ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Ι ΑΣΚΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Καθηγητής: Α.Γ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Επ.καθηγητής: Σ. ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΜΑ: ΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΡΑΦΑΗΛΙΑ-ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΜ:

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Γενική και θεσµική εφαρµογή 3 2.Τα συνταγµατικά δικαιώµατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση Τα συνταγµατικά δικαιώµατα στα Ελληνικά Συντάγµατα Ο ιδιωτικός βίος.5 4.1Ιδιωτικός βίος και ΜΜΕ Τα δηµόσια πρόσωπα (public persons).9 4.3Τα όρια µεταξύ ελευθερίας και ασφάλειας, δηµόσιου και ιδιωτικού Τύπος και προσωπικότητα Περιεχόµενα και όρια του δικαιώµατος της προσωπικότητας Συναλλακτικές υποχρεώσεις του Τύπου Ο παράνοµος χαρακτήρας προσβολής της προσωπικότητας.14 6.Η προσβολή της τιµής κατά το άρθρο 367 ΠΚ Η χρήση καµερών σε δηµόσιους χώρους Νοµολογία Συµπέρασµα ,Περίληψη Summary Βιβλιογραφία 56 1.Γενική και θεσµική εφαρµογή 2

3 Αα.Γενική σχέση.οριοθετήσεις Γενικές ρήτρες:και οι ελευθερίες του τύπου υπόκειται στις γενικές συνταγµατικές οριοθετήσεις.ο τύπος δεν είναι ασφαλώς υπεράνω του συντάγµατος και των νόµων. Υπόκειται καταρχήν στη γενική αρχή της νοµιµότητας κατά το άρθρο 5 παρ.1. Κατά την άσκηση της ελευθερίας του τύπου πρέπει να τηρείται το Σύνταγµα και οι σύµφωνοι προς αυτό νόµοι.η άσκηση της ελευθερίας του τύπου δεν επιτρέπει προσβολή των δικαιωµάτωντων άλλων. Ιδιαίτερα ο σεβασµός της προσωπικότητας έχει µεγάλη σηµασία. Απαραίτητη είναι η τήρηση της γενικής ρήτρας των χρηστών ηθών κυρίως µε την έννοια της τήρησης του καθήκοντος αληθείας και της «έντιµης συµπεριφοράς» ώστε να αποφεύγονται παραβιάσεις των δικαιωµάτων των άλλων. Η τήρηση των νόµων: Το άρθρο 14 παρ.1 επιτρέπει στιν καθένα να διαδίδει τουσ στοχασµούς του τηρώντας τους νόµους του κράτους. Επιβάλλει δηλαδή ρητά την υποχρέωση τήρησης των νόµων, την τήρηση της αρχής νοµιµότητας. Η γενική οριοθέτηση της αρχής της νοµιµότητας, που προκύπτει απ το άρθρο 5 παρ.1 επαναλαµβάνεται στο άρθρο 14 παρ.1. Η επανάληψη αυτή που δίνει έµφαση στην τηρηση των νόµων του κράτους δεν προσθέτει κάτι από άποψη ουσιαστικής ρύθµισης. Όσον αφορά την προς τους φορείς κατεύθυνσή της η γενική ρήτρα της νοµιµότητας θα ίσχυε ούτως ή άλλως, έστω δηλαδή και αν δεν επαναλαµβανόταν στο άρθρο 14 παρ.1. Η άσκηση των δικαιωµάτων του τύπου, όπως άλλωστε η άσκηση οπουδήποτε άλλου δικαιώµατος δεν παρέχει και εξουσία παραβίασης των νόµων. Όσο αφορά την προς τον νοµοθέτη κατεύθυνσή της, τίθεται το ερώτηµα, αν η ρήτρα αυτή έχει πρόσθετη ρυθµιστική βαρύτητα και συγκεκριµένα αν επιτρέπει την εισαγωγή περιορισµών. Καταρχήν και εν προκειµένω όπως άλλωστε σε κάθε άλλο πεδίο, ο κοινός νοµοθέτης µπορεί να επέµβει βάσει της γενικής νοµοθετικής του αρµοδιότητας και να ρυθµίσει διάφορα θέµατα. Οι νοµοθετικές αυτές ρυθµίσεις οφείλουν ασφαλώς να είναι µέσα στα όρια του Συντάγµατος.Απλή επανάληψη της γενικής ρήτρας δεν παρέχει στον κοινό νοµοθέτη εξουσία εισαγωγής περιορισµών. Και στη συγκεκριµένη περίπτωση υπάρχει απλή επανάληψη της γενικής ρήτρας της αρχής της νοµιµότητας και όχι εξουσιοδότηση εισαγωγής περιορισµών. Το καθήκον αληθείας: Ρύθµιση που µε ιδιαίτερη ένταση αφορά τον τύπο. Αποτελεί το καθήκον αληθείας. εν πρόκειται για περιορισµό της ελευθερίας του τύπου, η οποία δεν είναι ελευθερία δηµοσίευσης ψευδών ειδήσεων και πληροφοριών. Η ελευθερία του τύπου δεν είναι ελευθερία στο ψεύδος, δεν είναι ελευθερία παραποίησης της αλήθειας. Όπως προκύπτει µε σαφήνεια από τη διάταξη του άρθρου 14 παρ.5, ο συντακτικός νοµοθέτης καθιερώνει την αρχή της αλήθειας ως αντικείµενο κανόνα δικαίου από τον οποίο απορρέει το καθήκον αληθείας του τύπου, η σχετική του ευθύνη αλλά και οι σχετικές αξιώσεις των θιγοµένωναπό ανακριβή δηµοσιεύµατα. Συνιστά εποµένως η αρχή 3

4 της αλήθειας ειδική οριοθέτηση, που αφορά τον τύπο. Από το συνταγµατικό καθήκον αληθείας προκύπτει η υποχρέωση του δηµοσιογράφου να ελέγχει τις πληροφορίες που περιέρχονται σε αυτόν. Η ταχύτητα της σύγχρονης ζωής και του τύπου ειδικότερα δεν αφήνει περιθώρια διεξοδικού ελέγχου, επιβάλλει όµως την τήρηση ορισµένων βασικών κανόνων η τήρηση των οποίων περιέχει την prima facie αξιολόγηση τους ως προς την αλήθεια του περιεχοµένου τους.η τήρηση των κανόνων αυτών αποκτά ακόµα µεγαλύτερη σηµασία από το γεγονός οτι η δια του τύπου προσβολή είναι ιδιαίτερα αποτελεσµατική και µπορεί να επιφέρει καίρια πλήγµατα στο θιγόµενο. Επανόρθωση ανακριβειών: Με σκοπό την προστασία των θιγόµενων από τα ανακριβή σηµοσιεύµατα ο συνατκτικός νοµοθέτης του 1975/86 ανέθετε στον κοινό νοµοθέτη να ρυθµίσει την επανόρθωση ανακριβών δηµοσιευµάτων. Όπως ανέφερε η σχετική συνταγµατική διάταξη του άρθρου 14 παρ.5 νόµος ορίζει τον τρόπο µε τον οποίο γίνεται δια του τύπου η πλήρης επανόρθωση ανακριβών δηµοσιευµάτων. Η διάταξη αυτή αντικαταστάθηκε µε την τελευταία αναθεώρηση.η δια του τύπου επανόρθωση δεν αποτελεί περιορισµό της ελευθερίας του τύπου, ούτε «ποινή» αλλά µέτρο αναγκαίο για την αποκατάσταση της αντικειµενικής αλήθειας. 2.Τα συνταγµατικά δικαιώµατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η εξέλιξη των Ευρωπαίκων κοινοτήτων έχει καταστήσει αναγκαία την προστασία των ατοµικών ελευθεριών στο πλαίσιο του κοινοτικού δικαίου. Ήδη από το 1976 η Επιτροπή διακήρυξε σε σχετική έκθεσή της, ότι η κωδικοποίηση των ατοµικών δικαιωµάτων ανήκει στις προθέσεις της. Στις 12 Απριλίου 1989 το ευρωπαϊκο κοινοβούλιο ψήφισε «ιακήρυξη θεµελιωδών δικαιωµάτων και ελευθεριών». Η διακήρυξη που αποτελείται από 28 άρθρα, δεν έχει νοµική δεσµευτικότητα.το ζήτηµα της διεθνούς προστασίας των θεµελιωδών δικαιωµάτων τίθεται σε νέα βάση ύστερα από την υιοθέτηση του Χάρτη των θεµελιωδών ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον εκέµβριο του 2000 στη Σύνοδο Κορυφής στη Νίκαια της Γαλλίας. Η µεταρρυθµιστική Συνθήκη της Λισσαβόνας ( εκέµβριος του 2007) υιοθετεί µε τη µορφή πρωτοκόλλου τον Χάρτη Θεµελιωδών ικαιωµάτων όπως ενσωµατώθηκε στο σχέδιο της συνταγµατικής συνθήκης.έτσι µετά την κύρωση της µεταρρυθµιστικής Συνθήκης από τα κράτη- µέλη ο Χάρτης αυτός θα έχει πλήρη νοµική ισχύ. ( ηµητρόπουλος Ανδρεάς, Συνταγµατικά δικαιώµατα γενικό µερος, Σάκκουλας, 2005 Αθήνα) 3.Τα συνταγµατικά ικαιώµατα στα Ελληνικά Συντάγµατα 4

