«Όλα πρέπει να αλλάξουν για να μην αλλάξει τίποτα» ΓΑΛΛΙΑ: ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ του Jean-Claude Paye

Transcript

1 «Όλα πρέπει να αλλάξουν για να μην αλλάξει τίποτα» ΓΑΛΛΙΑ: ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ του Jean-Claude Paye Η υποψηφιότητα του Εμμανουέλ Μακρόν δεν αποβλέπει στον σχηματισμό ενός νέου κόμματος, του κόμματος των «Δημοκρατικών», ενώπιον των «Ρεπουμπλικανών», όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αφορά περισσότερο την δημιουργία ενός κινηματισμού άνευ αντικειμένου που θα επιτρέπει τη διατήρηση των συμφερόντων της άρχουσας τάξης. «Εμπρός!» λοιπόν προς τη διάλυση της Γαλλικής Δημοκρατίας μέσα στην καταναλωτική παγκοσμιοποίηση. Εμμανουέλ Μακρόν: η χλιαρή Επανάσταση Η δήλωση του Εμμανουέλ Μακρόν, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως «αντι-συστημικό» υποψήφιο, προκάλεσε έκπληξη στους Γάλλους ε- πειδή τo 2012 είχε διοριστεί γενικός γραμματέας από τη γαλλική κυβέρνηση και μετέπειτα, το 2014, διετέλεσε υπουργός Οικονομίας, Βιομηχανίας και Ψηφιακής Πολιτικής στην δεύτερη κυβέρνηση του Μανουέλ Βαλς. Εξάλλου, παραιτήθηκε από αυτήν την τελευταία του θέση ακριβώς για να μπορέσει να έχει το πεδίο ελεύθερο και να θέσει υποψηφιότητα για τις προεδρικές εκλογές. Ωστόσο, ο αυτοπροσδιορισμός αυτός σηματοδοτεί κάτι σημαντικό για την εξέλιξη της πολιτικής δομής. Απόδειξη δε αυτού αποτελεί το γεγονός ότι ο Εμμανουέλ Μακρόν διαχωρίζεται από το σύστημα των πολιτικών κομμάτων ως τρόπο διακυβέρνησης της χώρας. Ωστόσο, αυτή η αποστασιοποίησή του από τα υπάρχοντα καθιερωμένα κόμματα, δεν τον κά- 1

2 νει έναν αντι-συστημικό υποψήφιο, γιατί το «σύστημα» που εγκαθιδρύεται δεν είναι πλέον εκείνο των κόμματων, αλλά εκείνο της άμεσης πολιτικής διακυβέρνησης των εθνικών Κρατών από τους κυρίαρχους οικονομικούς παράγοντες και τις διεθνείς πολιτικές δομές. Εξάλλου η παρέμβαση του «αντι-συστήματος» απαντάται όλο και περισσότερο κατά τη διεξαγωγή των γαλλικών εκλογών. Το ίδιο σενάριο που είχε ξεκινήσει από τον Φρανσουά Ολάντ επαναλαμβάνεται, μια υποψηφιότητα η οποία εμφανίζεται καταρχάς ως πρόωρη, έπειτα η απροσδόκητη εκκαθάριση του ανταγωνιστή του, του Ντομινίκ Στρος Καν, εναντίον του οποίου δεν είχε καμία τύχη. Αυτή τη φορά πρόκειται για τον υποψήφιο της δεξιάς Φρανσουά Φιγιόν, πολύ μεγάλο φαβορί των προεδρικών εκλογών, που είδε την επιτυχία του να επηρεάζεται ξαφνικά από μια υπόθεση δήθεν πλασματικής απασχόλησης η οποία υπήρχε εδώ και δεκαετίες, αλλά η οποία ανακαλύφθηκε ξαφνικά τώρα. Και στις δύο περιπτώσεις, αυτές οι παρεμβάσεις που έκαναν την εμφάνισή τους ως από μηχανής θεός, με σκοπό την αποκατάσταση της ηθικής ή των ηθών και παρεμπιπτόντως την εκκαθάριση του πολιτικού, επαναθέτουν στον αγώνα υποψηφίους που δεν έχουν καμία διάθεση να ξεχωρίσουν, ούτε κατ ελάχιστον, από την αυτοκρατορική πολιτική. Πρόκειται για τους πιο εύπλαστους υποψηφίους που επωφελούνται από αυτές τις ενέργειες της μοίρας. Στην περίπτωση του Μακρόν, έχουμε έναν υποψήφιο τελείως «ρευστό», πλασμένο εξ ολοκλήρου από το αντι-σύστημα και τα μίντια. Ως εκ τούτου, το «αντι-σύστημα» παρουσιάζεται προπαντός ως αναδιάρθρωση εκ των άνω της πολιτικής εκπροσώπησης. Η προγραμματισμένη εκκαθάριση του Σοσιαλιστικού Κόμματος Η τοποθέτηση του υποψηφίου Μακρόν εγγράφεται σε μια ισχυρή τάση, ιδιαίτερα αισθητή στο γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, αυτή της αυτο-κατάρρευσης. Η υποψηφιότητά του έξω από το κόμμα, δεν ήταν παρά μόνο η τελευταία εκδήλωση μιας σειράς γεγονότων που δείχνουν μια εσωτερική βούληση για την εκκαθάριση αυτής της δομής. Μήπως δεν ήταν ο ίδιος Φρανσουά Ολάντ ο οποίος έλεγε ήδη από το 2015 τα εξής: «Χρειάζεται μια πράξη εκκαθάρισης. Χρειάζεται ένα χαρακίρι. Πρέπει να καταργηθεί το Σοσιαλιστικό Κόμμα για να δημιουργηθεί το Κόμμα της Προόδου». Ο πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς 2

