Μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος

Transcript

1 ΙΛΙΑΔΟΣ Α Μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος οὐλομένην, ἣ μυρί Ἀχαιοῖς ἄλγε ἔθηκε, πολλὰς δ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν οἰωνοῖσί τε δαῖτα, Διὸς δ ἐτελείετο βουλή, 5 ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε 5 δαῖτα Zen : πᾶσι A 1. μῆνιν Ἀχιλῆος: de wrok van Achilles, het thema van de Ilias. ἄειδε: bezing ; Attisch ᾆδε; het epos werd door rhapsoden voorgedragen als recitatief met begeleiding van de lier (λύρα, κιθαρίς, φόρμιγξ). θεὰ: bedoeld wordt de Muze; als negental nog niet bij H. Πηληϊάδεω: genit. van Πηληιάδης (zoon van Peleus); masculina op -ης hebben afhankelijk van het metrum genit. op -εω of -αο (Attisch -ου). Ἀχιλῆος: Attisch Ἀχιλλέως; bij H. hebben woorden van het type βασιλεύς genit. op -ηος of -εος; λ wordt afhankelijk van het metrum wel of niet verdubbeld. 2. οὐλομένην: verderfelijk. μυρί : talloze ; men maakt onderscheid tussen μύριοι tienduizend en μυρίοι talloos, ontelbaar veel. ἄλγε : ἄλγεα (Att. ἄλγη) pl. van ἄλγος - smart, pijn; op elkaar volgende klinkers worden in het Attisch meestal wel, in het Ionisch van H. meestal niet gecontraheerd. 3. Ἄϊδι προΐαψεν: Ἄϊδι προϊάπτειν naar (de) Hades sturen. προΐαψεν: aor. v. προϊάπτω - zenden (4 x). 4. ἑλώρια: - buit. κύνεσσιν: Attisch κῦσιν, dat. pl. van κύων hond. 5. οἰωνοῖσί: Attisch οἰωνοῖς; οἰωνός - roofvogel, voorspellende vogel, voorteken. δαῖτα: deze lezing (van Zenodotus δαῖτα λέγει ὁ ποιητής, ἐπὶ δὲ θηρίων οὐκ ἔτι. ἀγνοῶν δὲ ταύτης τῆς φωνῆς τὴν δύναμιν Ζηνόδοτος ἐν τῇ κατ αὐτὸν ἐκδόσει γράφει) is te prefereren boven het door de vulgaat overgeleverde πᾶσι; δαίς - maaltijd. 6. ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα: bij μῆνιν ἄειδε in vs. 1. διαστήτην: aor. act. dualis van δι-ἵστημι; scholiast cod. genev. gr. 44 geeft als verklaring διὰ στήτην = διὰ γυναῖκα, even dwaas als de scholiast die met verwijzing naar het verbum μυρίζω aan μυρία in vs. 2 de betekenis treurig geeft. Twee opmerkingen n.a.v. de vorm διαστήτην: 1. bij H. vervalt meestal het augment; 2. de dualis is bij H. bij tweetallen niet dwingend voorgeschreven, maar aangezien in H. zeer vaak tweetallen voorkomen zijn dualisvormen

2 7 2 0 H O M E R I Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς. Τίς τάρ σφωε θεῶν ἔριδι ξυνέηκε μάχεσθαι; Λητοῦς καὶ Διὸς υἱός ὃ γὰρ βασιλῆϊ χολωθεὶς νοῦσον ἀνὰ στρατὸν ὦρσε κακήν, ὀλέκοντο δὲ λαοί, οὕνεκα τὸν Χρύσην ἠτίμασεν ἀρητῆρα Ἀτρεΐδης ὃ γὰρ ἦλθε θοὰς ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν λυσόμενός τε θύγατρα φέρων τ ἀπερείσι ἄποινα, στέμματ ἔχων ἐν χερσὶν ἑκηβόλου Ἀπόλλωνος χρυσέῳ ἀνὰ σκήπτρῳ, καὶ λίσσετο πάντας Ἀχαιούς, Ἀτρεΐδα δὲ μάλιστα δύω, κοσμήτορε λαῶν «Ἀτρεΐδαι τε καὶ ἄλλοι ἐϋκνήμιδες Ἀχαιοί, ὑμῖν μὲν θεοὶ δοῖεν Ὀλύμπια δώματ ἔχοντες ἐκπέρσαι Πριάμοιο πόλιν, εὖ δ οἴκαδ ἱκέσθαι παῖδα δ ἐμοὶ λύσαιτε φίλην, τὰ δ ἄποινα δέχεσθαι, relatief frequent; vervoeging en verbuiging van de dualis zijn zeer eenvoudig; bij de verba zijn de uitgangen: actief -τον (primair) -την (secundair), medio-passief -σθον (primair) -σθην (secundair); bij de nomina: - 1ste decl. -ω (nom., voc., acc.) -οιν (gen., dat.); 2de declin. -α (nom., voc., acc.) -αιν (gen., dat.); 3de decl. -ε (nom., voc., acc.) -οιν (gen., dat.). 8. τίς τάρ: wie dan?. τάρ: = τ ἄρ = τὲ ἄρα; ἄρα - frequent gebruikt partikel dat verband aangeeft met het voorafgaande, soms te vertalen met vervolgens, dus, dan ; wordt ook wel als metrische stoplap ingevoegd; kan meestaal onvertaald blijven. σφωε: hen (beiden) ; dualisvorm voor σφας, σφεας, σφε, in het Att. alleen als indirect reflexief pron. ἔριδι: dativus van richting bij ξυνέηκε of modale dativus bij μάχεσθαι; bij de meeste moderne commentatoren geniet het eerste, bij de scholiast van A het laatste de voorkeur. 10. ὦρσε: aor. v. ὄρνυμι - in beweging brengen, verwekken, veroorzaken. ὀλέκοντο: v. ὀλέκομαι (= ὄλλυμαι) - omkomen. 11. τὸν Χρύσην: gebruik van het lidwoord bij eigennamen, in het Attisch normaal, komt bij Homerus niet voor; vlg. M.L. West is het vs. corrupt. 13. ἀπερείσι ἄποινα: een ontzaglijk / onmetelijk losgeld. 14. στέμματ : στέμμα - witte wollen band; blijkbaar een ritueel voorwerp. 16. κοσμήτορε: aanvoerders (dualis); κοσμήτωρ - aanvoerder (4 x). 17. ἐϋκνήμιδες: met goede scheenplaten. 19. ἐκπέρσαι: inf. aor. v. ἐκπέρθω - verwoesten. 20. δέχεσθαι: infinitivus pro imperativo.

3 3 I L I A D O S I ἁζόμενοι Διὸς υἱὸν ἑκηβόλον Ἀπόλλωνα.» Ἔνθ ἄλλοι μὲν πάντες ἐπευφήμησαν Ἀχαιοὶ αἰδεῖσθαί θ ἱερῆα καὶ ἀγλαὰ δέχθαι ἄποινα ἀλλ οὐκ Ἀτρεΐδῃ Ἀγαμέμνονι ἥνδανε θυμῷ, ἀλλὰ κακῶς ἀφίει, κρατερὸν δ ἐπὶ μῦθον ἔτελλε 25 «Μή σε γέρον κοίλῃσιν ἐγὼ παρὰ νηυσὶ κιχείω ἢ νῦν δηθύνοντ ἢ ὕστερον αὖτις ἰόντα, μή νύ τοι οὐ χραίσμῃ σκῆπτρον καὶ στέμμα θεοῖο τὴν δ ἐγὼ οὐ λύσω πρίν μιν καὶ γῆρας ἔπεισιν ἡμετέρῳ ἐνὶ οἴκῳ ἐν Ἄργεϊ τηλόθι πάτρης 30 ἱστὸν ἐποιχομένην καὶ ἐμὸν λέχος ἀντιόωσαν ἀλλ ἴθι μή μ ἐρέθιζε σαώτερος ὥς κε νέηαι.» Ὣς ἔφατ, ἔδεισεν δ ὃ γέρων καὶ ἐπείθετο μύθῳ βῆ δ ἀκέων παρὰ θῖνα πολυφλοίσβοιο θαλάσσης πολλὰ δ ἔπειτ ἀπάνευθε κιὼν ἠρᾶθ ὃ γεραιὸς 35 Ἀπόλλωνι ἄνακτι, τὸν ἠΰκομος τέκε Λητώ κλῦθί μευ ἀργυρότοξ, ὃς Χρύσην ἀμφιβέβηκας Κίλλάν τε ζαθέην Τενέδοιό τε ἶφι ἀνάσσεις, 34 ἀκέων A : ἀχέων Zen. 21. ἁζόμενοι: ἅζομαι - eerbied / schroom / ontzag hebben. 22. ἐπευφήμησαν: betuigden instemming. 23. δέχθαι: δέχομαι heeft naast aor. ἐδεξάμην wortelaoristus ἐδέγμην 24. ἥνδανε: behaagde ; subj. het, het in vs. 23 gezegde. 25. ἐπὶ ἔτελλε: tmesis; ἐπιτέλλω - opdragen, op het hart drukken. 26. κιχείω: coni. aor. v. κιχάνω - aantreffen. 27. δηθύνοντ : δηθύνω - talmen. 29. πρίν: eerder (dan dat ik haar laat gaan). καὶ: zelfs. 31. ἱστὸν ἐποιχομένην: aan het weefgetouw op en neer gaand, een activiteit die zeker niet alleen voor slavinnen, maar ook voor de dochters en vrouwen van vorsten volkomen passend werd geacht. ἀντιόωσαν: i.p.v. ἀντιάωσαν diectasis of metrische Dehnung. 32. ἴθι: imp. sing. v. εἶμι. ἐρέθιζε: ἐρεθίζω - tergen, prikkelen. 34. ἀκέων: - zwijgend. θῖνα: θίς - strand. πολυφλοίσβοιο: luid bruisend. 35. ἠρᾶθ : impf. v. ἀράομαι - bidden. 36. ἠΰκομος: schoonlokkig. 37. κλῦθί: imp. sing. bij κλύω* - luisteren. ὃς Χρύσην ἀμφιβέβηκας: die wijdbeens staat over Chryse, d.w.z. die Chryse beschermt. 38. ζαθέην: hoogheilig.