5 Το Σ του Άστρους (1823) περιέχει ιδιαίτερο κεφάλαιο µε τον τίτλο «Περί των Πολιτικών ικαιωµάτων των Ελλήνων», µε το οποίο παρέχεται πληρέστερη συνταγµατική προστασία, σε σχέση µε το Σ της Επιδαύρου (1822). Εκτός από τη ισότητα ελλήνων και αλλοδαπών, προστατεύονται η ιδιοκτησία, τιµή και ασφάλεια όλων των ανθρώπων. Προστατεύονται επίσης η ελευθερί σκέψης και έκφρασης των πεποιθήσεων και η ελευθερία του τύπου.ρητή αναφορά γίνεται στην ελευθερία όλων των ανθρώπων. Συστηµατικότερη και πληρέστερη είναι η κατοχύρωση των συνταγµατικών δικαιωµάτων στο Σ της Τροιζήνας (1827), που εκτός των άλλων κατοχυρώνεται ρητά και η προσωπική ελευθερία. Στο ισχύον ελληνικό Σύνταγµα τα συνταγµατικά δικαιώµατα ρυθµίζονται στο δεύτερο µέρος µε τον τίτλο «ατοµικά και κοινωνικά δικαιώµατα». Στη σύγχρονη έννοµη τάξη, η διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων δεν είναι απλά «ιδιωτική υπόθεση», αλλά αποτελεί κρατικό σκοπό. Σε αντίθεση προς το παλαιό κράτος αποχής, στο σύγχρονο συνταγµατικό δίκαιο τα συνταγµατικά δικαιώµατα τελούν υπό την εγγύηση του κράτους (Σ άρθρο 25 παρ.1). Μάλιστα µε τη συνταγµατική αναθεώρηση του έτους 2001, το άρθρο 25 παρ.1 θέτει ως κρατική αποστολή τη διασφάλιση, όχι µόνο της ανεµπόδιστης αλλά και της αποτελεσµατικής, άσκησης των θεµελιωδών δικαιωµάτων, εντείνοντας ακόµα περισσότερο την κρατική υποχρέωση για την προστασία των ατοµικών δικαιωµάτων. Κάθε κρατικό όργανο αποτελεί κατά το Σύνταγµα εγγυητή της άσκησης των θεµελιωδών δικαιωµάτων από κάθε φορέα. Η συνταγµατική επιταγή απευθύνεται σε όλα τα κρατικά όργανα, προστατεύει όλους τους φορείς και αναφέρεται όχι απλά και µόνο στην άσκηση, αλλά και στην ακώλητη, την ανεµπόδιστη άσκηση των θεµελιωδών δικαιωµάτων. Η προστατευτική υποχρέωση δεν έχει ως αποδέκτες τους ιδιώτες. Το κράτος όµως δικαιούται να αξιώνει από όλους τους πολίτες την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης (Σ 25 παρ.4). Η σε βάρος των ιδιωτών προστατευτική υποχρέωση απαιτεί την µεσολάβηση νόµου. ( ηµητρόπουλος Ανδρεάς, Συνταγµατικά δικαιώµατα γενικό µερος, Σάκκουλας, 2005 Αθήνα) 4.Ο ιδιωτικός βίος Ως προσβολές του ιδιωτικού βίου θεωρούνται οι επεµβάσεις µε τις οποίες παραβιάζονται τα όρια του ιδιωτικού βίου όπως η αποκάλυψη πτυχών της ιδιωτικής ζωής από τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης και η συστηµατική παρακολούθηση. Αντίθετα από την τιµή, ο ιδιωτικός βίος είναι από τα αγαθά της προσωπικότητας που προσβάλλονται τόσο κατά 5

6 το στάδιο της δηµοσιογραφικής έρευνας όσο και κατά τη δηµοσίευση της ανακοίνωσης. Το Σύνταγµα κατοχυρώνει το απαραβίαστο του ιδιωτικού βίου κατά κύριο λόγο στο άρθρο 9 παρ.1 όπου ορίζεται ότι «η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόµου είναι απαραβίαστη» αλλά και στο άρθρο 2 παρ.1 όπου καθιερώνεται η προστασία της αξίας του ανθρώπου. Επίσης στα άρθρα 19 και 93 παρ.2 του Συντάγµατος, 361, 366 και 370 ΠΚ, 57 και 59 ΑΚ. Σφαίρα του ιδιωτικού βίου είναι ο χώρος που αυτοπροσδιορίζει κάθε άτοµο προκειµένου να ασκεί µέσα από αυτόν τις προσωπικές και οικογενειακές του δραστηριότητες απερίσπαστος από παρεµβάσεις και παρενοχλήσεις τρίτων. Ο χώρος αυτός εκτείνεται µεταξύ του ευρύτερου πλαισίου της κοινωνικής και επαγγελµατικής ζωής ενός προσώπου και του απόρρητου χώρου της αυστηρής προσωπικής του ζωής. Και όσο περισσότερο προβάλλει κανείς τον εαυτό του στην πολιτική, οικονοµική, καλλιτεχνική, κοινωνική και εν γένει δηµόσια ζωή της χώρας, τόσο περισσότερο οφείλει να ανέχεται την αποκάλυψη της ιδιωτικής του ζωής και την άσκηση έντονης δηµόσιας κριτικής π.χ. στον τύπο41 Εποµένως το µέτρο απορρήτου του ιδιωτικού βίου είναι µεταβλητό42. Ο ιδιωτικός βίος προσβάλλεται οσάκις µε το δηµοσίευµα, την ανακοίνωση ή την προσβολή έρχονται στη δηµοσιότητα στοιχεία της ιδιωτικής ζωής ενός προσώπου. Απαραίτητο είναι όµως να πρόκειται για πραγµατικά περιστατικά. Εάν δεν συντρέχουν οι παραπάνω προϋποθέσεις, δεν αποκαλύπτεται στη δηµοσιότητα «στοιχείο» του ιδιωτικού βίου και δεν συντρέχει συνεπώς περίπτωση προσβολής του έννοµου αυτού αγαθού. Η απλή έκφραση γνώµης δεν µπορεί σε καµία περίπτωση να θεωρηθεί ότι θίγει δικαίωµα του ιδιωτικού βίου, διότι το δικαίωµα αυτό αποσκοπεί να αποτρέψει τη γνωστοποίηση του τρόπου ζωής ενός προσώπου χωρίς τη θέλησή του. Μόνο η διάδοση πραγµατικών περιστατικών από την ιδιωτική σφαίρα ενός προσώπου συνιστά κατ αρχήν παράνοµη συµπεριφορά, εφ όσον ο θιγόµενος επιθυµεί τη διαφύλαξη της µυστικότητας των στοιχείων αυτών. Το διαδιδόµενο πραγµατικό γεγονός πρέπει να είναι αληθές, να ανταποκρίνεται δηλαδή στην πραγµατικότητα, διότι αλλιώς δεν καθίσταται γνωστό «στοιχείο» της ιδιωτικής ζωής του θιγόµενου. Η προσβολή του δικαιώµατος του ιδιωτικού βίου δικαιολογείται τότε µόνο όταν υπάρχει δικαιολογηµένο συµφέρον. Το ενδιαφέρον πληροφορήσεως πρέπει, στη συγκεκριµένη περίπτωση, να υπερβαίνει το συµφέρον κατοχυρώσεως της ιδιωτικής ζωής του θιγόµενου. Το συµφέρον διαφυλάξεως του ιδιωτικού βίου έχει κατ αρ χην προτεραιότητα. 4.1Ιδιωτικός βίος και ΜΜΕ 6

7 Ενα από τα ζητήµατα που πολύ συχνά απασχολούν το νοµικό κόσµο αλλά και την κοινωνία στη χώρα µας, είναι ο τρόπος κάλυψης της δηµόσιας παρουσίας αλλά και πτυχών της ιδιωτικής ζωής των προσώπων της επικαιρότητας από τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης. Η ελευθερία της έκφρασης, υπό την εκδοχή της δηµοσιογραφικής ελευθερίας, αποτελεί έναν από τους κυριότερους πυλώνες του δηµοκρατικού µας πολιτεύµατος. Η ανάδειξη όλων των ζητηµάτων που άπτονται της κοινωνικής, πολιτικής, οικονοµικής και πολιτιστικής πορείας της χώρας και η διατύπωση γνώµης και κριτικής γι' αυτά, είναι βασική προϋπόθεση για τη δηµιουργία ενηµερωµένης και ώριµης κοινωνίας πολιτών. Η δυνατότητα των µέσων ενηµέρωσης να ασκούν ακόµα και δριµεία κριτική στα πρόσωπα που έχουν ή διεκδικούν δηµόσιο ρόλο είναι κατοχυρωµένη από τη νοµοθεσία αλλά και αναγνωρισµένη από τη νοµική θεωρία και τη νοµολογία. Μοναδικός περιορισµός είναι η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας και η µη ύπαρξη σκοπού εξύβρισης ή συκοφαντικής δυσφήµισης. Εκεί που δηµιουργείται νοµικό πρόβληµα είναι όταν, είτε επειδή τα Μ.Μ.Ε. θέλουν να τονώσουν την κυκλοφορία τους (έντυπα), την ακροαµατικότητα ή την τηλεθέασή τους (ηλεκτρονικά), είτε επειδή κάποια δηµόσια πρόσωπα έδωσαν µε τον τρόπο ζωής τους αφορµές, τα µέσα αρχίζουν να ασχολούνται µε τον ιδιωτικό βίο των προσώπων αυτών. ηµόσια πρόσωπα ή πρόσωπα της επικαιρότητας θεωρούνται τα άτοµα εκείνα που διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο στο πολιτικό, κοινωνικό, επιστηµονικό, πολιτιστικό και οικονοµικό πεδίο της χώρας και λόγω αυτού του ρόλου αποκοµίζουν αναγνωρισιµότητα, κοινωνική καταξίωση και προβολή. Η νοµική θεωρία και η νοµολογία διακρίνουν σε πρόσωπα της απόλυτης επικαιρότητας, όπως για παράδειγµα οι πολιτικοί και όσοι ασκούν κάποια σηµαντική δηµόσια λειτουργία, και σε πρόσωπα της σχετικής επικαιρότητας, τα οποία ήρθαν στη δηµοσιότητα λόγω κάποιου έκτακτου και συνήθως χρονικά περιορισµένου γεγονότος. Κεντρική σκέψη του όλου προβληµατισµού είναι ότι τα δηµόσια πρόσωπα από τη µία πλευρά δεν µπορούν να αναµένουν ή να απαιτούν την τέλεια προστασία της ιδιωτικής τους ζωής, όπως ένας απλός πολίτης. Είναι το τίµηµα του δηµοσίου ρόλου που επιδιώκουν. Αυτό γιατί άλλες φορές κάποιες πτυχές του ιδιωτικού τους βίου επηρεάζουν την άσκηση των καθηκόντων τους, άλλοτε δηµιουργούν ηθικά ασυµβίβαστα, άλλοτε τα µέσα ενηµέρωσης και η κοινή γνώµη έχουν τη σχετική περιέργεια. Από την άλλη πλευρά, τα µέσα ενηµέρωσης δεν µπορούν και να εξαφανίσουν κάθε πτυχή της ιδιωτικότητας ενός δηµοσίου προσώπου. Υπάρχει ένας πυρήνας του ιδιωτικού βίου των προσώπων της επικαιρότητας που πρέπει να παραµένει σχεδόν πάντοτε απαραβίαστος. Αφορά την οικογενειακή και συναισθηµατική τους ζωή. Τα στοιχεία αυτά είναι άµεσα συνδεδεµένα µε την αξία του ανθρώπου και οφείλουν να διαφεύγουν του δηµοσίου ενδιαφέροντος. 7

