ΘΕΜΑ 1 Ο Β. 1. Β. 2. Β. 3.

Transcript

1 ΘΕΜΑ 1 Ο Β. 1. Εάν δεν γνώριζα καλά, κύριοι βουλευτές, ότι οι κατήγοροι θέλουν να με βλάψουν με κάθε τρόπο θα τους χρωστούσα μεγάλη ευγνωμοσύνη γι αυτήν την κατηγορία γιατί νομίζω ότι αυτοί είναι αίτιοι πολύ μεγάλων αγαθών σε όσους έχουν συκοφαντηθεί άδικα, αυτοί που τυχόν αναγκάζουν αυτούς να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους. Γιατί εγώ έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου τόσο πολύ ώστε ελπίζω ότι ακόμα και αν κάποιος συμβεί να φέρεται άσχημα [ή εχθρικά] προς εμένα, θα αλλάξει γνώμη και θα με θεωρήσει πολύ καλύτερο (πολίτη) στο μέλλον, όταν με ακούσει να μιλώ για τις πράξεις μου. Β. 2. Ακόμη και στο στενό κοινωνικό μας περιβάλλον όλοι έχουμε γνωρίσει ανθρώπους με έμφυτο το χάρισμα του λόγου. Μερικοί απ' αυτούς δεν έχουν καν τις στοιχειώδεις γραμματικές γνώσεις, και όμως διαθέτουν μια φυσική ευγλωττία που μπορεί εύκολα να γοητεύσει και να πείσει. Ο ειρωνικός χαρακτηρισμός «αγράμματος δικηγόρος» που αποδίδεται κάποτε σ' αυτούς δεν είναι χωρίς σημασία, αφού θέτει εμμέσως το πρόβλημα της αξιοπιστίας της ρητορικής όπως το έθεσε ο Πλάτων. Β. 3. Ο Μαντίθεος κληρώθηκε βουλευτής και υφίσταται, κατά το νόμο, τη σχετική δοκιμασία από τη βουλή για να εκλεγεί βουλευτής. Κάποιοι όμως συμπολίτες του τον κατηγόρησαν ότι δε διέθετε δημοκρατικά φρονήματα, αφού ως ιππέας συνεργάστηκε με τους Τριάκοντα. Συνεπώς, έπρεπε να ακυρωθεί η εκλογή του. Έτσι, ο Μαντίθεος δικαιούται και υποχρεούται να αναιρέσει το κατηγορητήριο και να αποδείξει την αθωότητά του, γιατί μόνο έτσι θα ασκήσει το βουλευτικό του αξίωμα. Ένας από τους βασικούς στόχους του Μαντιθέου στο προοίμιο είναι να κερδίσει την εύνοια, τη συμπάθεια των βουλευτών προς το πρόσωπό του καθώς μειώνει ηθικά τους κατηγόρους του και προβάλλει το δικό του ήθος. Επίσης ένας ακόμα στόχος που πρέπει να καταφέρει είναι η πρόσεξις, η διέγερση της προσοχής και του ενδιαφέροντος των ακροατών-βουλευτών. Η εύνοια επιτυγχάνεται τόσο με την έκφραση ευγνωμοσύνης προς τους κατηγόρους καθώς και με τη σιγουριά και την αυτοπεποίθηση ότι θα καταφέρει να αλλάξει την αρνητική εντύπωση που δημιούργησαν οι κατήγοροι, Ο Μαντίθεος προδιαθέτει ευμενώς τους βουλευτές απέναντι του παρουσιάζοντας τους κατηγόρους του κακοήθεις και συκοφάντες και τον εαυτό του θύμα της κακίας και της μοχθηρίας τους «βουλομένοις ἐκ παντὸς τρόπου κακῶς ἐμὲ ποιεῖν, τοῖς ἀδίκως διαβεβλημένοις, τῶν ἐχθρῶν, χείρους εἶναι». Επίσης κερδίζει την εύνοια προβάλλοντας τη δικιά του ηθική ανωτερότητα, δηλώνοντας ότι είναι πιστός στη δημοκρατία «εὔνους εἰμὶ τοῖς καθεστηκόσι πράγμασι». Η αναφορά στους αγώνες των βουλευτών και η υπενθύμιση ότι για την εδραίωση της δημοκρατίας συμμετείχε στους ίδιους αγώνες στους οποίους πήραν μέρος και οι βουλευτές κερδίζει την εύνοια τους «ἠνάγκασμαι τῶν αὐτῶν κινδύνων μετέχειν ὑμῖν». Τέλος καταφέρνει να κερδίσει τη συμπάθεια τους υποστηρίζοντας ότι έζησε με μέτρο χωρίς ακρότητες και υπερβολές τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια ζωή του.