4 H O M E R I Σμινθεῦ εἴ ποτέ τοι χαρίεντ ἐπὶ νηὸν ἔρεψα, ἢ εἰ δή ποτέ τοι κατὰ πίονα μηρί ἔκηα ταύρων ἠδ αἰγῶν, τὸ δέ μοι κρήηνον ἐέλδωρ τίσειαν Δαναοὶ ἐμὰ δάκρυα σοῖσι βέλεσσιν.» Ὣς ἔφατ εὐχόμενος, τοῦ δ ἔκλυε Φοῖβος Ἀπόλλων, βῆ δὲ κατ Οὐλύμποιο καρήνων χωόμενος κῆρ, τόξ ὤμοισιν ἔχων ἀμφηρεφέα τε φαρέτρην ἔκλαγξαν δ ἄρ ὀϊστοὶ ἐπ ὤμων χωομένοιο, αὐτοῦ κινηθέντος ὃ δ ἤϊε νυκτὶ ἐοικώς. ἕζετ ἔπειτ ἀπάνευθε νεῶν, μετὰ δ ἰὸν ἕηκε δεινὴ δὲ κλαγγὴ γένετ ἀργυρέοιο βιοῖο οὐρῆας μὲν πρῶτον ἐπῴχετο καὶ κύνας ἀργούς, αὐτὰρ ἔπειτ αὐτοῖσι βέλος ἐχεπευκὲς ἐφιεὶς βάλλ αἰεὶ δὲ πυραὶ νεκύων καίοντο θαμειαί. Ἐννῆμαρ μὲν ἀνὰ στρατὸν ᾤχετο κῆλα θεοῖο, τῇ δεκάτῃ δ ἀγορὴν δὲ καλέσσατο λαὸν Ἀχιλλεύς τῷ γὰρ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεὰ λευκώλενος Ἥρη κήδετο γὰρ Δαναῶν, ὅτι ῥα θνήσκοντας ὁρᾶτο. οἳ δ ἐπεὶ οὖν ἤγερθεν ὁμηγερέες τε γένοντο, τοῖσι δ ἀνιστάμενος μετέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς 39. Σμινθεῦ: betekenis onbekend, in vert. Sminthiër. χαρίεντ : (χαρίεντα); χαρίεις - aangenaam, bekoorlijk. ἐπὶ νηὸν ἔρεψα: ik een tempel gebouwd heb. 40. κατὰ ἔκηα: tmesis. 41. κρήηνον: imp. aor. v. κρααίνω - vervullen. 45. ἀμφηρεφέα: - aan beide kanten gesloten. 47. αὐτοῦ κινηθέντος: toen hij zelf in beweging kwam. 50. οὐρῆας: οὐρεύς - muildier (5 x). 51. βέλος ἐχεπευκὲς: een scherpe pijl. 52. πυραὶ θαμειαί: talrijke brandstapels. 53. κῆλα: - schichten, pijlen (3 x). 55. ἐπὶ φρεσὶ θῆκε: drukte (dit) op het hart, spoorde (daartoe) aan ; het verzwegen object is het bijeenroepen van een vergadering. 57. ἤγερθεν ὁμηγερέες τε γένοντο: typisch voorbeeld van epische reduntantie. ἤγερθεν: = ἠγέρθησαν, aor. pass. v. ἀγείρω. ὁμηγερέες: ὁμηγερής - vergaderd. 58. τοῖσι δ ἀνιστάμενος μετέφη: de dativus is hier locatief en moet wrsch. worden verbonden met beide verbaalvormen ἀνιστάμενος en μετέφη, cf. vs. 73.

5 5 I L I A D O S I «Ἀτρεΐδη, νῦν ἄμμε παλιμπλαγχθέντας ὀΐω ἂψ ἀπονοστήσειν, εἴ κεν θάνατόν γε φύγοιμεν, 60 εἰ δὴ ὁμοῦ πόλεμός τε δαμᾷ καὶ λοιμὸς Ἀχαιούς ἀλλ ἄγε δή τινα μάντιν ἐρείομεν ἢ ἱερῆα ἢ καὶ ὀνειροπόλον, καὶ γάρ τ ὄναρ ἐκ Διός ἐστιν, ὅς κ εἴποι ὅ τι τόσσον ἐχώσατο Φοῖβος Ἀπόλλων, εἴ ταρ ὅ γ εὐχωλῆς ἐπιμέμφεται ἠδ ἑκατόμβης, 65 αἴ κέν πως ἀρνῶν κνίσης αἰγῶν τε τελείων βούλεται ἀντιάσας ἡμῖν ἀπὸ λοιγὸν ἀμῦναι.» Ἤτοι ὅ γ ὣς εἰπὼν κατ ἄρ ἕζετο τοῖσι δ ἀνέστη Κάλχας Θεστορίδης οἰωνοπόλων ὄχ ἄριστος, ὃς ᾔδη τά τ ἐόντα τά τ ἐσσόμενα πρό τ ἐόντα, 70 καὶ νήεσσ ἡγήσατ Ἀχαιῶν Ἴλιον εἴσω ἣν διὰ μαντοσύνην, τήν οἱ πόρε Φοῖβος Ἀπόλλων ὅ σφιν ἐὺ φρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν «Ὦ Ἀχιλεῦ κέλεαί με, Διῒ φίλε, μυθήσασθαι μῆνιν Ἀπόλλωνος ἑκατηβελέταο ἄνακτος 75 τοὶ γὰρ ἐγὼν ἐρέω σὺ δὲ σύνθεο καί μοι ὄμοσσον 59. παλιμπλαγχθέντας: zonder het doel bereikt te hebben ; v. πλάζω - (uit de koers) slaan; πλάζομαι - zwerven. 62. ἐρείομεν: coni. praes. (met korte themavocaal) van ἐρέω (verw. m. ἐρεείνω, εἴρομαι, εἰρωτάω, ἐρευνάω) - vragen, ondervragen*, zoeken. 63. ὀνειροπόλον: droomuitlegger. 64. ὅ τι: waarom. 65. εὐχωλῆς ἐπιμέμφεται ἠδ ἑκατόμβης: als Apollo ontevreden is over een belofte of een hecatombe wordt bedoeld over het niet vervullen van een belofte en het niet of niet op de juiste wijze brengen van een offer. εὐχωλῆς: εὐχωλή - gelofte, grootspraak, gesnoef. ἐπιμέμφεται: ἐπιμέμφομαι - ontevreden zijn over (τινος). 66. αἴ βούλεται: of hij misschien bereid is. 67. λοιγὸν: λοιγός - onheil, verderf, niet te verwarren met λοιμός - pest. 69. οἰωνοπόλων: οἰωνοπόλος - vogelwichelaar (2 x). 73. σφιν ἐὺ φρονέων ἀγορήσατο: cf. aant. bij vs μυθήσασθαι: μυθέομαι - spreken, zeggen, vertellen, hier verklaren. 75. ἑκατηβελέταο: ἑκατηβελέτης - van verre treffend, = ἑκατηβόλος. 76. σύνθεο: imp. aor. v. συντίθεμαι - horen, luisteren. ὄμοσσον: imp. aor. v. ὄμνυμι - zweren.

6 H O M E R I ἦ μέν μοι πρόφρων ἔπεσιν καὶ χερσὶν ἀρήξειν ἦ γὰρ ὀΐομαι ἄνδρα χολωσέμεν, ὃς μέγα πάντων Ἀργείων κρατέει καί οἱ πείθονται Ἀχαιοί κρείσσων γὰρ βασιλεὺς ὅτε χώσεται ἀνδρὶ χέρηϊ εἴ περ γάρ τε χόλον γε καὶ αὐτῆμαρ καταπέψῃ, ἀλλά τε καὶ μετόπισθεν ἔχει κότον, ὄφρα τελέσσῃ, ἐν στήθεσσιν ἑοῖσι σὺ δὲ φράσαι εἴ με σαώσεις.» Τὸν δ ἀπαμειβόμενος προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς «Θαρσήσας μάλα εἰπὲ θεοπρόπιον ὅ τι οἶσθα οὐ μὰ γὰρ Ἀπόλλωνα Διῒ φίλον, ᾧ τε σὺ Κάλχαν εὐχόμενος Δαναοῖσι θεοπροπίας ἀναφαίνεις, οὔ τις ἐμεῦ ζῶντος καὶ ἐπὶ χθονὶ δερκομένοιο σοὶ κοίλῃς παρὰ νηυσὶ βαρείας χεῖρας ἐποίσει συμπάντων Δαναῶν, οὐδ ἢν Ἀγαμέμνονα εἴπῃς, ὃς νῦν πολλὸν ἄριστος ἐνὶ στρατῷ εὔχεται εἶναι.» Καὶ τότε δὴ θάρσησε καὶ ηὔδα μάντις ἀμύμων «Οὔ ταρ ὅ γ εὐχωλῆς ἐπιμέμφεται οὐδ ἑκατόμβης, ἀλλ ἕνεκ ἀρητῆρος ὃν ἠτίμησ Ἀγαμέμνων, οὐδ ἀπέλυσε θύγατρα καὶ οὐκ ἀπεδέξατ ἄποινα, τοὔνεκ ἄρ ἄλγε ἔδωκεν ἑκηβόλος ἠδ ἔτι δώσει οὐδ ὅ γε πρὶν Δαναοῖσιν ἀεικέα λοιγὸν ἀπώσει πρίν γ ἀπὸ πατρὶ φίλῳ δόμεναι ἑλικώπιδα κούρην 91 ἐνὶ στρατῷ A : Ἀχαιῶν Ar. Zen. 77. ἀρήξειν: ἀρήγω τινί τινι - iem. helpen door middel van. 78. χολωσέμεν: χολόω - toornig maken. 79. οἱ: pron. pers. (niet pron. relat.) Att. αὐτῷ (niet ᾧ). 80. κρείσσων: machtiger, sterker. ὅτε χώσεται: coni. generalis zonder ἄν. χώσεται: coni. aor. met korte themavocaal v. χώομαι - toornig zijn. χέρηϊ: χέρης (= χείρων) - geringer. 81. χόλον καταπέψῃ: zijn woede verkropt ; καταπέσσω - verkroppen. αὐτῆμαρ: - op dezelfde dag (3 x). 82. κότον: κότος - wrok (7 x). 93. οὔ ταρ ὅ γ εὐχωλῆς ἐπιμέμφεται: antwoord op de in vs. geopperde veronderstelling met herhaling van de daar gebruikte woorden. 98. ἑλικώπιδα: ἑλίκωψ, fem. ἑλικῶπις - met beweeglijke (levendige) ogen.

7 7 I L I A D O S I ἀπριάτην ἀνάποινον, ἄγειν θ ἱερὴν ἑκατόμβην ἐς Χρύσην τότε κέν μιν ἱλασσάμενοι πεπίθοιμεν.» 100 Ἤτοι ὅ γ ὣς εἰπὼν κατ ἄρ ἕζετο τοῖσι δ ἀνέστη ἥρως Ἀτρεΐδης εὐρὺ κρείων Ἀγαμέμνων ἀχνύμενος μένεος δὲ μέγα φρένες ἀμφιμέλαιναι πίμπλαντ, ὄσσε δέ οἱ πυρὶ λαμπετόωντι ἐΐκτην Κάλχαντα πρώτιστα κάκ ὀσσόμενος προσέειπε 105 «Μάντι κακῶν οὐ πώ ποτέ μοι τὸ κρήγυον εἶπας αἰεί τοι τὰ κάκ ἐστὶ φίλα φρεσὶ μαντεύεσθαι, ἐσθλὸν δ οὔτέ τί πω εἶπας ἔπος οὔτ ἐτέλεσσας καὶ νῦν ἐν Δαναοῖσι θεοπροπέων ἀγορεύεις ὡς δὴ τοῦδ ἕνεκά σφιν ἑκηβόλος ἄλγεα τεύχει, 110 οὕνεκ ἐγὼ κούρης Χρυσηΐδος ἀγλά ἄποινα οὐκ ἔθελον δέξασθαι, ἐπεὶ πολὺ βούλομαι αὐτὴν οἴκοι ἔχειν καὶ γάρ ῥα Κλυταιμνήστρης προβέβουλα κουριδίης ἀλόχου, ἐπεὶ οὔ ἑθέν ἐστι χερείων, οὐ δέμας οὐδὲ φυήν, οὔτ ἂρ φρένας οὔτέ τι ἔργα. 115 ἀλλὰ καὶ ὧς ἐθέλω δόμεναι πάλιν εἰ τό γ ἄμεινον βούλομ ἐγὼ λαὸν σῶν ἔμμεναι ἢ ἀπολέσθαι αὐτὰρ ἐμοὶ γέρας αὐτίχ ἑτοιμάσατ ὄφρα μὴ οἶος Ἀργείων ἀγέραστος ἔω, ἐπεὶ οὐδὲ ἔοικε 99. ἀπριάτην: adv. - zonder koopsom (2 x). ἀνάποινον: - zonder losgeld ἀμφιμέλαιναι: somber, eig. aan weerskanten zwart ; proleptisch ἐΐκτην: geleken ; dual. pl. q. perf. bij ἔοικα κρήγυον: κρήγυος - behoorlijk, verstandig (2 x). εἶπας: elders bij H. ook, zoals in het Attisch, εἶπες θεοπροπέων: de wil van de goden openbarend προβέβουλα: cum genit. geef de voorkeur aan boven ; perf. als praes. te vertalen κουριδίης ἀλόχου: wettige echtgenote. ἑθέν: de van een separatief suffix voorziene onnadrukkelijke vorm van het pronomen personale 3de pers., hier gebruikt als genit. comp. χερείων: = χείρων - minder, slechter αὐτίχ : despoten willen dat hun wensen à la minute worden ingewilligd. οἶος: - alleen, als enige ἀγέραστος: hapax, maar moeiteloos te herleiden.

