMARY 72 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Θέµα της παρούσης εργασίας είναι η άσκηση της νοµοθετικής λειτουργίας από τη Βουλή, που ρυθµίζεται στα άρθρα του Συντάγµατος. Εξετάζεται η έννοια της νοµοθετικής λειτουργίας καθώς ο τρόπος και οι διαδικασίες µε τις οποίες ψηφίζονται από την Βουλή οι νόµοι, οι κανόνες δικαίου δηλαδή που θέτουν ρυθµίσεις γενικές και αφηρηµένες και είναι τυπικά κατώτεροι από τους συνταγµατικούς κανόνες και τυπικά ανώτεροι από τις κανονιστικές πράξεις. Επίσης εξετάζονται οι σχηµατισµοί της Βουλής κατά την άσκηση της νοµοθετικής λειτουργίας (Ολοµέλεια, ιαρκείς Κοινοβουλευτικές Επιτροπές και Τµήµα ιακοπής των Εργασιών της Βουλής). Στόχος της εργασίας αυτής είναι να καταδείξει τον τρόπο µε τον οποίο παράγονται οι νόµοι καθώς και τα προβλήµατα που µπορεί να εµφανίζονται κατά την νοµοπαραγωγική διαδικασία. H δοµή της εργασίας αυτής έχει ως εξής: Αρχικά γίνεται µία προσέγγιση της έννοιας της νοµοθετικής λειτουργίας και αναφορά στους φορείς της. Ακολουθεί σύντοµη επισκόπηση της πρόσφατης αναθεώρησης του Συντάγµατος το 2001, αφενός µεν ως προς τις αναθεωρηµένες διατάξεις που αφορούν την άσκηση της νοµοθετικής αρµοδιότητας της Βουλής και αφετέρου ως προς τους στόχους που έθεσε ο αναθεωρητικός νοµοθέτης σχετικά µε την αναβάθµιση αυτής της αρµοδιότητας της Βουλής. Εν συνεχεία παρουσιάζονται οι σχηµατισµοί της Βουλής κατά την άσκηση της νοµοθετικής λειτουργίας και έπεται διεξοδική ανάλυση ττων διαδικασιών που ακολουθούνται για την παραγωγή των νόµων από τη Βουλή. Σύντοµη αναφορά γίνεται κατόπιν στην αυθεντική ερµηνεία των νόµων που µε βάση το άρθρο 77 του Συντάγµατος ανήκει στη νοµοθετική λειτουργία. Τέλος συνάγεται το συµπέρασµα και ακολουθεί περίληψη της εργασίας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ 1. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Όταν το Σύνταγµα κάνει λόγο στο άρθρο 26 παρ. 1 για νοµοθετική λειτουργία εννοεί την αρµοδιότητα της Βουλής µε την σύµπραξη του Προέδρου της ηµοκρατίας, να θεσπίζει πρωτεύοντες κανόνες µε τη µορφή του τυπικού νόµου. Ως πρωτεύοντες πρέπει να θεωρηθούν οι κανόνες οι οποίοι ρυθµίζουν για πρώτη φορά ένα αντικείµενο µη αντιµετωπιζόµενο στο παρελθόν, ή τροποποιούν ή καταργούν υφισταµένες ρυθµίσεις, χωρίς οι νέοι αυτοί κανόνες να αντλούν το κύρος τους από την ύπαρξη άλλου σχετικού κανόνα υποσυνταγµατικού επιπέδου. Οι πρωτεύοντες κανόνες αντλούν το κύρος τους απευθείας από το Σύνταγµα, που προβλέπει την αρµοδιότητα θέσπισής τους, είτε κατά τρόπο γενικό υπέρ του σύνθετου (Βουλή-

4 Πρόεδρος της ηµοκρατίας) νοµοθετικού οργάνου της πολιτείας (άρθρο 26 παρ.1 Συντ.) είτε κατά τρόπο ειδικό υπέρ άλλων οργάνων, για περιορισµένο αντικείµενο (π.χ άρθρα 65 παρ.1 και 83) ή και χωρίς θεµατικό περιορισµό αλλά υπό εξαιρετικές προϋποθέσεις (άρθρο 44 παρ.1). Η νοµοθετική λειτουργία ασκείται κυρίως µε τη µορφή τυπικών νόµων που συζητούνται και ψηφίζονται από την Ολοµέλεια της Βουλής ή το Τµήµα των ιακοπών ή τέλος µετά την πρόσφατη αναθεώρηση από ιαρκή Κοινοβουλευτική Επιτροπή, σύµφωνα µε τα άρθρα Συντ. Η έννοια του νόµου δεν έχει παραµείνει διαχρονικά σταθερή, ενώ σηµερα η κρατούσα γνώµη στην Ελλάδα, (όπως άλλωστε και στη Γερµανία )δέχεται τη διάκριση ουσιαστικού και τυπικού νόµου. Ουσιαστικός είναι κάθε κανόνας δικαίου µε γενικό και αφηρηµένο περιεχόµενο, ανεξάρτητα από την τυπική του µορφή, δηλαδή το όργανο και τη διαδικασία θέσπισής του. Γενική ρύθµιση είναι όποια αφορά ακαθόριστο εκ των προτέρων, µε βάση τα ατοµικά τους χαρακτηριστικά, αριθµό προσώπων, ενώ αφηρηµένη είναι εκείνη που αφορά ακαθόριστο επίσης εκ των προτέρων, µε βάση τα ατοµικά του χαρακτηριστικά, αριθµό περιπτώσεων. Τυπικός νόµος είναι κάθε πράξη θεσπιζόµενη από το σύνθετο νοµοθετικό όργανο του κράτους (Βουλή και Πρόεδρος της ηµοκρατίας) κατά τη συνταγµατικά προβλεπόµενη νοµοθετική διαδικασία, ανεξάρτητα από το περιεχόµενό της. Αυτά βέβαια ισχύουν σε πολιτειακά οµαλές περιπτώσεις, οπότε χρησιµοποιείται ο όρος νόµος, σε συνδυασµό µε τον αριθµό του και το έτος έκδοσής για να υποδηλώσει ακριβώς τον τυπικό νόµο. Σε περιόδους πολιτειακής ανωµαλίας (κατοχή, δικτατορία) εκδίδονταν κείµενα, επέχοντα θέση (τυπικού) νόµου συνήθως ψηφισµένα από το υπουργικό συµβούλιο µε τις ονοµασίες αναγκαστικός νόµος ή νοµοθετικό διάταγµα. Όλες οι πράξεις αυτές (αναγκαστικοί νόµοι, νοµοθετικά διατάγµατα) είναι νοµοθετικές κατά τον τύπο τους, ισοδυναµούν δηλαδή προς τυπικό νόµο (αφού άλλωστε το άρθρο 111 παρ.1 Συντ. κηρύσσει καταργηµένα µόνο τα αντισυνταγµατικού περιεχοµένου προσυνταγµατικά νοµοθετήµατα, αποδεχόµενο έτσι σιωπηρά τη συνέχιση της ισχύος όλων των υπολοίπων, ανεξάρτητα από την προέλευση και τον χρόνο θέσπισής τους). Κατά τον τύπο νοµοθετικές είναι και οι πράξεις νοµοθετικού περιεχοµένου του άρθρου 44 παρ. 1 του ισχύοντος Συντάγµατος, αφού είναι προφανές ότι µε τη διάταξη αυτή υπονοείται η θέσπιση πρωτευόντων κανόνων δικαίου, εκεί όπου υπάρχει νοµοθετικό κενό ή ρυθµίσεις απρόσφορες για την αντιµετώπιση εκτάκτων περιπτώσεων. Από τον χαρακτηρισµό των πράξεων του άρθρου 44 παρ.1 Συντ. ως τυπικά νοµοθετικών δεν πρέπει να συναχθεί ότι αυτές µπορούν να έχουν ως αντικείµενο οτιδήποτε µπορεί να αποτελέσει αντικείµενο τυπικού νόµου, επειδή τούτο ενδέχεται να είναι αντίθετο στην ιδιαιτερότητα των πράξεων ως µέσων αντιµετώπισης έκτακτων αναγκών. Ο ουσιαστικός νόµος αφενός και αφετέρου ο τυπικός νόµος ή ευρύτερα οι κατά τον τύπο νοµοθετικές πράξεις (νόµοι, νοµοθετικά διατάγµατα, αναγκαστικοί νόµοι, πράξεις νοµοθετικού περιεχοµένου) είναι έννοιες διάλληλες. Οι περισσότεροι τυπικοί νόµοι, όπως και οι άλλες κατά τον τύπο νοµοθετικές πράξεις, αποτελούν κατά το περιεχόµενό τους και ουσιαστικούς νόµους, αφού περιέχουν γενικούς και αφηρηµένους κανόνες δικαίου. Εµφανίζονται πάντως και τυπικοί νόµοι, οι οποίοι δεν περιέχουν τέτοιους κανόνες αλλά ρυθµίσεις ατοµικές και/ή συγκεκριµένες, όπως είναι οι ατοµικοί νόµοι, οι οποίοι δεν περιέχουν ρύθµιση γενική αλλά ατοµική, αγορούν δηλαδή ορισµένο πρόσωπο καθορισµένο στο κείµενο του νόµου µε βάση τα ατοµικά του χαρακτηριστικά και οι νόµοι-µέτρα, οι οποίοι είναι διατυπωµένοι κατά τρόπο γενικό (φαινοµενικά τουλάχιστον), αλλά αφορούν συγκεκριµένη περίπτωση. Από την