2 Παρά τη νεαρή του ηλικία διεγείρει το ενδιαφέρον και την προσοχή των βουλευτών. Η πρόσεξις επιτυγχάνεται με τον απροσδόκητο τρόπο με τον οποίο αρχίζει το λόγο, ότι χρωστά δηλαδή ευγνωμοσύνη στους κατηγόρους του «χάριν εἶχον ταύτης τῆς κατηγορίας». Επιπλέον μιλάει με αυτοπεποίθηση και αποφασιστικότητα προβάλλοντας την προσδοκία ότι όσοι δεν τον συμπαθούν θα αλλάξουν γνώμη όταν τον ακούσουν «ἐγὼ γὰρ οὕτω σφόδρα ἐμαυτῷ πιστεύω, ὥστ ἐλπίζω μεταμελήσειν αὐτῷ καὶ πολὺ βελτίω με εἰς τὸν λοιπὸν χρόνον ἡγήσεσθαι».τέλος η προσοχή κερδίζεται με τη δήλωση του Μαντιθέου ότι το κατηγορητήριο δεν ευσταθεί και ότι ο ίδιος θα το αποδείξει «ἀποδείξω ὡς οὐχ ἵππευον οὔδ ἐπεδήμουν ἐπὶ τῶν τριάκοντα, οὐδὲ μετέσχον τῆς τότε πολιτείας.» Β. 4. Στοιχεία της κοινωνικής ζωής του Μαντιθέου: Το σύνολο του ιδιωτικού και δηµόσιου βίου του επιβεβαιώνουν τη διαρκή προσήλωσή του στην πόλη. Έκφραση µετριοπάθειας και δηµοκρατικής συµπεριφοράς, αντίθετης µε την ύβρη και αλαζονεία που επέδειξαν οι Τριάκοντα. Πατριωτική διάθεση, εσωτερική διάθεση του Μαντίθεου για συµµετοχή στους κινδύνους της πόλης, αίσθηµα καθήκοντος. Η προηγούμενη Βουλή έλεγχε κάθε χρόνο τα στοιχεία της προσωπικότητας των υποψηφίων βουλευτών με τη διαδικασία της δοκιμασίας. Κάθε εκλεγμένος βουλευτής έπρεπε να υποβάλλεται σε αυστηρή δοκιμασία του ήθους του πριν αναλάβει καθήκοντα. Ο Μαντίθεος παρακαλεί τους βουλευτές να τον εξετάσουν ενδελεχώς ως προς το ήθος του για να επικυρώσουν την εκλογή του. Για να ανασκευάσει την κατηγορία ότι δεν επέδειξε δημοκρατική αγωγή δηλώνει την πίστη και την αφοσίωσή του στο πολίτευμα και υπενθυμίζει ότι συμμετείχε στους ίδιους αγώνες με τους βουλευτές για την εδραίωση της δημοκρατίας. Γιατί γνωρίζει ότι η προβολή και η αναγνώριση του δημοκρατικού ήθους συγκινούσαν τους Αθηναίους και έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στη δοκιμασία των αρχόντων. Ωστόσο δεν προβάλλει μόνο τα δημοκρατικά του φρονήματα γιατί ξέρει ότι αυτά δεν επαρκούν, αλλά ότι μεγαλύτερη αξία έχει το ήθος του άντρα. Δεν αρκούσε μόνο η δημοκρατική διαγωγή για την ανάληψη ενός δημόσιου αξιώματος. Έπρεπε ο εκλεγμένος άρχοντας να διαθέτει και το κατάλληλο ήθος. Γνωρίζει άλλωστε ότι η αξιοπρεπής, ενάρετη και αμέμπτου ηθικής ιδιωτική ζωή έπαιζε πολύ σημαντικό ρόλο για να μπορέσει να αναλάβει καθήκοντα βουλευτού. Μια από τις βασικές προϋποθέσεις κάθε Αθηναίου πολίτη που επεδίωκε να αναλάβει δημόσιο αξίωμα ήταν να έχει ήθος στην ιδιωτική και δημόσια ζωή. Σε αντίθετη περίπτωση δεν επικύρωναν την εκλογή του. Για αυτό το λόγο ο Μαντίθεος τονίζει ότι ήταν συνεπής σε όλες τις υποχρεώσεις της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής του, ότι εφάρμοζε το μέτρο, ότι ζούσε κόσμια και συνετά, χωρίς ακρότητες και υπερβολές, πάθη που δεν ταιριάζουν στην υγιή δημοκρατία. Επομένως η αναφορά στη μετρημένη ζωή του άψογη κοινωνική ζωή του Μαντιθέου θα είχε απήχηση στους βουλευτές και θα τους προδιέθετε ευνοϊκάαπέναντι του. Οι βουλευτές ήταν απλοί άνθιρωποι του λαού και ήταν φυσικό να επηρεάζονται από τέτοιες αναφορές. Δεν ήταν τυχαίο άλλωστε ότι ο κοινωνικός