8 H O M E R I λεύσσετε γὰρ τό γε πάντες ὅ μοι γέρας ἔρχεται ἄλλῃ.» Τὸν δ ἠμείβετ ἔπειτα ποδάρκης δῖος Ἀχιλλεύς «Ἀτρεΐδη κύδιστε φιλοκτεανώτατε πάντων, πῶς γάρ τοι δώσουσι γέρας μεγάθυμοι Ἀχαιοί; οὐδέ τί που ἴδμεν ξυνήϊα κείμενα πολλά ἀλλὰ τὰ μὲν πολίων ἐξεπράθομεν, τὰ δέδασται, λαοὺς δ οὐκ ἐπέοικε παλίλλογα ταῦτ ἐπαγείρειν. ἀλλὰ σὺ μὲν νῦν τῆνδε θεῷ πρόες αὐτὰρ Ἀχαιοὶ τριπλῇ τετραπλῇ τ ἀποτείσομεν, αἴ κέ ποθι Ζεὺς δῷσι πόλιν Τροίην εὐτείχεον ἐξαλαπάξαι.» Τὸν δ ἀπαμειβόμενος προσέφη κρείων Ἀγαμέμνων «Μὴ δ οὕτως, ἀγαθός περ ἐὼν θεοείκελ Ἀχιλλεῦ, κλέπτε νόῳ, ἐπεὶ οὐ παρελεύσεαι οὐδέ με πείσεις. ἦ ἐθέλεις ὄφρ αὐτὸς ἔχῃς γέρας, αὐτὰρ ἔμ αὔτως ἧσθαι δευόμενον, κέλεαι δέ με τῆνδ ἀποδοῦναι; ἀλλ εἰ μὲν δώσουσι γέρας μεγάθυμοι Ἀχαιοὶ ἄρσαντες κατὰ θυμὸν ὅπως ἀντάξιον ἔσται εἰ δέ κε μὴ δώωσιν ἐγὼ δέ κεν αὐτὸς ἕλωμαι ἢ τεὸν ἢ Αἴαντος ἰὼν γέρας, ἢ Ὀδυσῆος ἄξω ἑλών ὃ δέ κεν κεχολώσεται ὅν κεν ἵκωμαι λεύσσετε: jullie zien ; niet een imperativus. ἔρχεται ἄλλῃ: ergens anders heen gaat, verdwijnt φιλοκτεανώτατε: hebzuchtigste ξυνήϊα: = ξυνός = κοινός - gemeenschappelijk τὰ μὲν τὰ: correspondeert hier als ἃ ταῦτα; μέν preludieert op iets wat niet komt, de spreker stapt ongemerkt af van wat hij aanvankelijk dacht te gaan zeggen. πολίων ἐξεπράθομεν: bij de verwoesting van steden hebben buitgemaakt παλίλλογα: - weer verzameld ἐξαλαπάξαι: (ἐξ-)αλαπάζω - verwoesten, verdelgen (niet: plunderen) κλέπτε νόῳ: μὴ κλέπτε νόῳ huichel niet, probeer me niet te bedriegen ἔχῃς: mag houden εἰ μὲν: correspondeert met εἰ δέ in vs ἄρσαντες: gereed gemaakt hebbend ; v. ἀραρίσκω - samenvoegen, passend of gereed maken. κατὰ θυμὸν: sc. ἐμόν ἕλωμαι 138 ἰὼν: kom ik halen, in 139 gevariëerd herhaald als ἄξω ἑλών.

9 9 I L I A D O S I ἀλλ ἤτοι μὲν ταῦτα μεταφρασόμεσθα καὶ αὖτις, 140 νῦν δ ἄγε νῆα μέλαιναν ἐρύσσομεν εἰς ἅλα δῖαν, ἐν δ ἐρέτας ἐπιτηδὲς ἀγείρομεν, ἐς δ ἑκατόμβην θείομεν, ἂν δ αὐτὴν Χρυσηΐδα καλλιπάρῃον βήσομεν εἷς δέ τις ἀρχὸς ἀνὴρ βουληφόρος ἔστω, ἢ Αἴας ἢ Ἰδομενεὺς ἢ δῖος Ὀδυσσεὺς 145 ἠὲ σὺ Πηλεΐδη πάντων ἐκπαγλότατ ἀνδρῶν, ὄφρ ἥμιν ἑκάεργον ἱλάσσεαι ἱερὰ ῥέξας.» Τὸν δ ἄρ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς «Ὤ μοι ἀναιδείην ἐπιειμένε κερδαλεόφρον πῶς τίς τοι πρόφρων ἔπεσιν πείθηται Ἀχαιῶν 150 ἢ ὁδὸν ἐλθέμεναι ἢ ἀνδράσιν ἶφι μάχεσθαι; οὐ γὰρ ἐγὼ Τρώων ἕνεκ ἤλυθον αἰχμητάων δεῦρο μαχησόμενος, ἐπεὶ οὔ τί μοι αἴτιοί εἰσιν οὐ γὰρ πώποτ ἐμὰς βοῦς ἤλασαν οὐδὲ μὲν ἵππους, οὐδέ ποτ ἐν Φθίῃ ἐριβώλακι βωτιανείρῃ 155 καρπὸν ἐδηλήσαντ, ἐπεὶ ἦ μάλα πολλὰ μεταξὺ οὔρεά τε σκιόεντα θάλασσά τε ἠχήεσσα ἀλλὰ σοὶ ὦ μέγ ἀναιδὲς ἅμ ἑσπόμεθ ὄφρα σὺ χαίρῃς, τιμὴν ἀρνύμενοι Μενελάῳ σοί τε κυνῶπα πρὸς Τρώων τῶν οὔ τι μετατρέπῃ οὐδ ἀλεγίζεις 160 καὶ δή μοι γέρας αὐτὸς ἀφαιρήσεσθαι ἀπειλεῖς, ᾧ ἔπι πολλὰ μόγησα, δόσαν δέ μοι υἷες Ἀχαιῶν. οὐ μὲν σοί ποτε ἶσον ἔχω γέρας ὁππότ Ἀχαιοὶ Τρώων ἐκπέρσωσ εὖ ναιόμενον πτολίεθρον 140. ταῦτα μεταφρασόμεσθα καὶ αὖτις: daarmee wordt in feite het drammerige αὐτίκα van vs. 118 teruggenomen; Agamemnon biedt Achilles een opening om te deëscaleren; Achilles doet het omgekeerde et inde lacrimae ἐπιτηδὲς: - met ijver, met zorg (2 x) ἐκπαγλότατ : ἔκπαγλος - verschrikkelijk, ontzettend ἐπιειμένε: ἐπιειμένος - bekleed met (van ἕννυμι) βωτιανείρῃ: mannen voedend.

10 H O M E R I ἀλλὰ τὸ μὲν πλεῖον πολυάϊκος πολέμοιο χεῖρες ἐμαὶ διέπουσ ἀτὰρ ἤν ποτε δασμὸς ἵκηται, σοὶ τὸ γέρας πολὺ μεῖζον, ἐγὼ δ ὀλίγον τε φίλον τε ἔρχομ ἔχων ἐπὶ νῆας, ἐπεί κε κάμω πολεμίζων. νῦν δ εἶμι Φθίην δ, ἐπεὶ ἦ πολὺ φέρτερόν ἐστιν οἴκαδ ἴμεν σὺν νηυσὶ κορωνίσιν, οὐδέ σ ὀΐω ἐνθάδ ἄτιμος ἐὼν ἄφενος καὶ πλοῦτον ἀφύξειν.» Τὸν δ ἠμείβετ ἔπειτα ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων «Φεῦγε μάλ εἴ τοι θυμὸς ἐπέσσυται, οὐδέ σ ἔγωγε λίσσομαι εἵνεκ ἐμεῖο μένειν πάρ ἔμοιγε καὶ ἄλλοι οἵ κέ με τιμήσουσι, μάλιστα δὲ μητίετα Ζεύς. ἔχθιστος δέ μοί ἐσσι διοτρεφέων βασιλήων αἰεὶ γάρ τοι ἔρις τε φίλη πόλεμοί τε μάχαι τε εἰ μάλα καρτερός ἐσσι, θεός που σοὶ τό γ ἔδωκεν οἴκαδ ἰὼν σὺν νηυσί τε σῇς καὶ σοῖς ἑτάροισι Μυρμιδόνεσσιν ἄνασσε, σέθεν δ ἐγὼ οὐκ ἀλεγίζω, οὐδ ὄθομαι κοτέοντος ἀπειλήσω δέ τοι ὧδε ὡς ἔμ ἀφαιρεῖται Χρυσηΐδα Φοῖβος Ἀπόλλων, τὴν μὲν ἐγὼ σὺν νηΐ τ ἐμῇ καὶ ἐμοῖς ἑτάροισι πέμψω, ἐγὼ δέ κ ἄγω Βρισηΐδα καλλιπάρῃον αὐτὸς ἰὼν κλισίην δὲ τὸ σὸν γέρας ὄφρ ἐῢ εἰδῇς ὅσσον φέρτερός εἰμι σέθεν, στυγέῃ δὲ καὶ ἄλλος ἶσον ἐμοὶ φάσθαι καὶ ὁμοιωθήμεναι ἄντην.» Ὣς φάτο Πηλεΐωνι δ ἄχος γένετ, ἐν δέ οἱ ἦτορ 165. πολυάϊκος: πολυάϊξ - ontstuimig (5 x) ἐπέσσυται: verlangt, ἐπισεύω heeft een pf. p. ἐπέσσυμαι en een aor. m. ἐπεσσύμην (dat qua vorm dus ook pl.q.pf. zou kunnen zijn). Communis opinio is dat ἐπέσσυται pf. is. Waarom zou ἐπέσσυται geen conj. aor. kunnen zijn? Cf. Hipponax fr.19 (25,4 D) ὡς μὴ ῥήγνυται. λέλυτο (Od. 18, 238) is optat. Zie ook KG I, 2, 281, Anm. 3. υ kan soms de modus-vocaal absorberen. Het ontbreken van ἄν bij de coni. gen. is niet ongebruikelijk, cf. I ὄθομαι: - aanstoot aan iets nemen, ergens iets om geven ἶσον ἐμοὶ: zich aan mij gelijk wanen φάμαι= φημί. ἄντην: - openlijk.