5 άλλη πλευρά, υπάρχουν και ουσιαστικοί νόµοι, ποσοστικά µάλιστα οι περισσότεροι, που δεν περιέχονται σε τυπικό νόµο αλλά σε κανονιστική πράξη της διοίκησης. Ο όρος νόµος εµφανίζεται σε πολυάριθµες διατάξεις του Συντάγµατος, µερικές φορές συνοδευόµενος και από τον επιθετικό προσδιορισµό τυπικός. Όµως και αν λείπει η ρητή διευκρίνηση, από τα συµφραζόµενα µπορεί να συνάγεται ότι υπονοείται τυπικός νόµος. Σε άλλες περιπτώσεις πάντως η ερµηνεία της διάταξης µπορεί να οδηγήσει στο συµπέρασµα ότι αυτή απαιτεί ουσιαστικό νόµο. Εποµένως αποτελεί ζήτηµα ερµηνείας της ίδιας της διάταξης αν απαιτεί τυπικό ή ουσιαστικό νόµο. 2. ΦΟΡΕΙΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Το ισχύον ελληνικό Σύνταγµα (1975/1986/2001) ορίζει στο άρθρο 26 παρ.1 ότι η νοµoθετική λειτουργία ασκείται από τη Βουλή και τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας. Εξαιρέσεις από την αρχή της ανάθεσης της νοµοθετικής λειτουργίας στο σύνθετο νοµοθετικό όργανο της πολιτείας (Βουλή-Πρόεδρος της ηµοκρατίας) είναι θεµιτές µόνο αν βρίσκουν έρεισµα σε άλλη ειδικότερη συνταγµατική διάταξη. Με την αναθεώρηση όµως του 1985/1986 αφαιρέθηκε από τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας η, κατά τα προηγούµενα συντάγµατα του 1864, του 1911 και του 1952 αλλά και κατά το αρχικό πριν από την αναθεώρηση του 1986 κείµενο του Συντάγµατος του 1975 (άρθρο 42 παρ.1), αρµοδιότητα της κύρωσης των νόµων, µέσω της οποίας, τυπικά, συµµετείχε στην κατάρτισή τους, µε αποτέλεσµα να αναγνωρίζεται σε αυτόν πλέον (εκτός από την έκδοση και τη δηµοσίευση των νόµων, τις οποίες ασκεί ως παράγων της εκτελεστικής εξουσίας) µόνο το δικαίωµα αναποµπής στη Βουλή ψηφισµένου απ αυτήν νοµοθετήµατος (άρθρο 42 παρ.2). Με αυτόν τον τρόπο η βουλή και ο Πρόεδρος της ηµοκρατίας δεν είναι όπως συνέβαινε άλλοτε συννοµοθέτες αλλά η έννοια του άρθρου 26 παρ.1, που αναθέτει στα δύο αυτά όργανα τη νοµοθετική λειτουργία είναι ότι το καθένα από αυτά την ασκεί στον τοµέα που του επιφυλάσσουν άλλες διατάξεις του Συντάγµατος. Αξίζει τέλος να αναφερθεί η διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 44 του Συντάγµατος σύµφωνα µε την οποία «µε διάταγµα του Προέδρου της ηµοκρατίας προκηρύσσεται δηµοψήφισµα για ψηφισµένα νοµοσχέδια που ρυθµίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτηµα, εκτός από τα δηµοσιονοµικά, εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα τρία πέµπτα του συνόλου των Βουλευτών, ύστερα από πρόταση των δύο πέµπτων του συνόλου και όπως ορίζουν ο κανονισµός της βουλής και νόµος για την εφαρµογή της παραγράφου αυτής». Το λεγόµενο «κοινωνικό» αυτό δηµοψήφισµα συνδέεται στενά µε την άσκηση της νοµοθετικής λειτουργίας. ίνεται µε τον τρόπο αυτό το λαό η δυνατότητα να αποφασίσει για νοµοσχέδιο, που ρυθµίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτηµα, που έχει ήδη ψηφιστεί από την Βουλή και να συµµετάσχει µε αυτόν τον τρόπο στην παραγωγή των νόµων. Το κοινωνικό δηµοψήφισµα που προστέθηκε µε την αναθεώρηση του 1986, στη συγκεκριµένη συνταγµατική του διαµόρφωση δεν αφήνει µεγάλα περιθώρια πρακτικής εφαρµογής του, λόγω των αυστηρών προϋποθέσεων που τάσσονται για τη διεξαγωγή του. Η Βουλή, κατόπιν των ανωτέρω, αναδεικνύεται ως το κατεξοχήν όργανο άσκησης της νοµοθετικής λειτουργίας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ Η ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΒΟΥΛΗΣ (ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ)

6 Η πρόσφατη αναθεώρηση του ελληνικού Συντάγµατος, που πραγµατοποιήθηκε από την Ζ Αναθεωρητική Βουλή µε το ψήφισµά της 6ης Απριλίου 2001, που δηµοσιεύτηκε στις 17 Απριλίου 2001 (ΦΕΚ Α 84/ ) επέφερε σηµαντικές αλλαγές στον τρόπο άσκησης της νοµοθετικής λειτουργίας από τη Βουλή. Η κατ ουσία άσκηση των νοµοθετικών αρµοδιοτήτων από την εκτελεστική εξουσία, η έκπτωση του νόµου και η κατάργηση των ορίων ανάµεσα στο τυπικό νόµο και στην κανονιστική δράση της διοίκησης, το φαινόµενο της πολυνοµίας, των κενών εδράνων, της παρεµβολής άσχετων διατάξεων, της αιφνιδιαστικής παρέµβασης τροπολογιών, είναι µερικά µόνο από τα προβλήµατα που αλλοιώνουν την ουσία της νοµοθετικής λειτουργίας και βέβαια υποβαθµίζουν το έργο της Βουλής µε αποτέλεσµα την αποδοκιµασία της κοινής γνώµης και τη δηµιουργία προβληµάτων στη σωστή και οµαλή διευθέτηση των καταστάσεων. Από τις προπαρασκευαστικές εργασίες της αναθεώρησης των άρθρων του Συντάγµατος που αφορούν την οργάνωση και τη λειτουργία της Βουλής (άρθρα 66-79) προκύπτει ότι ο αναθεωρητικός νοµοθέτης επεδίωξε την επίτευξη διαφόρων στόχων, οι σηµαντικότεροι εκ των οποίων ήταν: α) η αναβάθµιση του ρόλου του κάθε Βουλευτή ατοµικά και στο επίπεδο της Ολοµέλειας και του Τµήµατος διακοπής των εργασιών της Βουλής αλλά και κυρίως στο επίπεδο των κοινοβουλευτικών επιτροπών, β) η ενίσχυση του ρόλου των επιτροπών στο νοµοθετικό έργο, λόγω του ότι οι επιτροπές, εξαιτίας του µεγέθους τους, αποτελούν το προσφορότερο πεδίο για την προπαρασκευαστική φάση του νοµοθετικού έργου, γ) η εκλογίκευση της νοµοθετικής διαδικασίας µε µία λειτουργικότερη και πρακτικότερη κατανοµή της ύλης µεταξύ Ολοµέλειας (ή Τµήµατος διακοπής των εργασιών της Βουλής) και διαρκών κοινοβουλευτικών επιτροπών, έτσι ώστε η Ολοµέλεια να ασχολείται κυρίως µε πολιτικά ζητήµατα ή µε ζητήµατα µείζονος ενδιαφέροντος, ενώ η νοµοτεχνική επεξεργασία των επιµέρους ρυθµίσεων να γίνεται κυρίως στο επίπεδο των επιτροπών, όπου είναι ευκολότερο να διασφαλιστεί και να αναδειχθεί ο ατοµικός ρόλος των βουλευτών καθώς και η αντιµετώπιση, σε συνταγµατικό επίπεδο, ορισµένων δυσλειτουργιών της κοινοβουλευτικής διαδικασίας, οι οποίες έραν των εσωτερικών ζητηµάτων που δηµιουργούσαν είχαν και υψηλό κόστος για τον ίδιο το θεσµό του κοινοβουλίου. Ως τέτοιες δυσλειτουργίες µπορούν να αναφερθούν το φαινόµενο των άσχετων τροπολογιών, το φαινόµενο των τροπολογιών της τελευταίας στιγµής, καθώς και το ζήτηµα των κενών εδράνων δ) ο εκσυγχρονισµός της διαδικασίας συζήτησης και ψήφισης του προΰπολογισµού αλλά και του ισολογισµού και απολογισµού του κράτους, µε τη διασφάλιση της δυνατότητας της Βουλής να διατυπώνει εγκαίρως ουσιαστικές παρατηρήσεις και να µην αρκείται σε µία συνολική πολιτική συζήτηση χωρίς δυνατότητα επέµβασης στα επιµέρους κονδύλια. Με σκοπό την πραγµατοποίηση των ως άνω στόχων οι αλλαγές που επέφερε η αναθεώρηση στην νοµοθετική διαδικασία µπορούν συνοπτικά να καταγραφούν στα εξής σηµεία: α) Αναβάθµιση των νοµοθετικών αρµοδιοτήτων των διαρκών κοινοβουλευτικών επιτροπών, µε την συζήτηση και ψήφιση από αυτές των νοµοσχεδίων και των προτάσεων νόµων που δεν εµπίπτουν στην αποκλειστική αρµοδιότητα της Ολοµέλειας της Βουλής και εν συνεχεία εισαγωγή τους στην Ολοµέλεια, όπου συζητούνται και ψηφίζονται σε µία συνεδρίαση ενιαία επί της αρχής, κατ άρθρο και στο σύνολο, όπως ειδικότερα ρυθµίζει ο κανονισµός (άρθρο 72 παρ.4 εδ. α ) β) εκλογίκευση της νοµοθετικής διαδικασίας και διαµόρφωση µιας «µεγάλης» νοµοθετικής διαδικασίας (για τα νοµοσχέδια και της προτάσεις νόµων που εµπίπτουν

