ΠΡΟΛΟΓΟΣ. Δήμητρα Καλα ρουζιώτου

Transcript

1 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τα Ελληνικ του Ξενοφώντα αναφέρονται στα γεγον τα που διαδραματίστηκαν στον ελλαδικ χώρο απ το 411 π.χ. ως τη μάχη της Μαντίνειας το 362 π.χ. Πρ κειται για ένα ιδιαίτερα σημαντικ έργο, καθώς αποτελεί τη σπουδαι τερη πηγή για την ταραγμένη αυτή περίοδο (4ος αι. π.χ.), αλλά και ένα κείμενο που με τη ζωντάνια, την παραστατικ τητα και την ακρί εια της αφήγησης προκαλεί α ίαστα το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Το σχολικ ι λίο περιλαμ άνει κυρίως κεφάλαια απ το δε τερο ι λίο των Ελληνικ ν, στα οποία καταγράφονται γεγον τα πως η ήττα της Αθήνας στους Αιγ ς ποταμο ς, η πολιορκία και η παράδοση της Αθήνας στη Σπάρτη, η κατάληψη της εξουσίας απ τους Τριάκοντα και τα εγκλήματα που διέπραξαν μέχρι την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Το παρ ν οήθημα φιλοδοξεί να συμ άλει στην προσπάθεια των μαθητών να κατανοήσουν τα ιστορικά γεγον τα που περιγράφονται με ενάργεια απ τον Ξενοφώντα αλλά και να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν έναν απ τους σπουδαι τερους ιστορικο ς της αρχαι τητας. Σε κάθε εν τητα περιλαμ άνεται πιστή μετάφραση του κειμένου, πλήρης γραμματικοσυντακτική και λεξιλογική ανάλυση, καθώς και ποικίλα ερμηνευτικά, πραγματολογικά και αισθητικά σχ λια. Επίσης, δίνονται απαντήσεις σε λες τις ερωτήσεις του σχολικο ι λίου, καθώς και συμπληρωματικές ασκήσεις για την καλ τερη εμπέδωση της λης και την περαιτέρω εξάσκηση του μαθητή (οι απαντήσεις των συμπληρωματικών ασκήσεων δίνονται στο τέλος του ι λίου). Τέλος, περιλαμ άνονται λα τα θέματα της Τράπεζας Θεμάτων και οι απαντήσεις τους. Δήμητρα Καλα ρουζιώτου

2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή... 7 Απαντήσεις στις Ερωτήσεις του σχολικο ι λίου Εν τητα 1 (Β1, 16-19) Συμπληρωματικές ασκήσεις Εν τητα 2 (Β1, 20-24) Συμπληρωματικές ασκήσεις Εν τητα 3 (Β1, 25-26) Συμπληρωματικές ασκήσεις Εν τητα 4 (Β1, 27-29) Συμπληρωματικές ασκήσεις Εν τητα 5 (Β1, 30-32) Συμπληρωματικές ασκήσεις Απαντήσεις στις Ερωτήσεις Ασκήσεις του σχολικο ι λίου Απαντήσεις στα Θέματα για συζήτηση Εν τητα 6 (Β2, 1-2) Συμπληρωματικές ασκήσεις Εν τητα 7 (Β2, 3-4) Συμπληρωματικές ασκήσεις Απαντήσεις στις Ερωτήσεις Ασκήσεις του σχολικο ι λίου Απαντήσεις στα Θέματα για συζήτηση Εν τητα 8 (Β2, 16-17) Συμπληρωματικές ασκήσεις Εν τητα 9 (Β2, 18-20) Συμπληρωματικές ασκήσεις Εν τητα 10 (Β2, 21-23) Συμπληρωματικές ασκήσεις Απαντήσεις στις Ερωτήσεις Ασκήσεις του σχολικο ι λίου Απαντήσεις στα Θέματα για συζήτηση Εν τητα 11 (Β3, 11-16) Απαντήσεις στις Ερωτήσεις Ασκήσεις του σχολικο ι λίου

4 Εν τητα 12 (Β3, 50-51) Συμπληρωματικές ασκήσεις Εν τητα 13 (Β3, 52-55) Συμπληρωματικές ασκήσεις Εν τητα 14 (Β3, 55-56) Συμπληρωματικές ασκήσεις Απαντήσεις στις Ερωτήσεις Ασκήσεις του σχολικο ι λίου Απαντήσεις στα Θέματα για συζήτηση Εν τητα 15 (Β4, 1-17) Απαντήσεις στις Ερωτήσεις Ασκήσεις του σχολικο ι λίου Απαντήσεις στα Θέματα για συζήτηση Εν τητα 16 (Β4, 18-19) Συμπληρωματικές ασκήσεις Εν τητα 17 (Β4, 20-22) Συμπληρωματικές ασκήσεις Εν τητα 18 (Β4, 23) Συμπληρωματικές ασκήσεις Απαντήσεις στις Ερωτήσεις Ασκήσεις του σχολικο ι λίου Απαντήσεις στα Θέματα για συζήτηση Εν τητα 19 (Β4, 37-39) Συμπληρωματικές ασκήσεις Εν τητα 20 (Β4, 39-43) Συμπληρωματικές ασκήσεις Απαντήσεις στις Ερωτήσεις Ασκήσεις του σχολικο ι λίου Απαντήσεις στα Θέματα για συζήτηση Το ήθος της αποκατεστημένης δημοκρατίας Απαντήσεις στις Ερωτήσεις Ασκήσεις του σχολικο ι λίου Απαντήσεις στα Θέματα για συζήτηση Τα θέματα της Τράπεζας Θεμάτων Απαντήσεις στις Συμπληρωματικές Ασκήσεις Απαντήσεις στα θέματα της Τράπεζας Θεμάτων

5 Bιβλίο 2 Kεφάλαιο Στο απ σπασμα αυτ απ το Kεφάλαιο 1 του B ι λίου των Eλληνικ ν ο Ξενοφών παρουσιάζει ένα σημαντικ ιστορικ γεγον ς: τη ναυμαχία στους Aιγ ς ποταμο ς το 405 π.x., που έληξε με την ήττα και την καταστροφή του αθηναϊκο στ λου. Mετά τη μάχη αυτή ουσιαστικά τελειώνει ο Πελοποννησιακ ς π λεμος. O ιστορικ ς καθορίζει με ακρί εια τον χώρο και τον χρ νο του γεγον τος καθώς και τα αίτια που το προκάλεσαν, προκειμένου ο αναγνώστης να κατανοήσει σε άθος τις συνθήκες κάτω απ τις οποίες συντελέστηκε η καταστροφή του αθηναϊκο στ λου. Σ αυτ οηθο ν: α. οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί, κυρίως οι εμπρ θετοι,. το ανεπτυγμένο σ στημα των δευτερευουσών προτάσεων και των μετοχών και γ. το λεξιλ γιο. H αφήγηση μοιράζεται εξίσου ανάμεσα στους δ ο πρωταγωνιστές, τους Aθηναίους και τους Λακεδαιμονίους. Kυρίαρχη ωστ σο προσωπικ τητα είναι ο Λ σανδρος.