11 1 1 I L I A D O S I στήθεσσιν λασίοισι διάνδιχα μερμήριξεν, ἢ ὅ γε φάσγανον ὀξὺ ἐρυσσάμενος παρὰ μηροῦ 190 τοὺς μὲν ἀναστήσειεν, ὃ δ Ἀτρεΐδην ἐναρίζοι, ἦε χόλον παύσειεν ἐρητύσειέ τε θυμόν. ἧος ὃ ταῦθ ὥρμαινε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν, ἕλκετο δ ἐκ κολεοῖο μέγα ξίφος, ἦλθε δ Ἀθήνη οὐρανόθεν πρὸ γὰρ ἧκε θεὰ λευκώλενος Ἥρη 195 ἄμφω ὁμῶς θυμῷ φιλέουσά τε κηδομένη τε στῆ δ ὄπιθεν, ξανθῆς δὲ κόμης ἕλε Πηλεΐωνα οἴῳ φαινομένη τῶν δ ἄλλων οὔ τις ὁρᾶτο θάμβησεν δ Ἀχιλεύς, μετὰ δ ἐτράπετ, αὐτίκα δ ἔγνω Παλλάδ Ἀθηναίην δεινὼ δέ οἱ ὄσσε φάανθεν 200 καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα «Τίπτ αὖτ αἰγιόχοιο Διὸς τέκος εἰλήλουθας; ἦ ἵνα ὕβριν ἴδῃ Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο; ἀλλ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τελέεσθαι ὀΐω ᾗς ὑπεροπλίῃσι τάχ ἄν ποτε θυμὸν ὀλέσσῃ.» 205 Τὸν δ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη «Ἦλθον ἐγὼ παύσουσα τὸ σὸν μένος, αἴ κε πίθηαι, οὐρανόθεν πρὸ δέ μ ἧκε θεὰ λευκώλενος Ἥρη ἄμφω ὁμῶς θυμῷ φιλέουσά τε κηδομένη τε ἀλλ ἄγε λῆγ ἔριδος, μηδὲ ξίφος ἕλκεο χειρί 210 ἀλλ ἤτοι ἔπεσιν μὲν ὀνείδισον ὡς ἔσεταί περ ὧδε γὰρ ἐξερέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται καί ποτέ τοι τρὶς τόσσα παρέσσεται ἀγλαὰ δῶρα ὕβριος εἵνεκα τῆσδε σὺ δ ἴσχεο, πείθεο δ ἡμῖν.» Τὴν δ ἀπαμειβόμενος προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς 215 «Χρὴ μὲν σφωΐτερόν γε, θεὰ, ἔπος εἰρύσσασθαι 200. φάανθεν: = ἐφάνθησαν schitterden ἔσται: = ἔσεται = ἔσσεται σφωΐτερόν γε θεὰ: u beider woord, godin ; d.w.z. van Athene, die hier wordt toegesproken, en Hera. ἔπος εἰρύσσασθαι: het woord in acht nemen, d.w.z. luisteren naar, gehoorzamen; εἰρύσσασθαι is inf. aor. med. van

12 H O M E R I καὶ μάλα περ θυμῷ κεχολωμένον ὧς γὰρ ἄμεινον ὅς κε θεοῖς ἐπιπείθηται μάλα τ ἔκλυον αὐτοῦ.» Ἦ καὶ ἐπ ἀργυρέῃ κώπῃ σχέθε χεῖρα βαρεῖαν, ἂψ δ ἐς κουλεὸν ὦσε μέγα ξίφος, οὐδ ἀπίθησε μύθῳ Ἀθηναίης ἣ δ Οὔλυμπον δὲ βεβήκει δώματ ἐς αἰγιόχοιο Διὸς μετὰ δαίμονας ἄλλους. Πηλεΐδης δ ἐξαῦτις ἀταρτηροῖς ἐπέεσσιν Ἀτρεΐδην προσέειπε, καὶ οὔ πω λῆγε χόλοιο «Οἰνοβαρές, κυνὸς ὄμματ ἔχων, κραδίην δ ἐλάφοιο, οὔτέ ποτ ἐς πόλεμον ἅμα λαῷ θωρηχθῆναι οὔτε λόχον δ ἰέναι σὺν ἀριστήεσσιν Ἀχαιῶν τέτληκας θυμῷ τὸ δέ τοι κὴρ εἴδεται εἶναι. ἦ πολὺ λώϊόν ἐστι κατὰ στρατὸν εὐρὺν Ἀχαιῶν δῶρ ἀποαιρεῖσθαι ὅς τις σέθεν ἀντίον εἴπῃ δημοβόρος βασιλεὺς ἐπεὶ οὐτιδανοῖσιν ἀνάσσεις ἦ γὰρ ἂν, Ἀτρεΐδη, νῦν ὕστατα λωβήσαιο. ἀλλ ἔκ τοι ἐρέω καὶ ἐπὶ μέγαν ὅρκον ὀμοῦμαι ναὶ μὰ τόδε σκῆπτρον, τὸ μὲν οὔ ποτε φύλλα καὶ ὄζους φύσει, ἐπεὶ δὴ πρῶτα τομὴν ἐν ὄρεσσι λέλοιπεν, οὐδ ἀναθηλήσει περὶ γάρ ῥά ἑ χαλκὸς ἔλεψε φύλλά τε καὶ φλοιόν νῦν αὖτέ μιν υἷες Ἀχαιῶν ἐν παλάμῃς φορέουσι δικασπόλοι, οἵ τε θέμιστας πρὸς Διὸς εἰρύαται ὃ δέ τοι μέγας ἔσσεται ὅρκος ἐρύομαι (= ῥύομαι, = ἔρυμαι, = ῥῦμαι) beschermen, redden, bewaren, onderhouden, in acht nemen, afweren ; niet te verwarren met ἐρύω - trekken. De vormen van aoristus medii en perfecti van beide verba (o.a. (ε)(ι)ρυσ(σ)αμην εἴρυμαι, voor zover niet beginnende met geaspireerde rho (ῥ) die uiteraard bij ῥύομαι horen, zijn identiek, zodat de context moet uitwijzen om welk verbum het gaat. De zaak wordt niet vereenvoudigd door het bestaan van het verbum ἐρύκω - tegenhouden, afweren ; tip: bij ἐρύκω staat de κ of ξ in alle vormen ἣ δ Οὔλυμπον δὲ βεβήκει: en zij was al op weg naar de Olympus εἰρύαται: = *εἴρυνται handhaven ; perf. med. van (ε)ρυ(ο)μαι, zie aant.

13 1 3 I L I A D O S I ἦ ποτ Ἀχιλλῆος ποθὴ ἵξεται υἷας Ἀχαιῶν 240 σύμπαντας τότε δ οὔ τι δυνήσεαι ἀχνύμενός περ χραισμεῖν, εὖτ ἂν πολλοὶ ὑφ Ἕκτορος ἀνδροφόνοιο θνήσκοντες πίπτωσι σὺ δ ἔνδοθι θυμὸν ἀμύξεις χωόμενος ὅ τ ἄριστον Ἀχαιῶν οὐδὲν ἔτισας.» Ὣς φάτο Πηλεΐδης, ποτὶ δὲ σκῆπτρον βάλε γαίῃ 245 χρυσείοις ἥλοισι πεπαρμένον, ἕζετο δ αὐτός Ἀτρεΐδης δ ἑτέρωθεν ἐμήνιε τοῖσι δὲ Νέστωρ ἡδυεπὴς ἀνόρουσε λιγὺς Πυλίων ἀγορητής, τοῦ καὶ ἀπὸ γλώσσης μέλιτος γλυκίων ῥέεν αὐδή τῷ δ ἤδη δύο μὲν γενεαὶ μερόπων ἀνθρώπων 250 ἐφθίαθ, οἵ οἱ πρόσθεν ἅμα τράφεν ἠδ ἐγένοντο ἐν Πύλῳ ἠγαθέῃ, μετὰ δὲ τριτάτοισιν ἄνασσεν ὅ σφιν ἐὺ φρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν «Ὦ πόποι ἦ μέγα πένθος Ἀχαιΐδα γαῖαν ἱκάνει ἦ κεν γηθήσαι Πρίαμος Πριάμοιό τε παῖδες 255 ἄλλοι τε Τρῶες μέγα κεν κεχαροίατο θυμῷ εἰ σφῶϊν τάδε πάντα πυθοίατο μαρναμένοιϊν, οἳ περὶ μὲν βουλὴν Δαναῶν, περὶ δ ἐστὲ μάχεσθαι. ἀλλὰ πίθεσθ ἄμφω δὲ νεωτέρω ἐστὸν ἐμεῖο ἤδη γάρ ποτ ἐγὼ καὶ ἀρείοσιν ἠέ περ ὑμῖν 260 ἀνδράσιν ὡμίλησα, καὶ οὔ ποτέ μ οἵ γ ἀθέριζον. οὐ γάρ πω τοίους ἴδον ἀνέρας οὐδὲ ἴδωμαι, οἷον Πειρίθοόν τε Δρύαντά τε ποιμένα λαῶν Καινέα τ Ἐξάδιόν τε καὶ ἀντίθεον Πολύφημον Θησέα τ Αἰγεΐδην, ἐπιείκελον ἀθανάτοισιν 265 bij vs σὺ δ ἔνδοθι θυμὸν ἀμύξεις: inwendig zul je je hart openrijten μερόπων: met heldere blik is een ingeburgerde vertaling, maar de werkelijke betekenis kennen wij niet en H. wrsch. evenmin ἴδωμαι: conj. aor. med. van ὁράω; een conjunctivus met de kracht van een futurum.

14 H O M E R I κάρτιστοι δὴ κεῖνοι ἐπιχθονίων τράφεν ἀνδρῶν κάρτιστοι μὲν ἔσαν καὶ καρτίστοις ἐμάχοντο φηρσὶν ὀρεσκῴοισι καὶ ἐκπάγλως ἀπόλεσσαν. καὶ μὲν τοῖσιν ἐγὼ μεθομίλεον ἐκ Πύλου ἐλθὼν τηλόθεν ἐξ ἀπίης γαίης καλέσαντο γὰρ αὐτοί καὶ μαχόμην κατ ἔμ αὐτὸν ἐγώ κείνοισι δ ἂν οὔ τις τῶν οἳ νῦν βροτοί εἰσιν ἐπιχθόνιοι μαχέοιτο καὶ μέν μευ βουλέων ξύνιεν πείθοντό τε μύθῳ ἀλλὰ πίθεσθε καὶ ὔμμες, ἐπεὶ πείθεσθαι ἄμεινον μήτε σὺ τόνδ ἀγαθός περ ἐὼν ἀποαίρεο κούρην, ἀλλ ἔα ὥς οἱ πρῶτα δόσαν γέρας υἷες Ἀχαιῶν μήτε σὺ Πηλείδη θελ ἐριζέμεναι βασιλῆϊ ἀντιβίην, ἐπεὶ οὔ ποθ ὁμοίης ἔμμορε τιμῆς σκηπτοῦχος βασιλεύς, ᾧ τε Ζεὺς κῦδος ἔδωκεν. εἰ δὲ σὺ καρτερός ἐσσι θεὰ δέ σε γείνατο μήτηρ, ἀλλ ὅ γε φέρτερός ἐστιν ἐπεὶ πλεόνεσσιν ἀνάσσει. Ἀτρεΐδη σὺ δὲ παῦε τεὸν μένος αὐτὰρ ἔγωγε λίσσομ Ἀχιλλῆϊ μεθέμεν χόλον, ὃς μέγα πᾶσιν ἕρκος Ἀχαιοῖσιν πέλεται πολέμοιο κακοῖο.» Τὸν δ ἀπαμειβόμενος προσέφη κρείων Ἀγαμέμνων «Ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα γέρον κατὰ μοῖραν ἔειπες ἀλλ ὅδ ἀνὴρ ἐθέλει περὶ πάντων ἔμμεναι ἄλλων, πάντων μὲν κρατέειν ἐθέλει, πάντεσσι δ ἀνάσσειν, πᾶσι δὲ σημαίνειν, ἅ τιν οὐ πείσεσθαι ὀΐω εἰ δέ μιν αἰχμητὴν ἔθεσαν θεοὶ αἰὲν ἐόντες τοὔνεκά οἱ προθέουσιν ὀνείδεα μυθήσασθαι;» 266. τράφεν: aor. indic. pass. 3de p. sing. = ἐτράφησαν φηρσὶν: Aeolische vorm voor θηρσίν προθέουσιν: dit betekent kennelijk zij staan toe, zij vergunnen ; Chantraine extrêmement déconcertante, Leaf: I see no chance but as to see the passage as hopelessly corrupt ; Kirk vindt dat overdreven, maar heeft zelf geen oplossing.