8 ιαφορετική είναι η κατάσταση όσον αφορά τις υπόλοιπες πτυχές του ιδιωτικού βίου των δηµοσίων προσώπων, ιδιαίτερα όταν αυτές επηρεάζουν την άσκηση των καθηκόντων τους. Στις περιπτώσεις αυτές αναδεικνύεται η σηµασία του δικαιολογηµένου ενδιαφέροντος της κοινής γνώµης και της ανάγκης υπηρέτησης υπέρτερου δηµοσίου συµφέροντος, ως κριτηρίων και λόγων άρσης του αδίκου χαρακτήρα της πράξης που προσέβαλε τον ιδιωτικό βίο του δηµοσίου προσώπου. Αρκεί βέβαια να υπάρχει όντως δικαιολογηµένο ενδιαφέρον και να µην πρόκειται για απλή περιέργεια της κοινής γνώµης. Παρόµοιο ενδιαφέρον ή δηµόσιο συµφέρον πρέπει να καταφάσκεται όταν πρόκειται για γεγονότα του ιδιωτικού βίου που αναδεικνύουν αναξιοπιστία, ασύµβατο µε τις διακηρύξεις τρόπο ζωής, ανηθικότητα στην κοινωνική ή επαγγελµατική δράση κ.λπ. Άλλος λόγος άρσης του αδίκου χαρακτήρα της προσβολής είναι η συναίνεση του ίδιου του υποκειµένου. Αν µάλιστα σκεφτούµε ότι, για παράδειγµα, στις περιπτώσεις των καλλιτεχνών η δηµοσιοποίηση δεδοµένων της ερωτικής τους ζωής είναι από τους συχνότερους τρόπους που οι ίδιοι επιλέγουν για τη διαφήµιση τους, εδώ η εκ των προτέρων συγκατάθεση του υποκειµένου οδηγεί στο να µην υπάρχει καν προσβολή του ιδιωτικού βίου. Προβληµατική δικαιοπολιτικά, κατά µία άποψη, αναδεικνύεται η επίκληση από τα δηµόσια πρόσωπα, όταν θεωρούν ότι προσβλήθηκε από κάποιο δηµοσίευµα ή εκποµπή κάποιο στοιχείο του ιδιωτικού τους βίου, του ν. 2472/1997 για την προστασία των προσωπικών δεδοµένων. Αυτό για τρεις λόγους: Καταρχήν, η ratio ολόκληρου του σχετικού νοµοθετικού πλαισίου είναι η προστασία του απλού πολίτη από την επεξεργασία των δεδοµένων του από κάθε δηµόσια ή ιδιωτική, φανερή ή αφανή εξουσία που θα ήθελε να ελέγξει την ιδιωτική του ζωή για να καθυποτάξει στη συνέχεια και τη δηµόσια δράση του ατόµου. εν είναι ratio του νόµου η προστασία των ισχυρών δηµοσίων προσώπων από την αποκάλυψη ενδεχοµένων ανοµιών τους. εύτερον, οι ίσως υπερβολικοί ορισµοί και περιορισµοί του 2472/97 καθιστούν ιδιαίτερα δυσχερή το δηµόσιο έλεγχο. Τέλος, το νοµοθετικό πλαίσιο που αφορά την προστασία του ιδιωτικού βίου, όπως θεµελιώνεται στις προϋπάρχουσες αστικού και ποινικού δικαίου διατάξεις και ερµηνεύεται υπό το φως των σχετικών ρυθµίσεων της Ευρωπαϊκής Σύµβασης των ικαιωµάτων του Ανθρώπου αλλά και του εθνικού Συντάγµατος, είναι υπερεπαρκές για την προστασία του ιδιωτικού βίου και εν γένει της προσωπικότητας των δηµοσίων προσώπων. Κρατούσα είναι µάλλον η αντίθετη άποψη. 4.2Τα δηµόσια πρόσωπα ( public persons ) 8

9 Ανάλογα µε το σκοπό, τον τρόπο και την έκταση µε την οποία γίνεται η προβολή ενός προσώπου, η δηµοσιότητα µπορεί να έχει ευνοϊκές ή αντίθετα καταστροφικές συνέπειες για την κοινωνική, ηθική και επαγγελµατική εικόνα του. Από το βαθµό της επικινδυνότητας των σχολίων ή ειδήσεων που περιλαµβάνει το προς δηµοσίευση κείµενο, εξαρτάται και ο βαθµός επιµέλειας που υποχρεούνται να καταβάλουν οι υπεύθυνοι για την τήρηση των συναλλακτικών υποχρεώσεων του τύπου. Η σχέση δηµοσιότητας, ως σχέση µεταξύ συγκεκριµένου προσώπου και κοινού, αποτελεί έννοµη σχέση αναγνωριζόµενη από το δίκαιο. Η δηµοσιότητα µπορεί να είναι είτε διαρκής, είτε περιοδική, επιδιωκόµενη ή µη. Μπορεί επίσης να είναι θετική ή και αρνητική για τα εµπλεκόµενα πρόσωπα. Το ευρισκόµενο στην δηµοσιότητα πρόσωπο περιορίζεται στην άσκηση των δικαιωµάτων του, εφόσον το συγκεκριµένο δικαίωµα συνδέεται µε το δεσµό αιτιώδους συνάφειας προς την έννοµη σχέση της δηµοσιότητας και µόνο κατά το µέτρο, που επιβάλλει ο δεσµός αιτιώδους συνάφειας. Ο φορέας του δικαιώµατος της προσωπικότητα οφείλει να ανέχεται επεµβάσεις στην προσωπικότητά του, οι οποίες συνδέονται µε τον τρόπο ζωής που ο ίδιος επέλεξε. Αυτό ισχύει ιδίως για πρόσωπα που ασκούν δηµόσιο λειτούργηµα ή που συµµετέχουν στην πολιτική ζωή, καθώς και για τα λεγόµενα πρόσωπα της σύγχρονης ιστορίας. Σύµφωνα µε τη νοµολογία του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου του Στρασβούργο τα δηµόσια πρόσωπα ( public persons ) θα πρέπει να συµφιλιώνονται µε το γεγονός ότι δέχονται πιο ευρεία κριτική από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Για τα πρόσωπα της επικαιρότητας υπάρχει δικαιολογηµένο ενδιαφέρον του κοινού να έχει πλήρη και ολοκληρωµένη εικόνα της προσωπικότητάς τους, που σηµαίνει γνώση των στοιχείων της ιδιωτικής τους ζωής, η οποία όµως δεν επιτρέπει να φτάσει µέχρι την επέµβαση στη σφαίρα του απορρήτου. Τα πρόσωπα της επικαιρότητας οφείλουν, συνεπώς, να ανέχονται επεµβάσεις που δικαιολογούνται από το ενδιαφέρον της κοινής γνώµης. Από το 1964, εισήχθη στο αµερικανικό δίκαιο µε την υπόθεση New York Times v.sullivan26 η έννοια των δηµοσίων λειτουργών µέσω της οποία επήλθε η πρώτη απόκλιση από την αρχή της γνήσια αντικειµενικής ευθύνης του τύπου σε περίπτωση δυσφηµήσεως. Εφεξής, η άσκηση κριτικής εκ µέρους του τύπου, εφ όσον έχει στόχο πρόσωπα της κατηγορίας αυτής, δεν θεµελιώνει υποχρέωση αποζηµιώσεως, εκτός εάν ο συντάκτης ενήργησε µε πρόθεση, δηλαδή αν η γνώση του αναληθούς χαρακτήρα του ισχυρισµού του ή αδιαφορώντας για το αληθές ή όχι του ισχυρισµού. Τρία χρόνια µετά από αυτήν την υπόθεση το Ανώτατο Οµοσπονδιακό ικαστήριο επέκτεινε τη ρύθµιση αυτή πέρα από τους δηµόσιους λειτουργού και υποψηφίους για δηµόσια αξιώµατα, στα «δηµόσια πρόσωπα», τα οποία, λόγω της θέσεώς τους ή λόγω συγκεκριµένων περιστατικών, βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Προκειµένου περί δυσφηµήσεως, το Ανώτατο 9

