ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Μάθηση - Κλασική εξάρτηση -Συντελεστική εξάρτηση - Λειτουργική εξάρτηση

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Μάθηση - Κλασική εξάρτηση -Συντελεστική εξάρτηση - Λειτουργική εξάρτηση"

Διδώ Αθανασίου
6 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Μάθηση - Κλασική εξάρτηση -Συντελεστική εξάρτηση - Λειτουργική εξάρτηση 1

2 Συµπεριφορισµός Κυρίαρχο θεωρητικό πλαίσιο στην Ψυχολογία Κατά το Συµπεριφορισµό: Ησυµπεριφορά είναι αντιδράσεις σε ερεθίσµατα Η µάθηση είναι η παρατηρήσιµηκαιµετρήσιµη αλλαγή στη συµπεριφορά µακράς διάρκειας αλλαγή στη συµπεριφορά που οφείλεται στην εµπειρία µηάµεσα παρατηρήσιµη, αλλά συµπεραίνεται από αλλαγές στη συµπεριφορά Κεντρικός µηχανισµός µάθησης είναι η σύνδεση αντιδράσεων µε εξωτερικά ερεθίσµατα Βασική αρχή του συνειρµισµού 2

3 Συµπεριφορισµός: Βασικές αρχές Η Ψυχολογία οφείλει να ασχολείται µόνο µετην παρατηρήσιµησυµπεριφοράτωνανθρώπωνκαιτωνζώων Εξοβελισµός των µη παρατηρήσιµων νοητικών φαινοµένωναπότοερευνητικόπεδίοτωνενδιαφερόντων της Ψυχολογίας Η εξήγηση της συµπεριφοράς δεν µπορεί να βασίζεται στη βιολογία και την νευροφυσιολογία Η µάθηση είναι ο πιο σηµαντικός παράγοντας στη διαµόρφωση της συµπεριφοράς Αντικείµενο µελέτης αποτελούν οι εξωτερικοί παράγοντες που συντελούν στη µάθηση Έµφαση στην επίδραση του περιβάλλοντος στη µάθηση 3

4 Συµπεριφορισµός: Σηµαντικά πρόσωπα & γεγονότα Edward Lee Thorndike 1898: ιατύπωση του νόµου του αποτελέσµατος στηβάσηπειραµάτων για τη µάθηση στα ζώα Ivan Pavlov 1906: ηµοσίευση των µελετών για το µηχανισµό της εξαρτηµένης (κλασικής) εξάρτησης John Watson 1913: Το µανιφέστο του συµπεριφορισµού Burrhus F. Skinner 1938: ηµοσιεύονται οι έρευνες για τη λειτουργική (συντελεστική) εξάρτηση 4

Περιστρεφόµενος Κύλινδρος Συσκευή για τη µέτρηση της εξαρτηµένης αντίδρασης: Με την συσκευή του Pavlov µετριέται η έκκριση σιέλου κατά την εµφάνιση

5 Περιστρεφόµενος Κύλινδρος Συσκευή για τη µέτρηση της εξαρτηµένης αντίδρασης: Με την συσκευή του Pavlov µετριέται η έκκριση σιέλου κατά την εµφάνιση του βοηθού του εργαστηρίου και πριν την τοποθέτηση τροφής στο στόµατου σκύλου, ηοποίαστησυνέχειακαταγράφεταισεέναπεριστρεφόµενο κύλινδρο από χαρτί 5

6 Εξαρτηµένη (κλασική) εξάρτηση: ύο ερεθίσµατα συνδέονται µεταξύ τους Ένα ανεξάρτητο ερέθισµα (τροφή) προκαλεί µια ανεξάρτητη αντίδραση (έκκριση σιέλου) Ένα ουδέτερο ερέθισµα (π.χ. ηεµφάνιση του βοηθού του εργαστηρίου) συνδυάζεται επανειληµµένα µετο ανεξάρτητο ερέθισµα (τροφή) Συντελείται η εξάρτησή τους (βοηθός-τροφή) Ηεµφάνιση του βοηθού λειτουργεί ως εξαρτηµένο ερέθισµα προκαλώντας την έκκριση σιέλου, η οποία γίνεται µε τη σειρά της εξαρτηµένη αντίδραση 6

Κλασική εξάρτηση: Πριν συντελεστεί η κλασική εξάρτηση, τροφή στο στόµαενός σκύλου προκαλεί έκκριση σιέλου, ενώ ένας ήχος δεν προκαλεί έκκριση σιέλου.