7 στην αποκλειστική αρµοδιότητα της Ολοµέλειας της Βουλής) και µιας «µικρής» (για όλα τα υπόλοιπα νοµοσχέδια και προτάσεις νόµων), µε στόχο την πολιτική αναβάθµιση της Ολοµέλειας και την ενίσχυση του ρόλου των επιτροπών, γ) παροχή στους βουλευτές ατοµικά νέων δυνατοτήτων συµµετοχής στο νοµοθετικό έργο τόσο στο επίπεδο των επιτροπών όσο και της Ολοµέλειας και του Τµήµατος διακοπής των εργασιών της Βουλής, εφόσον ακόµη και βουλευτές που δεν µετέχουν στην αρµόδια διαρκή κοινοβουλευτική επιτροπή ή στο κατά το άρθρο 71 Τµήµα έχουν το δικαίωµα να λάβουν το λόγο επί της αρχής και για να υποστηρίξουν προτάσεις νόµων και προσθήκες ή τροπολογίες που έχουν υποβάλλει, δ) θέσπιση νέων εγγυήσεων διαφάνειας στην άσκηση του νοµοθετικού έργου µε τη µορφή είτε προθεσµιών ωρίµου ή επίκαιρου χρόνου είτε απαγορεύσεων ως προς την ύλη διατάξεων των νοµοσχεδίων ή των προτάσεων νόµων ή των τροπολογιών ή προσθηκών που υποβάλλει η Κυβέρνηση ή η ίδια η Βουλή, ε) αναβάθµιση της κοινοβουλευτικής διαδικασίας συζήτησης του προϋπολογισµού, του ισολογισµού και του απολογισµού του κράτους, µε τη διαµόρφωση δύο φάσεων για τη συζήτηση του προϋπολογισµού, της προκαταρκτικής και της οριστικής, και τη διασφάλιση της συµµετοχής της Βουλής στην επεξεργασία και διαµόρφωση των κονδυλίων του προϋπολογισµού, ο οποίος µέχρι την αναθεώρηση του Συντάγµατος συζητείτο και ψηφίζετο χωρίς πραγµατική δυνατότητα παρέµβασης της Βουλής στα επιµέρους κονδύλιά του. Σηµειώνεται ότι το ψήφισµα της 6ης Απριλίου 2001 της Ζ αναθεωρητικής προέβλεψε (άρθρο 110 παρ.5) ότι η αναθεωρηµένη µορφή των διατάξεων που αφορούν την οργάνωση και λειτουργία της Βουλής αρχίζει να ισχύει από τη δηµοσίευση του αναθεωρηµένου Κανονισµού της Βουλής. Η τροποποίηση του Κανονισµού πραγµατοποιήθηκε µε την απόφαση της Ολοµέλειας της Βουλής της 6ης εκεµβρίου 2001 (ΦΕΚ 284 Α / ). Τα άρθρα του ισχύοντος Κανονισµού της Βουλής είναι αυτά που ρυθµίζουν την άσκηση της νοµοθετικής λειτουργίας της Βουλής. Αξίζει πάντως να σηµειωθεί ότι το ελληνικό Σύνταγµα διακρίνεται από τη διεξοδική ρύθµιση πολλών ζητηµάτων σχετικών µε την οργάνωση και τη λειτουργία της Βουλής, µε αποτέλεσµα τη µη παραποµπή τους στον Κανονισµό της Βουλής. Το στοιχείο αυτό οφείλεται στη δυσπιστία απέναντι στην εκάστοτε συνήθη πλειοψηφία, που έχει και την αρµοδιότητα ψήφισης και άρα αναθεώρησης του Κανονισµού της Βουλής. Τα αποτελέσµατα των αλλαγών αυτών, µε την προϋπόθεση βέβαια της τήρησής τους θα φανούν συν τω χρόνω. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Τα κεφάλαια για τη νοµοθετική λειτουργία της Βουλής µαζί µε αυτά για την οργάνωσή της (άρθρα 64-79) είναι, όπως προαναφέρθηκε, ίσως τα κεφάλαια εκείνα του συνταγµατικού κειµένου που υπέστησαν, συνολικά, τις πλέον εκτεταµένες τροποποιήσεις κατά τη διαδικασία της τελευταίας αναθεώρησης του Κατά τα προηγούµενα Συντάγµατα η Βουλή ασκούσε το νοµοθετικό της έργο σε Ολοµέλεια. Αντίθετα, το ισχύον Σύνταγµα στα άρθρα πριν την τελευταία αναθεώρησή του πρόβλεπε την άσκηση του νοµοθετικού έργου και από Τµήµατα της Βουλής τόσο κατά τη διάρκεια των συνόδων όσο και κατά τη διάρκεια της διακοπής

8 των εργασιών αυτής. Ειδικότερα, το Σύνταγµα ανέθετε µεν κατ αρχήν την άσκηση του νοµοθετικού έργου στην Ολοµέλεια της Βουλής (άρθρο 70 παρ.1) επέτρεπε όµως την ανάθεση νοµοθετικού έργου µε απόφαση αυτής σε δύο Τµήµατα κατά τη διάρκεια των συνόδων µε ορισµένους περιορισµούς. Οι διατάξεις δε του άρθρου 70 παρ. 2 όριζαν ότι Ο Κανονισµός της Βουλής προβλέπει ότι το νοµοθετικό έργο που καθορίζεται από αυτόν ασκείται και σε Τµήµατα, όχι περισσότερα από δύο µε τους περιορισµούς του άρθρου 72. Η σύσταση και λειτουργία των Τµηµάτων αποφασίζεται κάθε φορά από τη Βουλή στην αρχή κάθε συνόδου, µε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθµού των Βουλευτών. Κατά τις διατάξεις αυτές η άσκηση νοµοθετικού έργου από τα Τµήµατα ήταν δυνητική και όχι υποχρεωτική. Αυτό προέκυπτε και από τη διάταξη του άρθρου 72 παρ. 2 κατά την οποία η συζήτηση και η ψήφιση όλων των νοµοσχεδίων ή προτάσεων νόµων που δεν υπάγονται στην αποκλειστική αρµοδιότητα της ολοµέλειας της βουλής µπορεί να αντίθεται σε τµήµα αυτής. Η ανάθεση αποφασιζόταν από τη Βουλή µε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθµού των µελών της στην αρχή κάθε συνόδου. Ο Κανονισµός της Βουλής καθόριζε το νοµοθετικό έργο των Τµηµάτων (άρθρο 70 εδ.α) και το κατένειµε σε αυτά µε βάση τα υπουργεία (άρθρο 70 παρ.3). Ο Κανονισµός περιοριζόταν από το άρθρο 72 παρ.1 του Συντ. το οποίο καθόριζε την αποκλειστική αρµοδιότητα της Ολοµέλειας. Η διαίρεση της Βουλής σε Ολοµέλεια και Τµήµατα απέβλεπε στην επιτάχυνση του νοµοθετικού έργου. Οι διατάξεις των άρθρων 70 και 72 του Συντάγµατος (εκτός της πρώτης παραγράφου του πρώτου άρθρου, που ορίζει ότι η Βουλή ασκεί το νοµοθετικό της έργο σε Ολοµέλεια, η ρύθµιση δε αυτή αποτελεί και τον κανόνα) αναθεωρήθηκαν από την Ζ Αναθεωρητική Βουλή της 6ης Απριλίου Οι αναθεωρηµένες διατάξεις των άρθρων αυτών περιέλαβαν την προεκτειθέµενη ρύθµιση των αρχικών διατάξεων µε την αντικατάσταση των Τµηµάτων από τις διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές. Έτσι σύµφωνα µε τις νέες διατάξεις, το νοµοθετικό έργο της Βουλής µπορεί κατά τη διάρκεια των συνόδων ν ασκείται και από τις διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές µε τους ίδιους περιορισµούς, µε τους οποίους το ασκούσαν και τα Τµήµατα υπό την ισχύ των αρχικών διατάξεων του Συντάγµατος. Η µόνη διαφορά µεταξύ της αρχικής και της νέας ρύθµισης είναι ότι ενώ τα Τµήµατα συζητούσαν και ψήφιζαν οριστικά τα νοµοσχέδια και τις προτάσεις νόµων, η συζήτηση και ψήφιση των νοµοσχεδίων και των προτάσεων νόµων που γίνονται από τις διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές ολοκληρώνονται στην Ολοµέλεια της Βουλής, η οποία έχει τον τελευταίο λόγο (άρθρο 72 παρ.4). Η παρ. 1 του άρθρου 71 του Συντάγµατος, η οποία παρέµεινε αµετάβλητη και µετά την αναθεώρηση, προβλέπει την άσκηση του νοµοθετικού έργου της Βουλής κατά τη διάρκεια των εργασιών της από ένα Τµήµα (Τµήµα ιακοπής των Εργασιών), µε την εξαίρεση των νοµοθετηµάτων της αποκλειστικής αρµοδιότητας της Ολοµέλειας. Η άσκηση του νοµοθετικού έργου από το Τµήµα ιακοπής των Εργασιών της Βουλής είναι, κατ αντίθεση µε την άσκησή του από τις ιαρκείς Κοινοβουλευτικές Επιτροπές, αναµφίβολα υποχρεωτική και όχι δυνητική. Ως διακοπή των εργασιών της Βουλής εννοείται προφανώς από τη διάταξη το χρονικό διάστηµα µεταξύ δύο τακτικών συνόδων (από τη λήξη µιας τέτοιας συνόδου έως την έναρξη της επόµενης). Η διακοπή των εργασιών λόγω εορτών ή η διακοπή της εξακολούθησης των εργασιών από τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας σύµφωνα µε το άρθρο 40 παρ. 2 του Συντάγµατος δεν είναι διακοπή των εργασιών υπό την έννοια της διάταξης. Η λειτουργία του Τµήµατος καθιστά κατ αρχήν δυνατή την άσκηση της νοµοθετικής λειτουργίας σε όλη τη διάρκεια της βουλευτικής περιόδου. Ανεπιτυχώς προτάθηκε κατά την ψήφιση της αρχικής διάταξης η λειτουργία του Τµήµατος και κατά το