3 βίος περιλαμβανόταν στα αιτήματα της δοκιμασίας. Β. 5.α. ειδήμονας, αβουλία, ποιητής, ηνίοχος, ηγεμόνας Β. 5.β. διά + βάλλομαι κατά + ἵσταμαι ἐπειδή + ἄν διά + κεῖμαι μετά + μέλει ΘΕΜΑ 2 Ο Β. 1. Εάν δεν γνώριζα καλά, κύριοι βουλευτές, ότι οι κατήγοροι θέλουν να με βλάψουν με κάθε τρόπο θα τους χρωστούσα μεγάλη ευγνωμοσύνη γι αυτήν την κατηγορία γιατί νομίζω ότι αυτοί είναι αίτιοι πολύ μεγάλων αγαθών σε όσους έχουν συκοφαντηθεί άδικα αυτοί που τυχόν αναγκάζουν αυτούς να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους. Γιατί εγώ έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου τόσο πολύ ώστε ελπίζω ότι ακόμα και αν κάποιος συμβεί να φέρεται άσχημα [ή εχθρικά] προς εμένα, αλλάξει γνώμη και θα με θεωρήσει πολύ καλύτερο (πολίτη) στο μέλλον, όταν με ακούσει να μιλώ για τις πράξεις μου. Β. 2. Ο Λυσίας γεννήθηκε στην Αθήνα περίπου το 445 π.χ. Ήταν γιος του Κέφαλου του Συρακόσιου και εγγονός του Λυσανία. Είχε αδελφούς τον Πολέμαρχο και τον Ευθύδημο. Ο πατέρας του πείστηκε από τον φίλο του Περικλή, τον διάσημο πολιτικό, να αφήσει την πατρίδα του και να εγκατασταθεί μόνιμα στην Αθήνα, όπου και έζησε ως μέτοικος τριάντα χρόνια ασκώντας το επάγγελμα του ασπιδοποιού.ο Κέφαλος χάρη στην ευπορία του και τη γνωριμία του με εξέχοντες πνευματικούς άνδρες της Αθήνας (στο σπίτι του διεξάγεται ο διάλογος της πλατωνικής Πολιτείας) έδωσε σωστή αγωγή και επιμελημένη μόρφωση στα παιδιά του.μετά τον θάνατο του περί το 430 π.χ. ο Λυσίας, σε ηλικία τότε 15 ετών, αναχώρησε μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του Πολέμαρχο για τους Θουρίους, αποικία στην Κάτω Ιταλία, που ίδρυσαν οι Αθηναίοι το 444 π.χ. Εκεί ο Λυσίας σπούδασε τη ρητορική κοντά στους Συρακόσιους ρητοροδιδασκάλους Τεισία και Νικία, μαθητές του ονομαστού Κόρακα. Μετά την αποτυχία της σικελικής εκστρατείας των Αθηναίων το 413

4 π.χ. υποχρεώθηκε, ύστερα από επανάσταση του δήμου των Θουρίων και την επικράτηση της μερίδας των Λακωνιζόντων, να επιστρέψει μαζί με τον αδελφό του και άλλους τριακόσιους αποίκους στην Αθήνα το π.χ. Μέχρι το 404 π.χ. έζησε ήρεμα και άνετα. Το εργοστάσιο ασπιδοποιίας, που είχε με τον αδελφό του Πολέμαρχο στον Πειραιά του εξασφάλιζε μια οικονομική άνεση που του επέτρεπε να ασχολείται με την αγαπημένη του τέχνη, τη ρητορική, είτε γράφοντας λόγους είτε διδάσκοντας. Πέθανε στην Αθήνα μετά το 380 π.χ. έχοντας αποκτήσει τη φήμη του διασημότερου λογογράφου. Β. 3. Επιχειρήματα προοιμίου Ο Μαντίθεος : ευγνωμονεί τους κατηγόρους του γιατί του δίνουν την ευκαιρία να απολογηθεί για τις πράξεις της ζωής του ( 1 λογικό-ψυχολογικό) υποστηρίζει ότι το κατηγορητήριο είναι συκοφαντίες εις βάρος του. Η απολογία του θα το αποδείξει αυτό και θα μεταστρέψει την όποια αντιπάθεια στο πρόσωπό του σε συμπάθεια και εκτίμηση ( 1-2 λογικό-ψυχολογικό) είναι αφοσιωμένος στη δημοκρατία και συμμετείχε στους ίδιους κινδύνους με τους βουλευτές ( 3 πραγματικό) η ζωή του είναι μετρημένη και κόσμια χωρίς ακρότητες ( 3 πραγματικό-λογικό) το τριπλό κατηγορητήριο δεν