10 Οµοσπονδιακό ικαστήριο των ΗΠΑ εισήγαγε ένα σύστηµα διαβαθµίσεως της ευθύνης εξαρτώµενο από το εάν ο ενάγων περιλαµβάνεται στην κατηγορία των «δηµοσίων προσώπων». Η διαβάθµιση αυτή, η οποία αποδείχθηκε ολισθηρή και δυσεφάρµοστη, οδήγησε στην περαιτέρω διάκριση µεταξύ προσώπων απόλυτης δηµοσιότητας και προσώπων τα οποία γίνονται διάσηµα εξαιτίας ειδικής περιστάσεως. Η διάκριση εφαρµόζεται αποκλειστικά στο αδίκηµα της δυσφηµήσεως και δεν κρίνεται από συνταγµατική άποψη αναγκαίο να επεκταθεί στο δικαίωµα δηµοσιότητας. Για την εξουσία οικονοµικής εκµεταλλεύσεως. 27 Καράκωστας Ι.Κ. Το δίκαιο των ΜΜΕ, Αντ.Ν. Σακούλας, Αθήνα-Κοµοτηνή, 2003, σ βλ. παρ.1 άρθρου 14) 29 Καράκωστας Ι.Κ. Το δίκαιο των ΜΜΕ, Αντ.Ν. Σακούλας, Αθήνα-Κοµοτηνή, για την ευθύνη του ιδιοκτήτη βλ.ν 1178/ Χαρακτηριστική είναι η απόφαση του Εφετείου Αθηνών 8908/1988 (ΝοΒ 36, σελ.1665), σύµφωνα µε την οποία υπάρχει προσβολή της προσωπικότητας «όταν το φωτογραφιζόµενο (στην εφηµερίδα) άτοµο εµφανίζει στην επίµαχη φωτογραφία κάποια σωµατική του µειονεξία (αναπηρία, παχυσαρκία, δυσµορφία), απεικονίζεται γυµνό ή ηµίγυµνο ή η φωτογραφία του συνοδεύει δηµοσίευµα στο οποίο τονίζονται σωµατικές µειονεξίες, άµεσα σχετιζόµενες µε τη δική του σωµατική µειονεξία» στοιχείων της προσωπικότητας ή δικαίωµα δηµοσιότητας προτάθηκε η διάκριση µεταξύ διασηµοτήτων και µη διασηµοτήτων. Η έννοια της διασηµότητας είναι ευρεία και απροσδιόριστη. Το γεγονός ότι εµφανίζεται κυρίως στις υποθέσεις που αφορούν την άσκηση του δικαιώµατος της δηµοσιότητας, οφείλεται στην ιδιοµορφία του δικαιώµατος, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι φορείς του δικαιώµατος είναι µόνο διασηµότητες, όπως υποστηρίχθηκε από τη µειοψηφία της νοµολογίας. 4.3Τα όρια µεταξύ ελευθερίας και ασφάλειας,δηµόσιου και ιδιωτικού Η ιδιωτικότητα είναι θεµελιώδες ανθρώπινο δικαίωµα. Το Σύνταγµα (άρθρο 9) αναγορεύει την κατοικία του καθενός σε άσυλο και ορίζει την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόµου απαραβίαστη. Είναι αγαθό µε σηµασία τόσο µεγαλύτερη, όσο συνειδητοποιούµε την ύπαρξή του και αποκτούµε επίγνωση των απειλών εναντίον αυτού του ουσιώδους συστατικού της αξιοπρέπειας και της ελευθερίας µας. Η ιδιωτικότητα φτάνει να θεωρείται πλέον «στοιχείο µιας νέας πλανητικής ιθαγένειας» (S. Rodotà). Η ιδιωτικότητα είναι σηµείο ρήξης ανάµεσα στην ελευθερία και την ασφάλεια, λόγω της ανασφάλειας που καλλιεργείται µε αφορµή την τροµοκρατία και την εγκληµατικότητα, ωθώντας σε µέτρα που συρρικνώνουν τα ατοµικά δικαιώµατα γενικά και την ιδιωτικότητα ειδικότερα. Ο άνθρωπος-υποκείµενο των δικαιωµάτων τείνει να µεταπέσει σε επιτηρούµενο αντικείµενο και ο διαφορετικός, ο άλλος, αναγορεύεται αιτία της διάχυτης ανασφάλειας και κύριος στόχος επιτήρησης. Έχοντας στον νου ότι ο πρώτος σκοπός των δικαιωµάτων του ανθρώπου είναι να θέτουν περιορισµούς στη διακριτική εξουσία (συχνά: 10

11 αυθαιρεσία) του κράτους και, εν προκειµένω, στις παραβιάσεις της ιδιωτικότητας, διαπιστώνει κανείς σήµερα την έκταση της συνεχώς αυξανόµενης παράλληλης ανοµίας στον ιδιωτικό τοµέα, όπου η προσωπικότητα του καθενός έχει καταστεί παραβιάσιµη από οποιονδήποτε θελήσει να αξιοποιήσει τα τεχνολογικά µέσα που προσφέρονται αφειδώς. Καθηµερινά παραδείγµατα, η χωρίς συναίνεση φωτογράφιση και βιντεοσκόπηση µε κινητά τηλέφωνα, η δηµοσιοποίηση πληροφοριών της ιδιωτικής ζωής των άλλων, η δικτυοπειρατεία. Από την άλλη πλευρά, τα όρια ανάµεσα στο δηµόσιο και το ιδιωτικό µετατοπίζονται -ή µάλλον καταργούνται- ως αποτέλεσµα νέων αντιλήψεων που και πάλι αφετηριάζονται στις τεχνολογικές εφαρµογές (π.χ. ιαδίκτυο, ψηφιακή εικόνα) και την επιθετική παρεµβατικότητα των (ηλεκτρονικών κυρίως) ΜΜΕ. Η δηµόσια εκδήλωση των ιδιωτικών επιλογών (πολιτικών, θρησκευτικών, γενετήσιου προσανατολισµού) άλλοτε δηµιουργεί φαινόµενα κρατικοποίησης της ιδιωτικής ζωής και άλλοτε οδηγεί σε φαλκίδευση της αξιοπρέπειας του ανθρώπου ή και στην αµφισβήτηση της ίδιας του της ταυτότητας. Με άλλα λόγια, το δίπολο «ιδιωτική δηµοσιότητα ή δηµόσια ιδιωτικότητα» επιβάλλει, σε πλανητικό πια επίπεδο, ένα modus vivendi αδιανόητο πριν από µόλις λίγα χρόνια. Το κράτος-φορέας εξουσίας στηριζόταν άλλοτε στην κυριαρχία, η οποία τότε του ανήκε αποκλειστικά, κάτι που δεν συµβαίνει πια. Βιώνουµε ένα νέο σύστηµα - άτυπης σε µεγάλο βαθµό- κατανοµής ισχύος, µε την κρατική κυριαρχία να διεθνοποιείται ιδιωτικοποιούµενη, ενώ η πολιτική εκφυλίζεται. Σε αυτές τις συνθήκες η µετατόπιση των ορίων δηµοσίου και ιδιωτικού εξελίσσεται σε κινούµενη άµµο.. (Νίκος Φραγκάκης, ικηγόρος) 5.Τύπος και προσωπικότητα 5.1Περιεχόµενο και όρια του δικαιώµατος της προσωπικότητας Σύµφωνα µε την παρ.1 του άρθρου 5 του ισχύοντος Συντάγµατος «καθένας έχει δικαίωµα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συµµετέχει στην κοινωνική, οικονοµική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώµατα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγµα ή τα χρηστά ήθη».βλέπουµε δηλαδή την κατοχύρωση του δικαιώµατος του καθενός να αναπτύσσεται ως άνθρωπος. Ως προσωπικότητα εδώ νοείται απλώς η ιδιότητα του ανθρώπου ως 11