9 χρονικό διάστηµα µεταξύ των δύο βουλευτικών περιόδων. Η διάταξη αντικατέστησε τη διάταξη του άρθρου 35 παρ. 2 του προηγούµενου Συντάγµατος, η οποία επέτρεπε την έκδοση των νοµοθετικών διαταγµάτων κατά την διάρκεια της απουσίας ή της διακοπής των εργασιών της Βουλής µετά από σύµφωνη γνώµη ειδικής επιτροπής αυτής που εσφαλµένως αποκλήθηκε Επιτροπή Νοµοθετικής Εξουσιοδότησης. 1. Η ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ Η αρµοδιότητα της Ολοµέλειας και των διαρκών κοινοβουλευτικών επιτροπών καθορίζεται κατ αρχήν από τις διατάξεις του άρθρου 72 Συντάγµατος. Η Ολοµέλεια τις Βουλής έχει αφενός αποκλειστική αρµοδιότητα για τα θέµατα που αναφέρονται στην παρ. 1 του άρθρου 72 και αφετέρου αρµοδιότητα για την τελική συζήτηση και ψήφιση όλων των άλλων νοµοθετηµάτων που υπάγονται στην αρµοδιότητα των διαρκών κοινοβουλευτικών επιτροπών. Τα θέµατα για τα οποία η Ολοµέλεια της Βουλής έχει αποκλειστική αρµοδιότητα σύµφωνα µε το άρθρο 72 παρ. 1 είναι τα εξής: 1) Η συζήτηση και η ψήφιση του Κανονισµού της Βουλής. 2) Τα νοµοσχέδια και οι προτάσεις νόµων για την εκλογή των βουλευτών. 3) Νοµοσχέδια και προτάσεις νόµων για τα θέµατα των άρθρων 3 (η διοίκηση της Εκκλησίας της Ελλάδος-ο Καταστατικός της Χάρτης), 13 (θέµατα που αφορούν τη θρησκευτική ελευθερία, π.χ. η επιβολή και ο τύπος του όρκου), 27 (η µεταβολή των ορίων της ελληνικής επικράτειας, η διαµονή ξένης στρατιωτικής δύναµης σ αυτή ή η διέλευσή της µέσα από αυτή), 28 παρ. 2 και 3 (µεταβίβαση συνταγµατικών αρµοδιοτήτων σε όργανα διεθνών οργανισµών και ο περιορισµός της εθνικής κυριαρχίας), 29 παρ. 2 (κρατική χρηµατοδότηση των πολιτικών κοµµάτων και η οικονοµική διαχείριση αυτών), 33 παρ. 3 (η χορηγία του Προέδρου της ηµοκρατίας και η λειτουργία των υπηρεσιών της Προεδρίας της ηµοκρατίας), 48 (κατάσταση πολιορκίας), 51 και 54 (η εκλογή των βουλευτών), 86 (ευθύνη Υπουργών), 4) Νοµοσχέδια και προτάσεις εκτελεστικών του Συντάγµατος νόµων για την άσκηση και την προστασία των ατοµικών δικαιώµατων. 5) Νοµοσχέδια και προτάσεις νόµων για την αυθεντική ερµηνεία νόµων 6) Ψήφιση του προϋπολογισµού και του απολογισµού του Κράτους και της Βουλής. 7) Κάθε άλλο θέµα που, σύµφωνα µε ειδική πρόβλεψη του Συντάγµατος, ανατίθεται στην Ολοµέλεια της Βουλής, όπως π.χ. η κύρωση των πράξεων νοµοθετικού περιεχοµένου (άρθρο 44 παρ.1) και η ευθύνη του Προέδρου της ηµοκρατίας (άρθρο 49 παρ.5) ή για τη ρύθµιση του οποίου απαιτείται ειδική (αυξηµένη) πλειοψηφία, δηλαδή πλειοψηφία µεγαλύτερη από τη γενική πλειοψηφία, που προβλέπει το άρθρο 67 για τη λήψη των αποφάσεων της Ολοµέλειας. Τέτοια ειδική πλειοψηφία απαιτείται, για παράδειγµα, στην προκήρυξη δηµοψηφίσµατος (άρθρο 44 παρ.2), και στην ψήφιση της διάταξης νόµου που προβλέπει την άµεση ισχύ του εκλογικού συστήµατος (άρθρο 54 παρ.1). Ο καθορισµός των θεµάτων της αποκλειστικής αρµοδιότητας της Ολοµέλειας της Βουλής από τις διατάξεις είναι, όπως προκύπτει και από τη διάταξη της παρ. 2 του άρθρου, περιοριστικός και όχι ενδεικτικός. Γι αυτό οι διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου αυτού είναι εξαιρετικές και πρέπει να ερµηνεύονται στενά. Συνεπώς δεν είναι επιτρεπτή η ανάθεση µε µια ευρεία ερµηνεία των διατάξεων και άλλων θεµάτων στην Ολοµέλεια, π.χ. των κοινωνικών δικαιωµάτων ή της επικύρωσης του Καταστατικού Χάρτη του Αγίου Όρους. Η Ολοµέλεια είναι αρµόδια επίσης για την τροποποίηση και την κατάργηση των προαναφεροµένων θεµάτων. ηλαδή η Ολοµέλεια δεν είναι αρµόδια µόνο για την ψήφιση των νόµων των σχετικών µε τα ως

10 άνω θέµατα αλλά και για την τροποποίηση ή την κατάργησή τους. Η νοµοθετική ρύθµιση των θεµάτων αυτών ανατέθηκε στην Ολοµέλεια της Βουλής λόγω της σοβαρότητάς τους. Γι αυτό οποιαδήποτε ρύθµιση αυτών πρέπει να θεσπίζεται από την Ολοµέλεια. Η τήρηση πάντως των επιταγών της παρ. 1 του άρθρου 72 Συντ. δεν ελέγχεται δικαστικά (αν και σποραδικά εµφανίζονται κάποιες αποφάσεις που απορρίπτουν σχετικούς ισχυρισµούς περί αντισυνταγµατικότητας όχι ως απαράδεκτους αλλά ως αβάσιµους, δηλαδή µε το σκεπτικό ότι το συγκεκριµένο θέµα δεν ανήκει στον κύκλο των θεµάτων του άρθρου 72 παρ. 1 Συντ.). Όπως προαναφέρθηκε για κάθε άλλο θέµα εκτός αυτών που ανήκουν στην αποκλειστική αρµοδιότητα της Βουλής, τα άρθρα 70 παρ. 2 και 72 παρ. 2 επιτρέπουν την άσκησή του νοµοθετικού έργου, κατά τη διάρκεια της συνόδου, από την αρµόδια διαρκή κοινοβουλευτική επιτροπή, µε την ανάθεση βέβαια της τελευταίας λέξης στην Βουλή, καθώς και από το Τµήµα διακοπής των εργασιών της Βουλής, το οποίο συζητεί και ψηφίζει οριστικά, κατά το διάστηµα µεταξύ δύο τακτικών συνόδων. Το αρχικό άρθρο 72 καθιέρωνε τη συντρέχουσα αρµοδιότητα της Ολοµέλειας για όλα τα νοµοθετήµατα της αρµοδιότητας των Τµηµάτων των Συνόδων. Τα νοµοθετήµατα αυτά δηλαδή µπορούσαν να ψηφίζονται τόσο από τα Τµήµατα όσο και από την Ολοµέλεια. Τη συντρέχουσα αρµοδιότητα της Ολοµέλειας καθιέρωνε η παρ. 5 του άρθρου σύµφωνα µε την οποία: Η Ολοµέλεια της Βουλής µπορεί να ζητήσει µε απόφασή της, που λαµβάνεται µε απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθµού των Βουλευτών, να συζητήσει η ίδια και να ψηφίσει καταρχήν, κατ άρθρο και στο σύνολο νοµοσχέδιο ή πρόταση νόµου που εκκρεµεί σε Τµήµα. Τη συντρέχουσα αρµοδιότητα της Ολοµέλειας καθιέρωνε και η διάταξη της παρ. 4 του άρθρου αυτού για τα νοµοσχέδια µεγαλύτερης σηµασίας, που µπορούσαν να εισάγονται από την Κυβέρνηση σ αυτήν αντί στα Τµήµατα. Οι αναθεωρηµένες διατάξεις δεν καθιερώνουν τη συντρέχουσα αρµοδιότητα της Ολοµέλειας για τα νοµοθετήµατα της αρµοδιότητας των διαρκών κοινοβουλευτικών επιτροπών, αφού αυτές αναθέτουν, ως προειπώθηκε, στην Ολοµέλεια την τελική συζήτηση και ψήφιση των εν λόγω νοµοθετηµάτων. 2. ΟΙ ΙΑΡΚΕΙΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ Η δυνατότητα της συζήτησης και ψήφισης νοµοσχεδίων στις ιαρκείς Κοινοβουλευτικές Επιτροπές, αξιοποιήθηκε ήδη, όπως προαναφέρθηκε, µε τις νέες διατάξεις των άρθρων 89 παρ.7, 90 παρ.6 και 91 παρ.4 και 6 ΚτΒ, όπως ισχύουν µετά την τροποποίηση του Κανονισµού της Βουλής µε την απόφαση της Ολοµέλειας της 6ης εκεµβρίου 2001 (ΦΕΚ 284 Α / ). Σύσταση (άρθρο 31 παρ.2): Η σύσταση των διαρκών Κοινοβουλευτικών επιτροπών γίνεται από τον Πρόεδρο της Βουλής. Οι διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές, που λειτουργούν κατά τη διάρκεια των εργασιών της Ολοµέλειας της Βουλής (τακτική σύνοδος, βλ.ανωτέρω), συνιστώνται στην αρχή κάθε τακτικής συνόδου ενώ οι επιτροπές του τµήµατος διακοπής των εργασιών της Βουλής, κατά την έναρξη της λειτουργίας του Τµήµατος και για όλες τις συνθέσεις του. Οι αποφάσεις του Προέδρου της Βουλής µε τις οποίες συνιστώνται και συγκροτούνται η επιτροπές της Βουλής ανακοινώνονται στη Βουλή και καταχωρίζονται στα πρακτικά (παρ.6 άρθρου 31 ΚτΒ). Σύµφωνα µε το άρθρο 31 παρ. 1 του ΚτΒ, οι διαρκείς επιιτροπές, οι οποίες συνιστώνται από τον Πρόεδρο της Βουλής, είναι οι εξής έξι (6): α) επιτροπή