3 είχε επίσης παρουσιαστεί ως υποστηρικτής ενός «ρεπουμπλικανικού μετώπου» υπέρ της συγχώνευσης των εκλογικών καταλόγων στις πρωτοβάθμιες περιφερειακές εκλογές όπου υπήρχε κίνδυνος να κερδίσει το Εθνικό Μέτωπο. Δεν πρέπει επομένως να προκαλεί έκπληξη η τελευταία δήλωσή του ότι θα ψηφίσει Εμμανουέλ Μακρόν, για να φράξει το δρόμο της άκρας δεξιάς. Προσκληθείς από τον Ματέο Ρένζι στη γιορτή της l Unità, ο Γάλλος πρωθυπουργός είχε δηλώσει επίσης: «Δεν υπάρχει εναλλακτική προοπτική στα αριστερά η μόνη άλλη εναλλακτική είναι το Εθνικό Μέτωπο. Αυτό είναι, και τίποτα άλλο, που πρέπει να απασχολήσει όλους τους σοσιαλιστές». Επίσης, από το μικρόφωνο του τηλεοπτικού καναλιού BFM-TV είχε πει: «Ο καθένας θα πρέπει να αναρωτηθεί: μήπως υπάρχει μια εναλλακτική πολιτική σε ό,τι κάνουμε; Ναι, υπάρχει, υπάρχει ό,τι προτείνει η ακροδεξιά». Η οργάνωση της νομιμοποίησης βασίζεται στη δαιμονοποίηση ενός πολιτικού κόμματος, του Εθνικού Μετώπου, το οποίο όμως έχει γίνει όμοιο με τα υπόλοιπα, μετά τη μεταρρύθμισή του (aggiornamento) από φασιστικό κόμμα σε όργανο του «Θαυμαστού καινούργιου κόσμου» 1. Το πρόγραμμα δεν έχει πλέον σημασία, το μόνο που μετράει είναι η ικανότητα που ισχυρίζεται ο καθένας και όπως αυτή επικυρώνεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, να αποτρέψει το Εθνικό Μέτωπο να έρθει στην εξουσία. Ο Μακρόν εγγράφεται σε αυτή την πολιτική γραμμή. Αποτελεί το σημείο κατάληξής του. Αυτή η υπόσταση τού ε- ξασφαλίζει την νομιμότητα και αφαιρεί κάθε αξιοπιστία από οποιαδήποτε άλλη υποψηφιότητα. Το τέλος του κομματικού συστήματος Η τάση της εξάλειψης του κομματικού συστήματος, ιδιαίτερα σαφής όσον αφορά το Σοσιαλιστικό Κόμμα, επαληθεύεται επίσης στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, ακόμη και αν η διαδικασία της αποσύνθεσης είναι λιγότερο προηγμένη και χρειάστηκε εξωτερική βοήθεια μέσω της «υπόθεσης» Φιγιόν. Ωστόσο, η διαδικασία ήταν ήδη σε προχωρημένο στάδιο, όπως φαίνεται από το σύστημα των «πρωτογενών» αρχαιρεσιών. 1 Από το μυθιστόρημα του Άλντους Χάξλεϋ (Σ.τ.Μ.) 3