6 Eνότητα 1 B1, Oι αντίπαλοι στόλοι εισπλέουν στον Eλλήσποντο H κατάληψη της Λαμψάκου Kείμενο O δ Aθηνα οι κ τ ς Σάμου ρμώμενοι τ ν ασιλέως κακ ς ποίουν, κα π τ ν Xίον κα τ ν Eφεσον πέπλεον, κα παρεσκευάζοντο πρ ς ναυμαχίαν, κα στρατηγο ς πρ ς το ς πάρχουσι προσείλοντο Mένανδρον, Tυδέα, Kηφισ δοτον. Λ σανδρος δ κ τ ς P δου παρ τ ν Iωνίαν κπλε πρ ς τ ν Eλλήσποντον πρ ς τε τ ν πλοίων τ ν κπλουν κα π τ ς φεστηκυίας α τ ν π λεις. Aνήγοντο δ κα ο Aθηνα οι κ τ ς Xίου πελάγιοι γ ρ Aσία πολεμία α το ς ν. Λ σανδρος δ ξ A δου παρέπλει ε ς Λάμψακον σ μμαχον ο σαν Aθηναίων κα ο A υδηνο κα ο λλοι παρ σαν πεζ γε το δ Θώραξ Λακεδαιμ νιος. Προσ αλ ντες δ τ π λει α ρο σι κατ κράτος, κα διήρπασαν ο στρατι ται ο σαν πλουσίαν κα ο νου κα σίτου κα τ ν λλων πιτηδείων πλήρη τ δ λε θερα σώματα πάντα φ κε Λ σανδρος. Λεξιλόγιο ρμ μαι κ + γεν.: εξορμώ απ..., έχω ως ορμητήριο. τ ν ασιλέως (γ ν) κακ ς ποίουν: λεηλατο σαν τη χώρα του ασιλιά (της Περσίας). πιπλέω: πλέω εναντίον κάποιου. παρασκευάζομαι: ετοιμάζομαι. πρ ς το ς πάρχουσι (στρατηγο ς): εκτ ς απ τους υπάρχοντες, εκτ ς απ αυτο ς που υπήρχαν. προσαιρο μαί τινα: εκλέγω επιπλέον (επίσης) κάποιον. παρ τ ν Iωνίαν: παραπλέοντας τα παράλια της Iωνίας. κπλέω: αποπλέω, αναχωρώ κπλους: απ πλους, αναχώρηση. φίσταμαί τινος: αποστατώ απ κάποιον. νάγομαι: γαίνω απ το λιμάνι στην ανοιχτή θάλασσα. 20

7 B1, πελάγιος: αυτ ς που ρίσκεται στο πέλαγος, στα ανοιχτά. πολέμιος: εχθρικ ς. παραπλέω: πλέω κατά μήκος των ακτών, της παραλίας. πάρειμι (< παρ + ε μ ) πεζ : ακολουθώ διά ξηράς, απ τη στεριά. γο μαί τινος: είμαι αρχηγ ς κάποιου. προσ άλλω τινί: επιτίθεμαι σε κάποιον. α ρ κατ κράτος: κυριε ω με έφοδο. διαρπάζω: λεηλατώ. τ πιτήδεια: τρ φιμα, εφ δια. τ λε θερα σώματα: οι ελε θεροι, οι πολίτες. φίημί τινα: αφήνω κάποιον ελε θερο. Kείμενο Mετάφραση O δ Aθηνα οι ρμώμενοι κ τ ς Σάμου κακ ς ποίουν τ ν ασιλέως (γ ν), κα πέπλεον π τ ν Xίον κα τ ν Εφεσον, κα παρεσκευάζοντο πρ ς ναυμαχίαν, κα πρ ς το ς πάρχουσι προσείλοντο στρατηγο ς Mένανδρον, Tυδέα, Kηφισ δοτον. Λ σανδρος δ κπλε κ τ ς P δου παρ τ ν Iωνίαν πρ ς τ ν Eλλήσποντον πρ ς τε τ ν κπλουν τ ν πλοίων κα π τ ς φεστηκυίας α τ ν π λεις. Kα ο Aθηνα οι νήγοντο δ κ τ ς Xίου πελάγιοι γ ρ Aσία ν πολεμία α το ς. Λ σανδρος δ ξ A δου παρέπλει ε ς Λάμψακον ο σαν σ μμαχον Aθηναίων κα ο A υδηνο κα ο λλοι παρ σαν πεζ γε το δ Θώραξ Λακεδαιμ νιος. Oι Aθηναίοι έχοντας ως ορμητήριο τη Σάμο λεηλατούσαν τη χώρα του βασιλιά και έπλεαν εναντίον της Xίου και της Eφέσου και ετοιμάζονταν για ναυμαχία και εκτός από αυτούς που υπήρχαν εξέλεξαν επίσης ως στρατηγούς τον Mένανδρο, τον Tυδέα και τον Kηφισόδοτο. Kαι ο Λύσανδρος απέπλευσε από τη Pόδο παραπλέοντας τα παράλια της Iωνίας προς τον Eλλήσποντο, για να εμποδίσει την αναχώρηση των αθηναϊκών πλοίων και για να υποτάξει τις πόλεις που είχαν αποστατήσει απ αυτούς (= τους Σπαρτιάτες). Παράλληλα οι Aθηναίοι βγήκαν από το λιμάνι της Xίου στην ανοιχτή θάλασσα γιατί η Aσία (= τα παράλια της M. Aσίας) ήταν εχθρική σ αυτούς. Kαι ο Λύσανδρος από την Άβυδο έπλεε κατά μήκος των ακτών προς τη Λάμψακο, η οποία ήταν σύμμαχος των Aθηναίων και οι Aβυδηνοί και οι άλλοι σύμμαχοι ακολουθούσαν από τη στεριά και αρχηγός τους ήταν ο Θώραξ ο Λακεδαιμόνιος. 21

8 Προσ αλ ντες δ τ π λει α ρο σι κατ κράτος, κα ο στρατι ται διήρπασαν ο σαν πλουσίαν κα πλήρη ο νου κα σίτου κα τ ν λλων πιτηδείων Λ σανδρος δ φ κε πάντα τ λε θερα σώματα. Kαι αφού επιτέθηκαν στην πόλη, την κυρίεψαν με έφοδο και οι στρατιώτες τη λεηλάτησαν, καθώς ήταν πλούσια και γεμάτη κρασί, σιτάρι και άλλα εφόδια ο Λύσανδρος όμως άφησε ελεύθερους όλους τους πολίτες. Nοηματικοί άξονες του κειμένου Eνέργειες και τακτική των Aθηναίων ñ Πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον εχθρικών π λεων (O δ Aθηνα οι... τ ν Eφεσον πέπλεον). ñ Προετοιμασία για ναυμαχία (κα παρεσκευάζοντο πρ ς ναυμαχίαν). ñ Eκλογή τριών επιπλέον στρατηγών (κα στρατηγο ς... Kηφισ δοτον). ñ Πλε ση προς Eλλήσποντο ( Aνήγοντο δ... πελάγιοι). Eνέργειες και τακτική του Λ σανδρου ñ Άφιξη στον Eλλήσποντο (Λ σανδρος δ κ τ ς P δου... πρ ς τ ν Eλλήσποντον). ñ Yλοποίηση διπλο στ χου Aποκοπή του ανεφοδιασμο της Aθήνας (πρ ς τε τ ν πλοίων τ ν κπλουν). Eπανάκτηση συμμάχων (κα π τ ς φεστηκυίας α τ ν π λεις). ñ Kατε θυνση στη Λάμψακο Eξασφάλιση οήθειας A υδηνών (Λ σανδρος δ ξ A δου... Θώραξ Λακεδαιμ νιος). ñ Άλωση της Λαμψάκου (Προσ αλ ντες δ... φ κε Λ σανδρος). Στ χοι Eφοδιασμ ς στρατιωτών. Mετατροπή της π λης σε άση του στρατο του. 22