11 µορφωτικών υποθέσεων, β) επιτροπή εθνικής άµυνας και εξωτερικών υποθέσεων, γ) επιτροπή οικονοµικών υποθέσεων, δ) επιτροπή κοινωνικών υποθέσεων, ε) επιτροπή δηµόσιας διοίκησης, δηµόσιας τάξης και δικαιοσύνης, στ) επιτροπής παραγωγής και εµπορίου. Συγκρότηση (άρθρο 31 παρ.3 και 4): Οι Επιτροπές συγκροτούνται από τον Πρόεδρο της Βουλής ανάλογα µε την δύναµη των Κοινοβουλευτικών οµάδων και των ανεξάρτητων µε ανάλογη εφαρµογή των διατάξεων του άρθρου 29 παρ. 5 του Κανονισµού. Την συγκρότηση των διαρκών επιτροπών ανάλογα µε τη δύναµη των κοινοβουλευτικών οµάδων και των ανεξαρτήτων καθιερώνει ρητά η διάταξη του άρθρου 68 παρ. 3 Συντ. Κάθε επιτροπή της Ολοµέλειας της Βουλής αποτελείται από το ένα όγδοο (1/8) έως το ένα έκτο (1/6) του όλου αριθµού των Βουλευτών. Κάθε επιτροπή του Τµήµατος διακοπής των εργασιών της Βουλής αποτελείται από το ένα έβδοµο (1/7) έως το ένα έκτο (1/6) του όλου αριθµού των Βουλευτών κάθε σύνθεσης του Τµήµατος αυτού. Η λειτουργία: α) Ο χρόνος λειτουργίας: Σύµφωνα µε το άρθρο 33 ΚτΒ οι εργασίες των διαρκών επιτροπών της Ολοµέλειας της Βουλής διακόπτονται µε την κήρυξη της λήξης της τακτικής συνόδου, στην αρχή της οποίας συστάθηκαν και αρχίζουν εκ νέου από τη λήξη της λειτουργίας του τµήµατος διακοπής των εργασιών της Βουλής έως τη σύσταση της αντίστοιχης επιτροπής της νέας τακτικής συνόδου. Οι εργασίες των διαρκών επιτροπών της Ολοµέλειας της Βουλής που διακόπηκαν µε τη λήξη της τακτικής συνόδου, συνεχίζονται από το σηµείο που διακόπηκαν από τις αντίστοιχες διαρκείς επιτροπές του Τµήµατος ιακοπής των εργασιών της Βουλής. Οι δε εργασίες των διαρκών επιτροπών του τµήµατος διακοπής διαρκούν έως τη λήξη της λειτουργίας του Τµήµατος τούτου. Οι εργασίες των διαρκών επιτροπών του Τµήµατος διακοπής των εργασιών της Βουλής που διακόπηκαν µε την έναρξη της νέας τακτικής συνόδου, συνεχίζονται από τις αντίστοιχες διαρκείς επιτροπές της Ολοµέλειας της Βουλής. Οι διαρκείς επιτροπές του Τµήµατος διακοπής των εργασιών της Βουλής συνεχίζουν µε κάθε νέα τους σύνθεση τις εργασίες της αντίστοιχης προηγούµενης από το σηµείο που διακόπηκαν. β) Τα Προεδρεία: Σύµφωνα µε το άρθρο 34 ΚτΒ µετά τη σύστασή τους οι διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές καλούνται από τον Πρόεδρο της Βουλής σε χωριστές συνεδριάσεις για την εκλογή των προεδρείων τους. Το Προεδρείο κάθε διαρκούς επιτροπής αποτελείται από τον Πρόεδρο, τον Αντιπρόεδρο και το Γραµµατέα. Στις συνεδριάσεις αυτές προεδρεύει ο Πρόεδρος ή ένας από τους Αντιπροέδρους της Βουλής χωρίς δικαίωµα ψήφου. Η εκλογή των µελών των προεδρείων γίνεται µε µυστική ψηφοφορία. Ο Πρόεδρος εκλέγεται µε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθµού των µελών της επιτροπής. Αν δεν συγκεντρωθεί η απόλυτη πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαµβάνεται αµέσως µεταξύ των δύο πρώτων σε ψήφους και εκλέγεται Πρόεδρος αυτός που θα συγκεντρώσει την σχετική πλειοψηφία των παρόντων µελών της επιτροπής. Ο Αντιπρόεδρος και ο γραµµατέας εκλέγονται µε τη σχετική πλειοψηφία των παρόντων µελών της επιτροπής. Σύµφωνα µε την παρ. 4 άρθρου 36 ΚτΒ σε περίπτωση που ο Πρόεδρος ή ο Αντιπρόεδρος της επιτροπής δεν παρευρίσκεται στη συνεδρίαση, τα καθήκοντα του Προέδρου ασκεί ο Βουλευτής της πρώτης σε δύναµη µεταξύ κοινοβουλευτικής οµάδας που έχει τη µεγαλύτερη βουλευτική θητεία περισσότερων προηγείται ο πρεσβύτερος στην ηλικία βουλευτής της κοινοβουλευτικής αυτής οµάδας. Τα προεδρεία των επιτροπών αυτών έχουν όλες τις αρµοδιότητες του Προεδρείου της Βουλής στις συνεδριάσεις της Ολοµέλειας, εκτός από εκείνες που δεν προσιδιάζουν στη φύση και την αποστολή των επιτροπών (παρ.6 άρθρου 34 ΚτΒ). γ) Οι αρχές λειτουργίας: Οι συγκεκριµένες ηµέρες, ώρες, και αίθoυσες συνεδριάσεων

12 των επιτροπών καθορίζονται µε αποφάσεις του Προέδρου της Βουλής. Με εξαίρεση επείγουσα περίπτωση οι συνεδριάσεις των διαρκών επιτροπών δεν πρέπει να συµπίπτουν µε συνεδριάσεις της Ολοµέλειας και του Τµήµατος διακοπής των εργασιών της Βουλής, όταν συζητούνται θέµατα της αρµοδιότητάς τους. Οι διαρκείς επιτροπές συγκαλούνται σε συνεδρίαση από τον Πρόεδρό τους και σε περίπτωση απουσίας ή κωλύµατός τους από τον Αντιπρόεδρό τους. Αν απουσιάζει ή κωλύεται και αυτός καθώς και σε κάθε άλλη περίπτωση, οι διαρκείς επιτροπές συγκαλούνται σε συνεδρίαση από τον Πρόεδρο της Βουλής (άρθρο 36 ΚτΒ). Οι συνεδριάσεις των διαρκών επιτροπών κατά το στάδιο της καταρχήν συζήτησης νοµοσχεδίων και προτάσεων νόµων, είναι δηµόσιες µε εξαίρεση την ακρόαση εξωκοινοβουλευτικών προσώπων κατά τις παρ. 6,7 και 8 του άρθρου 38 ΚτΒ, αν αυτό αποφασιστεί από την επιτροπή µε εισήγηση του ενός τρίτου (1/3) των µελών της ή του Προέδρου της. Η επιτροπή, µε σύµφωνη γνώµη του Προέδρου της Βουλής µπορεί να αποφασίσει τη µη δηµοσιότητα της συνεδρίασης εκτός αν η επιτροπή ασκεί την κατ άρθρο 72 παρ.2 του Συντ. αρµοδιότητα. Στην περίπτωση αυτή, µε την επιφύλαξη της ακρόασης εξωκοινοβουλευτικών προσώπων, είναι δηµόσιες. (άρθρο 38 ΚτΒ). Οι διαρκείς επιτροπές µπορούν προκειµένου για µεγάλης σηµασίας σχέδια ή προτάσεις νόµων να καλούν σε ακρόαση δηµόσιους λειτουργούς ή υπαλλήλους, εκπροσώπους των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης, συνδικαλιστικών οργανώσεων ή άλλων κοινωνικών φορέων, εµπειρογνώµονες που είναι σε θέση να τις διαφωτίσουν σε ειδικά ή τεχνικά ζητήµατα καθώς και οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο θεωρούν χρήσιµο για το έργο τους. Η ακρόαση των εξωκοινοβουλευτικών προσώπων µπορεί να αποφασιστεί από τη διαρκή επιτροπή κατά την πρώτη συνεδρίασή της µετά πρόταση του αρµοδίου