ισχύει, γιατί : α) δεν υπηρέτησε στην τάξη των ιππέων β) δεν βρισκόταν στην Αθήνα την εποχή των Τριάκοντα τυράννων και γ) δε συμμετείχε στο τότε τυραννικό καθεστώς ( 3 πραγματικό) Β. 4. Η φράση «οὕτω σφόδρα ἐμαυτῷ πιστεύω» υποδηλώνει ότι ο Μαντίθεος ήταν ένα άτομο με μεγάλη αυτοπεποίθηση. Δεν είναι τυχαίο που ο Λυσίας τον βάζει να εκφράζει έντονα την αυτοπεποίθησή του. Είναι η αυτοπεποίθηση ενός ανθρώπου που είναι απόλυτα βέβαιος για την αθωότητά του και γι αυτό το δηλώνει από την αρχή στους βουλευτές, αποσκοπώντας στο να διεγείρει το ενδιαφέρον τους και κερδίσει την εύνοια τους. Κανένας κατηγορούμενος δεν θα έκανε αυτή τη δήλωση αν υπήρχε έστω και η παραμικρή υποψία επιβεβαίωσης της κατηγορίας. Οι δικαστές ακούγοντας αυτά τα λόγια του ομιλητή σίγουρα θα διατηρούσαν μια πιο θετική στάση απέναντί του. Ο Μαντίθεος θεωρεί τόσο άμεμπτο τον εαυτό του και έχει τέτοια αυτοπεποίθηση που πιστεύει ότι ακόμα και εκείνοι που του συμπεριφέρονται άσχημα ή εχθρικά θα μετανιώσουν όταν πληροφορηθούν για τις πράξεις του. Για τον ίδιο λόγο παρακαλεί τους βουλευτές να προχωρήσουν στη δοκιμασία, που θα επικυρώσει την εκλογή του. Προσδοκά ότι θα μεταστρέψει την όποια αντιπάθεια και εσφαλμένη εντύπωση προς την προσωπικότητά του. Υποστηρίζει ότι θα ανασκευάσει τις ψευδείς και ανυπόστατες κατηγορίες που του προσάπτουν και έτσι θα εξαλείψει την αρνητική εικόνα των βουλευτών για το άτομό του. Έτσι καταφέρνει να διεγείρει στις ψυχές των βουλευτών οργή και αγανάκτηση εναντίον των κατηγόρων του ενώ διεγείρει εκτίμηση

5 και θαυμασμό για εκείνον αφού παρουσιάζεται ως πολίτης που έχει αυτογνωσία, αποφασιστικότητα και αυτοπεποίθηση. Η αυτοπεποίθηση του και η ελπίδα του ότι θα μεταστρέψει την εις βάρος του δυσμενή εντύπωση αποτελούν προσπάθεια προϊδεασμού των βουλευτών και δημιουργούν εύλογο ενδιαφέρον για όσα πρόκειται στη συνέχεια να εκθέσει. Δημιουργείται λοιπόν ένα κλίμα ευχάριστης αναμονής για τη συνέχεια του λόγου. Β. 5.α. καλῶς ὀλίγην δικαίως ἐλαχίστων δύσνους Β. 5.β. ενέργεια ή κατάσταση πρόσωπο που ενεργεί αποτέλεσμα ενέργειας λέξις πράκτωρ λόγος πρᾶξις πρᾶγμα ΘΕΜΑ 3 Ο Β. 1. Εάν δεν γνώριζα καλά, κύριοι βουλευτές, ότι οι κατήγοροι θέλουν να με βλάψουν με κάθε τρόπο θα τους χρωστούσα μεγάλη ευγνωμοσύνη γι αυτήν την κατηγορία γιατί νομίζω ότι αυτοί είναι αίτιοι πολύ μεγάλων αγαθών σε όσους έχουν συκοφαντηθεί άδικα αυτοί που τυχόν αναγκάζουν αυτούς να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους. Γιατί εγώ έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου τόσο πολύ ώστε ελπίζω ότι ακόμα και αν κάποιος συμβεί να φέρεται άσχημα [ή εχθρικά] προς εμένα, θα αλλάξει γνώμη και θα με θεωρήσει πολύ καλύτερο (πολίτη) στο μέλλον, όταν με ακούσει να μιλώ για τις πράξεις μου. Β. 2. Προοίμιον είναι η αρχή του ρητορικού λόγου. Σύντομα ο ρήτορας ενημερώνει τον ακροατή επί του θέματος και προσπαθεί να εξασφαλίσει την εύνοια και την προσοχή του. Σπανίως ρητορικός λόγος αρχίζει χωρίς κάποιο είδος προοιμίου. Μετά το προοίμιο συνήθως ακολουθεί η πρόθεσις, σύντομη δηλαδή έκθεση του θέματος.