12 προσώπου, ως έλλογου δηλαδή και εξατοµικευµένου όντος. Υποστηρίζεται ότι η διάταξη αυτή έχει επικουρική εφαρµογή και χρησιµοποιείται µόνο όταν δεν υπάρχουν ειδικές διατάξεις από το Σύνταγµα. Επίσης στην παρ.1 του άρθρου 2 του Συντάγµατος ορίζεται ότι «ο σεβασµός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας». Εδώ έχουµε την κατοχύρωση της καταστατικής αρχής την έννοµης τάξης, µε άλλα λόγια της ανθρώπινης αξίας. Το ιδιωτικού δικαίου δικαίωµα στην προσωπικότητα διατυπώνεται στη γενική ρήτρα του ΑΚ 57 µέσω τις οποίας αναγνωρίζεται ένα γενικό, απόλυτο δικαίωµα του καθενός µε το οποίο εξασφαλίζεται η προστασία της προσωπικότητας και,γενικότερα, η προάσπιση της αξίας του ανθρώπου. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα συγκερασµό των δυο προηγούµενων διατάξεων, δηλαδή του άρθρου 2 παρ.1 και του άρθρου 5 παρ.1. Έτσι στην ΑΚ 57 περιέχεται και ο σεβασµός της αξίας του ανθρώπου αλλά και η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Σύµφωνα µε τη γερµανική διδασκαλία (που έχει υιοθετηθεί σήµερα από τα περισσότερα ευρωπαϊκά δίκαια) το δικαίωµα της προσωπικότητας χαρακτηρίζεται ως δικαίωµα πλαίσιο. Αυτό σηµαίνει ότι περιλαµβάνει εκφάνσεις που συνθέτουν την αξία του ανθρώπου, αποτελώντας αναπόσπαστα στοιχεία της ανθρώπινης ιδιότητας, και αφετέρου συντελεστές καθοριστικούς της ατοµικότητας του προσώπου. Η νοµολογία, στην προσπάθεια προσδιορισµού της έννοιας της προσωπικότητας, δέχεται σχεδόν οµόφωνα ότι «το δικαίωµα της προσωπικότητας, αποτελεί πλέγµα αγαθών που συνθέτουν την υπόσταση του προσώπου, µε το οποίο είναι αναπόσπαστα συνδεδεµένη». Στη συνέχεια, τονίζει ότι «εξαντλητική απαρίθµηση των αγαθών που απαρτίζουν το περιεχόµενο του δικαιώµατος της προσωπικότητας δεν είναι δυνατή»25. Αναφορικά µε τα όρια του δικαιώµατος της προσωπικότητας έχει διατυπωθεί επίσης από την γερµανική επιστήµη και νοµολογία η θεωρία των σφαιρών της προσωπικότητας. Σύµφωνα µε αυτήν, αντικείµενο έννοµης προστασίας συνιστούν τρεις σφαίρες ανθρώπινης προσωπικότητας: η ατοµική, η ιδιωτική και η απόρρητη ή µυστική σφαίρα. Τα όρια των τριών αυτών περιοχών της προσωπικότητας δεν είναι δυνατόν να καθοριστούν ακριβώς a priori, αλλά εξαρτάται από τις συγκεκριµένες περιστάσεις ποια σφαίρα και σε ποιο βαθµό έγινε αντικείµενο προσβολής. Η µυστική ή απόρρητη σφαίρα περιλαµβάνει, κατά κανόνα, το πεδίο της ανθρώπινης προσωπικότητας που το άτοµο δεν αποκαλύπτει ούτε στα πιο έµπιστά του πρόσωπα και στο οποίο επιτρέπει την πρόσβαση µόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Στην έννοια της ιδιωτικής σφαίρας περιλαµβάνεται το πεδίο εκείνο της ανθρώπινης δραστηριότητας, το οποίο είναι µεν προσιτό στο στενό κύκλο των προσώπων της οικογένειας και των φίλων, η πρόσβαση όµως σε αυτό τρίτων επιτρέπεται µόνο υπό ορισµένες προϋποθέσεις. Τέλος, η 12

13 ατοµική σφαίρα έχει σκοπό την προστασία του ατόµου υπό την έννοια της διατηρήσεως της ατοµικότητάς του σε σχέση µε τον κοινωνικό του περίγυρο. Στο πλαίσιο της ατοµικής σφαίρας προστατεύεται το σύνολο της επαγγελµατικής και κοινωνικής εν γένει δραστηριότητας του ανθρώπου. αγτόγλου Π.., Συνταγµατικό δίκαιο Ατοµικά ικαιώµατα, β τόµος, εκδ.αντ.ν.σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή, 2005, σ. 1335) 25 Καράκωστας Ι.Κ. Το δίκαιο των ΜΜΕ, Αντ.Ν. Σακούλας, Αθήνα-Κοµοτηνή, βλ. livan 5.2Συναλλακτικές υποχρεώσεις του τύπου Η αναγνώριση του τύπου ως πηγή ενδεχόµενου κινδύνου για την προσωπικότητα του αποδέκτη της κριτικής δικαιολογεί και επιβάλλει την καθιέρωση συναλλακτικών υποχρεώσεων προστασίας του προσώπου. Γενικότερα, κρίνεται επιτακτική η καθιέρωση συναλλακτικών υποχρεώσεων ασφαλείας σε περιπτώσεις όπου συγκεκριµένες κοινωνικοηθικές επιταγές, όπως αυτές εκφράζονται στην ισχύουσα έννοµη τάξη ή συνάγονται από τις διατάξεις του ισχύοντος δικαίου, επιβάλλουν τη λήψη ειδικών µέτρων επιµέλειας χάριν των τρίτων27. Ουσιαστικά οι συναλλακτικές υποχρεώσεις του τύπου αποτελούν τα ίδια τα όρια της ελευθεροτυπίας. Αυτά προέρχονται είτε από το Σύνταγµα είτε από τους νόµους28. Ο καθορισµός των υποχρεώσεων του τύπου γίνεται µε κριτήριο αντικειµενικό ενώ η εφαρµογή στην πράξη των αρχών αυτών είναι υποκειµενική. Αυτό συµβαίνει διότι υπάρχει πιθανότητα να δικαιολογείται η µη τήρηση των υποχρεώσεων του τύπου και εποµένως να µην καθίσταται παράνοµη η δηµοσιογραφική έρευνα. Οι συναλλακτικές υποχρεώσεις του τύπου προσδιορίζουν τη συµπεριφορά που οφείλει να δείξει ένας µέσος συνετός δηµοσιογράφος, ο µέσος δηλαδή τυπικός εκπρόσωπος του κύκλου του. Σε περίπτωση που δεν τις τηρήσει, η συµπεριφορά του είναι παράνοµη και αν µπορούσε να αποφύγει την προσβολή της προσωπικότητας και δεν το έκανε τότε η συµπεριφορά του είναι και υπαίτια29. Ο κύριος υπεύθυνος για την τήρηση των συναλλακτικών υποχρεώσεων του τύπου είναι ο ιδιοκτήτης του εντύπου30. Ευθύνη υπέχουν επίσης ο εκδότης και ο διευθυντής του εντύπου για τον έλεγχο του «θεµιτού» των δηµοσιευµάτων που υπάγονται στον κύκλο της αρµοδιότητάς τους. Αλλά και ο συντάκτης του άρθρου βαρύνεται από την υποχρέωση τηρήσεως των συναλλακτικών υποχρεώσεων. Πρόκειται λοιπόν για: 13

14 Υποχρεώσεις που απορρέουν από το καθήκον σεβασµού της προσωπικότητας και της ιδιωτικής σφάιρας Η υποχρέωση σεβασµού της προσωπικότητας και της ιδιωτικής σφαίρας θεµελιώνεται κυρίως σε διατάξεις του Συντάγµατος αλλά και σε διατάξεις του Αστικού Κώδικα, του Κώδικα Πολιτικής ικονοµίας, του Ποινικού Κώδικα και της Σύµβασης της Ρώµης. 32 Χαρακτηριστική για το καθήκον αλήθειας είναι η απόφαση του ΑΠ 1156/1985 (ΝοΒ 33, σελ.1462), που έκρινε ότι η ανακρίβεια στην παρουσίαση της ειδήσεως είναι δυνατόν να συνίσταται στην µη πληρότητα, υπό την έννοα ότι παραλείπονται ουσιώδη στοιχεία και αποδίδεται παραποιηµένη η εικόνα της πραγµατικότητας. Η φράση «η χούντα του παραχώρησε δάσος 14 στρεµµάτων» δεν υποδηλώνει απλώς τη χρονική περίοδο, αλλά αφήνει να εννοοηθεί ότι η χούντα ήταν εκείνη που παραχώρησε το ακίνητο στον θιγέντα µε συνέπεια να προσβάλλεται η τιµή του. 33 Σύµφωνα µε το άρθρο αυτό «καθένας ο οποίος θίγεται από ανακριβές δηµοσίευµα ή εκποµπή έχει δικαίωµα απάντησης, το δε µέσο ενηµέρωσης έχει αντιστοίχως υποχρέωση πλήρους και άµεσης επανόρθωσης. Καθένας ο οποίος θίγεται από υβριστικό ή δυσφηµιστικό δηµοσίευµα ή εκποµπή έχει, επίσης, δικαίωµα απάντησης, το δε µέσο ενηµέρωσης έχει αντιστοίχως υποχρέωση άµεσης δηµοσίευσης ή µετάδοσης της απάντησης. Νόµος ορίζει τον τρόπο µε τον οποίον ασκείται το δικαίωµα απάντησης και διασφαλίζεται η πλήρης και άµεση επανόρθωση ή η δηµοσίευση της απάντησης». 5.3Ο παράνοµος χαρακτήρας της προσβολής της προσωπικότητας Απαραίτητη προϋπόθεση της προστασίας της προσωπικότητας είναι ο παράνοµος χαρακτήρας της προσβολής. Όταν µιλάµε για παράνοµο χαρακτήρα της προσβολής της προσωπικότητας εννοούµε την χωρίς νόµιµο λόγο παραβίαση της αρχής που έχει τεθεί χάριν προστασίας του προσβληθέντος έννοµου αγαθού. Στην ελληνική έννοµη τάξη συνάγεται από τη νοµολογία και υποστηρίζεται από τη θεωρία ότι : α) κάθε επέµβαση στην προσωπικότητα είναι κατ αρχήν παράνοµη λόγω του απόλυτου χαρακτήρα του δικαιώµατος και β) κατ εξαίρεση της αρχής αυτής, µια επέµβαση στην προσωπικότητα είναι νόµιµη εάν ο δράστης µπορεί να επικαλεστεί έναν από τους απαριθµηµένους στο άρθρο 28 εδ.2 δικαιολογητικούς λόγους. Ο κυρωτικός µηχανισµός των ΑΚ 57 και 59 ενεργοποιείται οσάκις η επέµβαση στο χώρο της προσωπικότητας είναι σηµαντική. ιότι στο πλαίσιο ης κοινωνικής συµβιώσεως, ορισµένες επεµβάσεις είναι αναπόφευκτες και πρέπει να είναι ανεκτές. Στοιχεία της προσωπικότητας αντικείµενα προσβολών εκ µέρους των ΜΜΕ. Από τα έννοµα αγαθά που περικλείονται στο δικαίωµα της προσωπικότητας, αυτά που πλήττονται, κατά κανόνα, από τα µέσα µαζικής επικοινωνίας είναι η τιµή, η ιδιωτική ζωή, η εικόνα, ο γραπτός και προφορικός λόγος και η σφαίρα του απορρήτου. Ειδικότερα, στην πράξη, η τιµή είναι το κατ εξοχήν προσβαλλόµενο αγαθό µέσω της δηµοσιεύσεως ή της δηµοσιότητας δηλαδή της χρησιµοποιήσεως και 14