Υπουργού ή του ενός δεκάτου του όλου αριθµού των µελών της επιτροπής ή κοινοβουλευτικής οµάδας. Η απόφαση της διαρκούς επιτροπής που δέχεται την πρόταση για ακρόαση εξωκοινοβουλευτικών προσώπων πρέπει να καθορίζει τα πρόσωπα που πρόκειται να κληθούν και το αντικείµενο της ακρόασης. Σε περίπτωση πρόσκλησης τριών τουλάχιστον εκπροσώπων φορέων, το ένα τρίτο απ αυτούς πρέπει να προέρχεται από πρόσωπα που έχουν προταθεί από τη µειοψηφία της επιτροπής. Η πρόσκληση των εξωκοινοβουλευτικών προσώπων στην επιτροπή γίνεται από τον Πρόεδρό της, ο οποίος ενηµερώνει τον αρµόδιο Υπουργό όταν πρόκειται για κρατικούς λειτουργούς. Τα καλούµενα για ακρόαση πρόσωπα απαντούν σε συγκεκριµένες ερωτήσεις του Προέδρου της επιτροπής, των εισηγητών, των ειδικών αγορητών και µέχρι τριών βουλευτών από το πρώτο σε δύναµη κόµµα, δύο βουλευτών από το δεύτερο και ανα ενός βουλευτή από τα υπόλοιπα σε δύναµη κόµµατα καθώς και του Υπουργού. Η ακρόαση κάθε καλούµενου προσώπου γίνεται χωριστά εκτός αν η επιτροπή αποφασίσει διαφορετικά. (άρθρο 38 ΚτΒ). Η φανερή ψηφοφορία στις επιτροπές σύµφωνα µε το άρθρο 39 ΚτΒ γίνεται µε ανάταση του χεριού. Σε περίπτωση ισοψηφίας επαναλαµβάνεται η ψηφοφορία και µετά νέα ψηφοφορία η διάταξη ή το ζήτηµα που τέθηκε σε ψηφοφορία απορρίπτεται. Οι διαρκείς επιτροπές όταν ασκούν νοµοθετικό έργο κατά το άρθρο 70 παρ. 5 Συντ.και την παρ. 6 του άρθρου 39 του Κανονισµού αποφασίζουν µε την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων, η οποία δεν µπορεί να είναι µικρότερη από τα δύο πέµπτα (2/5) του όλου αριθµού των µελών της. Σύµφωνα µε το άρθρο 37 ΚτΒ οι βουλευτές έχουν υποχρέωση να παρευρίσκονται στις συνεδριάσεις της διαρκούς επιτροπής της οποίας είναι τακτικά µέλη ή στην οποία ορίζονται αναπληρωτές. Οι Βουλευτές που δεν ανήκουν στη δύναµη διαρκούς επιτροπής µπορούν να παρακολουθούν τις εργασίες της, χωρίς όµως δικαίωµα λόγου και ψήφου µε την επιφύλαξη της υποστήριξης προσθήκης ή τροπολογίας που έχει

13 υποβληθεί από τους Βουλευτές αυτούς σε νοµοσχέδιο ή πρόταση νόµου που συζητείται και ψηφίζεται από την διαρκή κοινοβουλευτική επιτροπή. Οι Υπουργοί και οι νόµιµοι αναπληρωτές τους µπορούν να παρίστανται στις συνεδριάσεις και να παίρνουν µέρος στις συζητήσεις των διαρκών επιτροπών. Επίσης µπορούν να παρίστανται η κατά την κρίση του Υπουργού απαραίτητοι υπηρεσιακοί παράγοντες και µέχρι του οριζόµενου από τον πρόεδρο της επιτροπής αριθµό. Οι επιτροπές µπορούν να ζητήσουν την παρουσία του αρµόδιου Υπουργού ή του νόµιµου αναπληρωτή του, αν την κρίνουν αναγκαία. Στην περίπτωση αυτή η παρουσία του Υπουργού ή του νόµιµου αναπληρωτή του είναι υποχρεωτική πλην εξαιρετικών περιπτώσεων. Για την τήρηση των πρακτικών των συνεδριάσεων της διαρκούς επιτροπής όταν αυτή ασκεί το κατά το άρθρο 70 παρ. 2 Συντ. νοµοθετικό έργο εφαρµόζεται αναλόγως το άρθρο 61 του Κανονισµού (άρθρο 40 παρ.5 ΚτΒ). Αρµοδιότητα: Οι διαρκείς επιτροπές επεξεργάζονται και εξετάζουν τα νοµοσχέδια και τις προτάσεις νόµων που υποβάλλονται στη Βουλή. Το Σύνταγµα στο άρθρο 72 παρ. 2 προβλέπει ως δυνητική την συζήτηση και την ψήφιση των άλλων νοµοσχεδίων και προτάσεων νόµων (πλην αυτών δηλαδή που εµπίπτουν στην αποκλειστική αρµοδιότητα της Ολοµέλειας), από τις διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές. Το άρθρο όµως 89 παρ. 3 του Κανονισµού της Βουλής, το οποίο αναφέρει ότι Οµοίως, µε τη σύµφωνη γνώµη της διάσκεψης, µπορεί νοµοσχέδιο ή πρόταση νόµου που εµπίπτει στο άρθρο 72 παρ. 2 του Συντάγµατος να εισαχθεί στην Ολοµέλεια της Βουλής καθιερώνει ως δυνητική την εισαγωγή και ψήφιση στην Ολοµέλεια της Βουλής νοµοσχεδίων και προτάσεων νόµων που εµπίπτουν στο άρθρο 72 παρ. 2 του Συντ. δηλαδή όλων των νοµοσχεδίων και προτάσεων νόµων που δεν ανήκουν στην αποκλειστική αρµοδιότητα της ολοµέλειας της Βουλής. Με αυτό τον τρόπο ενώ η αρµοδιότητα των ιαρκών Κοινοβουλευτικών Επιτροπών κατά την άσκηση του νοµοθετικού έργου προκύπτει, σύµφωνα µε τη διατύπωση του Συντάγµατος ως δυνητική έναντι της αρµοδιότητας της ολοµέλειας, µε την ρύθµιση του κανονισµού της Βουλής καθίσταται η άσκηση της αρµοδιότητας της ολοµέλειας δυνητική για όλα τα νοµοσχέδια και προτάσεις νόµων που δεν υπάγονται στην αποκλειστική της αρµοδιότητα. Η αντιστροφή αυτή από τον κανονισµό της Βουλής του τεκµηρίου αρµοδιότητας υπέρ των ιαρκών Κοινοβουλευτικών επιτροπών βρίσκει έρεισµα στην ακόλουθη διατύπωση της παρ. 2 άρθρου 70 Συντ.: Ο Κανονισµός της Βουλής προβλέπει ότι το νοµοθετικό έργο που καθορίζεται από αυτόν ( ). Υπό την έννοια ότι ο όρος καθορίζεται, τον οποίο εισήγαγε ο αναθεωρητικός νοµοθέτης, παρέχει εξουσιοδότηση στον κανονισµό της Βουλής να προβεί στην επιλεγείσα ρύθµιση. Πράγµατι, το πνεύµα της συνταγµατικής µεταρρύθµισης ήταν, εν προκειµένω, η ανάθεση, δια του Κανονισµού της Βουλής, στις διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές της νοµοθετικής αρµοδιότητας για τα νοµοσχέδια και τις προτάσεις νόµων που δεν εµπίπτουν στην αποκλειστική αρµοδιότητα της Ολοµέλειας. Τόσω µάλλον όσω η τελική αρµοδιότητα της ολοµέλειας διατηρείται, εφόσον τα νοµοσχέδια και οι προτάσεις νόµων που συζητούνται και ψηφίζονται στις ιαρκείς Κοινοβουλευτικές Επιτροπές δεν µπορούν να καταστούν νόµοι του κράτους, αν δεν συζητηθούν και ψηφισθούν στην ολοµέλεια κατά τη διαδικασία του άρθρου 72 παρ. 4 εδ. α του Συντ. Κάθε µία από τις έξι διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές µπορεί να συζητεί και να ψηφίζει τα νοµοσχέδια και τις προτάσεις νόµων αρµοδιότητας των εξής Υπουργείων: α) η επιτροπή µορφωτικών υποθέσεων των Υπουργείων: Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων και Πολιτισµού, β) η επιτροπή εθνικής άµυνας και εξωτερικών υποθέσεων των υπουργείων: Εξωτερικών, Εθνικής Άµυνας, Μακεδονίας-Θράκης και