9 B1, Περιληπτική απόδοση του κειμένου Στο κείμενο περιγράφονται οι κινήσεις των αντίπαλων στ λων πριν απ την τελική σ γκρουση στους Aιγ ς ποταμο ς. Oι Aθηναίοι λεηλατο ν τις εχθρικές π λεις της Iωνίας και προετοιμάζονται για ναυμαχία. O Λ σανδρος απ την πλευρά του απ τη P δο φθάνει στον Eλλήσποντο, προκειμένου να κ ψει τον ανεφοδιασμ της Aθήνας και να επανακτήσει τους συμμάχους που είχαν αποσκιρτήσει. Παράλληλα και οι Aθηναίοι εισπλέουν στον Eλλήσποντο. Eντωμεταξ ο Λ σανδρος με τη οήθεια των A υδηνών κυριε ει τη Λάμψακο εξασφαλίζοντας τρ φιμα για τον στρατ του και μια νέα άση για τις επιχειρήσεις του. Γραμματικά Λεξιλογικά σχόλια ο Aθηνα οι: ονομ. πληθ., γέν. αρσ. του ουσ. κλίσης Aθηνα ος, το Aθηναίου. ΣHMEIΩΣH: Ì Ô Ì fiùè Ù Â ÙÂÚfiÎÏÈÙ ÚÛÂÓÈÎ Î È ıëï Î Ô ÛÈ ÛÙÈÎ Û ËÌ Ù Ô Ó ÙËÓ ÎÏËÙÈÎ ÂÓÈÎÔ ˆÚ Î Ù ÏËÍË, ÙÚ appleôóù ÙÔ Ú ÎÙ Ú -Ô Û -Â-, apple.. (t) \AıËÓ ÖÂ. κ: μονοσ λλα η κ ρια πρ θεση που συντάσσεται πάντα με γενική. ταν τίθεται πριν απ λέξη που αρχίζει απ φωνήεν, το κ τρέπεται σε ξ, π.χ. ξ α τ ν. ΣHMEIΩΣH: ÚÔı ÛÂÈ Ï ÁÔÓÙ È ÔÈ ÎÏÈÙÂ Ï ÍÂÈ appleô Û Ó ıˆ Ìapple ÓÔ Ó ÌappleÚÔÛÙ applefi ÎÏÈÙ Ï ÍË (fióôì ÌÂÙÔ ÓÙˆÓ Ì ) Î È Ê ÓÂÚÒÓÔ Ó È ÊÔÚ ÂappleÈÚÚËÌ ÙÈÎ Û - ÛÂÈ Ø Û ËÌ Ù Ô Ó ËÏ ÂÌappleÚfiıÂÙÔ appleúôû ÈÔÚÈÛÌÔ. OÈ appleúôı ÛÂÈ È ÎÚ ÓÔÓÙ È ÛÂ:. K ÚÈÂ, ÔÈ ÔappleÔ Â ÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ ÓÙ È ÛÂ Û ÓıÂÛË Ì ÏÏÂ Ï ÍÂÈ (apple.. appleâúè Ïψ, âappleè- Ì ÏÂÈ ) Û ËÌ Ù Ô Ó ÂÌappleÚfiıÂÙÔ appleúôû ÈÔÚÈÛÌÔ, apple.. âî ÙÉ ÌÔ, appleúe Ó Ì - Ó. A Ù È ÎÚ ÓÔÓÙ È ÛÂ: ÌÔÓfiappleÙˆÙÂ, ÔÈ ÔappleÔ Â Û ÓÙ ÛÛÔÓÙ È ÌÂ Ì ÌfiÓÔ appleï ÁÈ appleùòûë: àapplefi, àóù, âî, appleúe + ÁÂÓÈÎ, âó, ÛfÓ + ÔÙÈÎ, Âå /â + ÈÙÈ ÙÈÎ. appleùˆùâ, ÔÈ ÔappleÔ Â Û ÓÙ ÛÛÔÓÙ È ÌÂ Ô appleï ÁÈ appleùòûâè : àóa + ÈÙÈ ÙÈÎ ÔÙÈ- Î, È, Î Ù, ñapplebú + ÁÂÓÈÎ ÈÙÈ ÙÈÎ. ÙÚ appleùˆùâ, ÔÈ ÔappleÔ Â Û ÓÙ ÛÛÔÓÙ È Î È Ì ÙÈ ÙÚÂÈ appleï ÁÈ appleùòûâè : àìê, appleâú, ÌÂ- Ù, apple Ú, appleâú, appleúfi, ñapplee + ÁÂÓÈÎ ÔÙÈÎ ÈÙÈ ÙÈÎ.. K Ù ÚËÛÙÈÎ, ÔÈ ÔappleÔ Â ÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ ÓÙ È ÌfiÓÔ Û ÂÌappleÚfiıÂÙÔ appleúôû ÈÔÚÈÛÌÔ Î È Â Ó È ÔÈ: ôóâ, ô ÚÈ, ÓÂÎ / ÓÂÎÂÓ, Ì ÚÈ, appleï Ó, ÚÈÓ, ˆÚd + ÁÂÓÈÎ, ó + ÈÙÈ ÙÈ- Î. ø Î Ù ÚËÛÙÈÎ appleúôı ÛÂÈ ÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ ÓÙ È Î È Ù ÔÌÔÙÈÎ ÌfiÚÈ Óc Î È Ìa + ÈÙÈ ÙÈÎ. ρμώμενοι: μτχ. ενεστ., γέν. αρσ., πτώσ. ονομ. πληθ., μέσης φ. του ρ. ρμάομαι 23

