ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ «ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ, ΜΚΟ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ» Δαμιανός Βαρέλης (τέως πρόεδρος Ταμείου Υγείας Προσωπικού Εθνικής Τράπεζας)

Transcript

1 ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ «ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ, ΜΚΟ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ» Δαμιανός Βαρέλης (τέως πρόεδρος Ταμείου Υγείας Προσωπικού Εθνικής Τράπεζας) «Κοινωνική οικονομία, Η Ελληνική Προοπτική» Κυρίες και Κύριοι, Η σημερινή διαβούλευση που πραγματοποιείται από το κέντρο προώθησης του εθελοντισμού θεωρώ ότι έχει ιδιαίτερη σημασία και γίνεται σε μία κρίσιμη χρονικά στιγμή για τα Ελληνικά δεδομένα. Η κοινωνική οικονομία κινείται μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και αποτελεί ουσιαστικά τον τρίτο πυλώνα της οικονομίας. Σήμερα οι Έλληνες και Ευρωπαίοι πολίτες μέσα σε μία παγκοσμιοποιημένη οικονομία καλούνται να αναπτύξουν τις δυνατότητες που προσφέρει ο εθελοντισμός και η κοινωνική οικονομία μέσα από όλες τις συλλογικές εκφάνσεις τους για να βγουν από τη φάση της πλήρους ιδιωτικοποίησης και του κρατικού εφησυχασμού. Η μετάβαση αυτή πιστεύουμε ότι μπορεί να γίνει, αποφεύγοντας τον μονόδρομο της πλήρους απελευθέρωσης των ιδιωτικών κερδοσκοπικών εταιρειών, στις οποίες φαίνεται να έχει παραδοθεί η ελληνική κοινωνία και οικονομία. Εμείς (τα αυτοδιαχειριζόμενα ταμεία) πάντως, έχουμε προετοιμασθεί εδώ και αρκετά χρόνια κι έχουμε προσπαθήσει με κάθε τρόπο, να παρακολουθήσουμε το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι στο χώρο της Κοινωνικής Οικονομίας και να μεταφέρουμε στη χώρα μας τα μηνύματα. Αισθανόμαστε, λοιπόν, την πρωτοβουλία σαν μία δική μας υπόθεση. Είναι γεγονός πως οι θεσμοί της Κοινωνικής Οικονομίας (Συνεταιρισμοί, Αυτοδιαχειριζόμενα Ταμεία Υγείας, Σύλλογοι και σώματα κοινωνικά, πολιτιστικά, αθλητικά, όπως και Ιδρύματα κάθε είδους και πλέον οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί) έχουν τη δική τους παράδοση στη χώρα μας, από τις αρχές του αιώνα. Υπάρχει μεγάλο έργο και των συνεταιρισμών, ιδίως των αγροτικών, π.χ. με την εγκατάσταση των προσφύγων μετά το 1922 και σε συνεργασία με την Κοινωνία των Εθνών, όπως και των Αυτοδιαχειριζόμενων Ταμείων Υγείας, αλλά και των σωματείων, συλλόγων, ιδρυμάτων και αυτό και στο κεντρικό, και το περιφερειακό και το τοπικό επίπεδο. Παραδειγματικές περιπτώσεις βρίσκει κανείς σήμερα σε όλους τους χώρους και τις περιφέρειες της Ελλάδας, συχνά απομονωμένες, ακόμα και στις παραμεθόριες περιοχές. Αυτό που λείπει μέχρι σήμερα, είναι ένα νέο πλαίσιο πολιτικής θεσμών και νόμων στην Ελλάδα και μάλιστα με ευρωπαϊκή διάσταση για 1