14 Αιγαίου, γ) η επιτροπή οικονοµικών υποθέσεων των υπουργείων: Εθνικής οικονοµίας, οικονοµικών και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ηµοσίων Έργων, δ) η επιτροπή κοινωνικών υποθέσεων των υπουργείων: Υγείας και Πρόνοιας, Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Μεταφορών και Επικοινωνιών, ε) η επιτροπή δηµόσιας διοίκησης, δηµόσιας τάξης και δικαιοσύνης των υπουργείων: Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης, ικαιοσύνης, ηµόσιας Τάξης και Τύπου και Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης, στ) η επιτροπή παραγωγής και εµπορίου των υπουργείων: Γεωργίας, Ανάπτυξης και Εµπορικής Ναυτιλίας. Η επιτροπή οικονοµικών υποθέσεων εξετάζει τον προϋπολογισµό του Κράτους. Στην επιτροπή αυτή παραπέµπεται για συζήτηση το προσχέδιο του προϋπολογισµού του Κράτους (άρθρο 31 παρ. 4 ΚτΒ). Σε περίπτωση σύστασης νέων υπουργείων ή συγχώνευσης των υφισταµένων, ο Πρόεδρος της Βουλής καθορίζει µε απόφασή του, που ανακοινώνεται στη Βουλή και καταχωρίζεται στα Πρακτικά, ποιά από τις διαρκείς επιτροπές είναι αρµόδια για την επεξεργασία και εξέταση των νοµοσχεδίων και των προτάσεων νόµων των νέων ή των συγχωνευόµενων υπουργείων (παρ.2 άρθρου 32 ΚτΒ). Σύµφωνα µε το άρθρο 39 παρ. 7 ΚτΒ, η διαρκής επιτροπή που επιλαµβάνεται της συζήτησης και ψήφισης νοµοσχεδίου ή πρότασης νόµου κατά το άρθρο 72 παρ.2 του Συντάγµατος µπορεί µε απόφασή της, που λαµβάνεται µετά από γραπτή πρόταση του ενός πέµπτου (1/5) του όλου αριθµού των µελών της και µε την προβλεπόµενη στο άρθρο 72 παρ. 3 του Συντάγµατος πλειοψηφία, ήτοι µε την απόλυτη πλειοψηφία των µελών της, και χωρίς να διακόψει τη διαδικασία συζήτησης και ψήφισής τους, να παραπέµψει οποιαδήποτε αµφισβήτηση σχετικά µε την αρµοδιότητά της στην Ολοµέλεια της Βουλής. Στη σχετική συζήτηση µετέχουν ο πρώτος από τους βουλευτές που υπογράφουν την πρόταση παραποµπής στην Ολοµέλεια και ένας από τους αντιλέγοντες, καθένας για πέντε λεπτά της ώρας. Σύµφωνα µε την παρ. 8 του ίδιου άρθρου η απόφαση της Ολοµέλειας που αποδέχεται την κατά την προηγούµενη παράγραφο αµφισβήτηση συνεπάγεται την εξυπαρχής συζήτηση και ψήφιση του νοµοσχεδίου από αυτή. Στη συζήτηση της ολοµέλειας µετέχουν ένας από τους Βουλευτές που υπογράφουν την πρόταση παραποµπής και ένας από τους αντιλέγοντες, καθένας για πέντε λεπτά της ώρας. Η ψήφιση νοµοσχεδίου ή πρότασης νόµου από διαρκή κοινοβουλευτική επιτροπή δεν αποτελεί την τελική φάση της νοµοθετικής διαδικασίας. Το τελευταίο λόγο έχει η Ολοµέλεια της Βουλής, στην οποία εισάγεται το νοµοσχέδιο ή η πρόταση νόµου που συζητήθηκε και ψηφίσθηκε σε ιαρκή Κοινοβουλευτική Επιτροπή, σε µία και µόνο συνεδρίαση και η ενιαία (επί της αρχής, στα επιµέρους άρθρα και στο σύνολο) συζήτηση και ψήφισή του, σύµφωνα µε τα άρθρα 72 παρ. 4 Συντ. και 108 παρ. 7 ΚτΒ. Κάθε διαρκής επιτροπή µπορεί, σύµφωνα µε το άρθρο 32 παρ. 8 να συνέρχεται και να συζητεί και για θέµατα συναφή µε την αρµοδιότητά της, µετά πρόταση του Προέδρου της ή του ενός τρίτου (1/3) των µελών της και σύµφωνη γνώµη του Προέδρου της Βουλής. Η επιτροπή µετά τη συζήτηση του θέµατος µπορεί να υποβάλλει σχετική έκθεση στη Βουλή, επί της οποία ςµπορεί να γίνει συζήτηση σε µία συνεδρίαση χωρίς τη διεξαγωγή ψηφοφορίας. Η συµµετοχή των ιαρκών Κοινοβουλευτικών Επιτροπών στο νοµοθετικό έργο δεν περιορίζεται στη συζήτηση και ψήφιση των νοµοσχεδίων και προτάσεων νόµων. Συνιστώµενες στην αρχή κάθε τακτικής συνόδου, διευκολύνουν το νοµοθετικό έργο της Βουλής µε την εξέταση και την επεξεργασία των νοµοσχεδίων και των προτάσεων νόµων που υποβάλλονται προς συζήτηση και ψήφιση, σύµφωνα µε το άρθρο 68 παρ. 1 Συντ. που ορίζει ότι η Βουλή στις αρχές κάθε τακτικής συνόδου

15 συνιστά από τα µέλη της διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές για να εξετάζουν και να επεξεργάζονται τα νοµοσχέδια και τις προτάσεις νόµων που υποβάλλονται, όπως ορίζει ο κανονισµός της Βουλής. 3. ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΙΑΚΟΠΗΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ α) Η σύνθεση: Το Τµήµα ιακοπής των εργασιών της Βουλής προβλέπεται από το άρθρο 71 του Συντάγµατος, το οποίο ορίζει ότι: Κατά τη διάρκεια της διακοπής των εργασιών της Βουλής, το νοµοθετικό της έργο, εκτός από τα νοµοθετήµατα που ανήκουν στην αρµοδιότητα της Ολοµέλειας κατά το άρθρο 72, ασκείται από Τµήµα της που συγκροτείται και λειτουργεί σύµφωνα µε τους ορισµούς των άρθρων 68 παρ.3 και 70 Έτσι το Τµήµα αυτό συνίσταται απευθείας από το Σύνταγµα και, συνεπώς, δεν απαιτείται καµία σχετική απόφαση της Βουλής. Κατά το άρθρο 68 παρ.3 Συντ. στο οποίο παραπέµπει η διάταξη του άρθρου 71 Συντ., Οι κοινοβουλευτικές και εξεταστικές επιτροπές, καθώς και τα κατά τα άρθρα 70 και 71 Τµήµατα της Βουλής, συνιστώνται ανάλογα µε τη δύναµη των κοµµάτων, των οµάδων και των ανεξαρτήτων, όπως ορίζει ο Κανονισµός. Η διάταξη αυτή, προφανώς εκ παραδροµής, δεν αναθεωρήθηκε και έτσι αναφέρεται στα Τµήµατα της Βουλής, τα οποία καταργήθηκαν, ως προαναφέρθηκε. Η σύνθεση και η συγκρότηση του Τµήµατος ιακοπής των εργασιών της Βουλής ρυθµίζεται από το άρθρο 29 του Κανονισµού της Βουλής. Στο Τµήµα ιακοπής µετέχει το ένα τρίτο (1/3) του όλου αριθµού των Βουλευτών. Συνεπώς ενόψει του αριθµού των Βουλευτών που προβλέπεται από τον Εκλογικό Κώδικα (300), το Τµήµα αποτελείται από 100 βουλευτές. Η σύνθεσή του αλλάζει περιοδικά µε τρόπο που να εξασφαλίζει την ισόχρονη κατά το δυνατόν, συµµετοχή σε αυτό όλων των Βουλευτών. β) Η συγκρότηση: Η συγκρότηση του Τµήµατος γίνεται µε την απόφαση του Προέδρου της Βουλής, η οποία ανακοινώνεται στη Βουλή και καταχωρίζεται στα Πρακτικά, ανάλογα µε τη δύναµη των κοινοβουλευτικών οµάδων και των ανεξαρτήτων. Πριν τη συγκρότηση του Τµήµατος, ο Πρόεδρος της Βουλής ζητεί από τους Προέδρους των Κοινοβουλευτικών Οµάδων να δηλώσουν µέσα σε τρεις (3) µέρες από την παραλαβή της σχετικής πρόσκλησής τους, σε ποια σύνθεση του Τµήµατος επιθυµούν να µετέχουν οι Βουλευτές που ανήκουν στην δύναµη της Κοινοβουλευτικής τους Οµάδας. Ανάλογη πρόσκληση απευθύνει και στους ανεξάρτητους βουλευτές. Σε περίπτωση που δεν υποβάλλουν εµπροθέσµως τη δήλωση αυτή, ο Πρόεδρος της Βουλής ορίζει τους Βουλευτές που θα µετέχουν σε κάθε σύνθεση του Τµήµατος, λαµβάνοντας υπόψη και την τυχόν προτίµησή τους. Τα µέλη του Τµήµατος που απουσιάζουν ή κωλύονται αντικαθίστανται µε απόφαση του Προέδρου της Βουλής, η οποία λαµβάνεται ύστερα από πρόταση των Προέδρων των Κοινοβουλευτικών Οµάδων, στη δύναµη των οποίων ανήκουν οι Βουλευτές που απουσιάζουν ή κωλύονται. γ) Η λειτουργία: Η λειτουργία του Τµήµατος ρυθµίζεται από τις διατάξεις των άρθρων 70 παρ.4 και 5 και 71 παρ. 1 του Συντάγµατος σε συνδυασµό µε το άρθρο 30 του Κανονισµού της Βουλής. Τις συνεδριάσεις του Τµήµατος διευθύνει ο Πρόεδρος της Βουλής και σε περίπτωση απουσίας ή κωλύµατός ένας Αντιπρόεδρος που ορίζεται από τον Πρόεδρο, αλλιώς από τους Αντιπροέδρους κατά την τάξη της εκλογής τους. Καθήκοντα Γραµµατέων ασκούν εκ περιτροπής οι Γραµµατείς της Βουλής. Οι αποφάσεις του Τµήµατος λαµβάνονται µε την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων µελών του, η οποία δεν µπορεί να είναι µικρότερη από τα δύο πέµπτα (2/5)