15 διαδόσεως από τα ΜΜΕ προσβλητικών πληροφοριών εικόνων και κρίσεων. Αντίθετα, το έννοµο αγαθό του ιδιωτικού βίου, ο γραπτός και προφορικός λόγος, ο ψυχικός κόσµος και η εικόνα του προσώπου, θίγονται ήδη από τη διενέργεια δηµοσιογραφικής έρευνας, χωρίς να απαιτείται να ακολουθήσει δηµοσίευση. 36 Καράκωστας Ι.Κ. Το δίκαιο των ΜΜΕ, Αντ.Ν. Σακούλας, Αθήνα-Κοµοτηνή, Η προσβολή της τιµής και το άρθρο 367 ΠΚ Το δίκαιο προστατεύει ειδικά την τιµή και µέσω των ποινικών διατάξεων των άρθρων 361 επ. του ΠΚ περί εγκληµάτων κατά της τιµής, οι οποίες θεµελιώνουν και τον παράνοµο χαρακτήρα της πράξεως, εξασφαλίζοντας την προστασία της τιµής και µέσω διατάξεων περί αδικοπραξιών. Στην παρ. 1 του άρθρου αυτού αναφέρεται ότι δεν αποτελούν άδικη πράξη. Απαραίτητη κρίνεται βέβαια η τήρηση εκ µέρους του συντάκτη της αρχής της αναλογικότητας, που επιβάλλει οι δυσµενείς κρίσεις να είναι ανάλογες προς τον επιδιωκόµενο σκοπό. Η µη τήρηση της αρχής της αναλογικότητας θα µπορούσαµε να πούµε ότι ισοδυναµεί µε κατάχρηση της ελευθερίας του τύπου. Εποµένως το περιεχόµενο του δηµοσιεύµατος της ανακοίνωσης ενδέχεται να επιφέρει προσβολή της προσωπικότητας. Συνέπεια της αρχής της αναλογικότητας θεωρείται η υποχρέωση του συντάκτη να χρησιµοποιήσει το πλέον ανώδυνο µέσο για τα έννοµα αγαθά του θιγόµενου προσώπου. Από τις αρχές τις αναλογικότητας και της αντικειµενικότητας αρχίζει να αποστασιοποιείται η ελληνική νοµολογία προκειµένου για άσκηση κριτικής δια του τύπου. Στην υπ αριθµ. 9975/1986 απόφασή του39, το Εφετείο Αθηνών έκρινε ότι, παρά το γεγονός ότι τα δηµοσιεύµατα ήταν αντικειµενικώς ανακριβή και ο τόνος της κριτικής οξύς, δεν συνεπάγονται προσβολή τιµής δεδοµένου ότι η κριτική που ασκήθηκε εµπίπτει στα όρια της συνταγµατικής ελευθερίας του τύπου και του άρθρου 367 του ΠΚ. Ανεξάρτητα όµως από τη συρροή των προϋποθέσεων του ποινικού νόµου, η προσβολή της τιµής, εντασσόµενη στο πλαίσιο προστασία της προσωπικότητας, προστατεύεται και αυτοτελώς,µε τις διατάξεις για την προστασία της προσωπικότητας. Στις περιπτώσεις συγκρούσεως της αξιώσεως σεβασµού της τιµής µε την ελευθερία των ΜΜΕ, προσβαλλόµενο αγαθό είναι η εξωτερική τιµή χωρίς όµως αυτό να σηµαίνει ότι εσωτερική τιµή βρίσκεται εκτός έννοµης προστασίας, όπως υποστηρίχθηκε. Με βάση τα κριτήρια αυτά µπορούν να σταθµιστούν τα δυο συγκρουόµενα συµφέροντα: ο σεβασµός της τιµής και η ελευθερία του τύπου. 15

16 Κατά κανόνα προσβολή της τιµής επιφέρουν δηµοσιεύµατα που περιλαµβάνουν µειωτικές κρίσεις ή αναφέρονται σε πραγµατικά περιστατικά γύρω από την προσωπική, επαγγελµατική ή κοινωνική ζωή ενός ατόµου37. Η διάκριση µεταξύ προσβλητικών πραγµατικών ισχυρισµών και απλής εκφράσεως γνώµης έχει αποφασιστική σηµασία, διότι η διαπίστωση της αναλήθειας των προσβλητικών πραγµατικών ισχυρισµών θεµελιώνει, χωρίς άλλο, την αξίωση άρσεως της προσβολής. Γενικά, η αξιολογική κρίση αποτελεί, ως προς τη µορφή και τις περιστάσεις, έκφραση προσβολής προς το πρόσωπο όταν τα πραγµατικά περιστατικά που βρίσκονται στη βάση της δεν καλύπτουν την αξιολογική κρίση ή όταν η κριτική περιλαµβάνει προσωπική επίθεση η οποία υπερακοντίζει τον σκοπό της ή αποσκοπεί σε προσωπική επιτίµηση, η οποία υπερβαίνει τα θεµιτά όρια της κριτικής. Η διάκριση µεταξύ πραγµατικών ισχυρισµών και αξιολογικής κρίσεως έχει επίσης σηµασία, σε ορισµένες έννοµες τάξεις, για την άσκηση του δικαιώµατος απαντήσεως. Οι αυστηρές συναλλακτικές υποχρεώσεις που βαρύνουν τα ΜΜΕ κατά τη δηµοσίευση πραγµατικών περιστατικών που θίγουν την τιµή, δεν τίθενται κατά το ίδιο τρόπο προκειµένου για αξιολογικές κρίσεις σε θέµατα γενικού ενδιαφέροντος. Στο µέτρο που σκοπός του δηµοσιεύµατος ή της ανακοίνωσης είναι η άσκηση κριτικής πάνω σε ένα συγκεκριµένο θέµα και όχι η µέσω αυτής προσβολή της προσωπικότητας και της επαγγελµατικής φήµης, ο συντάκτης δεν παραβιάζει την αρχή του σεβασµού της προσωπικότητας των τρίτων. Τέλος, πρέπει να σχολιαστεί το «δικαιολογηµένο ενδιαφέρον» της παρ.3 του άρθρου 367ΠΚ, το οποίο αποκλείει την περίπτωση της δυσφήµησης ή εξύβρισης. Στον όρο «δικαιολογηµένο ενδιαφέρον» περιλαµβάνεται και η εκ µέρους του τύπου δυσµενής κριτικής για πράξεις που ενδιαφέρουν το κοινό, όπως επίσης και για πρόσωπα που κατέχουν δηµόσιο αξίωµα. Εξάλλου η ελευθεροτυπία εµφανίζεται ως ελεύθερη έκφραση στοχασµών, ως αδέσµευτη ειδησεογραφία και ως έντυπη άσκηση κριτικής και ελέγχου των δηµοσίων προσώπων και πραγµάτων. Πρόσωπα συνεπώς που συνδέονται µε τη λειτουργία των ΜΜΕ µπορούν να δηµοσιεύσουν ειδήσεις και γεγονότα και να προχωρήσουν σε ανακοινώσεις σχετικά µε πράξεις και συµπεριφορά φυσικών ή νοµικών προσώπων που ενδιαφέρουν το κοινωνικό σύνολο, ακόµα και αν ασκούν οξεία κριτική και χρησιµοποιούν δυσµενείς χαρακτηρισµούς. Σχετικά µε το θέµα αυτό, η νοµολογία40 δέχεται ότι «είναι επιτρεπτά δηµοσιεύµατα για την πληροφόρηση, ενηµέρωση και κατατόπιση του κοινού, συνοδευόµενα και από οξεία ακόµα κριτική και δυσµενείς χαρακτηρισµούς των προσώπων στα οποία αναφέρονται. Και στην περίπτωση όµως αυτή, ο άδικος χαρακτήρας της εξυβριστικής ή δυσφηµιστικής εκδήλωσης δεν αίρεται και συνεπώς παραµένει η παρανοµία ως συστατικό στοιχείο της αδικοπραξίας, όταν η ως άνω εκδήλωση αποτελεί συκοφαντική δυσφήµηση ή όταν από τον τρόπο και 16