10 - μαι (= εξορμώ, ξεκινώ). Παράγεται απ τη λέξη ρμή. Tο ρμάω - δεν πρέπει να συγχέεται με το ρμέω - (< ρμος), που σημαίνει «ρίσκομαι σε ρμο, αράζω, προσορμίζομαι». Aρχικοί χρ νοι: ρμ μαι, ρμώμην, ρμήσομαι, ρμηθήσομαι (παθ. μέλλ.), ρμησάμην, ρμήθην (παθ. α ρ.), ρμημαι, ρμήμην. Oμ ρριζα στη ν.ε.: ορμή, ορμητικ ς, ορμητήριο, παρ ρμηση, παρορμητικ ς, εξ ρμηση, αφορμή. ασιλέως: γεν. εν., γέν. αρσ. του ουσ. γ κλίσης ασιλε ς, το ασιλέως. Aνήκει στα φωνηεντ ληκτα καταληκτικά μον θεμα σε -ε ς (γεν. -έως) και κλίνεται ως εξής: Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Oν. ασιλε ς ο ασιλε ς Γεν. το ασιλέως τ ν ασιλέων Δοτ. τ ασιλε το ς ασιλε σι(ν) Aιτ. τ ν ασιλέα το ς ασιλέας Kλητ. ( ) ασιλε ( ) ασιλε ς κακ ς: επίρρ. θετικο αθμο του επιθ. κακ ς, -ή, - ν. Oι τρεις αθμοί του επιρρήματος είναι: Θετικ ς: κακ ς Συγκριτικ ς: κάκιον/χε ρον Yπερθετικ ς: χείριστα. ποίουν: γ πληθ. οριστ. παρατ., ενεργ. φ. του ρ. ποιέω - (= κάνω) κακ ς ποι τ ν γ ν = λεηλατώ. Aρχικοί χρ νοι: ποι, ποίουν, ποιήσω, ποίησα, πεποίηκα, πεποιήκειν. Oμ ρριζα στη ν.ε.: ποίημα, ποίηση, ποιητής, ποιητικ ς, παραποίηση, μεταποίηση, περιποίηση, εκποίηση, προσποίηση, προσποιητ ς, χειροποίητος κ.ά. πέπλεον: γ πληθ. οριστ. παρατ., ενεργ. φ. του ρ. πιπλέω < π + πλέω (πλέω εναντίον κάποιου). Aρχικοί χρ νοι: πιπλέω, πέπλεον, πιπλε σομαι/ πιπλευσο μαι, πέπλευσα, πιπέπλευκα, πεπεπλε κειν. Oμ ρριζα στη ν.ε.: πλοίο, πλους, διάπλους, παράπλους, πλε ση, πλωτ ς, πλοηγ ς, πλοίαρχος, πλοιοκτήτης, ναυσιπλο α κ.ά. ΣHMEIΩΣH: T Ú Ì Ù ÛÂ - ˆ ÌÂ ı Ì ÌÔÓÔÛ ÏÏ Ô Û Ó ÈÚÔ ÓÙ È ÌfiÓÔ fiù Ó ÌÂÙ ÙÔÓ - Ú ÎÙ Ú -Â- ÎÔÏÔ ıâ ÏÏÔ -Â- -ÂÈ-. T ÙÔÈ Ú Ì Ù ÂÎÙfi applefi ÙÔ appleï ˆ Â Ó È Ù : ı ˆ (= ÙÚ ˆ), Ó ˆ (= appleï ˆ), appleó ˆ, ˆ, ˆ (= Óˆ), ÔÌ È (= ˆ Ó ÁÎË, apple Ú Î ÏÒ) Î.. 24

11 B1, Παράδειγμα κλίσης Ενεστώτας Oριστ. Yποτ. Eυκτ. Προστ. Παρατατικός πλέω πλέω πλέοιμι πλεον πλε ς πλέ ης πλέοις πλε πλεις πλε πλέ η πλέοι πλείτω πλει πλέομεν πλέωμεν πλέοιμεν πλέομεν πλε τε πλέητε πλέοιτε πλε τε πλε τε πλέουσι(ν) πλέωσι(ν) πλέοιεν πλε ντων ή πλεον πλείτωσαν Aπαρέμφ.: πλε ν Mετοχή: πλέων, πλέουσα, πλέον παρεσκευάζοντο: γ πληθ. οριστ. παρατ., μέσης φ. του ρ. παρασκευάζομαι (= ετοιμάζομαι, προετοιμάζομαι). Eίναι παρασ νθετο, καθώς παράγεται απ το ουσιαστικ παρασκευ < παρ + σκευ (< σκε ος). Aρχικοί χρ νοι: παρασκευάζομαι, παρεσκευαζ μην, παρασκευάσομαι, παρασκευασθήσομαι (παθ. μέλλ.), παρεσκευασάμην, παρεσκευάσθην (παθ. α ρ.), παρεσκε ασμαι, παρεσκευάσμην. Oμ ρριζα στη ν.ε.: παρασκευαστής, παρασκευαστικ ς, παρασκε ασμα, σκε ος, συσκευασία, ανασκευάζω, κατασκευάζω, κατασκευή, αποσκευή, επισκευάζω, επισκευή κ.ά. ναυμαχίαν: αιτ. εν., γέν. θηλ. του ουσ. α κλίσης ναυμαχία, τ ς ναυμαχίας. στρατηγο ς: αιτ. πληθ., γέν. αρσ. του ουσ. κλίσης στρατηγ ς, το στρατηγο. το ς πάρχουσι: μτχ. ενεστ., γέν. αρσ., πτώσ. δοτ. πληθ., ενεργ. φ. του ρ. πάρχω < π + ρχω. Aρχικοί χρ νοι: πάρχω, π ρχον, πάρξω, π ρξα, π ρχα. Oμ ρριζα στη ν.ε.: παρξη, υπαρκτ ς, υπαρκτικ ς, αν παρκτος, αρχή, απαρχή, αρχαίος, αρχείο, αρχικ ς, να αρχος, παρχος, γυμνασιάρχης, άρχοντας, άναρχος, αναρχία, έναρξη, εναρκτήριος, αρχιτέκτονας, αρχιφ λακας κ.ά. προσείλοντο: γ πληθ. οριστ. αορ., μέσης φ. του ρ. προσαιρέομαι -ο μαι < πρ ς + α ρο μαι (= εκλέγω επιπλέον). Aρχικοί χρ νοι: προσαιρο μαι, προσ ηρο μην, προσαιρήσομαι, προσαιρεθήσομαι (παθ. μέλλ.), προσειλ μην (α ρ. ), προσ ηρέθην (παθ. α ρ.), προσ ήρημαι, προσ ηρήμην. 25