4 Ο υποψήφιος του κόμματος δεν ορίζεται πλέον από τα μέλη του, αλλά μπορεί να εκλέγεται από όλους, και ως εκ τούτου από τα μέλη ε- νός ανταγωνιστικού κόμματος. Ο υποψήφιος δεν είναι πλέον υποψήφιος ενός κόμματος, αλλά όλων των Γάλλων, ακόμα και των αντιπάλων του. Δεν ανταγωνίζονται πλέον πολιτικές οργανώσεις, αλλά α- πλές προσωπικότητες όχι φορείς ενός προγράμματος, αλλά μιας εικόνας που διαμορφώνεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Από τη σύγκρουση των ιδεών περνάμε στον ανταγωνισμό των εικόνων. Βρισκόμαστε ενώπιον μιας νέας διαμόρφωσης του «πολιτικού σκηνικού», του χώρου της πολιτικής εκπροσώπησης. Περνάμε από ένα σύστημα οργανωμένο γύρω από ένα κυρίαρχο μαζικό κόμμα ή από μια δυαδική δομή δύο «εναλλακτικών» οργανώσεων, την αριστερά και τη δεξιά, σε μια μορφή διακυβέρνησης που εγκαταλείπει το κομματικό σύστημα και η οποία, στην πραγματικότητα, και στη ρητορική, απορρίπτει κάθε τι πολιτικό. Η κρίση της κομματικής αντιπροσώπευσης δεν αποτελεί μοναδικό φαινόμενο στο γαλλικό πολιτικό τοπίο. Υπάρχουν πολλές ιστορικές αναφορές, μεταξύ των οποίων ο βοναπαρτισμός για την ίδρυση της Δεύτερης Αυτοκρατορίας, ή, πιο πρόσφατα, για τη δημιουργία της Πέμπτης Δημοκρατίας το 1958 από τον στρατηγό Ντε Γκωλ. Ωστόσο, το τρέχον φαινόμενο είναι διαφορετικό. Και τα δύο προαναφερθέντα παραδείγματα αφορούν ένα πραξικόπημα από τα έξω ενώπιον της υφιστάμενης νομοθετικής εξουσίας. Σήμερα είμαστε μάρτυρες μιας εσωτερικής διαδικασίας αυτοδιάλυσης του συνόλου της κρατικής δομής. Αν στο παρελθόν η κρίση αντιπροσώπευσης των κομμάτων οδήγησε σε πραγματική ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, σήμερα η αύξηση των προνομίων της καταλήγει σε μια καθαρά τυπική αύξηση της ισχύος της, γιατί δεν εργάζεται πλέον για λογαριασμό της, αλλά και για λογαριασμό υπερεθνικών οργανισμών και μεσολαβητικών δομών της αυτοκρατορίας, όπως της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Συμβούλιου της Ευρώπης ή του ΝΑΤΟ. Η εθνική εκτελεστική εξουσία, με τον συνεχή βιασμό του Κοινοβουλίου, εμφανίζεται ως απλός μεσάζοντας. Ως εκ τούτου, το να μιλάμε για κρίση αντιπροσώπευσης των πολιτικών κομμάτων δεν είναι αρκετό. Δεν πρόκειται πλέον για ένα γεγο- 4

5 νός που σχετίζεται με μια συγκεκριμένη πολιτική κατάσταση, αλλά για ένα γεγονός δομικής τάξης. Υπεροχή της εικόνας Το φαινόμενο της υποψηφιότητας Μακρόν αποκαλύπτει μια μετάλλαξη στην άσκηση της κρατικής εξουσίας, ήτοι το τέλος κάθε διαμεσολάβησης της κοινωνίας των πολιτών. Τα διάφορα λόμπι υποκαθιστούν τα κόμματα. Οι μεγάλες εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να υ- περασπιστούν άμεσα τα συμφέροντά τους κατά της συντριπτικής πλειοψηφίας του πληθυσμού, χωρίς η απόφαση που θα λαμβάνεται να πάρει τη μορφή προάσπισης του συλλογικού συμφέροντος. Με άλλα λόγια, η κυρίαρχη οικονομικά και πολιτικά τάξη γίνεται και η άρχουσα τάξη, αυτή που καταλαμβάνει την πρώτη γραμμή της «πολιτικής σκηνής», του χώρου της νομιμοποίησης. Η κυρίαρχη τάξη διαχειρίζεται άμεσα τα συμφέροντά της και προωθεί ανοιχτά τους υποψηφίους της. Η διαδικασία νομιμοποίησης αυτής της διαδικασίας δεν βασίζεται πλέον στην αντιπροσώπευση αλλά στο μάρκετινγκ, η πολιτική σκηνή συμπίπτει με εκείνη των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Η υποψηφιότητα Μακρόν είναι επομένως το σύμπτωμα μιας προηγμένης καπιταλιστικής κοινωνίας, στην οποία οι κοινωνικές σχέσεις έ- χουν μεταμορφωθεί απολύτως σε σχέσεις μεταξύ πραγμάτων, μεταξύ εμπορευμάτων. Οι διαφορές που εκφράζονται από τους διάφορους υποψηφίους περιορίζονται στον ανταγωνισμό των εικόνων, στον α- νταγωνισμό των προϊόντων. Έτσι ο Μακρόν στέκεται μακράν κάθε ρητορικής. Ο καθένας ερμηνεύει όπως θέλει τα όσα ακούγονται και λέγονται. Δεν μας ζητούν να συμφωνήσουμε με μια ομιλία, αλλά να κοιτάξουμε και να συγχωνευτούμε με την εικόνα. Δεν υπάρχει χώρος πλέον για την πολιτική και την αντιπαράθεση διαφορετικών απόψεων, αλλά για την εγκατάλειψη της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής, για να προσαρμοστούμε στις μόνιμες εξελίξεις των σχέσεων της παραγωγής και της ενισχυμένης ροής των παραγωγικών δυνάμεων, δηλαδή στις απαιτήσεις, που ενισχύονται διαρκώς, της κερδοφορίας του κεφαλαίου. 5