7 Κλασική εξάρτηση: Πριν συντελεστεί η κλασική εξάρτηση, τροφή στο στόµαενός σκύλου προκαλεί έκκριση σιέλου, ενώ ένας ήχος δεν προκαλεί έκκριση σιέλου. Κατά την εξάρτηση, ο ήχος συνδυάζεται επανειληµµένα µετητροφή. Αφού έχει συντελεστεί η κλασική εξάρτηση, οήχοςαπόµόνος του λειτουργεί ως ένα εξαρτηµένο ερέθισµα προκαλώντας έκκριση σιέλου. 7

8 8

9 Απόκτηση µιας εξαρτηµένης απόκρισης 9

10 Η κλασική εξάρτηση στην Ψυχολογία Τα πειράµατα του Pavlov έδειξαν ότι µια έµφυτη αντανακλαστική συµπεριφορά είναι δυνατόν να προκληθεί από νέα ερεθίσµατα που µπορεί να έχουν µικρή «φυσική» σχέση µε τη συγκεκριµένη αντίδραση 10

11 Ο John Watson εφάρµοσε τη θεωρία του Pavlov της κλασικής εξάρτησης σε πειράµατα µε τον µικρό Albert. Ο Watson που απεικονίζεται εδώ µε µια µάσκα µπόρεσε να προκαλέσει εξαρτηµένες αντιδράσεις στο νήπιο σε πολλά αντικείµενα 11

12 AE: εκκωφαντικός ήχος ΑΑ: φόβος ΟΕ: ποντίκι Το φαινόµενο της γενίκευσης εξάλειψης 12

13 Βασικές αρχές της κλασικής εξάρτησης Απόκτηση εξάρτησης (χρονική ακολουθία) Απόσβεση/εξάλειψη Γενίκευση ιαφοροποίηση Αυτόµατη ανάκτηση Προβλήµατα της κλασικής εξάρτησης Ορισµένα ερεθίσµατα είναι πιο πιθανό να συνδεθούν µεταξύ τους απ ότι άλλα Βιολογική προδιαθεσιµότητα για εξάρτηση 13

14 Κλασική εξάρτηση: Φαινόµενα & Εφαρµογές Κλασική εξάρτηση σε ζώα σε ανθρώπους στην εκπαίδευση Χρήση της κλασικής εξάρτησης στην κλινική ψυχολογία (θεραπεία της συµπεριφοράς) Ευχάριστα ή δυσάρεστα συναισθήµατα συνδέονται µεήχους, µυρωδιές κ.λπ. Φοβίες 14

15 Συντελεστική εξάρτηση Εdward L. Thorndike Μάθηση µέσω δοκιµής και λάθους Nόµος του αποτελέσµατος Συντελεστική εξάρτηση διότι οι αντιδράσεις ενισχύονται όταν συντελούνστηνπαραγωγήκάποιας αµοιβής 15

16 Τα πειράµατα του Thorndike: Γάτες τοποθετούνταν σε ένα κουτί και µάθαιναν σταδιακά να ανοίγουν την πόρτα και να φτάνουν την τροφή πατώντας το πετάλι 16

17 Μετά από συνεχείς δοκιµές οι γάτες µάθαιναν να ανοίγουν την πόρτα του κουτιού. Το διάγραµµα δείχνει το χρόνο που χρειάστηκε µια από τις γάτες για να βγει έξω από το κουτί Αύξηση του πλήθους των δοκιµών, µείωση του χρόνου διαφυγής 17