17 τις περιστάσεις που έγινε αυτή προκύπτει σκοπός εξύβρισης;, δηλαδή σκοπός που κατευθύνεται ειδικώς σε προσβολή της τιµής άλλου, µε αµφισβήτηση της ηθικής ή κοινωνικής αξίας του προσώπου του ή µε περιφρόνηση αυτού». Συµπερασµατικά είναι αναγκαίο να εξετάζονται πρώτα οι προϋποθέσεις του άρθρου 367 και µετά να χαρακτηρίζεται µια οξεία κριτική ως εξύβριση ή δυσφήµηση. 37 Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η υπ αριθµό 876/2000 απόφαση του Αρείου Πάγου (ΧρΙ 2001, σελ.226), που επικύρωσε την προσβαλλόµενη απόφαση, στην οποία το Εφετείο δέχθηκε ότι η χρησιµοποίηση εξυβριστικών εκφράσεων σε συνέντευξη που δηµοσιεύτηκε όπως «...ανίκανος για τις θέσεις που κατέχει,...ανάξιος να κρίνει...», αποτελούν εκδηλώσεις της ανθρώπινης σκέψης που εξωτερικεύουν την αµφισβήτηση του δίδοντας τη συνέντευξη για την ηθική και κοινωνική αξία του ενάγοντος, έχουν δε κατ αντικειµενική εκτίµηση έντονο το στοιχείο της καταφρόνησης του προσώπου και χρησιµοποιήθηκαν εν γνώσει της υβριστικής του σηµασίας και µε σαφή πρόθεση προσβολής της τιµής και υπόληψής του. 38 βλ. σχετικά Α.Κατσαντώνη, Ανεκταί προσβολαί της τιµής κατ άρθρο 367 ΠΚ και ο ακυρωτικός έλεγχος αυτών, ΠοινΧρ ΚΑ Ελλ νη 1987, σελ ΠολΠρΑθη 709/99, ΝοΒ 1999,σ ΑΠ 1407/88, ΝοΒ 37, σ.1207-εφαθ 1652/88,Ελλ νη 30, σ.814 κ.ά 41 βλ. Μιχαηλίδη-Νουάρο, Το απαραβίαστο του ιδιωτικού βίου και η ελευθερία του τύπου, σ αγτόγλου Π.., Συνταγµατικό δίκαιο Ατοµικά ικαιώµατα, α τόµος, εκδ.αντ.ν.σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή, 2005 σ Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η υπ αριθµό 876/2000 απόφαση του Αρείου Πάγου (ΧρΙ 2001, σελ.226), που επικύρωσε την προσβαλλόµενη απόφαση, στην οποία το Εφετείο δέχθηκε ότι η χρησιµοποίηση εξυβριστικών εκφράσεων σε συνέντευξη που δηµοσιεύτηκε όπως «...ανίκανος για τις θέσεις που κατέχει,...ανάξιος να κρίνει...», αποτελούν εκδηλώσεις της ανθρώπινης σκέψης που εξωτερικεύουν την αµφισβήτηση του δίδοντας τη συνέντευξη για την ηθική και κοινωνική αξία του ενάγοντος, έχουν δε κατ αντικειµενική εκτίµηση έντονο το στοιχείο της καταφρόνησης του προσώπου και χρησιµοποιήθηκαν εν γνώσει της υβριστικής του σηµασίας και µε σαφή πρόθεση προσβολής της τιµής και υπόληψής του. 38 βλ. σχετικά Α.Κατσαντώνη, Ανεκταί προσβολαί της τιµής κατ άρθρο 367 ΠΚ και ο ακυρωτικός έλεγχος αυτών, ΠοινΧρ ΚΑ Η χρήση καµερών Το Σύνταγµα βέβαια απαγορεύει ρητά την παρακολούθηση ιδιωτικών χώρων µε κάµερες και την επιτρέπει µόνο σε δηµόσιους χώρους, υπό όρους και προϋποθέσεις. Σαφέστατα απαγορεύεται, η προληπτική παρακολούθηση του συνόλου των πολιτών, ενώ επιτρέπεται η συλλογή και η επεξεργασία εικόνων σε χώρους αυξηµένης επικινδυνότητας η συχνότητας εγκληµάτων. Η χρήση κάµερας σε κάθε περίπτωση οφείλει να είναι απόλυτα αιτιολογηµένη και να υπαγορεύεται από το δηµόσιο συµφέρον, αφού µόνο αυτό υπερτερεί της προστασίας της προσωπικότητας. Ενάντια σ αυτές όλες τις συµπεριφορές καλείται ο πολίτης να αναλάβει το ρόλο του προστάτη της δηµοκρατικής νοµιµότητας, µε συµπαραστάτη και προστάτη του, τον Έλληνα ικαστή που πρέπει να παραµείνει εγγυητής του κράτους δικαίου. (Στην τροπολογία που κατατέθηκε στη Βουλή) 17

18 Στην τροπολογία ο ρόλος της Αρχής Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα δεν διασφαλίζεται και υπάρχουν ενδείξεις ότι ουσιαστικά αφαιρείται ύλη που ανήκει σύµφωνα µε το άρθρο 9Α του Συντάγµατος στην Ανεξάρτητη Αρχή. Ενδεχοµένως µάλιστα θίγονται και θεµελιώδεις αρχές του Ποινικού ικαίου σε σχέση µε τη χρήση αποδεικτικών µέσων που έχουν αποκτηθεί κατά παράβαση των άρθρων 9 και 9Α του Συντάγµατος, δηλαδή καταστρατηγώντας τη συνταγµατική προστασία τους για τη συλλογή και επεξεργασία προσωπικών δεδοµένων. Επιπλέον, µε δεδοµένο ότι η υπόθεση της χρήσης κάµερας σε διαδηλώσεις έχει µακρύ ιστορικό, ενώ εκκρεµεί στο ΣτΕ σχετική απόφαση, η κατάθεση τροπολογίας µε βιασύνη θέτει ένα ζήτηµα ως προς τον τρόπο πρόσληψης από τη σηµερινή κοινοβουλευτική πλειοψηφία της αρχής του κράτους δικαίου. Η όλη συζήτηση είναι πολύ σηµαντική εν όψει της οριοθέτησης της σχέσης µεταξύ ασφάλειας και ελευθερίας. (Εφηµερίδα "ΒΗΜΑ", 16/12/2007 ) Νοµικά αστήριχτη η καταδίκη της «Ε» Πριν από αρκετό καιρό η κοινή γνώµη αιφνιδιάστηκε µε τις βαρύτατες καταδίκες των εκδοτών, των διευθυντών και των αρµόδιων συντακτών δύο ηµερήσιων εφηµερίδων της Αθήνας που κατηγορούνταν για συκοφαντική δυσφήµιση πολιτικών προσώπων. Η συγκίνηση που προκάλεσαν οι καταδίκες αυτές (µάλιστα η µια µε ανεξήγητη σπουδή επίσπευσης της διαδικασίας, ερήµην των κατηγορουµένων) προκάλεσε το εύλογο ερώτηµα, που θα βρίσκονται άραγε τα όρια, ανάµεσα στο θεµιτό και στο αθέµιτο, για την άσκηση της δηµοσιογραφίας, όταν θίγεται η υπόληψη κάποιων προσώπων (συνήθως πολιτικών προσώπων). Είναι, πρώτα πρώτα, έξω από κάθε αµφιβολία ότι η προσβολή της προσωπικότητας από τις στήλες του Τύπου δεν δικαιολογεί τη λήψη κανενός είδους προληπτικού µέτρου, δηλαδή ούτε λογοκρισία ούτε κατάσχεση των εντύπων, παρά µόνο όταν προσβάλλεται η τιµή του Προέδρου της ηµοκρατίας. Αυτά ορίζει µε σαφήνεια το άρθρο 14 2 και 3 εδ. β' του Συντάγµατος: «Ο Τύπος είναι ελεύθερος. Η λογοκρισία και παν άλλο προληπτικόν µέτρον απαγορεύονται. Η κατάσχεσις εφηµερίδων και άλλων εντύπων, είτε προ της κυκλοφορίας είτε µετ' αυτήν, απαγορεύεται. Κατ' εξαίρεσιν επιτρέπεται η κατάσχεσις παραγγελία του εισαγγελέως, µετά την κυκλοφορίαν (...) ένεκα προσβολής του προσώπου. του Προέδρου της ηµοκρατίας». Με βάση το άρθρο 14 2 του Συντάγµατος, που διακηρύσσει πως «ο Τύπος είναι ελεύθερος» γίνεται αµέσως φανερό ότι δικαιολογείται εδώ κάποια χαλαρότητα, θα καταντούσε παγίδα εναντίον του Τύπου αν, από τη µια µεριά, το Σύνταγµα διακηρύσσει ότι «ο Τύπος είναι ελεύθερος» και, από την άλλη, ο κοινός νοµοθέτης θα µπορούσε να απειλεί τον 18

19 «ελεύθερο» Τύπο µε ποινικές διώξεις, κάθε φορά που κάποιο δηµοσίευµα θα έθιγε την προσωπικότητα κάποιου που έπεσαν επάνω του τα φώτα της δηµοσιότητας. Το άρθρο 14 1 και 2 του Συντάγµατος κατοχυρώνει, πρώτα πρώτα, την ελεύθερη πληροφόρηση, Καθένας µας χωριστά και όλοι µαζί, ως κοινωνικό σύνολο, έχουµε συνταγµατικά κατοχυρωµένο δικαίωµα να ενηµερωθούµε πάνω στα γεγονότα. Αντίστοιχα και ο Τύπος έχει κατοχυρωµένο δικαίωµα να αναζητήσει τα γεγονότα και να τα φέρει στη δηµοσιότητα. Κανένας νόµος δεν έχει την ευχέρεια από το Σύνταγµα να βάλει περιορισµό στην ελευθερία του Τύπου να αναζητήσει και να φανερώσει τα γεγονότα. Το Σύνταγµα προστατεύει τη δηµοσιότητα των ειδήσεων. Είναι ένα πρόβληµα που έχει απασχολήσει πολύ τους θεωρητικούς του δικαίου και τη νοµολογία, αν το Σύνταγµα, µε το να προστατεύει τη δηµοσιότητα των ειδήσεων, προστατεύει ακόµη και τις ψεύτικες ειδήσεις. Έχει ο νοµοθέτης ευχέρεια να καθιερώσει ευθύνη λ.χ. του εκδότη της εφηµερίδας, του διεθυντή της και του συντάκτη του κρίσιµου δηµοσιεύµατος, για τη δηµοσιότητα που έδωσαν σε µια ψεύτικη είδηση; Με απλά λόγια: ο δηµοσιογράφος, ο διευθυντής της εφηµερίδας και ο εκδότης της έχουν όχι µόνο δικαίωµα, κατοχυρωµένο από το Σύνταγµα, αλλά και καθήκον, να φέρουν στη δηµοσιότητα µια είδηση, ακόµη και όταν θίγει την τιµή κάποιου προσώπου, δίχως, βασικά, να χρειάζεται να την επαληθεύσουν, προτού την φέρουν στις στήλες της εφηµερίδας τους. Και τούτο, γιατί οι εφηµερίδες συντάσσονται, τυπώνονται και κυκλοφορούν κάτω από τροµαχτική πίεση χρόνου. Η ταχύτητα στη δηµοσιογραφία είναι ζωτική ανάγκη. Η εφηµερίδα κινδυνεύει να χάσει το αναγνωστικό της κοινό, αν δεν είναι διαρκώς στον παλµό της επικαιρότητας. Αν είναι δυνατό, αυτή θα πρέπει να φτιάχνει την επικαιρότητα. Ο κίνδυνος, να την προλάβει µια άλλη εφηµερίδα, δεν είναι ανώδυνος. Για το λόγο αυτό, οι συνταγµατολόγοι δέχονται ότι οι υπεύθυνοι των εφηµερίδων έχουν το δικαίωµα να φέρουν στη δηµοσιότητα µια είδηση, ακόµη και όταν στηρίζονται σε απλή φήµη, δίχως να έχουν αποδεικτικά στοιχεία (βλ. Maunz -Duering - Herzog - Scholz, Grundgesetz, Kommentar 5 147). Όπως πολύ χαρακτηριστικά, έχει παρατηρηθεί, οι εφηµερίδες δεν είναι ανακριτικά γραφεία, αλλά ο καθρέφτης όλων όσων λέγονται ή ψιθυρίζονται. Όµως στην ελευθερία αυτή αντιστοιχεί αναπότρεπτα η υποχρέωση των εφηµερίδων να δώσουν την ίδια δηµοσιότητα και στη διάψευση που τους απευθύνει το θιγόµενο πρόσωπο. Η ευθύνη των ανθρώπων της εφηµερίδας, για συκοφαντική δυσφήµηση κάποιου προσώπου, αρχίζει όχι από τη στιγµή που δηµοσιεύεται µια είδηση, την ανακρίβεια της οποίας αγνοούσαν, έστω από ελαφριά αµέλεια, αλλά από τη στιγµή που θα αρνηθούν ή θα αποφύγουν να δώσουν αµέσως την ίδια δηµοσιότητα στη διάψευση που τους στέλνει το θιγόµενο πρόσωπο. Η µήνυση που γίνεται, στηριζόµενη µόνο στο επιβαρυντικό δηµοσίευµα, είναι αβάσιµη. 19

