ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ. Παρουσίαση στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Ανατολής. Επιμέλεια: Ιωάννης Παΐλας

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ. Παρουσίαση στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Ανατολής. Επιμέλεια: Ιωάννης Παΐλας"

Φίλομενης Καλαμογδάρτης
6 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ Παρουσίαση στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Ανατολής Επιμέλεια: Ιωάννης Παΐλας Μάρτιος 2016

2 Περιεχόμενα Τα Χελιδονίσματα...2 Ο Μάρτης ή Μαρτίτσι...3 Παροιμίες για τον Μάρτη...4 Κάλαντα...6 Χελιδόνισμα από την Περπερούνα της Δόμνας Σαμίου...6 Χελιδόνισμα από τη Νότια Ρόδο...6 Χελιδόνισμα από το Νεοχώρι Καρδίτσας...7 Χελιδόνισμα από τις Σέρρες...7 2

Τα Χελιδονίσματα Τα Χελιδονίσματα είναι τα κάλαντα της Άνοιξης και έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα.

Σε πολλές περιοχές της χώρας μας, την πρώτη Μαρτίου ή στις 21 Μαρτίου, ημέρα της εαρινής ισημερίας, τα παιδιά γυρνάνε στα σπίτια κρατώντας ένα

Την «χελιδόνα» σε κάποιες περιοχές την στολίζουν με φύλλα κισσού, που είναι χαρακτηριστικό της αειθαλούς βλάστησης, σε άλλες, με ζουμπούλια ή άλλα

Οι «Χελιδονιστές», οι οποίοι είναι κυρίως παιδιά αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις ενήλικες, γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας τραγούδια για τον

3 Τα Χελιδονίσματα Τα Χελιδονίσματα είναι τα κάλαντα της Άνοιξης και έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα. Είναι ένα έθιμο που επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας σε πολλά μέρη της Ελλάδας όπως Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη και Δωδεκάνησα. Σε πολλές περιοχές της χώρας μας, την πρώτη Μαρτίου ή στις 21 Μαρτίου, ημέρα της εαρινής ισημερίας, τα παιδιά γυρνάνε στα σπίτια κρατώντας ένα ομοίωμα χελιδονιού, την «χελιδόνα» ή ένα, και τραγουδούν ένα είδος καλάντων, τα χελιδονίσματα. Την «χελιδόνα» σε κάποιες περιοχές την στολίζουν με φύλλα κισσού, που είναι χαρακτηριστικό της αειθαλούς βλάστησης, σε άλλες, με ζουμπούλια ή άλλα ανοιξιάτικα λουλούδια, κι αλλού της κρεμούν κουδουνάκια και πολύχρωμα χαρτιά. Οι «Χελιδονιστές», οι οποίοι είναι κυρίως παιδιά αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις ενήλικες, γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας τραγούδια για τον ερχομό των χελιδονιών. Παλιά, οι νοικοκυρές έδιναν στα παιδιά λάδι, κρασί, αλεύρι, σιτάρι, αυγά και σε λίγες περιπτώσεις χρήματα. Τα λεφτά καθώς και ότι προϊόντα μάζευαν τα παιδιά τα αφιέρωναν στην εκκλησία. Κάποια «χελιδονίσματα» χαιρετίζουν το έαρ, την άνοιξη και απαγγέλλουν στίχους, για να διώξουν τον χειμώνα ή τον τελευταίο μήνα του, τον Φλεβάρη. 3

Ο Μάρτης ή Μαρτίτσι Ο Μάρτης ή Μαρτίτσι (όπως το αποκαλούμε στα Ιωάννινα), είναι ένα παμπάλαιο έθιμο. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και μάλιστα στα Ελευσίνια Μυστήρια.

Από την 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στο χέρι τους, στον καρπό, ένα βραχιολάκι φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή. Αυτό το βραχιολάκι το λένε Μάρτη ή Μαρτίτσι ή Μαρτιά.

Τα παλιά τα χρόνια θεωρούνταν ομορφιά να είναι κανείς άσπρος όλο το χρόνο, και πίστευαν πως αν μαυρίσεις με τον ήλιο του Μάρτη, θα είσαι μελαμψός και άσχημος όλο το χρόνο!