18 Ονόµος του αποτελέσµατος: Σχέση ανάµεσα στην αντίδραση & το αποτέλεσµάτης Ερµηνεία του πειράµατος οκιµές και λάθη, τυχαία εκδήλωση αντίδρασης που παράγει θετικό αποτέλεσµα, αύξηση της πιθανότητας επανάληψης της συγκεκριµένης συµπεριφοράς (ενίσχυση) Η µάθηση ως συντελεστική εξάρτηση Σύνδεση ανάµεσα σε µια συµπεριφορά και τα επακόλουθά της 18

19 ηµοσιεύονται οι έρευνες για τη λειτουργική εξάρτηση 19

20 Λειτουργική εξάρτηση: Ηεκµάθηση µιας νέας συµπεριφοράς στα πλαίσια του περιβάλλοντος Ενδιαφέρον για τα ερεθίσµατα που προκαλούν µια συµπεριφορά, αλλά και για τα γεγονότα που έπονται και την ενδυναµώνουν ή τη µειώνουν (ενίσχυση/εξασθένηση) Εφαρµογή της συµπεριφοριστικής προσέγγισης στην ανθρώπινη συµπεριφορά και για σύνθετες λειτουργίες (π.χ. λύση προβλήµατος). 20

21 Παραδείγµατα του λειτουργικού κουτιού του Skinner Όταν το ποντίκι πιέζει τον µοχλό ενισχύεται µετροφή Το περιστέρι πρέπει να χτυπήσει µε τοράµφος του την τρύπα για να ενισχυθεί µε τροφή 21

22 Ησυσκευήαυτήπαρέχειµια συνεχή καταγραφή των αντιδράσεων του οργανισµού Κάθε φορά που πιέζεται ο µοχλός κινείται η γραφίδα και κάθε φορά που δίνεται µια ενίσχυση καταγράφεται µε µια κουκίδα 22

23 Τα «λειτουργικά κουτιά» του Skinner Μέτρηση του ρυθµού αντίδρασης οαριθµός των αντιδράσεων που εκδηλώνονται σε δεδοµένο χρόνο 23

24 Αρχές λειτουργικής µάθησης Θετική και αρνητική ενίσχυση- αυξάνει ή µειώνει την πιθανότητα επανάληψης µιας συµπεριφοράς Θετική Η παρουσία ενός θετικού ενισχυτή (π.χ. τροφή) µετά την αντίδραση (π.χ. το πάτηµαενόςµοχλού) Αρνητική Αποµάκρυνση ενός αρνητικού ενισχυτή (π.χ. ένας ενοχλητικός ήχος) µετά από µία αντίδραση (π.χ. το πάτηµαενόςµοχλού) ιάκριση ερεθισµάτων Ηεκδήλωσηµιας αντίδρασης στην παρουσία κάποιου συγκεκριµένου ερεθίσµατος Γενίκευση ερεθισµάτων Εκδήλωση µιας αντίδρασης στην παρουσία ενός ερεθίσµατος παρόµοιου µε αυτό που ενισχύθηκε 24

25 ιάκριση Ερεθισµάτων: Ένα ποντίκι ενισχύονταν µόνο όταν πηδούσε µέσα από την πόρτα που ήταν διαφορετική. Το ποντίκι έµαθε να το κάνει αυτό αρκετά καλά, ελέγχεται η ικανότητα του ποντικιού να διακρίνει τις κάθετες από τις οριζόντιες γραµµές 25

26 Αρχές λειτουργικής µάθησης ιαµόρφωση σύνθετης συµπεριφοράς Κατάτµηση ενός πολύπλοκου έργου σε απλούστερα µέρη διαµόρφωση επιµέρους συµπεριφορών (π.χ. εκπαίδευση ζώων στο τσίρκο) Τιµωρία Αύξηση της συχνότητας µιας αντίδρασης µετην αποµάκρυνση ενός θετικού ερεθίσµατος ή την παρουσία ενός αρνητικού ερεθίσµατος Κοινωνικοί ενισχυτές Χρόνος και ενίσχυση σχέδια ενίσχυσης (συνεχές και διακοπτόµενο, αµετάβλητο και µεταβλητό) 26