6 Β. 3. Ο Μαντίθεος κληρώθηκε βουλευτής και υφίσταται, κατά το νόμο, τη σχετική δοκιμασία από τη βουλή για να εκλεγεί βουλευτής. Κάποιοι όμως συμπολίτες του τον κατηγόρησαν ότι δε διέθετε δημοκρατικά φρονήματα, αφού ως ιππέας συνεργάστηκε με τους Τριάκοντα. Συνεπώς, έπρεπε να ακυρωθεί η εκλογή του. Έτσι, ο Μαντίθεος δικαιούται και υποχρεούται να αναιρέσει το κατηγορητήριο και να αποδείξει την αθωότητά του, γιατί μόνο έτσι θα ασκήσει το βουλευτικό του αξίωμα.στην τρίτη παράγραφο του προοιμίου, που αποτελεί την πρόθεση ου λόγου, ο Μαντίθεος ξεκινά παρουσιάζοντας τα θετικά της πολιτικής του δράσης και της προσωπικής του ζωής που πιθανόν να καταγγέλθηκαν από τους αντιπάλους. Στόχος του είναι να αποδείξει τα δημοκρατικά του φρονήματα και το "µέτρο" που ακολούθησε στη ζωή του. Εστιάζει όµως την προσοχή του στο κατηγορητήριο που του επέρριψαν οι αντίπαλοί του. Το πρώτο στοιχείο της κατηγορίας ήταν ότι υπήρξε ένας από τους ιππείς που υπηρέτησαν κάτω από τις διαταγές των τριάκοντα τυράννων, συμμετέχοντας έτσι στις ραδιουργίες και τις ακρότητες που έγιναν σε βάρος του Αθηναϊκού λαού. Οι ιππείς ήταν χίλιοι άντρες από πλούσιες και αριστοκρατικές οικογένειες. Ήταν φανατισμένοι και ο λαός τους μισούσε. Το όνομα του Μαντιθέου ήταν γραμμένο σε μια ξύλινη πινακίδα στην οποία αναγράφονταν τα ονόματα όσων υπηρέτησαν ως ιππείς, γεγονός στο οποίο στήριξαν οι κατήγοροί του τις επικρίσεις τους ότι δε στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της οκτάµηνης παρουσίας των τριάκοντα πολιτική ζωή και κατά συνέπεια πήρε ενεργό µέρος στα όσα διαδραματίστηκαν εκείνη την δύσκολη εποχή. Οι Τριάκοντα τύραννοι, που εγκαθίδρυσαν οι Λακεδαιμόνιοι στην Αθήνα με τη λήξη του Πελοποννησιακού πόλεμου κυβέρνησαν την πόλη με τρόπο ωμό, άδικο και ανήθικο. Το τρίτο κατηγορητήριο είναι η συμμετοχή του στο τότε πολιτειακό καθεστώς, δηλαδή το τυραννικό, στοιχείο που μαρτυρά την πολιτική του τοποθέτηση, την ιδεολογική του ταυτότητα και τα πολιτικά του φρονήματα. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι όλα αυτά τα στοιχεία ήταν αρκετά για τους αντιδίκους του Μαντίθεου για να αποτρέψουν τον Μαντίθεο να αναλάβει το βουλευτικό αξίωμα και να δράσει ως πολιτικός στη δημοκρατική Αθήνα. Β. 4. Ο Μαντίθεος εκθέτει τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί ο κάθε βουλευτής. Οι προϋποθέσεις αυτές αφορούν την ιδιωτική και δημόσια ζωή του. Συγκεκριμένα, η ανάδειξη του Μαντιθέου σε βουλευτή πρέπει να στηριχτεί στην πίστη του στο δημοκρατικό καθεστώς και στον ανεπίληπτο κοινωνικό του βίο. Τα δημοκρατικά φρονήματα και οι αγώνες ή η ευνοϊκή διάθεση προς τη δημοκρατία, σε χαλεπούς καιρούς, όπως η εποχή των Τριάκοντα, συγκινούσε ιδιαίτερα τους Αθηναίους και έπαιζε καθοριστικό ρόλο στη δοκιμασία των αρχόντων. Δεν αρκούσε όμως μόνο η δημοκρατική διαγωγή για την ανάληψη ενός δημόσιου αξιώματος. Έπρεπε ο εκλεγμένος άρχοντας να διαθέτει και το κατάλληλο ήθος. Ο Μαντίθεος ζητά από τους βουλευτές να εγκρίνουν την εκλογή του σε βουλευτή εφόσον πληροί όλες τις προϋποθέσεις. Υποστηρίζει ότι είναι άξιος συμμετοχής στο βουλευτικό αξίωμα, όχι μόνο λόγω των δημοκρατικών του φρονημάτων αλλά και για το σωστό του χαρακτήρα. Αυτά άλλωστε ήταν τα αιτήματα της δοκιμασίας, ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος.

