ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Κ. ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ «Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ» ΚΕΦ. 10 ΚΛΑΟΥΖΕΒΙΤΣ

Transcript

1 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Κ. ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ «Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ» ΚΕΦ. 10 ΚΛΑΟΥΖΕΒΙΤΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΡΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ Ο Καρλ Φον Κλαούζεβιτς ( ) ήταν αξιωματικός του Πρωσικού Στρατού κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του άσκησε κυρίως επιτελικά καθήκοντα συμμετέχοντας στους Πολέμους της Γαλλικής Επανάστασης καθώς και στους Ναπολεόντειους πολέμους. Το σημαντικότερο έργο του Vom Kriege (Περί πολέμου) εκδόθηκε από τη σύζυγό του μετά το θάνατο του το 1832 και είναι ημιτελές καθώς ο ίδιος θεωρούσε ότι είχε ολοκληρώσει επαρκώς μόνο το πρώτο κεφάλαιο του πρώτου βιβλίου. Ο Κλαούζεβιτς στο έργο του χρησιμοποιεί την τεχνική του ιδεατού τύπου δηλαδή απομονώνει τα βασικά χαρακτηριστικά ενός φαινομένου που θέλει να εξετάσει κατόπιν αναλύει το φαινόμενο σε αφηρημένο επίπεδο και τέλος μεταφέρει την ανάλυση του σε εμπειρικό πρακτικό επίπεδο. Η τεχνική αυτή οδηγεί συχνά σε παρανοήσεις όπως η ερμηνεία που δόθηκε στην έννοια του απόλυτου πολέμου με τον Λίντελ Χάρτ να χαρακτηρίζει τον Κλαούζεβιτς «Προφήτη της σφαγής» και την περίφημη ρήση «ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα» που συνιστά περιγραφή μια ιδιότητας του πολέμου και όχι ότι είναι μια ορθή πράξη πάντοτε. Ο Κλαούζεβιτς καλύπτει το τακτικό το επιχειρησιακό και το στρατηγικό επίπεδο του Πολέμου χωρίς να υπεισέρχεται σε επίπεδο υψηλή στρατηγικής όπως ο Θουκυδίδης και ο Σουν Τσου. Α) Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ο πόλεμος για τον Κλαούζεβιτς είναι μια πράξη πολιτική και διεξάγεται για την επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών που έχει θέσει η πολιτική ηγεσία η αποφάσεις της όποιας επηρεάζουν κάθε πτυχή του πολέμου. O πόλεμος δεν είναι τίποτε άλλο από μια μονομαχία σε μεγάλη κλίμακα, είναι μια πράξη βίας

2 που σκοπό έχει να υποχρεώσει τον αντίπαλο να υποταχθεί στη θέληση μας. Οι πηγές του πολέμου είναι δύο: Α) Το εχθρικό συναίσθημα που αναφέρεται στο λαό και τα κατώτερα κλιμάκια της στρατιωτικής ιεραρχίας. Β) Η εχθρική πρόθεση που αναφέρεται στη θέληση της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας για πρόκληση ζημιάς στον αντίπαλο. Σημαντικότερο ρόλο διαδραματίζει η εχθρική πρόθεση πράγμα που γίνεται αντιληπτό στα ελληνοτουρκικά τουλάχιστον από τις εδαφικές διεκδικήσεις και τις προσπάθειες παραβίασης κυριαρχικών δικαιωμάτων ανεξάρτητα με τις εκάστοτε προσπάθειες προσεγγίσεις και οικοδόμησης καλών σχέσεων μεταξύ των δύο λαών (π.