20 Και το δικαστήριο έχει υπηρεσιακό καθήκον να απορρίψει την κατηγορία που έχει απαγγελθεί, απαλλάσσοντας τους κατηγορουµένους. Τελείως διαφορετική είναι η άσκηση (σατιρικής ή σοβαρής) κριτικής εναντίον οποιουδήποτε προσώπου, µε τρόπο που να προσβάλλει την τιµή του. Βέβαια, το άρθρο 14 1 του Συντάγµατος ορίζει ότι «έκαστος δύναται να εκφράζει και να διαδίδει (...) δια του Τύπου τους στοχασµούς του! Όµως το δικαίωµα αυτό δίνεται µε µια θεµελιακή επιφύλαξη: ότι δε θα παραβεί την κείµενη νοµοθεσία. Καθένας έχει το δικαίωµα της δηµοσίας κριτικής, «τηρών τους νόµους του κράτους». εν µπορεί λοιπόν να ασκείται κριτική που προσβάλλει την τιµή και την υπόληψη οποιουδήποτε προσώπου. Και τούτο, γιατί η κείµενη νοµοθεσία προστατεύει, ως πρωταρχικό αγαθό, την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Και αυτό ισχύει ακόµη και για τους λεγόµενους δηµόσιους άντρες. Βεβαίως καθένας έχει το δικαίωµα να διαφωνεί µε τους πολιτικούς χειρισµούς δηµόσιου άντρα. Έχει το δικαίωµα της εναντίωσης και της κριτικής. Ακόµη και της έντονης κριτικής. Όµως, µε ένα όριο: ότι δε θα του στραπατσάρει αβάσιµα την αξιοπρέπεια του. Με αυτά τα δεδοµένα, η πρόσφατη ερήµην καταδίκη της «Ελευθεροτυπίας» δεν έπεισε. (Ελευθεροτυπία 30 Σεπτεµβρίου 7982) 8.Νοµολογία ΠΟΙΝ /ΝΗ/2002 (35) Ανήλικοι. Αυτοί δικάζονται από ειδικά δικαστήρια ανηλίκων και µόνον κατ` εξαίρεση δικάζονται από τα κοινά δικαστήρια στα οποία δικάζονται οι ανήλικοι συµµέτοχοί τους, κατά τη διάταξη του άρθρου 130 του ΚΠοιν. Πότε είναι απαραίτητος ο χωρισµός της ποινικής δίωξης και της ποινικής διαδικασίας ενηλίκων και ανηλίκων. Αν δεν ενδείκνυται ο χωρισµός, η προστασία του ανηλίκου µπορεί να επιτευχθεί µε διεξαγωγή της δίκης χωρίς δηµοσιότητα. 813/2002 ΣΤΡ ΘΕΣΣΑΛ (325313) (ΠΟΙΝ /ΝΗ 2003/148) Απαγόρευση τηλεοπτικής µετάδοσης της δίκης εφόσον αυτή δεν ενδιαφέρει τη δηµόσια ζωή και προβλήθηκε σχετικό αίτηµα από τον κατηγορούµενο. Στοιχειοθέτηση εγκληµάτων βιαιοπραγίας και εξύβρισης ανωτέρου ή κατωτέρου στρατιωτικού που δεν τελέστηκαν κατά την υπηρεσία, και αποτελούν προνοµιούχες µορφές των εν λόγω εγκληµάτων. Αιτιολογηµένη απαλλαγή του ενός κατηγορουµένου για βιαιοπραγία και εξύβριση ανωτέρου λόγω παραδοχής του αυτοτελούς ισχυρισµού του περί ιδιαιτέρως σκληρής και βάναυσης προηγούµενης συµπεριφοράς του παθόντος. Αιτιολογηµένη καταδίκη του έτερου στρατιωτικού για παράβαση του νόµου περί προστασίας των ζώων, και συγκεκριµένα ότι φόνευσε κουτάβια. Ως ζώο συντροφιάς νοείται κάθε ζώο (αδέσποτο ή µη ) που συντηρείται ή προορίζεται να συντηρηθεί από τον άνθρωπο για ευχαρίστηση ή 20

21 συντροφιά του. Παρατηρήσεις Αδάµ Παπαδάκη στην Ποιν /νη. ΠΟΙΝΧΡ/1983 (89) Απαγόρευση της παρουσίας στο ακροατήριο προσώπων που δεν συµπλήρωσαν το 17ο έτος της ηλικίας των. Αρχή δηµοσιότητας. ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΡΘΡΟΥ Η απαγόρευση της παρουσίας στο ακροατήριο προσώπων που δεν συµπλήρωσαν το 17ο έτος της ηλικίας των, δεν αντίκειται στην συνταγµατικά κατοχυρωµένη αρχή της δηµοσιότητας και πρέπει να τηρείται αυστηρά λόγω των πιθανών επιβλαβών επιδράσεων της ποινικής δίκης στα νεαρά άτοµα. Γνωµοδότηση του Ιω.Σαρρέα, Εισαγγελέα Εφετών. ηµοσιευµένη στα ΠοινΧρ 1983:89. 6/2009 ΑΠ (ΟΛΟΜ) ( ) (Α` ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) Ατοµικά δικαιώµατα. Συνταγµατική προστασία αυτών. Προϋποθέσεις νοµίµων περιορισµών αυτών. Εφαρµογή της αρχής της αναλογικότητας ως προς τη θέσπιση των περιορισµών. Αυτή απευθύνεται στο νοµοθέτη. Ειδικότερα η λειτουργία της αρχής αυτής στο χώρο του ιδιωτικού δικαίου. Αδικοπρακτική ευθύνη αποζηµίωσης. Προσδιορισµός του ύψους της αποζηµίωσης. Η σχετική ρύθµιση του ΑΚ συνάδει µε το σύνταγµα και την αρχή της αναλογικότητας. Σύµφωνα µε την κρατούσα γνώµη η παραβίαση της αρχής δεν ελέγχεται αναιρετικά µε τους λόγους της ευθείας και εκ πλαγίου παραβιάσεως ουσιαστικών κανόνων δικαίου. Προσβολή της προσωπικότητας από τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων και αξίωση αποζηµίωσης λόγω ηθικής βλάβης των ανηλίκων τέκνων των θιγοµένων προσώπων. Θέση της µειοψηφίας ότι αρχή της αναλογικότητας απευθύνεται και στον δικαστή και συνεπώς µπορεί να ελεγχθεί αναιρετικά για τις ανωτέρω λόγους. (Επικυρώνει τη 2/2006 ΕΦ ΘΕΣ/ΚΗΣ). Νοµολογία 4661/2004 Πολυµελές Πρωτοδικείο Υπόθεση προστασίας εικόνας προσώπου (Σχολιασµός:Μακρή Ευγενία) Παρουσίαση - Σχολιασµός της ΠολΠρωτΑθ 4661/04 [ΝοΒ 2005/114] Θέµα : «Προστασία εικόνας προσώπου» Α. Ιστορικό 1.- Το 1997 γυναίκα, για την προώθηση της επαγγελµατικής σταδιοδροµίας ως µοντέλο, ανάµεσα σε άλλες φωτογραφίες, ποζάρισε και γυµνόστηθη σε επαγγελµατία φωτογράφο. Ο φωτογράφος πώλησε άνευ εγκρίσεως της γυναίκας τις γυµνές φωτογραφίες σε ανδρικό περιοδικό ποικίλης ύλης. Τον Ιανουάριο του 2003 το περιοδικό επρότεινε στη γυναίκα ηµίγυµνη 21