12 Oμ ρριζα στη ν.ε.: αίρεση, αναίρεση, αφαίρεση, διαίρεση, καθαίρεση, προαίρεση, συναίρεση, διαιρέτης, αιρετ ς, αναφαίρετος, αυθαίρετος, εξαίρετος, αιρετικ ς, αφηρημάδα, αρχαιρεσία κ.ά. Tυδέα: αιτ. εν., γέν. αρσ. του ουσ. γ κλίσης Tυδε ς, το Tυδέως. Kλίνεται πως ασιλε ς ( λ. πιο πάνω). κπλε : γ εν. οριστ. ενεστ., ενεργ. φ. του ρ. κπλέω (= αποπλέω, αναχωρώ). Για αρχικο ς χρ νους και ομ ρριζα λ. πιο πάνω το πέπλεον. τ ν πλοίων: γεν. πληθ., γέν. ουδ. του ουσ. κλίσης τ πλο ον, το πλοίου. τ ν κπλουν: αιτ. εν., γέν. αρσ. του συνηρημένου ουσ. κλίσης κπλους, το κπλου (= η αναχώρηση). ΣHMEIΩΣH: T Ô ÛÈ ÛÙÈÎ ÙË ÎÏ ÛË appleô appleúèó applefi ÙÔÓ Ú ÎÙ Ú Ô Ô Ó ÏÏÔ Ô Â Û Ó ÈÚÔ ÓÙ È ÛÂ fiïâ ÙÈ appleùòûâè. A Ù Ù Ô ÛÈ ÛÙÈÎ Ï ÁÔÓÙ È Â ÙÂÚfiÎÏÈÙ Û ÓËÚË- Ì Ó Ô ÛÈ ÛÙÈÎ, apple.. öîappleïôô öîappleïô, appleïfiô appleïôü, çûù ÔÓ çûùôüó. Παράδειγμα κλίσης Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Oν. κπλους πλο ς ο κπλοι ο πλο Γεν. το κπλου το πλο τ ν κπλων τ ν πλ ν Δοτ. τ κπλ ω τ πλ το ς κπλοις το ς πλο ς Aιτ. τ ν κπλουν τ ν πλο ν το ς κπλους το ς πλο ς Kλητ. ( ) κπλου ( ) πλο ( ) κπλοι ( ) πλο Kατά το κπλους κλίνονται τα: π πλους, περίπλους, κρους (= εκροή), χειμάρρους, πρ χους (= λαγήνι) κ.ά. Kατά το πλο ς κλίνονται τα: θρο ς (= θ ρυ ος), νο ς, πνο ς, ο ς, χο ς (= χώμα) κ.ά. τ ς φεστηκυίας: μτχ. παρακ., γέν. θηλ., πτώσ. αιτ. πληθ., του ρ. φίσταμαι < π + σταμαι φίσταμαί τινος = αποστατώ απ κάποιον. Aρχικοί χρ νοι: φίσταμαι, φιστάμην, ποστήσομαι, ποσταθήσομαι (παθ. μέλλ.), πεστησάμην, πέστην (α ρ. ), πεστάθην (παθ. α ρ.), φέστηκα, φεστήκειν/ φειστήκειν. Oμ ρριζα στη ν.ε.: στάση, ανάσταση, κατάσταση, διάσταση, παράσταση, μετάσταση, αντίσταση, περίσταση, απ σταση, υπ σταση, σ σταση, έκσταση, επανάσταση, αντικατάσταση, στήλη, στ λος, στηλιτε ω, στήθος, στάθμη, σταυρ ς, 26

13 διάστημα, ανάστημα, κατάστημα, απ στημα, επιστάτης, αποστάτης, επαναστάτης, ιστ ς, σταθερ ς, ανάστατος, ακατάστατος, σταθμ ς, στατικ ς, αναντικατάστατος, ασταθής, στασίδι, εικονοστάσι κ.ά. α τ ν: γεν. πληθ., γέν. αρσ. της επαναληπτικής αντωνυμίας α τ ς, -ή, - α τ ν = Aθηναίων. ΣHMEIΩΣH: H ÓÙˆÓ Ì éùfi, -, -e Â Ó È ÔÚÈÛÙÈÎ Âapple Ó ÏËappleÙÈÎ. OÚÈÛÙÈÎ Â Ó È (Û fiïâ ÙÈ appleùòûâè ) fiù Ó ÚËÛÈÌÔappleÔÈÂ Ù È ÁÈ Ó ÔÚ ÛÂÈ Î ÙÈ, ËÏ Ó ÙÔ Í ˆÚ ÛÂÈ applefi Ù ÏÏ, apple.. ÙcÓ ÛÙÚ ÙÂ Ó éùe (= Ùfi Ô ÈÔ Î È fi È ÏÏÔ ) ÚÍË õá ÁÂ. Eapple Ó ÏËappleÙÈÎ Â Ó È ÌfiÓÔ ÛÙÈ appleï ÁÈ appleùòûâè, fiù Ó ÚËÛÈÌ ÂÈ ÁÈ Ó Âapple Ó Ï ÂÈ Î ÙÈ ÁÈ ÙÔ ÔappleÔ Ô ÁÈÓ ÏfiÁÔ appleúˆù ÙÂÚ (Ô ÛÈ ÛÙÈÎ ÚËÛÈÌÔappleÔÈÂ Ù È ÓÙ ÙË appleúôûˆappleèî ÓÙˆÓ Ì Á appleúôûòappleô ), apple.. ÛÈÏÂf Î d Ôî ÌÂÙ éùôü (= ÙÔÜ ÛÈÏ ˆ ). ñ H ÓÙˆÓ Ì éùfi, -, -e ÎÏ ÓÂÙ È Û Ó ÙÚÈÎ Ù ÏËÎÙÔ Âapple ıâùô ÙË ÎÏ ÛË ÏÏ ˆÚ ÙÔ ÙÂÏÈÎfi -Ó ÛÙÔ Ô ÙÂÚÔ ÙÔ ÂÓÈÎÔ. ñ H ÓÙˆÓ Ì éùfi, -, -e fiù Ó ÂÎÊ ÚÂÙ È Ì Ì ÙÔ ÚıÚÔ ÛËÌ ÓÂÈ Ù ÙfiÙËÙ : ï éùe = Ô ÈÔ. π λεις: αιτ. πληθ., γέν. θηλ. του ουσ. γ κλίσης π λις, τ ς π λεως. Kλίνεται ως εξής: Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Oν. π λις α π λεις Γεν. τ ς π λεως τ ν π λεων Δοτ. τ π λει τα ς π λεσι(ν) Aιτ. τ ν π λιν τ ς π λεις Kλητ. ( ) π λι ( ) π λεις B1, νήγοντο: γ πληθ. οριστ. παρατ., μέσης φ. του ρ. νάγομαι < ν + γομαι (= γαίνω απ το λιμάνι στην ανοιχτή θάλασσα). Aρχικοί χρ νοι: νάγομαι, νηγ μην, νάξομαι, ναχθήσομαι (παθ. μέλλ.), νηγαγ μην (α ρ. ), νήχθην (παθ. α ρ.), ν γμαι, νήγμην. Oμ ρριζα στη ν.ε.: αγωγή, διαγωγή, επαγωγή, παραγωγή, συναγωγή, απαγωγή, αγωγ ς, παιδαγωγ ς, αγώγι, αγώνας, αγώγιμος, άγημα, αγέλη, ακτίνα, άμαξα, άξονας, άξιος, παρείσακτος, λοχαγ ς, στρατηγ ς, χορηγ ς, ξεναγ ς, πλοηγ ς, σ ναξη, υδραγωγείο, ανάγωγος, καταγώγιο κ.ά. πελάγιοι: ονομ. πληθ., γέν. αρσ. του επιθ. κλίσης πελάγιος, -ία, -ιον και, πελάγιος, τ πελάγιον (= αυτ ς που ρίσκεται στο πέλαγος, στα ανοιχτά). 27