2 την Κοινωνική Οικονομία. Πιστεύουμε, λοιπόν, στο σημερινό ξεκίνημα και στις νέες προοπτικές του. Θέλω να τονίσω πως πριν μερικά χρόνια έγινε η μοναδική προσπάθεια δημιουργίας εθνικού φορέα Κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα με πρωτοβουλία μας σε συνεργασία με συνεταιριστικές οργανώσεις (ΠΑΣΕΓΕΣ και Καταναλωτικοί συνεταιρισμοί). Η οργάνωση αυτή ονομάστηκε ΠΑΝΚΟ, λειτούργησε για κάποια χρόνια χωρίς όμως ιδιαίτερα αποτελέσματα. Όσον αφορά το χώρο των Αλληλοβοηθητικών Σωματείων Ταμείων ειδικότερα, υπάρχει ένα πραγματικό κίνημα που αναπτύχθηκε περισσότερο από τον μεσοπόλεμο, με σκοπό την ασφάλιση σύνταξης και υγείας των εργαζομένων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ταμείο Υγείας Προσωπικού Εθνικής Τράπεζας (ΤΥΠΕΤ) που είναι και το πρώτο Α.Τ.Υ. εργαζομένων που εμφανίζεται το 1930, πριν ακόμα και την ίδρυση του ΙΚΑ το Σύντομα εμφανίζονται και τα υπόλοιπα μέλη της σημερινής ΟΑΤΥΕ από το προσωπικό των τραπεζών Ελλάδος και Αγροτικής. Όλα αυτά τα Ταμεία είναι σωματιακής μορφής μη κερδοσκοπικά, με εκλεγμένη διοίκηση από τους εργαζόμενους και εφαρμόζουν την ασφαλιστική αλληλεγγύη. Με μεγάλη προσπάθεια και αγώνες ο χώρος μας παρέμεινε αυτοδιαχειριζόμενος, με μόνα έσοδα τις εισφορές εργαζομένου εργοδότη και χωρίς κρατική ενίσχυση και επιβλήθηκε μέσα από τις τραγικές ιστορικές περιόδους της κατοχής και του εμφυλίου στην πραγματικότητα της ελληνικής κοινωνικής ασφάλισης υγείας, προσφέροντας υψηλή ποιότητα υπηρεσιών. Σήμερα τα Ταμεία μέλη της Ο.Α.Τ.Υ.Ε. (ΤΥΠΕΤ / ΑΤΠΣΥΤΕ/ ΤΥΠΑΤΕ/ ΕΔΟΕΑΠ) καλύπτουν συνολικά άτομα, διαθέτουν 4 Πολυιατρεία στην Αθήνα, μία Κλινική, ένα πρότυπο οδοντιατρικό κέντρο και πολυιατρεία στη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα. Στη σημερινή συγκυρία, όπου η χώρα μας καλείται να πραγματοποιήσει, τα τελευταία 20 χρόνια, το γιγάντιο βήμα της Ευρωπαϊκής Σύγκλισης, βήμα, που εκτινάσσει σε δυσθεώρητα ύψη την οικονομική ανάπτυξή της και τα έργα υποδομής μέσω της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, καλεί τη νομοθεσία και την πολιτική ζωή του τόπου να προσαρμοσθούν στα νέα δικαιώματα, αλλά και τις υποχρεώσεις του ενεργού ευρωπαίου πολίτη, όπως και στις νέες μεγάλες δυσκολίες και τα προβλήματα του καιρού μας, η κοινωνία μας δεν πρέπει να μείνει άλλο πίσω. Εμείς καταλάβαμε το μήνυμα των καιρών και πρωτοπορούμε χρόνια τώρα. Συχνά, χωρίς άλλη πολιτική κάλυψη και με πολλές διαφωνίες που προέρχονται από τους λιγότερα πληροφορημένους. Παρακολουθήσαμε τα ευρωπαϊκά και διεθνή συνέδρια του χώρου των Αυτοδιαχειριζόμενων Ταμείων Υγείας και της Κοινωνικής Οικονομίας, δικτυωθήκαμε με τον διεθνή χώρο των Α.Τ.Υ. και αρχίσαμε διεθνικές συνεργασίες με την Γαλλική Συνομοσπονδία Αυτοδιαχειριζόμενων Ταμείων Υγείας (FNMF), παίζουμε δραστήριο 2

