Στράβων. Περίληψη : Άλλα Ονόματα Τόπος και Χρόνος Γέννησης 64 π.χ. περ., Αμάσεια. Τόπος και Χρόνος Θανάτου. Κύρια Ιδιότητα IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Transcript

1 Σοφού Αθανασία,, 2002, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Περίληψη : Ιστορικός και γεωγράφος της πρώιμης Αυτοκρατορικής περιόδου. Γεννήθηκε στην Αμάσεια το 64 π.χ. Έλαβε ελληνική παιδεία και θαύμαζε τη Ρώμη. Έγραψε δύο μεγάλα έργα: μια παγκόσμια ιστορία με τίτλο Ιστορικά Υπομνήματα, από την οποία σώζονται αποσπάσματα, και μια περιγραφή της τότε γνωστής οικουμένης με τίτλο Γεωγραφικά, που σώζεται σχεδόν ακέραιη. Ήταν οπαδός της στωικής φιλοσοφίας και τα έργα του εμπεριείχαν στοιχεία ηθικής και πολιτικής φιλοσοφίας. Πέθανε πιθανότατα το 24 μ.χ. Άλλα Ονόματα Τόπος και Χρόνος Γέννησης 64 π.χ. περ., Αμάσεια Τόπος και Χρόνος Θανάτου 24 μ.χ. ή 21 μ.χ. Κύρια Ιδιότητα Ιστορικός, γεωγράφος 1. Γέννηση Οικογένεια O γεννήθηκε περί το 64 π.χ. στην Αμάσεια και καταγόταν από επιφανή ελληνική οικογένεια που είχε δεσμούς συγγένειας με το βασιλικό οίκο του Πόντου. Ορισμένοι από τους προγόνους του είχαν αναδειχθεί στη διοικητική ιεραρχία του ποντικού βασιλείου επί ηγεμονίας του Μιθριδάτη Ε' και του διαδόχου του Μιθριδάτη ΣΤ' ως στρατηγοί, σύμβουλοι επί στρατιωτικών θεμάτων και διοικητές πόλεων ή οχυρών. Ένας μάλιστα συγγενής του, ο Δορύλαος ο νεότερος, είχε διοριστεί αρχιερέας των ποντικών Κομάνων από το Μιθριδάτη ΣΤ', θέση που τον κατέτασσε αμέσως μετά το βασιλιά και τους γιους του στην ιεραρχία του βασιλείου. Την εποχή του Γ' Μιθριδατικού πολέμου η στενή σχέση της οικογένειας του ος με τη βασιλική δυναστεία του Πόντου κλονίστηκε ανεπανόρθωτα, όταν ο Δορύλαος κατηγορήθηκε ότι σχεδίαζε να σφετεριστεί το θρόνο με την υποστήριξη της Ρώμης. Η οικογένεια έπεσε στη δυσμένεια του βασιλιά και κάποια μέλη της εκτελέστηκαν. Τότε ο παππούς του ος συνεργάστηκε με τη Ρώμη, χαράσσοντας έτσι μια φιλορωμαϊκή πολιτική που έμελλε να ακολουθήσει και να αποτυπώσει στο έργο του ο εγγονός του Εκπαίδευση Σχέσεις Ιδεολογία Ως απόγονος μιας οικογένειας που ανήκε στην ελληνική αριστοκρατία του ποντικού βασιλείου, ο μαθήτευσε δίπλα σε διακεκριμένους Έλληνες δασκάλους, γραμματικούς και φιλοσόφους. Η μόρφωσή του πρέπει να περιλάμβανε την εγκύκλιο παιδεία και αγωγή που, σύμφωνα με τα γραφόμενά του, ήταν συνηθισμένη για τους ελεύθερους άνδρες και τους μυημένους στη φιλοσοφία. Ένας από τους πρώτους δασκάλους του, και πιθανόν ο σημαντικότερος, ήταν ο Αριστόδημος, κοντά στον οποίο μαθήτευσε την εποχή που ζούσε στη Νύσα. Από τον Αριστόδημο ο διδάχθηκε γραμματική και ρητορική. Επίσης αυτός, ή ο γεωγράφος αδελφός του Σώστρατος, ενδεχομένως καλλιέργησε τα ιστορικογεωγραφικά ενδιαφέροντα του ος. Στη Ρώμη φοίτησε κοντά στο γραμματικό Τυραννίωνα τον πρεσβύτερο, ο οποίος ανήκε στην Περιπατητική σχολή και ήταν σύμφωνα με το α αυθεντία σε θέματα γεωγραφίας. Εκεί πιθανόν παρακολούθησε και τα μαθήματα του περιπατητικού φιλοσόφου Ξενάρχου. Τέλος, κοντά στον επιφανή φιλόσοφο Βόηθο από τη Σιδώνα σπούδασε το έργο του Αριστοτέλη. Παράλληλα ο διατηρούσε φιλικές σχέσεις με πολλούς ανθρώπους των γραμμάτων, κυρίως Έλληνες, αλλά και ορισμένους Ρωμαίους. 