14 πολεμία: ονομ. εν., γέν. θηλ. του επιθ. κλίσης πολέμιος, -ία, -ιον και, πολέμιος, τ πολέμιον (= εχθρικ ς). α το ς (= Aθηναίοις): δοτ. πληθ., γέν. αρσ. της επαναληπτικής αντωνυμίας α τ ς, -ή, -. ν: γ εν. οριστ. παρατ. του ρ. ε μί. Aρχικοί χρ νοι: ε μί, / ν, σομαι, γεν μην (α ρ. ), γέγονα, γεγ νειν. Oμ ρριζα στη ν.ε.: ουσία, απουσία, εξουσία, παρουσία, ντως, ετυμολογία, ουσιαστικ ς, ουσιώδης κ.ά. παρέπλει: γ εν. οριστ. παρατ., ενεργ. φ. του ρ. παραπλέω < παρ + πλέω (= πλέω κατά μήκος των ακτών). Για αρχικο ς χρ νους και ομ ρριζα λ. πιο πάνω το πέπλεον. σ μμαχον: αιτ. εν., γέν. θηλ. του επιθ. κλίσης, σ μμαχος, τ σ μμαχον (< σ ν + μάχη). ο σαν: μτχ. ενεστ., γέν. θηλ., πτώσ. αιτ. εν. του ρ. ε μί. Για αρχικο ς χρ νους και ομ ρριζα λ. πιο πάνω το ν. H μετοχή και στα τρία γένη κλίνεται ως εξής: Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Oν. ν ο σα ν ντες ο σαι ντα Γεν. ντος ο σης ντος ντων ο σ ν ντων Δοτ. ντι ο σ η ντι ο σι(ν) ο σαις ο σι(ν) Aιτ. ντα ο σαν ν ντας ο σας ντα Kλητ. ν ο σα ν ντες ο σαι ντα ο λλοι: ονομ. πληθ., γέν. αρσ. του επιθ. κλίσης λλος, -η, -ο. Eδώ χρησιμοποιείται ως α ριστη επιμεριστική αντωνυμία. παρ σαν: γ πληθ. οριστ. παρατ. του ρ. πάρειμι < παρ + ε μ (= είμαι κοντά, είμαι παρών// οηθώ, παραστέκομαι//έχω φτάσει σε κάποιον τ πο). πεζ : επίρρ. (= με τα π δια, απ την ξηρά). Προέρχεται απ το επίθετο πεζ ς, -ή, - ν. γε το: γ εν. οριστ. παρατ., μέσης φ. του ρ. γέομαι -ο μαι (= είμαι αρχηγ ς). Mε αυτή τη σημασία το γο μαι συντάσσεται με γεν.: γο μαί τινος. Aρχικοί χρ νοι: γο μαι, γο μην, γήσομαι, γηθήσομαι (παθ. μέλλ.), γησάμην, γήθην (παθ. α ρ.), γημαι. Oμ ρριζα στη ν.ε.: ηγεμ νας, ηγεμονία, εισηγητής, αφηγητής, καθηγητής, υφη- 28

15 B1, γητής, ηγέτης, ηγεσία, ηγετικ ς, αφήγημα, διήγημα, αφήγηση, διήγηση, εισήγηση, εξήγηση, ηγο μενος κ.ά. Θώραξ: ονομ. εν., γένους αρσ. του ουσ. γ κλίσης Θώραξ, το Θώρακος. προσ αλ ντες: μτχ. αορ., γέν. αρσ., πτώσ. ονομ. πληθ., ενεργ. φ. του ρ. προσ άλλω (= επιτίθεμαι). Παίρνει αντικείμενο σε πτώση δοτική: προσ άλλω τινί. Aρχικοί χρ νοι: προσ άλλω, προσέ αλλον, προσ αλ, προσέ αλον (α ρ. ), προσ έ ληκα, προσε ε λήκειν. Oμ ρριζα στη ν.ε.: έλος, λος, απ λητος, ανυπέρ λητος, διά ολος, περί ολος, δισκο λος, εμ λιο, εμ λιμος, ανα ολή, απο ολή, δια ολή, εμ ολή, ολίδα, ανα ολέας, λήμα, έμ λημα, μετα λητ ς, δια λητ ς, αμετά λητος, ανα- λητικ ς, υπο λητικ ς, αδιά λητος, υπο ολέας κ.ά. τ π λει: δοτ. εν., γέν. θηλ. του ουσ. γ κλίσης π λις, τ ς π λεως. Για την κλίση του ουσ. λ. πιο πάνω το π λεις. α ρο σι: γ πληθ. οριστ. ενεστ., ενεργ. φ. του ρ. α ρέω -. Tο ρ. α ρ α ρο μαι έχει τις εξής σημασίες: α ρ : συλλαμ άνω (για έμψυχα), κυριε ω (για άψυχα). α ρο μαι (ως μέσο): εκλέγω, προτιμώ. α ρο μαι (ως παθ.): εκλέγομαι, προτιμώμαι. Ως παθητικ του α ρ λαμ άνεται το λίσκομαι (= κυριε ομαι) και χι το α ρο μαι. Aρχικοί χρ νοι: α ρ, ρουν, α ρήσω, ε λον (α ρ. ), ρηκα, ρήκειν. Για ομ ρριζα λ. πιο πάνω το προσείλοντο. κράτος: αιτ. εν., γέν. ουδ. του ουσ. γ κλίσης τ κράτος, το κράτους (= ισχ ς, δ ναμη). Kλίνεται ως εξής: Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Oν. τ κράτος τ κράτη Γεν. το κράτους τ ν κρατ ν Δοτ. τ κράτει το ς κράτεσι(ν) Aιτ. τ κράτος τ κράτη Kλητ. ( ) κράτος ( ) κράτη διήρπασαν: γ πληθ. οριστ. αορ., ενεργ. φ. του ρ. διαρπάζω < δι + ρπάζω. Aρχικοί χρ νοι: διαρπάζω, διήρπαζον, διαρπάσω/διαρπάσομαι, διήρπασα, διήρπακα, διηρπάκειν. 29

16 Oμ ρριζα στη ν.ε.: αρπαγή, αρπακτικ ς, ανάρπαστος, αρπάγη (= γάντζος), άρπαγμα, συναρπάζω, συναρπαστικ ς κ.ά. ο στρατι ται: ονομ. πληθ., γέν. αρσ. του ουσ. α κλίσης στρατιώτης, το στρατιώτου. πλουσίαν: αιτ. εν., γέν. θηλ. του επιθ. κλίσης πλο σιος, -ία, -ιον. ο νου: γεν. εν., γέν. αρσ. του ουσ. κλίσης ο νος, το ο νου. σίτου: γεν. εν., γέν. αρσ. του ανώμαλου κατά το γένος ουσ. κλίσης σ τος, το σίτου. Aνώμαλα κατά το γένος λέγονται τα ουσιαστικά που στον πληθυντικ έχουν διαφορετικ γένος απ,τι στον ενικ ή εκτ ς απ το ασικ γένος έχουν συγχρ νως και ένα άλλο. Tο ουσιαστικ σ τος έχει πληθυντικ τ σ τα. τ ν πιτηδείων: γεν. πληθ., γέν. ουδ. του ουσιαστικοποιημένου επιθ. τ πιτήδεια. Xρησιμοποιείται μ νο στον πληθυντικ και προέρχεται απ το επίθετο πιτήδειος, -α, -ον (= κατάλληλος, ωφέλιμος, αναγκαίος). λλων: γεν. πληθ., γέν. ουδ. του επιθ. κλίσης λλος, -η, -ο. πλήρη: αιτ. εν., γέν. θηλ. του επιθ. γ κλίσης, πλήρης, τ πλ ρες. Tο επίθετο (που ανήκει στα σιγμ ληκτα δικατάληκτα επίθετα γ κλίσης) κλίνεται ως εξής: Ενικός αριθμός Oν. πλήρης τ πλ ρες Γεν. το τ ς πλήρους το πλήρους Δοτ. τ τ πλήρει τ πλήρει Aιτ. τ ν τ ν πλήρη τ πλ ρες Kλητ. ( ) πλ ρες ( ) πλ ρες Πληθυντικός αριθμός Oν. ο α πλήρεις τ πλήρη Γεν. τ ν πλήρων τ ν πλήρων Δοτ. το ς τα ς πλήρεσι(ν) το ς πλήρεσι(ν) Aιτ. το ς τ ς πλήρεις τ πλήρη Kλητ. ( ) πλήρεις ( ) πλήρη τ λε θερα: αιτ. πληθ., γέν. ουδ. του επιθ. κλίσης λε θερος, -α, -ον και, λε θερος, τ λε θερον. 30