3 ρόλο στην Διαρκή Ευρωπαϊκή Διάσκεψη Α.Τ.Υ., Συνεταιρισμών, Συλλόγων και Ιδρυμάτων (CEP-CMAF), ομπρέλα της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Οικονομίας. Αυτό είναι το δίκτυο και η σχετική εμπειρία που προσφέραμε στο Υπουργείο Εργασίας πριν από λίγα χρόνια για να διοργανωθεί το μοναδικό Συνέδριο Κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα, που έλαβε χώρα στην Αθήνα το Ενεργοποιήσαμε, παράλληλα, στην Ελλάδα όλες μας τις δυνάμεις για τη δημιουργία Ομοσπονδίας Ταμείων Υγείας, με σημαντικό ήδη έργο. Συνεργασθήκαμε με την ΕΣΔΥ και ιδιαίτερα με τον καθηγητή οικονομικών της υγείας Ι. Κυριόπουλο, για τη διοργάνωση εθνικών συνεδρίων Οικονομίας της Υγείας, που άνοιξαν νέους ορίζοντες. Το ίδιο ισχύει και για τις Ημερίδες που οργανώσαμε με πρωτοβουλία του επιστημονικού συνεργάτη μας καθηγητή Ι. Παπαδόπουλου. Συνεργασθήκαμε και στηρίξαμε το ελληνικό τμήμα του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για την Υγεία το οποίο και στεγάσαμε σε ιδιόκτητους χώρους μας, που αποτελεί τμήμα της Παγκόσμιας Οργάνωσης της Υγείας (Π.Ο.Υ.), προσφέραμε στέγη σε τριεθνές πρόγραμμα τηλεχειρουργικής, αναδομήσαμε την Κλινική μας και αρχίσαμε λειτουργική συνεργασία με το πρότυπο μουτουαλιστικό νοσοκομείο της MFP, «Institut Montsouris». Τονίζω ότι τα Ταμεία μας καλύπτουν συνολικά ασφαλισμένους και απασχολούν άτομα σε όλη τη χώρα, προσφέροντας υπηρεσίες ασφάλισης υγείας, αλλά και υγείας με ιατρικό προσωπικό και υποδομή, όπως και υπηρεσίες πρόνοιας, π.χ. βοήθεια στο σπίτι και καλοκαιρινές κατασκηνώσεις. Η ανάπτυξη αυτών των υπηρεσιών έχει δυνατότητα παραγωγής απασχόλησης, μόνιμης και εποχιακής. Ξέρουμε πως η μόνη έξοδος από τη σημερινή κατάσταση είναι η πρωτοπορία. Η συνεργασία μας με ειδικούς μεγάλου βεληνεκούς, όπως ο καθηγητής κ. Ηλίας Μόσσιαλος του London School of Economics από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο, μας δίνουν μια νέα εμβέλεια. Σήμερα υπάρχουν στην Ελλάδα, εκτός των μεγάλων φορέων ΙΚΑ και ΟΓΑ, 70 Ταμεία Ασφάλισης Σύνταξης και 40 Ταμεία Ασφάλισης Υγείας τα οποία λειτουργούν στα πλαίσια του δημοσίου με διορισμένες διοικήσεις. Είναι δεδομένο ότι η κατάσταση είναι πολύπλοκη και ο μεγάλος δημόσιος τομέας πάσχει από πολλαπλά προβλήματα λειτουργικότητας, αλλά και αποδοχής και εμπιστοσύνης από το κοινό. Αντίθετα, οι ιδιωτικές ασφαλίσεις είναι ακριβές και η παροχή υπηρεσιών υγείας από τον ιδιωτικό τομέα επίσης ακριβή, συχνά προκλητή και αμφισβητούμενης ποιότητας. Ένα μεγάλο μέρος της Οικονομίας της Υγείας ανήκει στην λεγόμενη παράλληλη, δηλαδή παράνομη οικονομία. Εμείς παρακολουθούμε και καταγράφουμε τις σημαντικές αλλαγές που παρουσιάζονται στον ευρωπαϊκό χώρο, όπως για παράδειγμα, στον τομέα της υγείας, 3