χ. Mετά τους σεισμούς του 1999). Ο απόλυτος πόλεμος για τον Κλαούζεβιτς συνίσταται στον αφοπλισμό του αντιπάλου ώστε να υποταχθεί στη θέληση μας ενώ παράλληλα και εκείνος με τη σειρά του επιδιώκει τον δικό μας αφοπλισμό συνεπώς κινδυνεύουμε όσο δεν έχουμε επιτύχει τον αφοπλισμό του αντιπάλου. Με τον τρόπο αυτό στον ιδεατό τύπο του αμιγούς πολέμου η βία κλιμακώνεται μέχρι τον πλήρη αφοπλισμό του αντιπάλου. Ωστόσο ο απόλυτος πόλεμος είναι ένα θεωρητικό κατασκεύασμα και δεν αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα καθώς εδώ υπεισέρχονται περιορισμοί με τον παράγοντα της τριβής (τυχαία και απρόβλεπτα περιστατικά που επενεργούν στην πολεμική δράση) να επαναφέρει τη σύγκρουση στο πεδίο του πραγματικού πολέμου. Με την έννοια του απόλυτου πολέμου ο Κλαούζεβιτς υπογραμμίζει την ενδημική τάση προς κλιμάκωση της βίας στον πόλεμο. Οι περιοσμοί στον πραγματικό πόλεμο οφείλονται σε τρεις λόγους: Α) Ο πόλεμος δεν είναι μια μεμονωμένη πράξη αφού είναι αποτέλεσμα μιας πολιτικής διαδικασίας ανάμεσα σε αντιπάλους που γνωρίζονται μεταξύ τους και ο καθένας υφίσταται σε πλεονεκτήματα και περιορισμούς. Β) Ο πόλεμος δεν συνίσταται σε ένα μοναδικό και σύντομο πλήγμα (κατά το παράδειγμα της αρχαίας οπλιτικής μάχης-πολέμου) αλλά μεσολαβούν διάφορα στάδια, επιχειρήσεις και χρονικές παύσεις.

3 Γ) Ο πόλεμος δεν είναι σχεδόν ποτέ απόλυτος στο αποτέλεσμα του καθώς ο ηττημένος μπορεί να ελπίζει ότι θα πάρει τη ρεβάνς (όπως για παράδειγμα η Γερμανία του μεσοπολέμου). Η πολιτική είναι για τον Κλαούζεβιτς η μήτρα του πολέμου αφού διεξάγεται πάντοτε με γνώμονα την επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών που έχει θέσει η πολιτική ηγεσία η οποία καλείται να γνωρίζει σαφώς τι επιδιώκει και να έχει μια γενική ιδέα για το πώς θα το επιτύχει. Συνεπώς οι αντικειμενικοί σκοποί που ορίζονται από την πολιτική ηγεσία θέτουν το πλαίσιο του πολέμου. Σε αντίθετη περίπτωση μια νίκη σε τακτικό επίπεδο μπορεί να μην σημαίνει τίποτα εάν δεν συνεισφέρει αποφασιστικά στην επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών που έχει θέσει η πολιτική ηγεσία. Eνα παράδειγμα για τη σχέση εξάρτησης πολιτικής και πολέμου αποτελεί η στάση των συμμάχων στην τελευταία φάση του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Με τον Τσόρτσιλ να πιέζει από το 1944 και μετά τον Αϊζενχάουερ να επισπεύσει την προέλαση του στην Ευρώπη και να εισέλθει πρώτος στο Βερολίνο. Ο Αμερικανός στρατηγός του απάντησε με την εξής φράση: «Δεν θυσιάζω στρατιώτες για χάρη πολιτικών σκοπών» Αποτέλεσμα της στάσης αυτής ήταν ο Στάλιν που χειρίστηκε με τρόπο υποδειγματικό τον στρατηγικό αιφνιδιασμό αντί να κινείται προς τη Γερμανία να επιχειρεί στην Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια άλλωστε όπως πίστευε «όπου πάει ο στρατός εγκαθιστάς το δικό σου σύστημα» με τον τρόπο αυτό κατάφερε να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό status quo για την μεταπολεμική ΕΣΣΔ. Η πολιτική πρέπει να παράσχει πολιτική καθοδήγηση στον πόλεμο αφού ακόμα και οι συμβουλές που μπορεί να παρέχονται από τους επιτελείς του στρατεύματος πρέπει να δίνονται υπό το πρίσμα της πολιτικής και της επίγνωσης της επιδίωξης επίτευξης των αντικειμενικών στόχων του πολέμου που τίθενται από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία. Παρ όλα αυτά η πολιτική καθορίζοντας τους σκοπούς δεν πρέπει να παραγνωρίζει και τα διαθέσιμα μέσα θέτοντας σκοπούς οι οποίοι δεν μπορούν να υλοποιηθούν. Πρέπει η πολιτική ηγεσία να έχει κάποια γνώση

4 των δυνατοτήτων και του χειρισμού του στρατεύματος γιατί σε αντίθετη περίπτωση μπορεί να υποπέσει σε λάθη. Για παράδειγμα κατά την επιχείρηση Μπαρμπαρόσα τον χειμώνα του η δυνάμεις των Ναζί είχαν αποτύχει να καταλάβουν τη Μόσχα και το Λενιγκραντ και οι εισβολείς βρέθηκαν σε απροσδόκητο τέλμα. Από τη μια πλευρά αδυνατούσαν να προχωρήσουν περισσότερο, ενώ από την άλλη έπρεπε να αντιμετωπίσουν καιρικές συνθήκες που όχι μόνο δεν τους ήταν γνώριμες, αλλά και δεν είχαν προετοιμασθεί επαρκώς για να τις αντιμετωπίσουν. Οι επικεφαλής του στρατεύματος πρότειναν στον Χίτλερ να κρατηθεί το Κίεβο και το Μινσκ, ενώ οι υπόλοιπες δυνάμεις να οπισθοχωρήσουν στην Πολωνία μέχρι την άνοιξη, αλλά εκείνος τους διέταξε να παραμείνουν. ΤΡΙΒΗ Κατά τον Κλαούζεβιτς καμία ανθρώπινη δραστηριότητα δεν επηρεάζεται τόσο πολύ από την τύχη και το απρόβλεπτο όσο ο πόλεμος ενώ υπογραμμίζει και την απουσία αξιόπιστων και ακριβών πληροφοριών (ομίχλη του πολέμου). Με την εισαγωγή της τριβής αναφέρεται σε τυχαία και απρόβλεπτα περιστατικά όπως οι καιρικές συνθήκες ή αμέλεια εκτέλεσης διαταγών και όχι σε εχθρικές ενέργειες. Μερικά πράγματα κατά ιστορική αναλογία παραμένουν παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας έτσι ο Κλαούζεβιτς τονίζει το στοιχείο του κινδύνου καθώς και της εντατικής φυσικής προσπάθειας γεγονός που επηρεάζει τους στρατιώτες αποφασιστικά πολλές φορές όπως συνέβαινε και στην αρχαία οπλιτική μάχη σε σχηματισμό φάλαγγας. Συνεπώς ο παράγοντας της τριβής προϋποθέτει την απλότητα σχεδιασμού καθώς τα πράγματα δεν εξελίσσονται πάντοτε βάση του αρχικού σχεδιασμού ιδιαίτερα εάν αυτός είναι πολύπλοκός. Βέβαια σήμερα η αξιοπιστία και ακρίβεια των πληροφοριών με τη βοήθεια και της τεχνολογίας έχουν σημειώσει αλματώδη πρόοδο παρέχοντας τη δυνατότητα διαμόρφωσης μιας όσο το δυνατόν ακριβέστερης εικόνας. Επίσης οι στρατιωτικές ασκήσεις που προσομοιάζουν τις συνθήκες πολέμου και η πολεμική εμπειρία είναι ίσως το καλύτερο αντίμετρο για την γενικευμένη τριβή. Στην πολεμική εμπειρία άλλωστε δινόταν μεγάλη σημασία και στην αρχαία