15 1 5 I L I A D O S I Τὸν δ ἄρ ὑποβλήδην ἠμείβετο δῖος Ἀχιλλεύς «Ἦ γάρ κεν δειλός τε καὶ οὐτιδανὸς καλεοίμην εἰ δὴ σοὶ πᾶν ἔργον ὑπείξομαι ὅττί κεν εἴπῃς ἄλλοισιν δὴ ταῦτ ἐπιτέλλεο, μὴ γὰρ ἔμοιγε 295 σήμαιν οὐ γὰρ ἔγωγ ἔτι σοὶ πείσεσθαι ὀΐω. ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσι χερσὶ μὲν οὔ τοι ἔγωγε μαχήσομαι εἵνεκα κούρης οὔτε σοὶ οὔτέ τῳ ἄλλῳ, ἐπεί μ ἀφέλεσθέ γε δόντες τῶν δ ἄλλων ἅ μοί ἐστι θοῇ παρὰ νηῒ μελαίνῃ 300 τῶν οὐκ ἄν τι φέροις ἀνελὼν ἀέκοντος ἐμεῖο εἰ δ ἄγε μὴν πείρησαι ἵνα γνώωσι καὶ οἷδε αἶψά τοι αἷμα κελαινὸν ἐρωήσει περὶ δουρί.» Ὣς τώ γ ἀντιβίοισι μαχεσσαμένω ἐπέεσσιν ἀνστήτην, λῦσαν δ ἀγορὴν παρὰ νηυσὶν Ἀχαιῶν 305 Πηλεΐδης μὲν ἐπὶ κλισίας καὶ νῆας ἐΐσας ἤϊε σύν τε Μενοιτιάδῃ καὶ οἷς ἑτάροισιν Ἀτρεΐδης δ ἄρα νῆα θοὴν ἅλαδε προέρυσσεν, ἐν δ ἐρέτας ἔκρινεν ἐείκοσιν, ἐς δ ἑκατόμβην βῆσε θεῷ, ἀνὰ δὲ Χρυσηΐδα καλλιπάρῃον 310 εἷσεν ἄγων ἐν δ ἀρχὸς ἔβη πολύμητις Ὀδυσσεύς. Οἳ μὲν ἔπειτ ἀναβάντες ἐπέπλεον ὑγρὰ κέλευθα, λαοὺς δ Ἀτρεΐδης ἀπολυμαίνεσθαι ἄνωγεν οἳ δ ἀπελυμαίνοντο καὶ εἰς ἅλα λύματα βάλλον, ἕρδον δ Ἀπόλλωνι τεληέσσας ἑκατόμβας ὑποβλήδην: in de rede vallend πείσεσθαι: kan vorm zijn van πείθω of van πάσχω; hier wel het laatste πείρησαι: imp. aor. med.; πειρήσαι opt. aor. act. 3de p. sing.; πειρῆσαι inf. aor. act ἐρωήσει: er zijn twee verba ἐρωέω; het ene (hier) betekent stromen, gutsen (2 x), het andere rusten en is veel frequenter ἀνστήτην λῦσαν: dualis - pluralis bij gelijkblijvend subject νῆας ἐΐσας: symmetrisch gebouwde schepen een frequente junctuur εἷσεν: causat. aor. van ἵζω - tr. doen zitten, intr. zitten; ἵζομαι/ἕζομαι - gaan zitten οἳ μὲν: de in vs. aangewezen ἐρέται.

16 H O M E R I ταύρων ἠδ αἰγῶν παρὰ θῖν ἁλὸς ἀτρυγέτοιο κνίση δ οὐρανὸν ἷκεν ἑλισσομένη περὶ καπνῷ. Ὣς οἳ μὲν τὰ πένοντο κατὰ στρατόν οὐδ Ἀγαμέμνων λῆγ ἔριδος τὴν πρῶτον ἐπηπείλησ Ἀχιλῆϊ, ἀλλ ὅ γε Ταλθύβιόν τε καὶ Εὐρυβάτην προσέειπε, τώ οἱ ἔσαν κήρυκε καὶ ὀτρηρὼ θεράποντε «Ἔρχεσθον κλισίην Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος χειρὸς ἑλόντ ἀγέμεν Βρισηΐδα καλλιπάρῃον εἰ δέ κε μὴ δώῃσιν, ἐγὼ δέ κεν αὐτὸς ἕλωμαι ἐλθὼν σὺν πλεόνεσσι τό οἱ καὶ ῥίγιον ἔσται.» Ὣς εἰπὼν προΐει, κρατερὸν δ ἐπὶ μῦθον ἔτελλε τὼ δ ἀέκοντε βάτην παρὰ θῖν ἁλὸς ἀτρυγέτοιο, Μυρμιδόνων δ ἐπί τε κλισίας καὶ νῆας ἱκέσθην, τὸν δ εὗρον παρά τε κλισίῃ καὶ νηῒ μελαίνῃ ἥμενον οὐδ ἄρα τώ γε ἰδὼν γήθησεν Ἀχιλλεύς. τὼ μὲν ταρβήσαντε καὶ αἰδομένω βασιλῆα στήτην, οὐδέ τί μιν προσεφώνεον οὐδ ἐρέοντο αὐτὰρ ὃ ἔγνω ᾗσιν ἐνὶ φρεσὶ φώνησέν τε «Χαίρετε, κήρυκες, Διὸς ἄγγελοι ἠδὲ καὶ ἀνδρῶν, ἆσσον ἴτ οὔ τί μοι ὔμμες ἐπαίτιοι ἀλλ Ἀγαμέμνων, ὃ σφῶϊ προΐει Βρισηΐδος εἵνεκα κούρης. ἀλλ ἄγε διογενὲς Πατρόκλεες ἔξαγε κούρην καί σφωϊν δὸς ἄγειν τὼ δ αὐτὼ μάρτυροι ἔστων πρός τε θεῶν μακάρων πρός τε θνητῶν ἀνθρώπων καὶ πρὸς τοῦ βασιλῆος ἀπηνέος, εἴ ποτε δ αὖτε χρειὼ ἐμεῖο γένηται ἀεικέα λοιγὸν ἀμῦναι τοῖς ἄλλοις ἦ γὰρ ὅ γ ὀλοιῇσι φρεσὶ θύει, 316. παρὰ θῖν ἁλὸς ἀτρυγέτοιο: langs het strand van de oneindige zee βασιλῆα: daarmee moet hier Achilles bedoeld zijn, ofschoon hij verder voor zover ik kan nagaan nergens βασιλεύς wordt genoemd, bovendien handelden zij met grote tegenzin en tegen hun geweten uit angst voor Agamemnon.

17 1 7 I L I A D O S I οὐδέ τι οἶδε νοῆσαι ἅμα πρόσσω καὶ ὀπίσσω, ὅππως οἱ παρὰ νηυσὶ σόοι μαχέοιντο Ἀχαιοί.» Ὣς φάτο, Πάτροκλος δὲ φίλῳ ἐπεπείθεθ ἑταίρῳ, 345 ἐκ δ ἄγαγε κλισίης Βρισηΐδα καλλιπάρῃον, δῶκε δ ἄγειν τὼ δ αὖτις ἴτην παρὰ νῆας Ἀχαιῶν ἣ δ ἀέκουσ ἅμα τοῖσι γυνὴ κίεν αὐτὰρ Ἀχιλλεὺς δακρύσας ἑτάρων ἄφαρ ἕζετο νόσφι λιασθείς, θῖν ἔφ ἁλὸς πολιῆς, ὁρόων ἐπὶ οἴνοπα πόντον 350 πολλὰ δὲ μητρὶ φίλῃ ἠρήσατο χεῖρας ὀρεγνύς «Μῆτερ ἐπεί μ ἔτεκές γε μινυνθάδιόν περ ἐόντα, τιμήν πέρ μοι ὄφελλεν Ὀλύμπιος ἐγγυαλίξαι Ζεὺς ὑψιβρεμέτης νῦν δ οὐδέ με τυτθὸν ἔτισεν ἦ γάρ μ Ἀτρεΐδης εὐρὺ κρείων Ἀγαμέμνων 355 ἠτίμησεν ἑλὼν γὰρ ἔχει γέρας αὐτὸς ἀπούρας.» Ὣς φάτο δάκρυ χέων, τοῦ δ ἔκλυε πότνια μήτηρ ἡμένη ἐν βένθεσσιν ἁλὸς παρὰ πατρὶ γέροντι 350 ἐπὶ οἴνοπα A : ἐπ ἀπείρονα Ar ἐπὶ οἴνοπα πόντον: zo goed als alle edd. lezen met Aristarchus tegen het ἐπὶ οἴνοπα πόντον der codd. ἐπ ἀπείρονα πόντον, wrsch. ten onrechte. Van der Valk heeft, naar men zou hopen eens en voor al, aangetoond dat de lezingen van Aristarchus niet berusten op kennis van betere overlevering dan wij bezitten, maar op conjecturen die de overgeleverde tekst aanpassen aan de Hellenistische smaak. Hier bijvoorbeeld is het bij de deprimerende situatie der Achaeërs niet passend bij de smaak van Aristarchus (en ons!) om de in hetzelfde vers nog grijs genoemde zee ineens wijnkleurig te noemen; ἀπείρονα lijkt dan meer op zijn plaats ook al kent en gebruikt Homerus zelf dat woord uitsluitend in combinatie met γαῖα ὄφελλεν: was verschuldigd, moest. ὀφείλω en ὀφέλλω - moeten, verschuldigd zijn. In de aor. ὄφελον, ὄφελες, ὄφελε of ὤφελον, ὤφελες, ὤφελε staat een enkele λ, in praes. en impf. hetzij -ειλ-, hetzij -ελλ-. Dit verbum niet te verwarren met het homonieme ὀφέλλω dat vermeerderen betekent en buiten praes. en imperf. (en dan dus niet te onderscheiden) slechts één aoristusvorm heeft: ὀφέλλειεν (optat.) παρὰ πατρὶ γέροντι: de vader van Thetis is Nereus, die overigens door Homerus nooit zo genoemd wordt, maar de oude man

18 H O M E R I καρπαλίμως δ ἀνέδυ πολιῆς ἁλὸς ἠΰτ ὀμίχλη, καί ῥα πάροιθ αὐτοῖο καθέζετο δάκρυ χέοντος, χειρί τέ μιν κατέρεξεν ἔπος τ ἔφατ ἔκ τ ὀνόμαζε «Τέκνον τί κλαίεις; τί δέ σε φρένας ἵκετο πένθος; ἐξαύδα, μὴ κεῦθε νόῳ, ἵνα εἴδομεν ἄμφω.» Τὴν δὲ βαρὺ στενάχων προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς «Οἶσθα τί ἤ τοι ταῦτα ἰδυίῃ πάντ ἀγορεύω; ᾠχόμεθ ἐς Θήβην ἱερὴν πόλιν Ἠετίωνος, τὴν δὲ διεπράθομέν τε καὶ ἤγομεν ἐνθάδε πάντα καὶ τὰ μὲν εὖ δάσσαντο μετὰ σφίσιν υἷες Ἀχαιῶν, ἐκ δ ἕλον Ἀτρεΐδῃ Χρυσηΐδα καλλιπάρῃον. Χρύσης δ αὖθ ἱερεὺς ἑκατηβόλου Ἀπόλλωνος ἦλθε θοὰς ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων λυσόμενός τε θύγατρα φέρων τ ἀπερείσι ἄποινα, στέμματ ἔχων ἐν χερσὶν ἑκηβόλου Ἀπόλλωνος χρυσέῳ ἀνὰ σκήπτρῳ, καὶ λίσσετο πάντας Ἀχαιούς, Ἀτρεΐδα δὲ μάλιστα δύω κοσμήτορε λαῶν. ἔνθ ἄλλοι μὲν πάντες ἐπευφήμησαν Ἀχαιοὶ αἰδεῖσθαί θ ἱερῆα καὶ ἀγλαὰ δέχθαι ἄποινα ἀλλ οὐκ Ἀτρεΐδῃ Ἀγαμέμνονι ἥνδανε θυμῷ, ἀλλὰ κακῶς ἀφίει, κρατερὸν δ ἐπὶ μῦθον ἔτελλε χωόμενος δ ὁ γέρων πάλιν ᾤχετο τοῖο δ Ἀπόλλων εὐξαμένου ἤκουσεν, ἐπεὶ μάλα οἱ φίλος ἦεν, ἧκε δ ἐπ Ἀργείοισι κακὸν βέλος οἳ δέ νυ λαοὶ θνῇσκον ἐπασσύτεροι, τὰ δ ἐπῴχετο κῆλα θεοῖο πάντῃ ἀνὰ στρατὸν εὐρὺν Ἀχαιῶν ἄμμι δὲ μάντις van de zee, een titel die hij deelt met Proteus en Forcys χειρί τέ μιν κατέρεξεν: ze streelde hem met de hand. ὀνόμαζε: noemde hem bij zijn naam, wat overigens uit letterlijk weergegeven woorden niet blijkt ἀγορεύω: conjunctivus dubitativus ἄμμι: naast ἡμεῖς, ἡμῶν, ἡμῖν, ἡμᾶς komen voor de Aeolische vormen ἄμμες (nom.), ἄμμι (dat.), ἄμμε (acc.) en ἄμμ (dat. of acc.).