17 B1, σώματα: αιτ. πληθ., γέν. ουδ. του ουσ. γ κλίσης τ σ μα, το σώματος (= [εδώ] άνθρωπος). Tο ουσιαστικ (που ανήκει στα οδοντικ ληκτα ουδέτερα ακατάληκτα μον θεμα σε -α) κλίνεται ως εξής: Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Oν τ σ μα τ σώματα Γεν. το σώματος τ ν σωμάτων Δοτ. τ σώματι το ς σώμασι(ν) Aιτ. τ σ μα τ σώματα Kλητ. ( ) σ μα ( ) σώματα πάντα: αιτ. πληθ., γέν. ουδ. του επιθ. γ κλίσης π ς, π σα, π ν (= λος, καθένας). Tο επίθετο (που ανήκει στα αφων ληκτα τρικατάληκτα επίθετα γ κλίσης) κλίνεται και στα τρία γένη ως εξής: Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Oν. π ς π σα π ν πάντες π σαι πάντα Γεν. παντ ς πάσης παντ ς πάντων πασ ν πάντων Δοτ. παντ πάσ η παντ π σι(ν) πάσαις π σι(ν) Aιτ. πάντα π σαν π ν πάντας πάσας πάντα Kλητ. π ς π σα π ν πάντες π σαι πάντα φ κε: γ εν. οριστ. αορ., ενεργ. φ. του ρ. φίημι < π + ημι (= αφήνω, ελευθερώνω). Aρχικοί χρ νοι: φίημι, φίην, φήσω, φ κα (α ρ. ), φε κα. Oμ ρριζα στη ν.ε.: άνεση, άνετος, άφεση, έφεση, σ νεση, εφέτης, εφετείο, χειραφετώ, χειραφέτηση, κάθετος, εγκάθετος, συνετ ς, ένεση, καθετήρας, αφετηρία, δίεση, φεση κ.ά. 31

18 Xρονικές αντικαταστάσεις Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμενος Υπερσυντέλικος ρμώμενοι ρμησ μενοι, ρμησάμενοι, ρμημένοι ρμηθησ μενοι ρμηθέντες ποιο σι(ν) ποίουν ποιήσουσι(ν) ποίησαν πεποιήκασι(ν) πεποιήκεσαν πιπλέουσι(ν) πέπλεον πιπλε σονται/ πέπλευσαν πιπεπλε κασι(ν) πεπεπλε κεσαν πιπλευσο νται παρασκευ- παρεσκευ- παρασκευάσονται, παρεσκευάσαντο, παρεσκευα- παρεσκευαάζονται άζοντο παρασκευασθήσονται παρεσκευάσθησαν σμένοι ε σ (ν) σμένοι σαν (το ς) πάρχουσι(ν) πάρξουσι(ν) πάρξασι(ν) παρχ σι(ν) προσαιρο - προσ ηρο ντο προσαιρήσονται, προσείλοντο, προσ ήρηνται προσ ήρηντο νται προσαιρεθήσονται προσ ηρέθησαν κπλε ξέπλει κπλε σεται/ ξέπλευσε(ν) κπέπλευκε(ν) ξεπεπλε κει κπλευσε ται φισταμένας ποστησομένας, ποστησαμένας, φεστηκυίας/ ποσταθησομένας ποστάσας, φεστώσας ποσταθείσας νάγονται νήγοντο νάξονται, νηγάγοντο, νηγμένοι νηγμένοι ναχθήσονται νήχθησαν ε σ (ν) σαν στ (ν) ν σται γένετο γέγονε(ν) γεγ νει παραπλε παρέπλει παραπλε σεται/ παρέπλευσε(ν) παραπέπλευκε(ν) παρεπεπλε κει παραπλευσε ται ο σαν σομένην γενομένην γεγονυ αν πάρεισι(ν) παρ σαν παρέσονται παρεγένοντο παραγεγ νασι(ν) παρεγεγ νεσαν γε ται γε το γήσεται, γήσατο, γηται γηθήσεται γήθη προσ άλ- προσ αλο ντες προσ αλ ντες προσ ε λη- λοντες κ τες α ρο σι(ν) ρουν α ρήσουσι(ν) ε λον ρήκασι(ν) ρήκεσαν διαρπάζου- διήρπαζον διαρπάσουσι(ν)/ διήρπασαν διηρπάκασι(ν) διηρπάκεσαν σι(ν) διαρπάσονται φίησι φίει φήσει φ κε φε κε 32

19 B1, Eγκλιτικές αντικαταστάσεις και ονοματικοί τύποι Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο Μετοχή προσείλοντο προσέλωνται προσέλοιντο προσελέσθων προσελέσθαι προσελ μενος, /-έσθωσαν -η, -ον κπλε κπλέ η κπλέοι κπλείτω κπλε ν κπλέων, -ουσα, -ον α ρο σι α ρ σι α ρο εν α ρο ντων/ α ρε ν α ρ ν, -ο σα, -είτωσαν -ο ν διήρπασαν διαρπάσω- διαρπάσαιεν διαρπασάντων διαρπάσαι διαρπάσας, σι(ν) /-ειαν /-άτωσαν -ασα, -αν φ κε φ φείη φέτω φε ναι φείς, -ε σα, - ν Συντακτική ανάλυση O δ Aθηνα οι κ τ ς Σάμου ρμώμενοι τ ν ασιλέως κακ ς ποίουν: κ ρια πρ ταση κρίσεως εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικ. κακ ς ποίουν: ρήμα, ο Aθηνα οι: υποκ. του κακ ς ποίουν, τ ν (γ ν): αντικ. του κακ ς ποίουν, ασιλέως: γεν. κτητική στο γ ν, τ ν ασιλέως: επιθ. προσδ. στο γ ν, ρμώμενοι: τροπική μτχ., συνημμένη στο υποκ. του ρ. κακ ς ποίουν, το ο Aθηνα οι, κ τ ς Σάμου: εμπρ θ. προσδ. της κίνησης απ τ πο. ø ÂappleÈıÂÙÈÎfi appleúôû ÈÔÚÈÛÌfi ÏÔÁ ÂÙ È Î È ÔÙÈ appleôùâ Ú ÛÎÂÙ È Ó ÌÂÛ Û Ó ÚıÚÔ Î È ÙÔ Ô ÛÈ ÛÙÈÎfi appleô Ùfi Û ÓÔ Â ÂÈ, apple.. ÙcÓ appleïëû ÔÓ ÒÚ Ó, Ùe ÙáÓ ^EÏÏ ÓˆÓ ùóôì. κα π τ ν Xίον κα τ ν Eφεσον πέπλεον: κ ρια πρ ταση κρίσεως εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικ. πέπλεον: ρήμα, ο Aθηνα οι: ενν. ως υποκ. του πέπλεον, π τ ν Xίον ( π ) τ ν Eφεσον: εμπρ θ. προσδ. της εχθρικής κατε θυνσης. κα παρεσκευάζοντο πρ ς ναυμαχίαν: κ ρια πρ ταση κρίσεως εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικ. παρεσκευάζοντο: ρήμα, ο Aθηνα οι: ενν. ως υποκ. του παρεσκευάζοντο, πρ ς ναυμαχίαν: εμπρ θ. προσδ. του σκοπο. κα στρατηγο ς πρ ς το ς πάρχουσι προσείλοντο Mένανδρον, Tυδέα, Kηφισ δοτον: κ ρια πρ ταση κρίσεως εκφέρεται με οριστική OÚÈÛÌ Ó Ú Ì Ù Û ÓÙ ÛÛÔÓÙ È ÌÂ Ô Èκαι δηλώνει το πραγματικ. ÙÈ ÙÈÎ applefi ÙÈ ÔappleÔ Â Ë Ì Â Ó È ÓÙÈÎÂ - προσείλοντο: ρήμα, ο Aθηνα οι: ενν. ως υποκ. ÌÂÓÔ Î È Ë ÏÏË Î ÙËÁÔÚÔ ÌÂÓÔ ÙÔ ÓÙÈ- 33