2 Μολονότι οι δάσκαλοί του και όλοι οι διανοούμενοι τους οποίους μνημονεύει ονομαστικά στο έργο του ανήκαν στην Περιπατητική σχολή, ο αναφέρει επανειλημμένως ότι ο ίδιος ήταν οπαδός της στωικής φιλοσοφίας. Η μεταβολή αυτή φαίνεται ότι ήταν μια συνειδητή επιλογή που έκανε σε ώριμη ηλικία, πιθανόν μετά την επίσκεψή του στη Ρώμη, όπου ο στωικισμός γνώριζε μεγάλη διάδοση στους κύκλους των διανοουμένων. Ο διατηρούσε φιλικές σχέσεις και με ηγετικές προσωπικότητες της στωικής σχολής, στις οποίες συγκαταλέγεται και ο Αθηνόδωρος ο επονομαζόμενος Κορδυλίων, μαθητής του Ποσειδωνίου, είναι όμως μάλλον απίθανο να είχε γνωρίσει τον ίδιο τον Ποσειδώνιο. Οι στωικές του πεποιθήσεις αποτυπώνονται στις φιλοσοφικές ιδέες που διέπουν τα Γεωγραφικά και στην ορολογία που Δημιουργήθηκε στις 1/8/2017 Σελίδα 1/6

2 Σοφού Αθανασία,, 2002, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος χρησιμοποιεί. 3 Σε στωική επίδραση αποδίδεται, σύμφωνα με μια άποψη, και η εγκυκλοπαιδική προσέγγιση των Γεωγραφικών, όπως επίσης και ο θαυμασμός του για την οργάνωση και τη διοίκηση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. 4 Παρά το γεγονός ότι ασπάζεται σε γενικές γραμμές τις πεποιθήσεις των συγχρόνων του στωικών φιλοσόφων, διαφοροποιείται από αυτούς σε ορισμένα σημεία, είτε λόγω μιας οπισθοδρομικής προτίμησης στη διδασκαλία του ιδρυτή της στωικής σχολής Ζήνωνος είτε, σε άλλες περιπτώσεις, λόγω των επιρροών που δέχτηκε από άλλα φιλοσοφικά ρεύματα. 5 Η μύησή του στη φιλοσοφία αποτυπώνεται στη σύλληψη των ιστορικογεωγραφικών έργων του ως «πραγματείας φιλοσόφου», όπως ρητά δηλώνει στο προοίμιο των Γεωγραφικών. 6 Ωστόσο αυτό δε σημαίνει ότι το έργο του είχε φιλοσοφικό χαρακτήρα, ούτε ότι ο ίδιος ήταν φιλόσοφος, όπως τον χαρακτήρισαν συγγραφείς και λεξικογράφοι της Ύστερης Αρχαιότητας και της Βυζαντινής περιόδου. Με τη φράση αυτή ο εννοεί ότι τα έργα του εμπεριείχαν στοιχεία πολιτικής και ηθικής φιλοσοφίας Δράση Σε νεαρή ηλικία ο έζησε στη Νύσα του Μαιάνδρου και επισκέφθηκε διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας, πιθανότατα για επιμορφωτικούς λόγους. Αντίθετα από την οικογενειακή παράδοση, δεν ακολούθησε πολιτική ή στρατιωτική σταδιοδρομία. Προτίμησε να αφοσιωθεί στις ιστορικές και γεωγραφικές του μελέτες και μόνο για μικρά χρονικά διαστήματα διετέλεσε σύμβουλος Ρωμαίων πολιτικών και ιδιαίτερα του επάρχου της Αιγύπτου Αίλιου Γάλλου, ο οποίος ήταν προσωπικός του φίλος. Στα επιστημονικά του ενδιαφέροντα αποδίδονται πιθανόν τα ταξίδια του στη Ρώμη και στην ευρύτερη Ιταλία, καθώς και στην Αίγυπτο, αφού έγιναν σε μια εποχή κατά την οποία ο είχε αρχίσει το συγγραφικό του έργο. Στη Ρώμη ταξίδεψε επανειλημμένα και παρέμεινε πιθανότατα για μεγάλα χρονικά διαστήματα κατά την Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο της ελεύθερης πολιτείας και τους Αυτοκρατορικούς χρόνους. Αρκετά χρόνια έζησε και στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου τη δεκαετία π.χ Έργο Σύμφωνα με τον ίδιο το α τα δύο έργα του αποτελούν «κολοσσιουργίες» και είναι ομοειδή. 