7 Β. 5.α. ρηματικοί τύποι κατάληξη ομόρριζα ουσιαστικά ποιεῖν -τής ποιητής ἡγοῦμαι -μών ἡγεμών εἶχον -μα σχῆμα καταστῆναι -ις κατάστασις, στάσις ἀναγκάζωσιν -η ἀνάγκη Β. 5.β. ἔλεγχον πιστεύω λέγοντος πράγμασι, πεπραγμένων βελτίω ΘΕΜΑ 4 Ο Β. 1. Εάν δεν γνώριζα καλά, κύριοι βουλευτές, ότι οι κατήγοροι θέλουν να με βλάψουν με κάθε τρόπο θα τους χρωστούσα μεγάλη ευγνωμοσύνη γι αυτήν την κατηγορία γιατί νομίζω ότι αυτοί είναι αίτιοι πολύ μεγάλων αγαθών σε όσους έχουν συκοφαντηθεί άδικα αυτοί που τυχόν αναγκάζουν αυτούς να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους. Γιατί εγώ έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου τόσο πολύ ώστε ελπίζω ότι ακόμα και αν κάποιος συμβεί να φέρεται άσχημα [ή εχθρικά] προς εμένα, θα αλλάξει γνώμη και θα με θεωρήσει πολύ καλύτερο (πολίτη) στο μέλλον, όταν με ακούσει να μιλώ για τις πράξεις μου. Β. 2. Εκείνος που άσκησε ιδιαίτερη επίδραση στην εξέλιξη της ρητορικής ήταν ο Γοργίας ο Λεοντίνος που έφθασε στην Αθήνα το 427 π.χ. και είχε μαθητές επιφανείς Αθηναίους. Εκαλλιέργησε την πολιτική και ιδιαίτερα την επιδεικτική ρητορεία. Αποβλέποντας στην πειστικότητα του λόγου μελέτησε τη σημασία που έχει η τρέχουσα πολιτική, κοινωνική και ψυχολογική συγκυρία, η κατάλληλη δηλ. για κάθε λόγο περίσταση, ο «καιρός». Η ρητορική του, διανθισμένη ή και κυριολεκτικά φορτωμένη με σχήματα, τα «γοργίεια» σχήματα (πάρισα, ομοιοτέλευτα, παρηχήσεις, αντιθέσεις κ.λπ.), είχε σκοπό να καταπλήξει και να

8 γοητεύσει προσεγγίζοντας τα όρια του ποιητικού λόγου. Κάποτε βέβαια γίνεται φορτική και κουράζει. Β. 3. Ο Μαντίθεος γνωρίζει ότι απευθύνεται σε ένα δημοκρατικό ακροατήριο, το οποίο πρέπει να πείσει για να επιτύχει τη δοκιμασία του. Είναι επόμενο λοιπόν να επιδιώκει την εύνοια αυτού του ακροατηρίου, την οποία δεν θα μπορούσε να εξασφαλίσει με άλλο τρόπο παρά με τη δήλωση της πίστης του στο δημοκρατικό καθεστώς. Η δήλωση αυτή είναι απαραίτητη γιατί τα γεγονότα από την εποχή των Τριάκοντα είναι πρόσφατα και οι μνήμες και αναμνήσεις των βουλευτών είναι ακόμα έντονες από εκείνη την τραυματική περίοδο. Η περίοδος που εκφωνείται ο λόγος χαρακτηρίζεται από έντονα πολιτικά πάθη. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος έχει τελειώσει πριν μερικ χρόνια ( ο λόγος εκφωνήθηκε μάλλον μεταξύ του π.χ) και οι μνήμες είναι ακόμα νωπές απ τη δοκιμασία που πέρασε η Αθήνα (ταπεινωτική ήττα απ τους Σπαρτιάτες, επιβολή του τυραννικού καθεστώτος). Η κατηγορία μάλιστα ότι είχε συνεργαστεί με τους Τριάκοντα επειδή ανήκε στην τάξη των ιππέων ήταν βαρύτατη. Οι ιππείς την περίοδο των Τριάκοντα ήταν τα εκτελεστικά όργανα της σκληρής, απάνθρωπης και αυταρχικής τους εξουσίας.