19 1 9 I L I A D O S I εὖ εἰδὼς ἀγόρευε θεοπροπίας ἑκάτοιο. 385 αὐτίκ ἐγὼ πρῶτος κελόμην θεὸν ἱλάσκεσθαι Ἀτρεΐωνα δ ἔπειτα χόλος λάβεν, αἶψα δ ἀναστὰς ἠπείλησεν μῦθον ὃ δὴ τετελεσμένος ἐστί τὴν μὲν γὰρ σὺν νηῒ θοῇ ἑλίκωπες Ἀχαιοὶ ἐς Χρύσην πέμπουσιν, ἄγουσι δὲ δῶρα ἄνακτι 390 τὴν δὲ νέον κλισίηθεν ἔβαν κήρυκες ἄγοντες κούρην Βρισῆος τήν μοι δόσαν υἷες Ἀχαιῶν. ἀλλὰ σὺ εἰ δύνασαί γε περίσχεο παιδὸς ἑῆος ἐλθοῦσ Οὔλυμπον δὲ Δία λίσαι, εἴ ποτε δή τι ἢ ἔπει ὤνησας κραδίην Διὸς ἠὲ καὶ ἔργῳ. 395 πολλάκι γάρ σεο, πατρὸς ἐνὶ μεγάροισιν, ἄκουσα 393 ἑῆος A : ἑοῖο Ar περίσχεο: van περι-έχω + genit. - omvatten, beschermen. παιδὸς ἑῆος: uw voortreffelijke zoon ; dit is de lezing van A, waarbij de scholiast opmerkt: Ζηνόδοτος γράφει ἑοῖο; ἑῆος vindt men in de uitgaven van Monro-Allen, Ameis-Hentze-Cauer, Bruijn-Spoelder, ἑοῖο bij Leaf, Willcock, A.T. Murray en Mehler; op deze en nog enkele andere plaatsen is ἑοῖο verdrongen door ἑῆος omdat men niet meer begreep dat σϝος (Lat. suus, Russ. свой) oorspronkelijk niet specifiek voor de derde, maar ook voor de eerste en de tweede persoon gebruikt kon worden ἔπει: let op het accent! ὤνησας κραδίην Διὸς: jij bevoordeeld hebt het hart van Zeus, jij Zeus een plezier hebt gedaan. Prikkelend is AHC s opmerking weiß der Sprechende, was für Erinnerungen er damit wachruft? Achill bei Thetis, der Dichter bei seinen Zuhörern? Zeus en Thetis hebben een affaire gehad. Zeus wilde met Thetis trouwen. Thetis hield de boot af omdat zij van Themis heeft gehoord dat zij een zoon zal baren die sterker is dan zijn vader. Zij openbaart dit geheim aan Prometheus, die er Zeus mee chanteert en er zijn bevrijding mee afdwingt. Zeus en Poseidon besluiten dan Thetis met Peleus te laten huwen, een huwelijk waarbij alle goden aanwezig zijn. De zoon uit dit huwelijk geboren - Achilles - is inderdaad sterker dan zijn vader. ἔργῳ: das klingt recht unwahrscheinlich; aber der Dichter weiß dem Zweifel zu begegnen 401 ff. zegt AHC. Totdat het verhaal van 401 e.v. wordt opgedist zullen de toehoorders bij ἔργῳ toch wel aan het voltrekken der bijslaap gedacht hebben.

20 H O M E R I εὐχομένης ὅτ ἔφησθα κελαινεφέϊ Κρονίωνι οἴη ἐν ἀθανάτοισιν ἀεικέα λοιγὸν ἀμῦναι, ὁππότε μιν ξυνδῆσαι Ὀλύμπιοι ἤθελον ἄλλοι Ἥρη τ ἠδὲ Ποσειδάων καὶ Παλλὰς Ἀθήνη ἀλλὰ σὺ τόν γ ἐλθοῦσα θεὰ ὑπελύσαο δεσμῶν, ὦχ ἑκατόγχειρον καλέσασ ἐς μακρὸν Ὄλυμπον, ὃν Βριάρεων καλέουσι θεοί, ἄνδρες δέ τε πάντες Αἰγαίων, ὃ γὰρ αὖτε βίην οὗ πατρὸς ἀμείνων ὅς ῥα παρὰ Κρονίωνι καθέζετο κύδεϊ γαίων τὸν καὶ ὑπέδεισαν μάκαρες θεοὶ οὐδ ἔτ ἔδησαν. τῶν νῦν μιν μνήσασα παρέζεο καὶ λαβὲ γούνων αἴ κέν πως ἐθέλῃσιν ἐπὶ Τρώεσσιν ἀρῆξαι, τοὺς δὲ κατὰ πρύμνας τε καὶ ἀμφ ἅλα ἔλσαι Ἀχαιοὺς κτεινομένους, ἵνα πάντες ἐπαύρωνται βασιλῆος, γνῷ δὲ καὶ Ἀτρεΐδης εὐρὺ κρείων Ἀγαμέμνων ἣν ἄτην ὅ τ ἄριστον Ἀχαιῶν οὐδὲν ἔτισεν.» Τὸν δ ἠμείβετ ἔπειτα Θέτις κατὰ δάκρυ χέουσα «Ὤ μοι τέκνον ἐμόν, τί νύ σ ἔτρεφον αἰνὰ τεκοῦσα; αἴθ ὄφελες παρὰ νηυσὶν ἀδάκρυτος καὶ ἀπήμων ἧσθαι, ἐπεί νύ τοι αἶσα μίνυνθά περ οὔ τι μάλα δήν νῦν δ ἅμα τ ὠκύμορος καὶ ὀϊζυρὸς περὶ πάντων ἔπλεο τώ σε κακῇ αἴσῃ τέκον ἐν μεγάροισι Ἥρη τ ἠδὲ Ποσειδάων καὶ Παλλὰς Ἀθήνη: dat zijn, niet toevallig, de goden die in het actuele conflict, de strijd om Troje, aan Griekse kant staan βίην οὗ πατρὸς ἀμείνων: sterker dan zijn vader, d.w.z. dan Poseidon ὑπέδεισαν μάκαρες θεοὶ οὐδ ἔτ ἔδησαν: het woordspel was nog verwarrender in de Attische spelling van vóór 403 v.c., toen de letter E zonder onderscheid voor ε, ει en η werd gebruikt τοὺς: sc. Ἀχαιοὺς. ἔλσαι: samendringen ἵνα πάντες ἐπαύρωνται βασιλῆος: opdat allen plezier hebben van hun koning, ironisch αἰνὰ τεκοῦσα: ik, ongeluksmoeder ἔπλεο: van dit verbum moet de aoristus als praesens vertaald worden: wat in het verleden begonnen is duurt voort in het heden (geldt b.v. ook voor ἔφυν); vert. is gebleken dat je bent.

21 2 1 I L I A D O S I τοῦτο δέ τοι ἐρέουσα ἔπος Διὶ τερπικεραύνῳ εἶμ αὐτὴ πρὸς Ὄλυμπον ἀγάννιφον αἴ κε πίθηται. 420 ἀλλὰ σὺ μὲν νῦν νηυσὶ παρήμενος ὠκυπόροισι μήνι Ἀχαιοῖσιν, πολέμου δ ἀποπαύεο πάμπαν Ζεὺς γὰρ ἐς Ὠκεανὸν μετ ἀμύμονας Αἰθιοπῆας χθιζὸς ἔβη κατὰ δαῖτα, θεοὶ δ ἅμα πάντες ἕποντο δωδεκάτῃ δέ τοι αὖτις ἐλεύσεται Οὔλυμπον δέ, 425 καὶ τότ ἔπειτά τοι εἶμι Διὸς ποτὶ χαλκοβατὲς δῶ, καί μιν γουνάσομαι καί μιν πείσεσθαι ὀΐω.» Ὣς ἄρα φωνήσασ ἀπεβήσετο, τὸν δὲ λίπ αὐτοῦ χωόμενον κατὰ θυμὸν ἐϋζώνοιο γυναικὸς τήν ῥα βίῃ ἀέκοντος ἀπηύρων αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς 430 ἐς Χρύσην ἵκανεν ἄγων ἱερὴν ἑκατόμβην. οἳ δ ὅτε δὴ λιμένος πολυβενθέος ἐντὸς ἵκοντο ἱστία μὲν στείλαντο, θέσαν δ ἐν νηῒ μελαίνῃ, ἱστὸν δ ἱστοδόκῃ πέλασαν προτόνοισιν ὑφέντες καρπαλίμως, τὴν δ εἰς ὅρμον προέρεσσαν ἐρετμοῖς. 435 ἐκ δ εὐνὰς ἔβαλον, κατὰ δὲ πρυμνήσι ἔδησαν ἐκ δὲ καὶ αὐτοὶ βαῖνον ἐπὶ ῥηγμῖνι θαλάσσης, ἐκ δ ἑκατόμβην βῆσαν ἑκηβόλῳ Ἀπόλλωνι ἐκ δὲ Χρυσηῒς νηὸς βῆ ποντοπόροιο. τὴν μὲν ἔπειτ ἐπὶ βωμὸν ἄγων πολύμητις Ὀδυσσεὺς 440 πατρὶ φίλῳ ἐν χερσὶ τίθει καί μιν προσέειπεν «Ὦ Χρύση, πρό μ ἔπεμψεν ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων παῖδά τε σοὶ ἀγέμεν, Φοίβῳ θ ἱερὴν ἑκατόμβην ῥέξαι ὑπὲρ Δαναῶν ὄφρ ἱλασόμεσθα ἄνακτα, ὃς νῦν Ἀργείοισι πολύστονα κήδε ἐφῆκεν.» 445 Ὣς εἰπὼν ἐν χερσὶ τίθει, ὃ δὲ δέξατο χαίρων 433. ἱστία μὲν στείλαντο: streken de zeilen (het was er doorgaans maar één) ὑφέντες: latende vieren (het object is de mast, niet de stagtouwen).