9 Το πρώτο, τα Ιστορικά Υπομνήματα, αποτελούνταν από 47 βιβλία και συνέχιζε τις Ιστορίες του Πολύβιου, όπως δηλώνεται και στον υπότιτλο («Τα μετά Πολύβιον»). Εντασσόταν στην παράδοση των παγκόσμιων ιστοριών που συνέγραψαν ο Έφορος και ο Πολύβιος, όμως τα λιγοστά σωζόμενα αποσπάσματά του δεν επιτρέπουν παρά εικασίες για τη χρονική περίοδο που κάλυπτε. Σύμφωνα με νεότερη μελέτη εκτεινόταν πιθανότατα από τους χρόνους του Μ. Αλεξάνδρου μέχρι το 27 π.χ., ή το αργότερο έως τα τέλη της δεύτερης δεκαετίας π.χ. 10 Αναφερόμενος στο επόμενο έργο του, ο κάνει λόγο για «Γεωγραφία», «χωρογραφία», «Περιήγηση», «Περίοδο γης», «Περιοδεία της χώρας». Μεταγενέστερες πηγές παραδίδουν τους τίτλους «Γεωγραφία», «Γεωγραφούμενα», «Γεωγραφικά». 11 To έργο αυτό αποτελείται από 17 βιβλία, εκ των οποίων τα 16 σώζονται ακέραια, και περιγράφει την τότε γνωστή οικουμένη, από τα νότια παράλια της Μαύρης Θάλασσας και τις Άλπεις στο Βορρά μέχρι την Αιθιοπία στο Νότο, και από την Ινδία στην Ανατολή μέχρι τη Βρετανία και τις γειτονικές της νήσους στη Δύση. 12 Στο προοίμιο ο αναφέρει ότι από τα κύρια θέματα τόσο αυτού του έργου όσο και των Ιστορικών Υπομνημάτων είναι οι «επιφανείς άνδρες και βίοι», όπως επίσης τα «ένδοξα και μεγάλα», δηλαδή γεγονότα γνωστά και σημαντικά, ιδιαίτερα εκείνα που είναι ευχάριστα, τα θυμάται κανείς εύκολα και αποτελούν χρήσιμη γνώση για την πολιτική και στρατιωτική δράση. 13 Κύριος στόχος του είναι να παρουσιάσει τις νέες γνώσεις που προέκυψαν για την οικουμένη μετά τις πρόσφατες ρωμαϊκές κατακτήσεις, συμπληρώνοντας παράλληλα τα στοιχεία εκείνα που, ενώ ήταν γνωστά και κατά την κρίση του άξια λόγου, είχαν παραλειφθεί από τους προγενέστερους. 14 Σύμφωνα με νεότερη μελέτη των Γεωγραφικών οι παράγοντες που επηρεάζουν το χαρακτήρα των ποικίλων περιγραφών και προσδιορίζουν τα σημεία στα οποία δίνεται έμφαση είναι oι φυσικές, τοπογραφικές και εθνογραφικές συνθήκες μιας περιοχής, οι πηγές του συγγραφέα και τέλος ο πραγματισμός, η πρακτική δηλαδή χρησιμότητα των πληροφοριών. 15 Το αποτέλεσμα ήταν ένα μνημειώδες έργο που εκτός από ιστορικές και γεωγραφικές πληροφορίες περιλάμβανε πλήθος στοιχείων από διάφορους επιστημονικούς κλάδους, όπως τη ζωολογία και την αστρονομία. Πρωταρχικό μέλημα του ος ήταν το πρακτικό και πολιτικό όφελος που θα είχαν οι αναγνώστες του, φαίνεται μάλιστα ότι το ιδεατό κοινό στο οποίο απευθυνόταν ήταν οι πολιτικοί, οι στρατηγοί, οι μορφωμένοι άνδρες και εκείνοι που ανήκαν στα ανώτατα κοινωνικά στρώματα. 16 Το ζήτημα της ταυτότητας των δυνάμει αναγνωστών του δίχασε τους νεότερους ερευνητές, καθώς άλλοι Δημιουργήθηκε στις 1/8/2017 Σελίδα 2/6