4 Ο Μάρτης ή Μαρτίτσι Ο Μάρτης ή Μαρτίτσι (όπως το αποκαλούμε στα Ιωάννινα), είναι ένα παμπάλαιο έθιμο. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και μάλιστα στα Ελευσίνια Μυστήρια. Στην αρχαία Ελλάδα, οι συμμετέχοντες στα Ελευσίνια Μυστήρια, έδεναν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι. Από την 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στο χέρι τους, στον καρπό, ένα βραχιολάκι φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή. Αυτό το βραχιολάκι το λένε Μάρτη ή Μαρτίτσι ή Μαρτιά. Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση, το Μαρτίτσι, προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της άνοιξης, για να μην καούν. Τα παλιά τα χρόνια θεωρούνταν ομορφιά να είναι κανείς άσπρος όλο το χρόνο, και πίστευαν πως αν μαυρίσεις με τον ήλιο του Μάρτη, θα είσαι μελαμψός και άσχημος όλο το χρόνο! Το Μαρτίτσι το φτιάχνουμε την τελευταία μέρα του Φλεβάρη, και το φοράμε την πρώτη μέρα του Μάρτη, πριν βγούμε από το σπίτι. Το Μαρτίτσι το βγάζουμε στο τέλος του μήνα, ή το αφήνουμε πάνω στα δέντρα όταν δούμε το πρώτο χελιδόνι, για να το πάρουν τα πουλιά και να τον χρησιμοποιήσουν για να χτίσουν την φωλιά τους. Αν το Πάσχα πέσει μέσα στον Μάρτη, καίμε το Μαρτίτσι στην λαμπάδα της Ανάστασης. 4

5 Παροιμίες για τον Μάρτη Άλλα λογαριάζει ο Μάρτης κι άλλα η Σαρακοστή. Αν δώσει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ εκείνο το ζευγά που χει πολλά σπαρμένα. Αν δώσει ο Μάρτης και κακιώσει, μες στα χιόνια θα μας χώσει. Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα. Από Μαρτιού πουκάμισο κι από Αυγούστου κάπα. Από τον Μάρτη πουκάμισο, από τον Αύγουστο σεγκούνι (παλτό). Κάλλιο Μάρτη καρβουνιάρη, παρά Μάρτη καψαλιάρη. (Καλύτερα κρύο παρά ζέστη) Κάλλιο Μάρτη στις γωνιές, παρά Μάρτη στις αυλές. (Καλύτερα να κάνει ο Μάρτης βροχές, κρύο και να είμαστε στη γωνιά, παρά ήλιο και να είμαστε στις αυλές.) Λείπει ο Μάρτης απ τη Σαρακοστή; Μάρτη βροχερέ κι Απρίλη χιονερέ. Μάρτη έβρεχε; Θεριστής χαιρότανε. Μάρτη φύλαγε τ άχερα, μη χάσεις το ζευγάρι. Μάρτη, Μάρτη βροχερέ κι Απρίλη δροσερέ. Μάρτης βρέχει; Ποτέ μην πάψει! Μάρτης είναι νάζια (χάδια) κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει. Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης. Τα παλιόβοϊδα τα γδέρνει, τα δαμάλια τα παιδεύει. Μάσε ξύλα για το Μάρτη, μην κάψεις τα παλούκια. Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα. Μήδε ο Μάρτης Καλοκαίρι, μήδ ο Αύγουστος Χειμώνας. Ο Μάρτης βρέχει κι ο θεριστής χαίρεται. Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε πως δεν εξαναχιόνισε! Ο Μάρτης πενταδείλινος και ματαπεινασμένος. Ο. πο χει κόρη ακριβή, του Μάρτη ο ήλιος μην τη δει. Όλο το Μάρτη φύλαε, ως τις δέκα τ Απρίλη. Όλοι οι μήνες τρώνε κρέας κι ο Μάρτης κόκαλα. Όπως το Μάρτη τα βουνά ασπρίζουν απ τα χιόνια, έτσι να ασπρίσουν τα μαλλιά της νύφης απ τα χρόνια. Πριτς, Μάρτη μου, τα βγαλα τ αρνοκάτσικά μου! [Ήπειρος] Τα λόγια σου είναι στέρια, σαν του Μαρτιού τα χιόνια. Τα λόγια του μοιάζουνε, σαν του Μάρτη τα χιόνια. Την του Μάρτη ψόφησε ο γάιδαρος (απ το κρύο) κι ως το μεσημέρι βρώμισε. (απ τη ζέστη) Το Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια. Το Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε μήνες δε ξεβάφει. Φύλα ξύλα για τον Μάρτη, να μην κάψεις τα παλούκια. 5