5 οπλιτική μάχη με τη συμμετοχή στον πόλεμο των γηραιότερων να κρίνεται απαραίτητη. Παράδειγμα ευφυούς χρήσης της τριβής αποτελεί η τακτική των γερμανικών επιθέσεων στο Ανατολικό μέτωπο (Μάιος 1915) Δυτικό Μέτωπο (1918) καθώς ο έλεγχος της επίθεσης ήταν δύσκολος έδωσαν μεγαλύτερη ελευθερία δράσεως στα κατώτερα κλιμάκια έτσι μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν όλες τις ευκαιρίες που παρουσιάζονταν στο πεδίο της μάχης. Για το λόγο αυτό δεν τέθηκαν μέγιστοι αντικειμενικοί σκοποί αλλά ελάχιστοι. Παρά τις περιπλοκές που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν όπως π.χ. Αποκοπή τμημάτων, οι Γερμανοί ακολουθώντας τη ρήση του Κλαούζεβιτς έλαβαν υπ όψη ότι αυτές οι περιπλοκές λόγω της τριβής θα δημιουργούνταν ούτως ή άλλως. Ένα ακόμα παράδειγμα ίσως αποτελεί και η τακτική των ελληνικών δυνάμεων στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο του με την 8ή μεραρχία υπό τον υποστράτηγο Κατσιμήτρο να αποκρούει την ιταλική επίθεση και στη συνέχεια να προελαύνει στο Αλβανικό έδαφος. Μέσα στο πεδίο της μάχης με την τριβή να επενεργεί πολλές φορές καταλυτικά αναδεικνύεται η στρατιωτική μεγαλοφυΐα την οποία ο Κλαούζεβιτς υπογράμμισε ιδιαίτερα αφού είχε και ο ίδιος εμπειρία της στρατιωτικής μεγαλοφυΐας έχοντας δει τον Ναπολέοντα σε δράση. Η ΤΡΙΑΔΑ: Λαός Στρατός Κυβέρνηση Ο Κλαούζεβιτς θεωρεί ότι ο πόλεμος αποτελείται από τρία βασικά στοιχεία: Α)Τα πάθη τη βία και το εχθρικό συναίσθημα που αφορά στο λαό. Β) Την τύχη και το απρόβλεπτο που αφορά στο στρατό. Γ) Την πολιτική καθοδήγηση που αφορά την κυβέρνηση. Και τα τρία στοιχεία της τριάδας είναι αλληλένδετα και σημαντικά αλλά η συγκριτική τους σημασία μπορεί να ποικίλει με γνώμονα την περίσταση.

6 Για παράδειγμα στον ανταρτοπόλεμο σημαντικό ρόλο παίζει η λαϊκή νομιμοποίηση όπως για παράδειγμα στο Βιετνάμ, ενώ στο συμβατικό πόλεμο σημαντικό ρόλο παίζουν οι ένοπλές δυνάμεις τέλος σε ένα πόλεμο για περιορισμένους σκοπούς σημαντικό ρόλο θα διαδραματίζει η πολιτική ηγεσία και αναφέρει ότι η πολιτική ηγεσία θα πρέπει να έχει σαφή επίγνωση του πολέμου που θα εμπλακεί. Η χρησιμότητα του ερμηνευτικού σχήματος έγκειται στη σαφήνεια καθώς και στη χρήση μικρού αριθμού μεταβλητών. Το τριγωνικό σχήμα του Κλαούζεβιτς ωστόσο κατά τον 19 ο αιώνα χρειάστηκε να επεκταθεί για να συμπεριλάβει τον οικονομικό και τεχνολογικό τομέα. Παράλληλα σήμερα με την ανάπτυξη των ΜΜΕ σημειώνεται ότι αυτά κατατάσσονται είτε στο λαό όταν λειτουργούν ανεξάρτητα από το κράτος και στην κυβέρνηση όταν υπόκεινται σε κρατικό έλεγχο. ΑΜΕΣΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Για τον Κλαούζεβιτς ο στρατιωτικός αντικειμενικός σκοπός του πολέμου είναι ο αφοπλισμός του εχθρού και για να επιτευχθεί αυτός χρειάζεται συμπλοκή πράγμα το οποίο συνεπάγεται αιματοχυσία. Είναι ευσεβής πόθος για «καλόκαρδους ανθρώπους» όπως αναφέρει να πιστεύει κάποιος ότι «μπορεί να νικήσει χωρίς πολύ αιματοχυσία». Το επιχείρημα αυτό βασίζεται στον ιδεατό τύπο του απόλυτου πολέμου και έχει προκαλέσει αρκετές παρανοήσεις στο παρελθόν (Λίντελ Χάρτ) που