3 Σοφού Αθανασία,, 2002, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος υποστηρίζουν ότι είχε υπόψη του ένα ρωμαϊκό κοινό και άλλοι ότι το έργο προοριζόταν για καλλιεργημένους Έλληνες. Πιθανότερη φαίνεται μια τρίτη εκδοχή, ότι απευθυνόταν σε όποιον ήταν αρκετά καλλιεργημένος ώστε να καταλαβαίνει τις περιγραφές και τις γεωγραφικές επεξηγήσεις, ανεξαρτήτως εθνικότητας. Έτσι, τα Γεωγραφικά θα μπορούσαν να θεωρηθούν ένα είδος οδηγού χρήσιμου σε όσους ταξίδευαν στις ρωμαϊκές επαρχίες, και κυρίως στους διοικητές των επαρχιών Πηγές των Γεωγραφικών Ένα τέτοιο εγκυκλοπαιδικό έργο δεν ήταν δυνατόν να βασιστεί αποκλειστικά στις ταξιδιωτικές εμπειρίες και στην πολυμάθεια του ος. Ο ίδιος δεν αποκρύπτει ότι μεγάλο μέρος των πληροφοριών του προέρχεται από την προφορική και τη γραπτή παράδοση. Συχνά μάλιστα δε διστάζει να αποκαλύψει την προέλευση των στοιχείων που παραθέτει, κατονομάζοντας τους συγγραφείς των οποίων τις μελέτες χρησιμοποίησε. Η επιλογή των πηγών έγινε με κριτήριο την αξιοπιστία τους, γι αυτό φρόντιζε να μελετά το έργο εκείνου που θεωρούνταν πιο ειδικός σε κάθε θέμα, επιδιώκοντας το υλικό του να βασίζεται στην αυτοψία. Η πλειοψηφία των συγγραφέων που κατονομάζει στα Γεωγραφικά είναι Έλληνες, ποιητές, ιστορικοί, φιλόσοφοι ή διανοούμενοι. Ορισμένοι από αυτούς άσκησαν καθοριστική επιρροή στον επιστημονικό προσανατολισμό του, όπως ο Όμηρος, ο Πολύβιος, ο Ποσειδώνιος και οι γεωγράφοι Ερατοσθένης, Ίππαρχος και Αρτεμίδωρος. Μολονότι αναγνωρίζει το κύρος ορισμένων Λατίνων συγγραφέων, αποφεύγει να χρησιμοποιήσει ευρέως το έργο τους διότι πιστεύει ότι τείνουν να μιμηθούν τους Έλληνες και ότι σπάνια καλύπτουν κάποιο από τα κενά που υπάρχουν στα συγγράμματα εκείνων. Στις λατινικές πηγές του συγκαταλέγονται ο Φάβιος Πίκτωρ, ο Ασίνιος Πολλίων, ο Κικέρων και ο Ιούλιος Καίσαρ Χρονολόγηση και τόπος συγγραφής των Γεωγραφικών Η χρονολόγηση των Γεωγραφικών έχει αποτελέσει αντικείμενο διαμάχης μεταξύ των νεότερων ερευνητών. Οι κυριότερες απόψεις που έχουν διατυπωθεί είναι οι εξής: Α. Ολόκληρη η σύνθεση των Γεωγραφικών έγινε βάσει σημειώσεων σε μία φάση. Σύμφωνα με μια εκδοχή γράφτηκαν από το β' μισό του 18 μ.χ. έως το α' μισό του 19 μ.χ. 19 Μια νεότερη άποψη, όμως, που φαίνεται και η επικρατέστερη από όσες έχουν διατυπωθεί, είναι ότι η συγγραφή τους έγινε κατά το διάστημα μ.χ. 20 Β. Η συγγραφή των Γεωγραφικών έγινε σε δύο φάσεις. Κατά μία άποψη άρχισε λίγο μετά την ολοκλήρωση των Ιστορικών Υπομνημάτων του, δηλαδή αμέσως μετά το 27 π.χ., και ολοκληρώθηκε το 7 π.χ. 21 ή, σύμφωνα με άλλη εκδοχή, το 3/2 π.χ. 22 Άλλοι τοποθετούν την πρώτη φάση συγγραφής στο 3 μ.χ. 23 Κοινός παρονομαστής όλων αυτών των απόψεων είναι η θέση ότι σε μεταγενέστερη φάση το υλικό αναθεωρήθηκε με τη συμπλήρωση ορισμένων πρόσφατων γεγονότων που αφορούσαν κυρίως τις ανατολικές επαρχίες. 24 Γ. Το έργο γράφτηκε σταδιακά μετά το 15 π.χ., με κάποια διαλείμματα, και μέχρι το θάνατο του συγγραφέα, που χρονολογείται πιθανότατα στο 24 μ.χ. 25 Ακόμα και οι απόψεις για τον τόπο συγγραφής των Γεωγραφικών και για τις επιδράσεις που ενδεχομένως δέχτηκε ο κατά την παραμονή του εκεί ποικίλλουν. Έτσι, έχει υποστηριχθεί ότι η συγγραφή τους έγινε είτε σε κάποια περιοχή της Μικράς Ασίας, πιθανόν στην πατρίδα του Αμάσεια, είτε στη Ρώμη είτε στον κόλπο της Νεάπολης Αποτίμηση και κρίσεις Το έργο του ος παρέμεινε άγνωστο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μνημονεύεται μόνο από τον Αρποκρατίωνα, τον Αθήναιο και το Μαρκιανό. Ευρεία χρήση των Γεωγραφικών γίνεται για πρώτη φορά τον 6ο αιώνα στο λεξικό του Στέφανου Βυζάντιου. 