6 Κάλαντα Χελιδόνισμα από την Περπερούνα της Δόμνας Σαμίου Σύνδεσμος: Xελιδόνα έρχεται απ τη Mαύρη θάλασσα θάλασσα ν απέρασε έκατσε και λάλησε. Mώρ καλή νοικοκυρά σέβα, έβγα στο κελάρι φέρε αυγά σαρακοστιά και σκοινιά πεντηκοστά για να δέσομε το Mάρτη και το τσιλιμπουρδάκι κι αν δεν έχετε αυγά παίρνομε την κλωσσαριά να γεννάει, να κλωσάει και να σέρνει τα πουλιά. Χελιδόνισμα από τη Νότια Ρόδο Σύνδεσμος: Χελιδόνι πέταξε, απ' τη μαύρη θάλασσα, ήβρε πύργο κι έκατσε και χαμοκελάηδισε. Μάρτη, Μάρτη μου καλέ, και Απρίλη θαυμαστέ. Ο Απρίλης ο γλυκής, έφτασε δεν ειν' μακρύς. Τα ορνίθια αρχινούν, να γεννούν και να κλωσούν. Τα κατσίκια ξεκινούν, ν' ανεβαίνουν στα βουνά. Και εμεις οι μαθηταί, μαθημένοι είμαστε, ν' αγοράζωμεν εφτά, να πωλούμε δεκαεφτά. Το κρασί μες το ποτήρι, και τα σύκα στο μαντήλι. Και τα σύκα στο μαντήλι και τ' αυγά μες το καλάθι. Δώστε μας τον κόκορα μη μας δείρει ο δάσκαλος, κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας. Ο Θεός να σας χαρίζει τα παιδάκια σας και τα παιδαγγονάκια σας. Έρχεται καλή Λαμπρή και καλήν Ανάσταση. Όξω ψύλλοι και κοριοί μέσα Μάρτης και Λαμπρή. 6

Χελιδόνισμα από το Νεοχώρι Καρδίτσας Σύνδεσμος: https://youtu.be/t8hbo40j3qs Λέει λέει η χελιδόνα, και λαλούν τα χελιδόνια. Μάρτης μας ήρθε, πουλάκια λαλείτε. Θάλασσα επέρασα, βασιλιά χαιρέτησα.

7 Χελιδόνισμα από το Νεοχώρι Καρδίτσας Σύνδεσμος: Λέει λέει η χελιδόνα, και λαλούν τα χελιδόνια. Μάρτης μας ήρθε, πουλάκια λαλείτε. Θάλασσα επέρασα, βασιλιά χαιρέτησα. Καλημέρα βασιλιά, καλώς τη χελιδόνα. Τι γυρεύεις χελιδόνα; Θέλω αυγά σαρακοστά, και πεντη - πεντηκοστά, να σαρακοστέψουμε, να πεντηκοστέψουμε, για την μάνα του πουλιού, και για του χελιδονιού. Χελιδόνισμα από τις Σέρρες Σύνδεσμος: Χελιδόνα έρχεται, από τη Μαύρη θάλασσα. Θάλασσα κι αν πέρασε, έκατσε κι ελάλησε. Έμαθε τα γράμματα, γράμματα Ελληνικά. Που μαθαίνουν τα παιδιά, τα παιδιά απ' το δάσκαλο. «Δάσκαλος μας έστειλε, να μας δώστε πέντε αυγά. Κι αν δεν δίνετε πέντε αυγά, παίρνουμε την κλωσσαριά. Να γεννά και να κλωσά, και να σέρνει τα πουλιά. 7

Σχετικά έγγραφα

ΟΜΑΔΑ Β. Παροιμίες για το μήνα Ιανουάριο (ΧΕΙΜΩΝΑΣ) Παροιμίες για το μήνα Φεβρουάριο (ΧΕΙΜΩΝΑΣ) 1. Σ' όσους μήνες έχουν «ρο», μπάνιο με ζεστό νερό.

ΟΜΑΔΑ Β. Παροιμίες για το μήνα Ιανουάριο (ΧΕΙΜΩΝΑΣ) Παροιμίες για το μήνα Φεβρουάριο (ΧΕΙΜΩΝΑΣ) 1. Σ' όσους μήνες έχουν «ρο», μπάνιο με ζεστό νερό. Παροιμίες για το μήνα Ιανουάριο (ΧΕΙΜΩΝΑΣ) 1. Σ' όσους μήνες έχουν «ρο», μπάνιο με ζεστό νερό. 2. Ο Γενάρης δε γεννά μήτε αυγά μήτε πουλιά, μόνο κρύο και νερά. 3. Αρχιμηνιά, καλή χρονιά, με σύγκρυα και