22 H O M E R I παῖδα φίλην τοὶ δ ὦκα θεῷ κλειτὴν ἑκατόμβην ἑξείης ἔστησαν ἐΰδμητον περὶ βωμόν, χερνίψαντο δ ἔπειτα καὶ οὐλοχύτας ἀνέλοντο. τοῖσιν δὲ Χρύσης μεγάλ εὔχετο χεῖρας ἀνασχών «Κλῦθί μευ ἀργυρότοξ, ὃς Χρύσην ἀμφιβέβηκας Κίλλάν τε ζαθέην Τενέδοιό τε ἶφι ἀνάσσεις ἦ μὲν δή ποτ ἐμεῦ πάρος ἔκλυες εὐξαμένοιο, τίμησας μὲν ἐμέ, μέγα δ ἴψαο λαὸν Ἀχαιῶν ἠδ ἔτι καὶ νῦν μοι τόδ ἐπικρήηνον ἐέλδωρ ἤδη νῦν Δαναοῖσιν ἀεικέα λοιγὸν ἄμυνον.» Ὣς ἔφατ εὐχόμενος, τοῦ δ ἔκλυε Φοῖβος Ἀπόλλων. αὐτὰρ ἐπεί ῥ εὔξαντο καὶ οὐλοχύτας προβάλοντο, αὐέρυσαν μὲν πρῶτα καὶ ἔσφαξαν καὶ ἔδειραν, μηρούς τ ἐξέταμον κατά τε κνίσῃ ἐκάλυψαν δίπτυχα ποιήσαντες, ἐπ αὐτῶν δ ὠμοθέτησαν καῖε δ ἐπὶ σχίζῃς ὁ γέρων, ἐπὶ δ αἴθοπα οἶνον λεῖβε νέοι δὲ παρ αὐτὸν ἔχον πεμπώβολα χερσίν. αὐτὰρ ἐπεὶ κατὰ μῆρε κάη καὶ σπλάγχνα πάσαντο, μίστυλλόν τ ἄρα τἆλλα καὶ ἀμφ ὀβελοῖσιν ἔπειραν, ὤπτησάν τε περιφραδέως, ἐρύσαντό τε πάντα. αὐτὰρ ἐπεὶ παύσαντο πόνου τετύκοντό τε δαῖτα δαίνυντ, οὐδέ τι θυμὸς ἐδεύετο δαιτὸς ἐΐσης. αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο, κοῦροι μὲν κρητῆρας ἐπεστέψαντο ποτοῖο, νώμησαν δ ἄρα πᾶσιν ἐπαρξάμενοι δεπάεσσιν οἳ δὲ πανημέριοι μολπῇ θεὸν ἱλάσκοντο 447 κλειτὴν A : ἱερὴν Ar οὐλοχύτας ἀνέλοντο: zij pakten de offergerst (die bestond uit ongemalen, hele korrels) λοιγὸν: verderf (vs. 67) αὐέρυσαν: trokken de koppen van de offerdieren omhoog en naar achter καῖε: dat het object offervlees is, spreekt blijkbaar vanzelf. ἐπὶ σχίζῃς: op een vuur van gekloofd hout πεμπώβολα: vijftandige vorken.

23 2 3 I L I A D O S I καλὸν ἀείδοντες παιήονα, κοῦροι Ἀχαιῶν, μέλποντες ἑκάεργον ὃ δὲ φρένα τέρπετ ἀκούων. Ἦμος δ ἠέλιος κατέδυ καὶ ἐπὶ κνέφας ἦλθε, 475 δὴ τότε κοιμήσαντο παρὰ πρυμνήσια νηός. Ἦμος δ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς, καὶ τότ ἔπειτ ἀνάγοντο μετὰ στρατὸν εὐρὺν Ἀχαιῶν τοῖσιν δ ἴκμενον οὖρον ἵει ἑκάεργος Ἀπόλλων οἳ δ ἱστὸν στήσαντ ἀνά θ ἱστία λευκὰ πέτασσαν, 480 ἐν δ ἄνεμος πρῆσεν μέσον ἱστίον, ἀμφὶ δὲ κῦμα στείρῃ πορφύρεον μεγάλ ἴαχε νηὸς ἰούσης ἣ δ ἔθεεν κατὰ κῦμα διαπρήσσουσα κέλευθον. αὐτὰρ ἐπεί ῥ ἵκοντο κατὰ στρατὸν εὐρὺν Ἀχαιῶν, νῆα μὲν οἵ γε μέλαιναν ἐπ ἠπείροιο ἔρυσσαν 485 ὑψοῦ ἐπὶ ψαμάθοις, ὑπὸ δ ἕρματα μακρὰ τάνυσσαν αὐτοὶ δ ἐσκίδναντο κατὰ κλισίας τε νέας τε. Αὐτὰρ ὃ μήνιε νηυσὶ παρήμενος ὠκυπόροισι, διογενὴς Πηλῆος υἱὸς, πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς οὔτέ ποτ εἰς ἀγορὴν πωλέσκετο κυδιάνειραν 490 οὔτέ ποτ ἐς πόλεμον, ἀλλὰ φθινύθεσκε φίλον κῆρ αὖθι μένων, ποθέεσκε δ ἀϋτήν τε πτόλεμόν τε ἀνάγοντο μετὰ στρατὸν: zij staken in zee op weg naar de legerplaats ἴκμενον οὖρον ἵει: hij zond een gunstige wind ; ἵει is imperf. van ἵημι; praes. is ἱεῖ; imperat. is ἵει. Het lijkt buitengewoon verwarrend, maar is in de praktijk zelden een probleem omdat de context voldoende aanwijzingen geeft ἀνά θ ἱστία λευκὰ πέτασσαν: zij ontvouwden het witte zeil ἄνεμος πρῆσεν: de wind blies ; aor. van πρήθω - blazen στείρῃ: ἀμφὶ δὲ κῦμα στείρῃ lett. aan weerskanten een golf aan de boeg ; ἀμφὶ is hier een adverbium zich ontwikkelend tot een praepositie, of een praepositie die nog duidelijk zijn oorsprong als adverbium verraadt. στεῖρα boeg (2 x). Met de βοῦς στεῖρα, de steriele koe is geen etymologisch verband. νηὸς ἰούσης: genit. poss. bij στείρῃ, maar óók genitivus absolutus in statu nascendi ἣ δ ἔθεεν κατὰ κῦμα: het schip liep over de golf (of van de golf af); voor de toeschouwer is het alsof het schip blijft afdalen van een golf die gelijke richting en snelheid heeft als het schip.

24 H O M E R I Ἀλλ ὅτε δή ῥ ἐκ τοῖο δυωδεκάτη γένετ ἠώς, καὶ τότε δὴ πρὸς Ὄλυμπον ἴσαν θεοὶ αἰὲν ἐόντες πάντες ἅμα, Ζεὺς δ ἦρχε Θέτις δ οὐ λήθετ ἐφετμέων παιδὸς ἑοῦ, ἀλλ ἥ γ ἀνεδύσετο κῦμα θαλάσσης. ἠερίη δ ἀνέβη μέγαν οὐρανὸν Οὔλυμπόν τε. εὗρεν δ εὐρύοπα Κρονίδην ἄτερ ἥμενον ἄλλων ἀκροτάτῃ κορυφῇ πολυδειράδος Οὐλύμποιο καί ῥα πάροιθ αὐτοῖο καθέζετο, καὶ λάβε γούνων σκαιῇ, δεξιτερῇ δ ἄρ ὑπ ἀνθερεῶνος ἑλοῦσα λισσομένη προσέειπε Δία Κρονίωνα ἄνακτα «Ζεῦ πάτερ εἴ ποτε δή σε μετ ἀθανάτοισιν ὄνησα ἢ ἔπει ἢ ἔργῳ, τόδε μοι κρήηνον ἐέλδωρ τίμησόν μοι υἱὸν ὃς ὠκυμορώτατος ἄλλων ἔπλετ ἀτάρ μιν νῦν γε ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων ἠτίμησεν ἑλὼν γὰρ ἔχει γέρας αὐτὸς ἀπούρας. ἀλλὰ σύ πέρ μιν τῖσον, Ὀλύμπιε, μητίετα Ζεῦ τόφρα δ ἐπὶ Τρώεσσι τίθει κράτος ὄφρ ἂν Ἀχαιοὶ υἱὸν ἐμὸν τίσωσιν ὀφέλλωσίν τέ ἑ τιμῇ.» Ὣς φάτο τὴν δ οὔ τι προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς, ἀλλ ἀκέων δὴν ἧστο Θέτις δ ὡς ἥψατο γούνων ὣς ἔχετ ἐμπεφυυῖα, καὶ εἴρετο δεύτερον αὖτις «Νημερτὲς μὲν δή μοι ὑπόσχεο καὶ κατάνευσον ἢ ἀπόειπ, ἐπεὶ οὔ τοι ἔπι δέος, ὄφρ ἐῢ εἰδέω, ὅσσον ἐγὼ μετὰ πᾶσιν ἀτιμοτάτη θεός εἰμι.» Τὴν δὲ μέγ ὀχθήσας προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς 497. ἠερίη: vroeg in de morgen ; zoals zeer vaak in het Grieks wordt hier een temporele praedicatieve gedachte uitgedrukt door een attributieve bepaling πολυδειράδος Οὐλύμποιο: de Olympus met vele bergruggen (of toppen?); het woord πολυδειράς alleen in deze formulaire wending ἔπλετ : is ondanks het tempus, zie aant. bij vs ὀφέλλωσίν: zie aant. bij vs ὡς ἥψατο γούνων: zoals ze hem bij de knieën had gepakt ὣς ἔχετ ἐμπεφυυῖα: zó hield ze hem vast in een omhelzing.

25 2 5 I L I A D O S I «Ἦ δὴ λοίγια ἔργ, ὅ τέ μ ἐχθοδοπῆσαι ἐφήσεις Ἥρῃ, ὅτ ἄν μ ἐρέθῃσιν ὀνειδείοις ἐπέεσσιν ἣ δὲ καὶ αὔτως μ αἰεὶ ἐν ἀθανάτοισι θεοῖσι 520 νεικεῖ, καί τέ μέ φησι μάχῃ Τρώεσσιν ἀρήγειν. ἀλλὰ σὺ μὲν νῦν αὖτις ἀπόστιχε μή σε νοήσῃ Ἥρη ἐμοὶ δέ κε ταῦτα μελήσεται ὄφρα τελέσσω εἰ δ ἄγε τοι κεφαλῇ κατανεύσομαι, ὄφρα πεποίθῃς τοῦτο γὰρ ἐξ ἐμέθεν γε μετ ἀθανάτοισι μέγιστον 525 τέκμωρ οὐ γὰρ ἐμὸν παλινάγρετον οὐδ ἀπατηλὸν οὐδ ἀτελεύτητον ὅ τί κεν κεφαλῇ κατανεύσω.» Ἦ καὶ κυανέῃσιν ἐπ ὀφρύσι νεῦσε Κρονίων ἀμβρόσιαι δ ἄρα χαῖται ἐπεῤῥώσαντο ἄνακτος κρατὸς ἀπ ἀθανάτοιο μέγαν δ ἐλέλιξεν Ὄλυμπον. 530 Τώ γ ὣς βουλεύσαντε διέτμαγεν ἣ μὲν ἔπειτα εἰς ἅλα ἆλτο βαθεῖαν ἀπ αἰγλήεντος Ὀλύμπου, Ζεὺς δὲ ἑὸν πρὸς δῶμα θεοὶ δ ἅμα πάντες ἀνέσταν ἐξ ἑδέων σφοῦ πατρὸς ἐναντίον οὐδέ τις ἔτλη μεῖναι ἐπερχόμενον, ἀλλ ἀντίοι ἔσταν ἅπαντες. 535 ὣς ὃ μὲν ἔνθα καθέζετ ἐπὶ θρόνου οὐδέ μιν Ἥρη ἠγνοίησεν ἰδοῦσ ὅτι οἱ συμφράσσατο βουλὰς 522 σε Α : τι Ar λοίγια ἔργ : het is een verderfelijke gang van zaken. ὅ τέ μ ἐχθοδοπῆσαι ἐφήσεις Ἥρῃ: dat je mij ertoe zult brengen mij vijandig te gedragen ten opzichte van Hera ὅτ ἄν μ ἐρέθῃσιν: wanneer zij mij tart ; ἐρέθῃσιν i.p.v. ἐρέθῃ is een bij H. frequente uitgang van de conj. derde pers ἀπόστιχε μή σε νοήσῃ: ga terug opdat Hera niet merkt dat je hier bent geweest παλινάγρετον: herroepbaar. ἀπατηλὸν: misleidend ἀτελεύτητον: onvervuld, onvoltooid ἦ: zo sprak hij διέτμαγεν: aor. pass., gingen uiteen. διατμήγω - doorsnijden ἀπ αἰγλήεντος Ὀλύμπου: vanaf de stralende Olympus ; αἰγλήεις - stralend (3 x) ἀντίοι ἔσταν ἅπαντες: kwamen hem allen tegemoet, zo te vertalen al staat het er strikt genomen niet ἠγνοίησεν: bij Homerus is ἀγνοέω geworden tot ἀγνοιέω, omdat anders veel vormen