εξακολουθούσαν να μισούνται από το λαό ακόμα και αρκετά χρόνια μετά τη αποκατάσταση της δημοκρατίας το 403 π.χ. Β. 4. Η εναντιωματική πρόταση «καὶ εἴ τις πρός με τυγχάνει ἀηδῶς [ἢ κακῶς] διακείμενος» εισάγεται με το «καὶ εἰ» διότι ο ρήτορας θέλει να δηλώσει το αδύνατο ή το ασύστατο της πράξης. Σε αντίθετη περίπτωση αν εισαγόταν με το «εἰ καὶ» η πρόταση θα σήμαινε ότι ο ρήτορας αποδέχεται ως πραγματικό το γεγονός το περιεχόμενο της. Β. 5. βουλέυω τρέπω αἰτιάομαι -ῶμαι κινδυνεύω κατηγορέω -ῶ ΘΕΜΑ 5 Ο Β. 1. Εάν δεν γνώριζα καλά, κύριοι βουλευτές, ότι οι κατήγοροι θέλουν να με βλάψουν με κάθε τρόπο θα τους χρωστούσα μεγάλη ευγνωμοσύνη γι αυτήν την κατηγορία γιατί νομίζω ότι αυτοί είναι αίτιοι πολύ μεγάλων αγαθών σε όσους έχουν συκοφαντηθεί άδικα, αυτοί που

9 τυχόν αναγκάζουν αυτούς να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους. Γιατί εγώ έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου τόσο πολύ ώστε ελπίζω ότι ακόμα και αν κάποιος συμβεί να φέρεται άσχημα [ή εχθρικά] προς εμένα, θα αλλάξει γνώμη και θα με θεωρήσει πολύ καλύτερο (πολίτη) στο μέλλον, όταν με ακούσει να μιλώ για τις πράξεις μου. Β. 2. Στοιχεία φυσικής ρητορείας ανιχνεύονται επίσης σε έργα ποιητών όπως ο Σόλων και ο Πίνδαρος, αλλά και σε αγορεύσεις ιστορικών προσώπων στο έργο του Ηροδότου. Το δημοκρατικό πολίτευμα, που βασικό του χαρακτηριστικό ήταν η «ἰσηγορία» (ισότητα στο δικαίωμα του λόγου), έδωσε τη δυνατότητα σε πολλούς να αξιοποιήσουν το φυσικό τους τάλαντο. Τη γενική εκτίμηση για την έμφυτη αυτήν ικανότητα επισημαίνουν ονόματα όπως Αρισταγόρας, Ευαγόρας, Πρωταγόρας, Πυθαγόρας κ.λπσπουδαίοι φυσικοί ρήτορες ήσαν ο Θεμιστοκλής και ο Περικλής οι οποίοι φαίνεται πως προετοίμαζαν επιμελώς τις αγορεύσεις τους. Ο Περικλής μάλιστα, λόγω των σχέσεών του με τους σοφιστές, ίσως είχε και κάποιες θεωρητικές γνώσεις ρητορικής τεχνικής. Πάντως δεν φαίνεται να έγραφαν τους λόγους των και κανένα κείμενό τους δεν έχει διασωθεί όπως ακριβώς εκφωνήθηκε. Β. 3. Ήθος του λέγοντος (ομιλητή/κατηγορούμενου) Ο Μαντίθεος εμφανίζεται ανεξίκακος και ευγνώμων απέναντι στους κατηγόρους του. Παρουσιάζεται ως θύμα της κακίας, της μοχθηρίας και της συκοφαντικής τους δυσφήμησης. Έχει συκοφαντηθεί άδικα από ανθρώπους που τον φθονούν. Είναι ένας πολίτης που έχει αυτογνωσία, αποφασιστικότητα και αυτοπεποίθηση. Πιστεύει στη δημοκρατία και αγωνίστηκε για αυτήν, αν και αριστοκρατικός. Τέλος διακρίνεται για τη μετριοπάθεια και τη σύνεση στην ιδιωτική και δημόσια ζωή του. Το μέτρο και η μεσότητα χαρακτήριζε πάντα τη ζωή του. Επομένως έχει δημοκρατικές διαθέσεις και είναι φρόνιμος και ενάρετος. Έτσι γίνεται συμπαθής στους βουλευτές, κερδίζει τις εντυπώσεις και προδιαθέτει τους ακροατές-βουλευτές ευνοϊκά απέναντι του.