27 Μια συγκριτική μελέτη των Γεωγραφικών με έργα προγενέστερων γεωγράφων αποκαλύπτει ότι εκείνα είχαν στην πλειονότητά τους σχετικά περιορισμένο προσανατολισμό και στόχους. Αποτελούσαν είτε μονογραφία πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα είτε ένα κεφάλαιο ή βιβλίο από μια ιστοριογραφική έρευνα είτε, τέλος, μέρος μιας επιστημονικής πραγματείας. Μια από τις σημαντικότερες καινοτομίες του ος στα Γεωγραφικά έγκειται στο ότι, ενώ το γενικό πλαίσιο του έργου είναι εκείνο μιας γεωγραφίας, όσον αφορά τη φύση της περιγραφής αποτελεί χωρογραφία. Ως γεωγραφία αναφέρεται σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο και διερευνά τα σύνορά του απ άκρη σ άκρη. Ως χωρογραφία, από την άλλη, αποτελεί συνένωση πολλών Δημιουργήθηκε στις 1/8/2017 Σελίδα 3/6

4 Σοφού Αθανασία,, 2002, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος χωρογραφιών, καθώς επιχειρεί να δώσει γεγονότα και λεπτομέρειες για επιμέρους περιοχές, πληροφορίες που υπερβαίνουν τον απλό σχολιασμό τοπωνυμίων και χαρτών. 28 Ένα ακόμα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του έργου είναι ο εγκυκλοπαιδικός χαρακτήρας του. Το εύρος της περιγραφής έχει να κάνει όχι μόνο με τους γεωγραφικούς ορίζοντες της οικουμένης, αλλά και με την ποικιλία των θεμάτων που συνυφαίνονται στις ποικίλες χωρογραφίες. Ο εγκυκλοπαιδικός αυτός πλούτος οφείλεται στην πεποίθηση του συγγραφέα ότι η πολυμάθεια ήταν απαραίτητη στους μορφωμένους γενικά και στους γεωγράφους ειδικότερα. Συνδέεται επίσης με την εγκύκλιο παιδεία που είχε λάβει και συνάδει με τη ρωμαϊκή έμφαση στον πραγματισμό, που επηρεάζει πολλές πτυχές ποικίλων επιστημονικών κλάδων. 29 Η περιγραφή των διαφόρων περιοχών είναι άνιση, πράγμα που οφείλεται στην καταγωγή και στις επιλογές του γεωγράφου. Δεν είναι τυχαίο ότι το κέντρο βάρους πέφτει σε τρεις περιοχές: στην Ιταλία, στην Ελλάδα και στη Μικρά Ασία. Με άλλα λόγια, η δομή των Γεωγραφικών φαίνεται να σκιαγραφεί το πορτρέτο του συγγραφέα, ο οποίος γεννήθηκε στη Μικρά Ασία, ανατράφηκε και εκπαιδεύτηκε ως Έλληνας και θαύμαζε τη Ρώμη. 30 Μία από τις σημαντικότερες αδυναμίες των Γεωγραφικών είναι η μέθοδος συγγραφής τους, αφού συχνά ο συγγραφέας βασίζεται στην έμμεση γραπτή παράδοση, αντλώντας τα στοιχεία του από πηγές που χρονολογούνται σε διάφορες εποχές. Δεδομένου μάλιστα ότι μπορεί να μην έχει διαβάσει το αρχικό, πρωτότυπο σύγγραμμα, αλλά κάποια έμμεση πηγή η οποία παραδίδει τις πληροφορίες του εμπλουτισμένες ή αλλοιωμένες, συχνά είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο να προσδιορίσουμε με βεβαιότητα την ακριβή προέλευση και τη χρονολόγηση των στοιχείων που παραδίδει. 31 Τα Γεωγραφικά εμπεριέχουν και ιστορικά στοιχεία για μια περίοδο, την περίοδο της ηγεμονίας του Αυγούστου, για την οποία δε σώζεται κανένα σύγχρονο ιστοριογραφικό έργο. Ιδιαίτερα για τη δεκαετία 6 π.χ.-4 μ.