στην πράξη υποβάλλεται σε περιορισμούς ενώ η συμπλοκή εξαρτάται από τους πολιτικούς αντικειμενικούς σκοπούς του πολέμου. Επίσης ο Κλαούζεβιτς υπογραμμίζει και τη σημασία των δυνητικών συμπλοκών που μπορούν να επιφέρουν απτά αποτελέσματα όμοια με την πραγματική συμπλοκή αν για παράδειγμα τα εχθρικά στρατεύματα παραδοθούν χωρίς μάχη λόγω περικύκλωσης ή υπέρτερης ισχύος. Όπως για παράδειγμα στο πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου η γιουγκοσλαβική πολεμική αεροπορία δεν επιχείρησε να προσβάλει τα αμερικανικά αεροσκάφη που ήταν σαφώς ισχυρότερη έτσι το αποτέλεσμα ήταν περίπου το ίδιο με αυτό που θα επέρχονταν μετά από μάχη. Η γιουγκοσλαβική αεροπορία ουσιαστικά

7 ηττήθηκε χωρίς μάχη. Η αποτροπή λοιπόν και ο πειθαναγκασμός μπορούν δυνητικά να έχουν το ίδιο αποτέλεσμα με την αιματοχυσία όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Κλαούζεβιτς: «νίκησες χωρίς μάχη επειδή ήσουν έτοιμος για αιματοχυσία ακριβώς επειδή απείλησες αξιόπιστα ότι αν γίνει μάχη θα την κερδίσεις.» Ο Συνεπώς η θέση του Κλαούζεβιτς αποσκοπεί στην υπογράμμιση της σημασίας του πλήγματος στο κέντρο βάρους του αντιπάλου (άμεση προσέγγιση) το ισχυρότερο σημείο της αντίπαλης πολεμικής προσπάθειας ώστε να επιτευχθεί αποφασιστικό αποτέλεσμα. Ο Κλαούζεβιτς δεν ορίζει κάποιο σταθερό και αμετάβλητο κέντρο βάρους αυτό μπορεί να είναι: Συνήθως οι εχθρικές ένοπλες δυνάμεις, η εχθρική πρωτεύουσα που η κατάληψη της έχει ιδιαίτερη σημασία σε χώρες με εσωτερικά προβλήματα, σε πόλεμο εναντίον πολλών αντιπάλων κρατών το ισχυρότερο, σε ανταρτοπόλεμους ο ηγέτης και η κοινή γνώμη αντίστοιχα. Πολλές φορές βέβαια γίνονται παρανοήσεις σχετικά με τα κέντρα βάρους ιδιαίτερα στην πολεμική αεροπορία ορισμός του πλήγματος εναντίον εχθρικών κέντρων βάρους ως πλήγματα εναντίον νευραλγικών σημείων. Τα πλήγματα αυτά όμως είναι πλήγματα εναντίον των καίριων αδυναμιών του εχθρού και αποτελούν μέρος ενός πολέμου ελιγμού που στόχο έχουν να αποδιαρθρώσουν τον αντίπαλο. Η καταστροφή ορίζεται ως η μείωση της ισχύος του εχθρού σε βαθμό αναλογικά μεγαλύτερο από τη μείωση της δικής μας ισχύος. Σε περίπτωση που υπάρχουν ίσες απόλυτες απώλειες η πλάστιγγα κλίνει υπέρ της πλευράς με τη μεγαλύτερη αριθμητική υπεροχή. Στην προσέγγιση του Κλαούζεβιτς κατέχει εξέχουσα θέση η έννοια της αποφασιστικής μάχης στην οποία συμμετέχουν όλες οι στρατιωτικές δυνάμεις των αντιμαχόμενων πλευρών και η νίκη σε αυτή έχει καταλυτικό χαρακτήρα για την έκβαση του πολέμου. Η συγκέντρωση των δυνάμεων πρέπει να έχει στόχο το εχθρικό κέντρο βάρους ενώ δεν θα πρέπει να δεσμεύονται δυνάμεις σε δευτερεύουσες επιχειρήσεις. Την έννοια της αποφασιστικής μάχης την συναντάμε επίσης στην αρχαία οπλιτική μάχη. Βέβαια σήμερα η έννοια της μάχης έχει ευρύτερο χαρακτήρα ελέω τεχνολογικής και ιστορικής εξέλιξης έτσι στις μέρες μιλάμε συνηθέστερα για επιχειρήσεις.