ήθος των κατηγόρων Οι κατήγοροι παρουσιάζονται κακοήθεις και συκοφάντες ως άνθρωποι που κινούνται από ταπεινά κίνητρα, αφού προσπαθούν να βλάψουν έναν πολίτη δημοκρατικό και ενάρετο. Είναι επικίνδυνοι, γιατί αντιδρούν στην αξιοσύνη και αποτρέπουν από τα κοινά έναν πολίτη που φιλοδοξεί να βοηθήσει την πολιτεία ασκώντας το βουλευτικό του αξίωμα. Έτσι φαίνονται ότι δεν έχουν ήθος και γι αυτό το κατηγορητήριο τους είναι αναξιόπιστο, γεγονός που προϊδεάζει αρνητικά τους βουλευτές. Β. 4. Στην παράγραφο 2 ο Μαντίθεος παρουσιάζεται γεμάτος αυτοπεποίθηση προκαλώντας και πάλι τον εντυπωσιασμό και την προσοχή των δικαστών. Δεν είναι τυχαίο που ο Λυσίας τον βάζει να εκφράζει έντονα την αυτοπεποίθησή του. Είναι η αυτοπεποίθηση ενός ανθρώπου που είναι απόλυτα βέβαιος για την αθωότητά του και γι αυτό το δηλώνει από την αρχή

10 στους βουλευτές, αποσκοπώντας στο να διεγείρει το ενδιαφέρον τους και κερδίσει την εύνοια τους. Προσδοκά ότι θα μεταστρέψει την όποια αντιπάθεια και εσφαλμένη εντύπωση προς την προσωπικότητά του. Από την αυτοπεποίθησή του αυτή πηγάζει και η αισιοδοξία του ότι ακόμη κι αν κάποιοι τον αντιπαθούν, μετά το πέρας της απολογίας του, θα αλλάξουν γνώμη γι αυτόν. Η αυτοπεποίθηση του Μαντίθεου εξαίρεται με την πρόταξη του εγώ στην αρχή της περιόδου,τα επιρρήματα ούτω και σφόδρα. Τα απαρέμφατα μεταμελήσειν και ηγήσεσθαι τοποθετούνται στο τέλος της περιόδου (σχήμα υπερβατό ελπίζω μεταμελήσειν ηγήσεσθαι) για να τονιστούν οι προσδοκίες του Μαντίθεου αλλά και να ενταθεί η προσοχή των δικαστών. Το επίρρημα πολύ τονίζει ιδιαίτερα τη σημασία του επιθέτου βελτίω και επιδιώκεται η εύνοια της Βουλής. Η αυτοπεποίθηση του και η ελπίδα του ότι θα μεταστρέψει την εις βάρος του δυσμενή εντύπωση αποτελούν προσπάθεια προϊδεασμού των βουλευτών και δημιουργούν εύλογο ενδιαφέρον για όσα πρόκειται στη συνέχεια να εκθέσει. Χαρακτηριστικό του νεανικού αυθορμητισμού και θάρρους, της περηφάνιας και αυτοπεποίθησης του Μαντίθεου είναι η χρήση του απαιτητικού ρήματος ἀξιῶ (= θεωρώ σωστό, έχω την αξίωση, απαιτώ). Όμως και το όλο νόημα της ημιπεριόδου αυτής (ἀξιῶ μηδέν πώ μοι πλέον εἶναι) εντυπωσιάζει με τον απορριπτικό του χαρακτήρα, γιατί ο ομιλητής δεν αξιώνει κάτι θετικά, δεν απαιτεί να του πιστωθεί η δημοκρατική διαγωγή του ως το μόνο του προσόν για την άσκηση του βουλευτικού του αξιώματος. Έτσι το βαρύ στο περιεχόμενό του ρ. ἀξιῶ, που δημιουργεί στην αρχή κάποια αντιπάθεια και δυσφορία, μετριάζεται και σχεδόν αίρεται, αφού τίθεται κάτω από προϋπόθεση. Β. 5. α. σύν + οἶδα κατά + ἵσταμαι ἐπί + δείκνυμι εὖ + νοῦς μετά + ἔχω Β. 5. β. Α ΣΤΗΛΗ Β ΣΤΗΛΗ Γ ΣΤΗΛΗ όνομα κατάληξη επίθετο τρόπος ικός τροπικός χρόνος ιος χρόνιος πρᾶγμα ικός πραγματικός λόγος ιος λόγιος ἄλλος οῖος ἀλλοῖος