27 ιαµόρφωσης της Συµπεριφοράς: Μπορεί να χρησιµοποιηθεί για την µάθηση µε υπολογιστές. Οι σωστές διαδικασίες παρουσιάζονται στην οθόνη και στη συνέχεια «χαρούµενα πρόσωπα» εµφανίζονται για να αµείβουν τον µαθητή όσο πλησιάζει στη σωστή ακολουθία των εντολών 27

28 2 είδη Τιµωρίας: Στο ένα είδος τιµωρίας µια συµπεριφορά ακολουθείται από ένα αρνητικό ή δυσάρεστο ερέθισµα. Στο δεύτερο είδος τιµωρίας ένα ευχάριστο ερέθισµααποµακρύνεται µετά την εκδήλωση της συµπεριφοράς. 28

29 Εφαρµογές Απευαισθητοποίηση Τεχνική της αποστροφής Προγράµµατα αµοιβών Προγραµµατισµένη µάθηση Πώς µαθαίνουµεναµαθαίνουµε Προγραµµατισµός της µάθησης Ανάλυση ύλης στα συστατικά της στοιχεία Σταδιακή παρουσίαση του υλικού σε προσχεδιασµένη σειρά Ενίσχυση των σωστών απαντήσεων, αποφυγή του λάθους 29

30 Κριτική του συµπεριφορισµού Αναπαραστάσεις Μάθηση χωρίς ενίσχυση Σύνδεση µιας αντίδρασης µε την αναπαράσταση του αποτελέσµατός της Εσωτερικά κίνητρα Βιολογική προδιαθεσιµότητα στη σύνδεση ερεθισµάτων Κάποια ερεθίσµατα συνδέονται µεταξύ τους πιο εύκολα από κάποια άλλα Βιολογικοί παράγοντες στη µάθηση Βιολογική προδιάθεση για µάθηση, µάθηση χωρίς ενίσχυση Ητιµωρία εν αναιρεί, απλώς καταστέλλει µια ανεπιθύµητη συµπεριφορά Ενδέχεται να ενισχύσει µια ανεπιθύµητη συµπεριφορά (παιδιά που επιζητούν προσοχή) Μπορεί να οδηγήσει στην επιθετικότητα εν διαφωτίζει ως προς την επιθυµητή συµπεριφορά Μπορεί να προκαλέσει σωµατική ή ψυχολογική βλάβη 30

31 Τύποι µάθησης Η αποτύπωση Ιδιαίτερη µορφή µάθησης σύµφωνα µετην οποία, κατά τη διάρκεια µιας κρίσιµης περιόδου, γενετικά προγραµµατισµένης, κάποια έµφυτη συµπεριφορά συνδέεται µε ιδιαίτερα αντικείµενα Οεθισµός Η µόνιµη µείωση της αντίδρασης του οργανισµού, λόγω της εξοικείωσης η οποία επέρχεται από την επαναλαµβανόµενη παρουσία ενός ερεθίσµατος Η µάθηση µέσω της δράσης Αφορά κάθε περίπτωση κατά την οποία η δράση του υποκειµένου στο περιβάλλον του αποτελεί πηγή νέων πληροφοριών, οι οποίες οδηγούν στην απόκτηση γνώσεων Η µάθηση µέσω της παρατήρησης και της µίµησης Ησυνεργόςµάθησης Οι συµµετέχοντες στη διαδικασία της µάθησης συνεργάζονται µε σκοπό να καταλήξει µια συγκεκριµένη δραστηριότητα σε ένα συγκεκριµένο στόχο Η µάθηση µέσω της εκπαίδευσης 31

Σχετικά έγγραφα

Μάθηση: Οποιαδήποτε µακράς διαρκείας αλλαγή στη συµπεριφορά (ή νόηση) που οφείλεται στην εµπειρία

ΜΑΘΗΣΗ Μάθηση: Οποιαδήποτε µακράς διαρκείας αλλαγή στη συµπεριφορά (ή νόηση) που οφείλεται στην εµπειρία Συµπεριφορισµός- όλη η συµπεριφορά είναι αντιδράσεις σε ερεθίσµατα (Ε --- Α) Ο µηχανισµός της εξάρτησης