8 ΕΠΙΘΕΣΗ-ΑΜΥΝΑ Η άμυνα είναι η ισχυρότερη μορφή πολέμου έχοντας σκοπό τη διατήρηση (αρνητικός σκοπός) ενώ ο θετικός σκοπός της κατάκτησης επιτυγχάνεται με την επίθεση που όμως είναι ασθενέστερη μορφή πολέμου και χρειάζεται υπέρτερη δύναμη για επιτύχει. Βασικά χαρακτηριστικά της επίθεσης: α) πρώτο πλήγμα, β)κατάληψη εδάφους, γ)κατάκτηση κάποιου αντικειμένου, δ)καταστροφή των εχθρικών ένοπλων δυνάμεων. Αντίστοιχα τα βασικά χαρακτηριστικά της άμυνας είναι: α) Η απόκρουση του εχθρικού πρώτου πλήγματος β) η διατήρηση εδάφους, γ) η διατήρηση κάποιου αντικείμενου δ) η καταστροφή των εχθρικών ένοπλων δυνάμεων. Για τον Κλαούζεβιτς η άμυνα είναι η ισχυρότερη μορφή πολέμου αφού όταν οι αντιμαχόμενοι διαθέτουν τα ίδια μέσα η άμυνα είναι σαφώς ευκολότερη γιατί αφενός ο χρόνος κυλά προς όφελος του αμυνομένου αφού όσο ο επιτιθέμενος δεν πραγματοποιεί την επίθεση πετυχαίνει την διατήρηση του εδάφους του ενώ αφετέρου ο αμυνόμενος έχει το πλεονέκτημα της θέσης πράγμα που ισχύει κυρίως στην ξηρά με τον επιτιθέμενο να χρειάζεται πάντοτε αριθμητική υπεροχή για να νικήσει (σύμφωνα με την παραδοσιακή αρχή της τάξης του 3:1 για την κάμψη οργανωμένης άμυνας). Για τη θάλασσα τα πράγματα μπορεί να είναι ευκολότερα για την επίθεση αλλά η επίθεση χρειάζεται και εδώ αριθμητικό πλεονέκτημα για να κάμψει την άμυνα ενώ το πλεονέκτημα της θέσης με την αγκίστρωση σε νησί κάνει την εμφάνιση του αισθητή και στον θαλάσσιο πόλεμο. Στον αέρα με την καθολική απουσία φυσικών κωλυμάτων το έργο του επιτιθέμενου καθίσταται ακόμα ευκολότερο ωστόσο η αεράμυνα θέτει και εδώ τους «περιορισμούς» της. Στην άμυνα καταφεύγει η ασθενέστερη πλευρά που έχει αρνητικό σκοπό ενώ όταν αποκτήσει την κατάλληλη ισχύ με ταυτόχρονη μείωση της ισχύος του

9 αντιπάλου περνά στην επίθεση την οποία μπορεί πλέον να επιλέξει για να επιτύχει τον θετικό αντικειμενικό σκοπό. Η επίθεση διενεργείται έχοντας περίσσεια δύναμη προοδευτικά ωστόσο η δύναμη αυτή μπορεί να μειωθεί λόγω απωλειών και να φτάσουμε σε μια κατάσταση ισορροπίας ανάμεσα σε επιτιθέμενο και αμυνόμενο το οποίο ο Πρώσος στρατηγός αποκαλεί κορυφαίο σημείο της επίθεσης και η νίκη πρέπει να έχει εξασφαλιστεί πριν φθάσει ο επιτιθέμενος σε εκείνο το