χ. οι φιλολογικές μαρτυρίες είναι ελάχιστες, αποσπασματικές και αμφίβολης αξιοπιστίας. Για το λόγο αυτόν ο αποτελεί την κύρια, ορισμένες φορές μάλιστα τη μοναδική, πηγή για σημαντικά γεγονότα της περιόδου αυτής, γεγονός που καθιστά το έργο του μεγάλης αξίας για τη νεότερη έρευνα Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Στράβ Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ. 151 RE 7 (1931), στήλη 151, βλ. λ. Strabon (W. Aly E. Honigmann). 4. Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Aujac, G. Lasserre, F., Strabon. Geographie Ι: 1er Partie (Paris 1969), σελ. xxxvi RE 7 (1931), στήλη 136, βλ. λ. Strabon (W. Aly E. Honigmann). 8. Syme, R., Anatolica. Studies in Strabo (Oxford 1995), σελ. 356 Engels, J., Augusteische Oikumenegeographie und Universalhistorie im Werk Strabons von Amaseia (Geographica Historica 12, Stuttgart 1999), σελ. 42 και και στωικισμός: Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ. 62 Engels, J., Augusteische Oikumenegeographie und Universalhistorie im Werk Strabons von Amaseia (Geographica Historica 12, Stuttgart 1999), σελ Aujac, G. Lasserre, F., Strabon. Geographie Ι: 1er Partie (Paris 1969), σελ. xx Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Aujac, G. Lasserre, F., Strabon. Geographie Ι: 1er Partie (Paris 1969), σελ. xxi Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ. 62. Δημιουργήθηκε στις 1/8/2017 Σελίδα 4/6

5 Σοφού Αθανασία,, 2002, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος 12. Στράβ , Στράβ Engels, J., Augusteische Oikumenegeographie und Universalhistorie im Werk Strabons von Amaseia (Geographica Historica 12, Stuttgart 1999), σελ Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Στράβ Για περισσότερα στοιχεία βλ. Engels, J., Augusteische Oikumenegeographie und Universalhistorie im Werk Strabons von Amaseia (Geographica Historica 12, Stuttgart 1999), σελ. 54. Χρονική περίοδος που κάλυπταν πιθανόν τα Ιστορικά Υπομνήματα: Engels, J., ό.π., σελ Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Περισσότερα στοιχεία για τα περιεχόμενα των Γεωγραφικών: Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Στράβ Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Στράβ Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Aujac, G. Lasserre, F., Strabon. Geographie Ι: 1er Partie (Paris 1969), σελ. xiv κ.ε., xxxiv Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ. 180, όπου δίνεται νεότερη βιβλιογραφία για τις πηγές που χρησιμοποίησε ο σε κάθε βιβλίο των Γεωγραφικών. Βλ. και Engels, J., Augusteische Oikumenegeographie und Universalhistorie im Werk Strabons von Amaseia (Geographica Historica 12, Stuttgart 1999), σελ. 102, Niese, B., Beitrage zur Biographie Strabos, Hermes 13 (1878), σελ. 35. Aujac, G. Lasserre, F., Strabon. Geographie Ι: 1er Partie (Paris 1969), σελ. xxxiii Anderson, J.G.C., Some questions bearing on the date and place of composition of Strabo s geography, στο Buckler, W.H. Calder, W.M. (eds), Anatolian Studies presented to Sir William Mitchell Ramsay (Manchester 1923), σελ Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Pais, E., Ancient Italy (Chicago 1908), σελ Τις απόψεις του τις υιοθετούν σε γενικές γραμμές και οι Syme, R., Anatolica. Studies in Strabo (Oxford 