26 H O M E R I ἀργυρόπεζα Θέτις θυγάτηρ ἁλίοιο γέροντος. αὐτίκα κερτομίοισι Δία Κρονίωνα προσηύδα «Τίς δ αὖ τοι, δολομῆτα θεῶν, συμφράσσατο βουλάς; αἰεί τοι φίλον ἐστὶν ἐμεῦ ἀπὸ νόσφιν ἐόντα κρυπτάδια φρονέοντα δικαζέμεν οὐδέ τί πώ μοι πρόφρων τέτληκας εἰπεῖν ἔπος ὅττι νοήσῃς.» Τὴν δ ἠμείβετ ἔπειτα πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε «Ἥρη μὴ δὴ πάντας ἐμοὺς ἐπιέλπεο μύθους εἰδήσειν χαλεποί τοι ἔσοντ ἀλόχῳ περ ἐούσῃ ἀλλ ὃν μέν κ ἐπιεικὲς ἀκουέμεν οὔ τις ἔπειτα οὔτε θεῶν πρότερος τὸν εἴσεται οὔτ ἀνθρώπων ὃν δέ κ ἐγὼν ἀπάνευθε θεῶν ἐθέλωμι νοῆσαι μή τι σὺ ταῦτα ἕκαστα διείρεο μηδὲ μετάλλα.» Τὸν δ ἠμείβετ ἔπειτα βοῶπις πότνια Ἥρη «Αἰνότατε Κρονίδη ποῖον τὸν μῦθον ἔειπες; 549 ἐθέλωμι coni. Hermann : ἐθέλοιμι A. moeilijk metrisch inpasbaar zouden zijn. συμφράσσατο βουλὰς: beraamde samen met... plannen κερτομίοισι: sc. ἐπέεσσιν met honende woorden δικαζέμεν: vonnissen, maar, algemener, ook (zoals hier) beslissen εἰπεῖν ἔπος ὅττι νοήσῃς: zeggen wat je bedacht hebt ὃν: sc. μῦθον ἐθέλωμι: conjectuur van Hermann voor het ἐθέλοιμι van alle MSS (met uitz van 2 aan Hermann niet bekende 14de eeuwse MSS), op grond van het scholion bij Θ 23 ἐθέλοιμι, Ἀρίσταρχος ἐθέλωμι. Bruijn & Spoelder is de enige mij bekende gedrukte editie die de door Leaf defensable geachte lezing van de nagenoeg unanieme ME-overlevering handhaaft. De conjunctivus-vorm ἐθέλωμι i.p.v. ἐθέλω is enigszins curieus en vermoedelijk gecreëerd om voor de 1ste pers. een pendant te hebben van ἐθέλῃσι naast ἐθέλῃ. Zelf zou ik voor ἐθέλοιμι kiezen op grond van mijn overtuiging dat de lezingen van de Venetus, kennelijke misslagen buiten beschouwing gelaten, eigenlijk altijd superieur zijn aan variae lectiones van Aristarchus. Zie M.H.A.L.M. van der Valk, Researches on the Text and Scholia of the Iliad, Leiden 1965 en G.S. Kirk, The Iliad, A commentary, Vol. 1, Cambridge 1985, p. 43.

27 2 7 I L I A D O S I καὶ λίην σε πάρος γ οὔτ εἴρομαι οὔτε μεταλλῶ, ἀλλὰ μάλ εὔκηλος τὰ φράζεαι ἅσσ ἐθέλῃσθα. νῦν δ αἰνῶς δείδοικα κατὰ φρένα μή σε παρείπῃ 555 ἀργυρόπεζα Θέτις θυγάτηρ ἁλίοιο γέροντος ἠερίη γὰρ σοί γε παρέζετο καὶ λάβε γούνων τῇ σ ὀΐω κατανεῦσαι ἐτήτυμον ὡς Ἀχιλῆα τιμήσῃς, ὀλέσῃς δὲ πολέας ἐπὶ νηυσὶν Ἀχαιῶν.» Τὴν δ ἀπαμειβόμενος προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς 560 «Δαιμονίη αἰεὶ μὲν ὀΐεαι οὐδέ σε λήθω πρῆξαι δ ἔμπης οὔ τι δυνήσεαι, ἀλλ ἀπὸ θυμοῦ μᾶλλον ἐμοὶ ἔσεαι τὸ δέ τοι καὶ ῥίγιον ἔσται. εἰ δ οὕτω τοῦτ ἐστὶν ἐμοὶ μέλλει φίλον εἶναι ἀλλ ἀκέουσα κάθησο, ἐμῷ δ ἐπιπείθεο μύθῳ, 565 μή νύ τοι οὐ χραίσμωσιν ὅσοι θεοί εἰσ ἐν Ὀλύμπῳ ἆσσον ἰόνθ, ὅτε κέν τοι ἀάπτους χεῖρας ἐφείω.» Ὣς ἔφατ ἔδεισεν δὲ βοῶπις πότνια Ἥρη, καί ῥ ἀκέουσα καθῆστο ἐπιγνάμψασα φίλον κῆρ ὄχθησαν δ ἀνὰ δῶμα Διὸς θεοὶ Οὐρανίωνες 570 τοῖσιν δ Ἥφαιστος κλυτοτέχνης ἦρχ ἀγορεύειν μητρὶ φίλῃ ἐπίηρα φέρων λευκωλένῳ Ἥρῃ «Ἦ δὴ λοίγια ἔργα τάδ ἔσσεται οὐδ ἔτ ἀνεκτά, 553. πάρος: bij een verleden tijd vroeger, bij een tegenwoordige tijd anders, overigens εὔκηλος: = ἕκηλος rustig, ongestoord. ἐθέλῃσθα: naast de conjunctivusvormen ἐθέλω ἐθέλῃς ἐθέλῃ vindt men ἐθέλωμι ἐθέλῃσθα ἐθέλῃσι; zie aant. op vs δείδοικα: < δέδϝοικα, uitval van ϝ gecompenseerd door verlenging in voorafgaande lettergreep, Attisch δέδοικα ὀΐεαι: heb je vermoedens, (voorgevoel, verdenking) πρῆξαι δ ἔμπης: daadwerkelijk iets bereiken evenwel. ἀπὸ θυμοῦ: ἀπὸ θυμοῦ εἴναι tegenstaan ἆσσον ἰόνθ : με ἆσσον ἰόντα wanneer ik naderbij kom ἐπιγνάμψασα φίλον κῆρ: haar hart bedwingend, eig. ombuigend ὄχθησαν: dit is de lezing van de Venetus, door vrijwel alle edd. gevolgd, zodat Bruijn & Spoelders ὤχθησαν (met enkele MSS) verbaast.

28 H O M E R I εἰ δὴ σφὼ ἕνεκα θνητῶν ἐριδαίνετον ὧδε, ἐν δὲ θεοῖσι κολῳὸν ἐλαύνετον οὐδέ τι δαιτὸς ἐσθλῆς ἔσσεται ἦδος, ἐπεὶ τὰ χερείονα νικᾷ. μητρὶ δ ἐγὼ παράφημι καὶ αὐτῇ περ νοεούσῃ πατρὶ φίλῳ ἐπίηρα φέρειν Διί, ὄφρα μὴ αὖτε νεικείῃσι πατήρ, σὺν δ ἡμῖν δαῖτα ταράξῃ. εἴ περ γάρ κ ἐθέλῃσιν Ὀλύμπιος ἀστεροπητὴς ἐξ ἑδέων στυφελίξαι ὃ γὰρ πολὺ φέρτατός ἐστιν. ἀλλὰ σὺ τὸν ἐπέεσσι καθάπτεσθαι μαλακοῖσιν αὐτίκ ἔπειθ ἵλαος Ὀλύμπιος ἔσσεται ἡμῖν.» Ὣς ἄρ ἔφη καὶ ἀναΐξας δέπας ἀμφικύπελλον μητρὶ φίλῃ ἐν χειρὶ τίθει καί μιν προσέειπε «Τέτλαθι μῆτερ ἐμή, καὶ ἀνάσχεο κηδομένη περ, μή σε φίλην περ ἐοῦσαν ἐν ὀφθαλμοῖσιν ἴδωμαι θεινομένην, τότε δ οὔ τι δυνήσομαι ἀχνύμενός περ χραισμεῖν ἀργαλέος γὰρ Ὀλύμπιος ἀντιφέρεσθαι ἤδη γάρ με καὶ ἄλλοτ ἀλεξέμεναι μεμαῶτα ῥῖψε ποδὸς τετάγων ἀπὸ βηλοῦ θεσπεσίοιο, πᾶν δ ἦμαρ φερόμην, ἅμα δ ἠελίῳ καταδύντι κάππεσον ἐν Λήμνῳ, ὀλίγος δ ἔτι θυμὸς ἐνῆεν ἔνθά με Σίντιες ἄνδρες ἄφαρ κομίσαντο πεσόντα.» Ὣς φάτο, μείδησεν δὲ θεὰ λευκώλενος Ἥρη, μειδήσασα δὲ παιδὸς ἐδέξατο χειρὶ κύπελλον 575. ἐν δὲ θεοῖσι κολῳὸν ἐλαύνετον: en jullie gekrakeel ( ) veroorzaken onder de goden ἦδος: genot εἴ περ γάρ κ ἐθέλῃσιν Ὀλύμπιος: want als de Olympiër zou willen... ; deze protasis wordt niet gevolgd door een apodosis, want wat er dan zou gebeuren kun je zelf wel bedenken ἵλαος: in het Attisch door metathesis quantitatum ἵλεως θεινομένην: geslagen wordende ἀπὸ βηλοῦ θεσπεσίοιο: vanaf de ontzagwekkende (eig. goddelijke) drempel Σίντιες: Sintiërs, een Thracische stam op Lemnos. De naam is wrsch. etymologisch verwant aan σίνομαι - schaden. Er is geen verband met Roma en Sinti.

29 2 9 I L I A D O S I αὐτὰρ ὃ τοῖς ἄλλοισι θεοῖς ἐνδέξια πᾶσιν οἰνοχόει γλυκὺ νέκταρ ἀπὸ κρητῆρος ἀφύσσων ἄσβεστος δ ἄρ ἐνῶρτο γέλως μακάρεσσι θεοῖσιν ὡς ἴδον Ἥφαιστον διὰ δώματα ποιπνύοντα. 600 Ὣς τότε μὲν πρόπαν ἦμαρ ἐς ἠέλιον καταδύντα δαίνυντ, οὐδέ τι θυμὸς ἐδεύετο δαιτὸς ἐΐσης, οὐ μὲν φόρμιγγος περικαλλέος ἣν ἔχ Ἀπόλλων, Μουσάων θ αἳ ἄειδον ἀμειβόμεναι ὀπὶ καλῇ. Αὐτὰρ ἐπεὶ κατέδυ λαμπρὸν φάος ἠελίοιο, 605 οἳ μὲν κακκείοντες ἔβαν οἶκον δὲ ἕκαστος, ἧχι ἑκάστῳ δῶμα περικλυτὸς ἀμφιγυήεις Ἥφαιστος ποίησεν ἰδυίῃσι πραπίδεσσι Ζεὺς δὲ πρὸς ὃν λέχος ἤϊ Ὀλύμπιος ἀστεροπητής, ἔνθα πάρος κοιμᾶθ ὅτε μιν γλυκὺς ὕπνος ἱκάνοι 610 ἔνθα καθεῦδ ἀναβάς, παρὰ δὲ χρυσόθρονος Ἥρη ἐνδέξια: van links naar rechts, rechtsom, wat wij tegenwoordig zouden noemen met de klok mee κακκείοντες: om te gaan slapen ; dit part. praes. heeft, als ware het een part. fut., altijd finale betekenis.