16 του όλου αριθµού των µελών του. Σε περίπτωση ισοψηφίας η ψηφοφορία επαναλαµβάνεται και µετά νέα ισοψηφία η πρόταση απορρίπτεται. Η λήψη της απόφασης του Τµήµατος µε την πλειοψηφία αυτή καθιερώνεται και από τη διάταξη του άρθρου 70 παρ.5 του Συντάγµατος. Αν δεν ορίζεται διαφορετικά από το Σύνταγµα ή τον Κανονισµό, η λειτουργία του Τµήµατος διακοπής των εργασιών της Βουλής ρυθµίζεται από τις διατάξεις που ισχύουν για την Ολοµέλεια της Βουλής. δ) Αρµοδιότητα: Η αρµοδιότητα του Τµήµατος ιακοπής των εργασιών της Βουλής κατοχυρώνεται από τη διάταξη του άρθρου 72 παρ.2 του Συντάγµατος και του άρθρου 71 Συντάγµατος. Ειδικότερα η αρµοδιότητα του Τµήµατος αυτού περιλαµβάνει όλα τα νοµοθετήµατα, που δεν υπάγονται στην αποκλειστική αρµοδιότητα της Ολοµέλειας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Η άσκηση του νοµοθετικού έργου από την βουλή ρυθµίζεται από τις διατάξεις του πέµπτου κεφαλαίου του τρίτου τµήµατος του τρίτου µέρους του Συντάγµατος, το οποίο κεφάλαιο έχει τον τίτλο νοµοθετική λειτουργία της Βουλής (άρθρα 73-77), σε συνδυασµό µε τις διατάξεις του δεύτερου µέρους του κανονισµού της Βουλής, που έχει τον τίτλο ιαδικασίες νοµοθετικού έργου (άρθρα ). Οι διαδικασίες άσκησης της νοµοθετικής αρµοδιότητας της βουλής εντάσσονται σε τρεις κατηγορίες: α) την τακτική διαδικασία, β) τις συνοπτικές διαδικασίες και γ) τις ειδικές διαδικασίες. Το πρώτο κεφάλαιο του δεύτερου µέρους του κανονισµού της Βουλής είναι αυτοτελές και ρυθµίζει την κατάθεση σχεδίων και προτάσεων νόµων, τροπολογιών και προσθηκών, ενώ τα επόµενα τρία κεφάλαια ρυθµίζουν αντίστοιχα τις παραπάνω νοµοθετικές διαδικασίες. Στην τακτική νοµοθετική διαδικασία θα έπρεπε να ενταχθεί και το πρώτο κεφάλαιο του δεύτερου µέρους, όπως εντάχθηκε σε αυτή και η επεξεργασία των σχεδίων και προτάσεων νόµων. Και αυτό γιατί η υποβολή και η επεξεργασία των σχεδίων και των προτάσεων νόµων αποτελούν τα δύο πρώτα υποχρεωτικά στάδια της διαδικασίας ψήφισης όλων των τυπικών νόµων. 1. Η ΤΑΚΤΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ Η τακτική διαδικασία εφαρµόζεται κατ αρχήν σε όλα τα σχέδια και τις προτάσεις νόµων. Έτσι, οι διατάξεις του Συντάγµατος και του Κανονισµού της Βουλής, που καθιερώνουν τη διαδικασία αυτή είναι γενικές απέναντι στις διατάξεις που θεσπίζουν τις συνοπτικές και τις ειδικές διαδικασίες και οι οποίες είναι ειδικές. Η διαδικασία ψήφισης των τυπικών νόµων περιλαµβάνει τρία στάδια:1) την νοµοθετική πρωτοβουλία ήτοι την υποβολή του σχεδίου και της πρότασης νόµου στη Βουλή, 2) την επεξεργασία του σχεδίου και της πρότασης νόµου από την αρµόδια επιτροπή της Βουλής και 3) τη συζήτηση και την ψήφιση του σχεδίου και της πρόταση νόµου από τη Βουλή. 1.1 Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ Α) Έννοια και φορείς: Νοµοθετική πρωτοβουλία καλείται η αρµοδιότητα κίνησης της νοµοθετικής διαδικασίας, το ποιός δηλαδή δικαιούται να εισηγηθεί την πρόταση νόµου ή σχέδιο νόµου. Σύµφωνα λοιπόν µε το άρθρο 73 παρ. 1 Συντ. και το άρθρο 84 ΚτΒ, το

17 δικαίωµα αυτό έχουν η Βουλή και η Κυβέρνηση. Εξαιρέσεις από την αρχή αυτή µπορούν να θεσπίζονται-και πράγµατι θεσπίζονται-µε ρητές διατάξεις του Συντάγµατος. Ο Πρόεδρος της ηµοκρατίας δεν είναι φορέας της νοµοθετικής πρωτοβουλίας. Ούτε ο λαός είναι φορέας της, αν και ανεπιτυχώς προτάθηκε κατά την ψήφιση της διάταξης η καθιέρωση της νοµοθετικής πρωτοβουλίας του λαού (ενός ορισµένου αριθµού εκλογέων). Το ισχύον Σύνταγµα χρησιµοποιεί τον όρο πρόταση νόµου για τον νόµο που εισηγείται η Βουλή και τον όρο σχέδιο νόµου ή νοµοσχέδιο για τον νόµο που εισηγείται η Κυβέρνηση. Αντίθετα τα παλαιότερα Συντάγµατα δεν καθιέρωναν την διαφορά αυτή στην ορολογία και χρησιµοποιούσαν χωρίς διάκριση τους όρους «σχέδιον νόµου», «πρότασις νόµου» και «νοµοσχέδιον», όποιος και αν ήταν ο φορέας της νοµοθετικής πρωτοβουλίας. Η νοµοθετική πρωτοβουλία ανήκει τόσο στη Βουλή και την Κυβέρνηση ως συλλογικά όργανα όσο και στα µέλη τους, δηλαδή στους Βουλευτές και στους Υπουργούς. Με βάση την ερµηνεία αυτή της διάταξης είναι ανεπίτρεπτος κάθε περιορισµός της νοµοθετικής πρωτοβουλίας των βουλευτών και των υπουργών µε τον Κανονισµό της Βουλής. Το άρθρο 84 του Κανονισµού της Βουλής αναγνωρίζει την απεριόριστη νοµοθετική πρωτοβουλία των βουλευτών και των Υπουργών. Είναι πάντως αναµφίβολο ότι φορείς της νοµοθετικής πρωτοβουλίας µπορούν να είναι και Υφυπουργοί στα πλαίσια της αρµοδιότητάς τους. Πάντως, η νοµοθετική πρωτοβουλία ασκείται κυρίως από τα µέλη της Βουλής και της Κυβέρνησης. Πρέπει πάντως να σηµειωθεί ότι στην πράξη η νοµοθετική πρωτοβουλία ασκείται κυρίως από τα µέλη της Κυβέρνησης και σπανιώτερα από τους βουλευτές. Αλλά και όταν οι Βουλευτές ασκούν τη νοµοθετική πρωτοβουλία, οι προτάσεις νόµους που υποβάλλονται πολύ σπάνια-αν όχι ποτέ- υιοθετούνται από τη Βουλή, χάρη στην κοµµατική οµοιογένεια που συνδέει την Κυβέρνηση µε την πλειοψηφία της Βουλής. Β) Περιορισµοί: Το Σύνταγµα θεσπίζει ορισµένους περιορισµούς, σύµφωνα µε τους οποίους αποκλείεται η άσκηση για ορισµένα θέµατα νοµοθετικής πρωτοβουλίας από µέλη της Βουλής και περιορίζεται σε µόνα τα µέλη της Κυβέρνησης. Οι περιορισµοί αυτοί, από τους οποίους άλλοι προβλέπονται ρητά από το Σϋνταγµα ενώ άλλοι συνάγονται από την φύση των νοµοσχεδίων που υποβάλλονται στην κρίση της Βουλής είναι ειδικότερα οι εξής: i) Η διάταξη της παραγράφου 2 του άρθρου 73 Συντ. αποκλείει την νοµοθετική πρωτοβουλία της Βουλής για συνταξιοδοτικά θέµατα ορίζοντας ότι Νοµοσχέδια που αναφέρονται οπωσδήποτε στην απονοµή σύνταξης και στις προϋποθέσεις της υποβάλλονται µόνο από τον Υπουργό Οικονοµικών ύστερα από γνωµοδότηση του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Αν πρόκειται για συντάξεις που επιβαρύνουν τον προϋπολογισµό οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλων νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου, υποβάλλονται από τον αρµόδιο Υπουργό και τον Υπουργό Οικονοµικών. Η διάταξη αποκλείει τη νοµοθετική πρωτοβουλία της Βουλής µόνο για τις συντάξεις, οι οποίες παρέχονται στους υπαλλήλους του Κράτους και των νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου, από τον αρµόδιο Υπουργό των Οικονοµικών. Η διάταξη αποκλείει τη νοµοθετική πρωτοβουλία της Βουλής µόνο για τις συντάξεις, οι οποίες παρέχονται στους υπαλλήλους του Κράτους και των νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου, που αποχωρούν από την υπηρεσία. Υπέρ της στενής ερµηνείας της διάταξης συνηγορεί, κατά την άποψη αυτή, και η διατύπωση της διάταξης του άρθρου 98 παρ.1 στοιχ.δ του Συντάγµατος, η οποία ορίζει την γνωµοδοτική αρµοδιότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου εν προκειµένω αναγνώριση υπηρεσίας για την παροχή δικαιώµατος σύνταξης.