6 «Εμπρός» προς μια «σύγχρονη-ρευστή» κοινωνία Όπως και μια απογραφή τύπου Πρεβέρ 2 δεν αποτελεί ένα πρόγραμμα, έτσι και εδώ τίποτα δεν προσδιορίζεται. Στο όνομα της αναγκαίας προσαρμογής στην «νεωτερικότητα» προωθείται η τάση της αποδοχής των πάντων, της παραίτησης από κάθε κοινωνικό κεκτημένο. Έτσι, όλες οι ελπίδες επιτρέπονται στους χορηγούς, αφού δεν τίθεται κανένα όριο εκ των προτέρων για τις μελλοντικές απαιτήσεις τους. Ο Μακρόν εγγράφεται στην ιδεολογία μιας «σύγχρονης-ρευστής κοινωνίας», όπως την σχεδίασε ο κοινωνιολόγος Zygmunt Bauman, εκείνη της μόνιμης αλλαγής, προκειμένου να προσαρμοστεί στην ρευστότητα των πραγμάτων. Έτσι, η έλλειψη εσωτερικής συνοχής του «προγράμματος» φαίνεται θετική ως δυνατότητα συνεχούς προσαρμοστικότητας, ως ρευστότητα, a priori προϋπάρχουσα στην συνείδησης των πραγμάτων, που επιτρέπει να ενσωματωθεί οποιαδήποτε μετάλλαξη. Η μεταρρύθμιση του εργατικού κώδικα που πραγματοποίησε η κυβέρνηση Ολάντ, στην οποία ο ίδιος ο Μακρόν κατείχε θέσηκλειδί, αποτελεί ένα πρώτο βήμα. Η διάρρηξη του συσχετισμού δυνάμεων και της δυνατότητας αντίστασης των εργαζομένων αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη μιας μόνιμης προσαρμοστικότητας των εργαζομένων στις απαιτήσεις των εργοδοτών. Ο Εμμανουέλ Μακρόν δεν συνεχίζει μόνο το έργο της απερχόμενης κυβέρνησης, αλλά το διευρύνει, δίνοντάς του την πραγματική του διάσταση, αυτή της «ρευστής κοινωνίας». Η τελευταία χαρακτηρίζεται από την απουσία συγκεκριμένου σχεδίου, εκτός από το ότι θα κυβερνήσει με πραγματιστικό τρόπο. Αυτό το είδος της κυβερνησιμότητας δεν μπορεί παρά να δώσει ακόμη μεγαλύτερη θέση στους «ειδικούς-εμπειρογνώμονες», ενισχύοντας την ήδη ισχυρή τάση διαχείρισης των δημοσίων υποθέσεων με διατάγματα και με τη χρήση της διαδικασίας του άρθρου 49/3 3, που ήδη χρησιμοποιήθηκε ευρέως από την απερχόμενη κυβέρνηση. 2 Αναφορά στο ποίημα Inventaire του Jacques Prévert (Σ.τ.Μ.) 3 Το άρθρο 49, παράγραφος 3 του Συντάγματος, όσον αφορά την αποκαλούμενη «δέσμευση ευθύνης», επιτρέπει στην κυβέρνηση να περάσει το κείμενο που παρουσιάζει χωρίς ψηφοφορία, υπό τη κάλυψη της απόρριψης της πρότασης μομφής που η αντιπολίτευση πρέπει να καταθέσει τύποις, με ελάχιστη ελπίδα επιτυχίας. 6

7 Εδώ λοιπόν, η εναλλακτική, το «εκτός συστήματος» περιορίζεται σε μια ισχυριζόμενη ικανότητα προσαρμοστικότητας σε κάθε κοινωνική μετάλλαξη, όποια κι αν είναι αυτή. Η εκφραζόμενη ρευστότητα αντικατοπτρίζεται στο ίδιο το όνομα της κίνησης του «Εμπρός!», μια διαταγή που δεν διευκρινίζει προς τα πού κατευθύνεται, αλλά που μας λέει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε κάθε αντίσταση ενάντια στην οικονομική-πολιτική μηχανή. Jean-Claude Paye, La fin du système des partis, Réseau Voltaire, Βρυξέλλες, 28 Απριλίου Πηγή: Mετάφραση: Αθηνά 7