1995), σελ. 356, Aujac, G. Lasserre, F., Strabon. Geographie Ι: 1er Partie (Paris 1969), σελ. xxxiii, Anderson, J.G.C., Some questions bearing on the date and place of composition of Strabo s geography, στο Buckler, W.H. Calder, W.M. (eds), Anatolian Studies presented to Sir William Mitchell Ramsay (Manchester 1923), σελ Anderson, J.G.C., Some questions bearing on the date and place of composition of Strabo s geography, στο Buckler, W.H. Calder, W.M. (eds), Anatolian Studies presented to Sir William Mitchell Ramsay (Manchester 1923), σελ. 1-13, 2 Lasserre, F., Strabon. Geographie, IX, livre XII (Paris 1981), σελ Syme, R., Anatolica. Studies in Strabo (Oxford 1995), σελ Βλ. Syme, R., Anatolica. Studies in Strabo (Oxford 1995), σελ. 356 Pais, E., Ancient Italy (Chicago 1908), σελ. 405 Anderson, J.G.C., Some questions bearing on the date and place of composition of Strabo s geography, στο Buckler, W.H. Calder, W.M. (eds), Anatolian Studies presented to Sir William Mitchell Ramsay (Manchester 1923), σελ Aly, W., Strabon von Amaseia (Strabonis Geographica 4, Bonn 1957), σελ. 18 Dueck, D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome (London New York 2000), σελ Θάνατος: Engels, J., Augusteische Oikumenegeographie und Universalhistorie im Werk Strabons von Amaseia (Geographica Historica 12, Stuttgart 1999), σελ. 25. Δημιουργήθηκε στις 1/8/2017 Σελίδα 5/6

6 Σοφού Αθανασία,, 2002, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος 32. Engels, J., Augusteische Oikumenegeographie und Universalhistorie im Werk Strabons von Amaseia (Geographica Historica 12, Stuttgart 1999), σελ. 32, 33, 35. Βιβλιογραφία : Dueck D., Strabo of Amaseia. A Greek man of Letters in Augustan Rome, London New York 2000 Birley, Α. (ed.), Anatolica. Studies in Strabo, Oxford 1995 Aly W., Strabon von Amaseia Untersuchungen über Textaufbau und Quellen der Geographika, Bonn 1957, Strabonis Geographica 4 Strabon, Géographie. Vols 9, Book 12, Lasserre, F. Aujac, G. (eds), Géographie. Vols. 1-9, Collection des universités de France, Paris 1981 Biraschi, A.M., Maribelli, P., Massaro, G.D., Pagnotta, M.A., Strabone saggio di bibliografia , Perugia 1981 Clarke K., Between Geography and History. Hellenistic Constructions of the Roman World, Oxford 1999, Oxford Classical Monographs Engels J., Augusteische Oikumenegeographie und Universalhistorie im Werk Strabons von Amaseia, Stuttgart 1999, Geographica Historica 12 Honigmann E., Aly W., "Strabon", RE, 7, 1931, στήλες Anderson J.C., "Some questions bearing on the date and place of composition of Strabo's geography", Buckler, W.H. Calder, W.M. (eds), Anatolian Studies presented to Sir William Mitchell Ramsay, Manchester 1923, 1-13 Niese B., "Beiträge zur Biographie Strabos", Hermes, 13, 1878, Δικτυογραφία : Strabon id=tqwd1xpnqxcc&pg=pa103&lpg=pp1&dq=geographie+und+verwandte+wissenschaften+strabon&hl=el&output=html Γεωγραφία Πηγές Aujac, G. Lasserre, F., Strabon. Geographie Ι: 1er Partie (Paris 1969) Aly, W., Strabonis Geographica (Bonn 1957 ) Δημιουργήθηκε στις 1/8/2017 Σελίδα 6/6