4 ας μην ξεχνάμε ότι, σύμφωνα με δημοσίευμα ελληνικής εφημερίδας, ο Γενικός Εισαγγελέας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, ύστερα από ερώτημα της ελληνικής δικαιοσύνης, απεφάνθη πριν λίγες μέρες ότι η δωρεάν περίθαλψη των Ευρωπαίων πολιτών ασφαλισμένων είναι ένα δικαίωμα που μπορούν να ασκήσουν σε οποιοδήποτε κράτος. Η τελευταία αυτή απόφαση συνδυάζεται από την άλλη, με μία πληροφορία που μας έρχεται από τη Γαλλία, όπου από την 1 η Σεπτεμβρίου 2002 ισχύει η δυνατότητα για όλους τους ασφαλιστικούς φορείς, δημόσιους, κοινωνικούς ή καθαρά ιδιωτικούς, να επωφελούνται μείωσης φόρων, εάν εφαρμόζουν τις αρχές της αλληλεγγύης, μεταξύ ασθενών και υγιών, όπως και τάξεις ηλικιών των ασφαλισμένων. Η επεξεργασία του όρου του Γενικού Συμφέροντος που πρέπει να καλύψει τις δραστηριότητες Κοινωνικής Οικονομίας είναι, κατά τη γνώμη μας, κεφαλαιώδους σημασίας για την ευρωπαϊκή αναγνώριση του χώρου μας με το Ευρωπαϊκό Καταστατικό των Α.Τ.Υ. Συνολικά στο χώρο της ελληνικής Κοινωνικής Οικονομίας, παραδοσιακής, όπως οι Συνεταιρισμοί, τα Αλληλοβοηθητικά Ταμεία, οι Σύλλογοι και τα Ιδρύματα, όπως οι Μη-Κυβερνητικές Οργανώσεις, οι νομοθεσίες δεν έχουν εκσυγχρονισθεί σχεδόν καθόλου εδώ και πολλές δεκαετίες. Οι σοσιαλιστικές κυβερνήσεις δεν πρότειναν νέα συνεταιριστική νομοθεσία για παράδειγμα. Αντίθετα, το 1992 εξισώθηκαν οι συνεταιρισμοί με τις Α.Ε. φορολογικά. Δεν υπάρχει ιδιαίτερη νομοθεσία για τις Μ.Κ.Ο. και τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς για τους αποασυλοποιημένους ασθενείς των ψυχιατρείων. Βρισκόμαστε, πράγματι, σε μία κρίσιμη στιγμή, όπου η συγκέντρωση πληροφοριών και η ωρίμανση των αποφάσεων θα μας δώσουν τη δυνατότητα να προσαρμόσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το χώρο ασφάλισης υγείας και προσφοράς υπηρεσιών υγείας που αντιπροσωπεύουμε στα νέα δεδομένα. Στόχος μας είναι λειτουργώντας στο χώρο της Κοινωνικής Οικονομίας, να συνεργασθούμε με οργανώσεις ιδίων συμφερόντων προκειμένου να απαιτήσουμε την ανάδειξη αυτού του πόλου. Δεν αναφέραμε σήμερα εδώ όλα τα ευρωπαϊκά προγράμματα Κοινωνικής Οικονομίας που λειτούργησαν στην Ελλάδα, γιατί δημιούργησαν θεσμούς, που η διάρκεια ζωής τους έληγε με το πρόγραμμα χρηματοδότησης. Οι προτάσεις που παρουσιάζουμε στη σημερινή εκδήλωση, είναι λογική συνέχεια των όσων διατυπώσαμε μέχρι τώρα: Να δημιουργηθεί εθνικός φορέας Κοινωνικής Οικονομίας, στον οποίο θα συμμετέχουν Συνεταιρισμοί (αγροτικοί καταναλωτικοί, κοινωνικοί), 4

5 Αυτοδιαχειριζόμενα Αλληλοβοηθητικά Ταμεία, Σύλλογοι ( κοινωνικοί, πολιτιστικοί και αθλητικοί), χαρακτήρα Ιδρύματα και σωματεία μη κερδοσκοπικού που συμπεριλαμβάνονται και οι ΜΚΟ, που, στη νομική τους βάση είναι εθελοντικά σωματεία. Επισημαίνω ότι η παραπάνω διάρθρωση λειτουργεί ήδη στην Ευρώπη(CEP-CMAF).Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία αυτού του φορέα εναπόκειται στους παραπάνω. Το αίτημα των φορέων της κοινωνικής οικονομίας είναι η θέσπιση νομικού πλαισίου λειτουργίας τους. ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΒΑΡΕΛΗΣ Επίτιμος Πρόεδρος Τ.Υ.Π.Ε.Τ. Ο.Α.Τ.Υ.Ε Τ. Αντιπρόεδρος φορέων κοινωνικής οικονομίας 5