σημείο αφού η περαιτέρω προέλαση χωρίς ο επιτιθέμενος να έχει καταφέρει να αποκτήσει ξανά υπέρτερη ισχύ μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες όπως για παράδειγμα στη Μικρασιατική εκστρατεία που οι ελληνικές δυνάμεις προχώρησαν βαθιά μέσα στο τουρκικό έδαφος με αποτέλεσμα η άμυνα που έπρεπε να προτάξουν μετά το κορυφαίο σημείο της επίθεσης να είναι πρόχειρη και συνεπώς ιδιαίτερα ευάλωτη με αποτέλεσμα την μετέπειτα ολοκληρωτική καταστροφή. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑΚΤΙΚΗ Μια από τις σημαντικότερες επισημάνσεις του Κλαούζεβιτς είναι η επίδραση που μπορεί να έχει στην στρατηγική κάθε αλλαγή στη φύση της τακτικής. Η εξέλιξη της τεχνολογίας πράγματι επηρέασε θεαματικά τη στρατηγική επιβεβαιώνοντας τον Πρώσο στρατηγό υπογραμμίζοντας τη σημασία της επίγνωσης των ιστορικών συνθηκών της κάθε εποχής. Η στρατηγική συνίσταται στην προετοιμασία και εκμετάλλευση της τακτικής νίκης και ο τρόπος δράσης μπορεί να είναι διαφορετικός στην στρατηγική από ότι στην τακτική. Η αριθμητική υπεροχή διαδραματίζει σημαντικό ρόλο για την επίτευξη της νίκης τόσο σε επίπεδο τακτικής όσο και στρατηγικής όσο κι αν στις μέρες μας ο τρόπος διεξαγωγής πολέμου έχει αλλάξει από ένα σημείο και πέρα η αριθμητική υπεροχή μπορεί να αντισταθμίσει το ποιοτικό πλεονέκτημα. Συνεπώς στον πόλεμο χρειάζεται η κινητοποίηση όσο το

10 δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού ατόμων τόσο για την έναρξη του πολέμου όσο και για το κορυφαίο σημείο της επίθεσης. Σε τακτικό επίπεδο λοιπόν οι εφεδρείες παίζουν καθοριστικό ρόλο ενώ σε στρατηγικό επίπεδο η διατήρηση εφεδρείας θεωρείται σπατάλη πόρων. Σχετικά με τον αιφνιδιασμό ο Κλαούζεβιτς υπογραμμίζει την δυσκολία επίτευξης του σε στρατηγικό επίπεδο ενώ στο τακτικό επίπεδο ο αιφνιδιασμός μπορεί να επιτευχθεί ευκολότερα λόγω του περιορισμένου πλαισίου δράσης στο επίπεδο αυτό. Η χρησιμότητα της παραπλάνησης προϋποθέτει οι δυνάμεις που θα χρησιμοποιούνται για την επίτευξη της να δεσμεύσουν υπέρτερές δυνάμεις του εχθρού. Παρομοίως με τον αιφνιδιασμό ο Κλαούζεβιτς επισημαίνει τη δυσκολία επίτευξής της σε στρατηγικό επίπεδο τονίζοντας ότι συνήθως χρησιμοποιείται από την ασθενέστερη πλευρά.

11