20 του προσείλοντο, Mένανδρον Tυδέα Kηφισ δοτον: αντικ. του προσείλοντο, στρατη- Ï Áˆ, Î Ïá, ÔÎá, ÓÔÌ ˆ, ÎÚ Óˆ, ìáôüì È, ÎÂÈÌ ÓÔ. T ÙÔÈ Ú Ì Ù Â Ó È Ù çóôì ˆ, γο ς: κατηγορ. στα αντικ. του ρ. προσείλοντο, τα Mένανδρον Tυδέα Kηφισ δοτον, Ê ÓÔÌ È, îúôüì È, appleôèá, Ù ıëìè, àappleô  ÎÓ - ÌÈ, Ï Ì Óˆ, ö ˆ, apple Ú ˆ, ˆÌÈ Î. Ì apple ÚfiÌÔÈ ÛËÌ Û. πρ ς το ς πάρχουσι (ενν. στρατηγο ς): ε- μπρ θ. προσδ. της προσθήκης. Λ σανδρος δ κ τ ς P δου παρ τ ν Iωνίαν κπλε πρ ς τ ν Eλλήσποντον πρ ς τε τ ν πλοίων τ ν κπλουν κα π τ ς φεστηκυίας α τ ν π λεις: κ ρια πρ ταση κρίσεως εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικ. κπλε : ρήμα, Λ σανδρος: υποκ. του κπλε, κ τ ς P δου: εμπρ θ. προσδ. της κίνησης απ τ πο, παρ τ ν Iωνίαν: εμπρ θ. προσδ. της κίνησης σε τ πο (πλησίον), πρ ς τ ν Eλλήσποντον: εμπρ θ. προσδ. της κίνησης σε τ πο (κατε θυνση), πρ ς τ ν κπλουν: εμπρ θ. προσδ. του σκοπο, τ ν πλοίων: γεν. υποκειμενική στο τ ν κπλουν, π τ ς π λεις: εμπρ θ. προσδ. της εχθρικής διάθεσης, τ ς φεστηκυίας: επιθετική μτχ. ως επιθ. προσδ. στο π λεις, α τ ν: αντικ. στη μτχ. φεστηκυίας. Aνήγοντο δ κα ο Aθηνα οι κ τ ς Xίου πελάγιοι: κ ρια πρ ταση κρίσεως εκφέρεται appleô ÂÈ ÂappleÈÚÚËÌ ÙÈÎ ÛËÌ Û Î È Û Ó - EappleÈÚÚËÌ ÙÈÎfi Ï ÁÂÙ È ÙÔ Î ÙËÁÔÚÔ ÌÂÓÔ με οριστική και δηλώνει το πραγματικ. ÂÙ È Ì ÙÔ appleôîâ ÌÂÓÔ Ì Ó Ú Ì ÙÔ ÔappleÔ Ô νήγοντο: ρήμα, ο Aθηνα οι: υποκ. του Û Ó ıˆ ÛËÌ ÓÂÈ Î ÓËÛË ÛÎfiappleÈÌË ÂÓ Ú- ÁÂÈ. TÔ ÂappleÈÚÚËÌ ÙÈÎfi Î ÙËÁÔÚÔ ÌÂÓÔ Ë- νήγοντο, κ τ ς Xίου: εμπρ θ. προσδ. της ÏÒÓÂÈ ÙÈ ÂappleÈÚÚËÌ ÙÈÎ Û ÛÂÈ ÙÔ ÙÚfiappleÔ, ÙÔ ÚfiÓÔ, ÙÔ ÙfiappleÔ, ÙÔ ÛÎÔappleÔ κίνησης απ τ πο, πελάγιοι: επιρρ. κατηγορ. του τ που στο νήγοντο. Î È ÙË Ù ÍË /ÛÂÈÚ Î È ÌÂÙ ÊÚ ÂÙ È Ì γ ρ Aσία πολεμία α το ς ν: κ ρια πρ ταση ÂappleÈÚÚËÌ ÙÈÎ ÎÊÚ ÛË, ÂappleÈÚÚËÌ ÙÈÎ appleúfiκρίσεως εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικ. Ù ÛË ÓÙ ÛÙÔÈ Ô ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎfi Âapple ıâùô. ν: ρήμα, Aσία: υποκ. του ν, πολεμία: κατηγορ. στο υποκ. Aσία, α το ς: δοτ. αντικειμενική στο πολεμία. Λ σανδρος δ ξ A δου παρέπλει ε ς Λάμψακον σ μμαχον ο σαν Aθηναίων: κ ρια πρ ταση κρίσεως εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικ. παρέπλει: ρήμα, Λ σανδρος: υποκ. του παρέπλει, ξ A δου: εμπρ θ. προσδ. της κίνησης απ τ πο, ε ς Λάμψακον: εμπρ θ. προσδ. της κίνησης σε τ πο, ο σαν: επιθετική μτχ. με υποκ. το Λάμψακον, σ μμαχον: κατηγορ. στο υποκ. της μτχ. ο σαν, το Λάμψακον, Aθηναίων: γεν. κτητική στο σ μμαχον. 34

21 B1, κα ο A υδηνο κα ο λλοι παρ σαν πεζ : κ ρια πρ ταση κρίσεως εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικ. παρ σαν: ρήμα, ο A υδηνο ο λλοι: υποκ. του παρ σαν, πεζ : επιρρ. προσδ. του τρ που (δοτικοφανές επίρρ. του τρ που). γε το δ Θώραξ Λακεδαιμ νιος: κ ρια πρ ταση κρίσεως εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικ. γε το: ρήμα, Θώραξ: υποκ. στο γε το, α τ ν: ενν. ως αντικ. του γε το, Λακεδαιμ νιος: παράθεση στο Θώραξ. Προσ αλ ντες δ τ π λει α ρο σι κατ κράτος: κ ρια πρ ταση κρίσεως εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικ. α ρο σι: ρήμα, ο τοι: ενν. ως υποκ. του α ρο σι, τ ν π λιν: ενν. ως αντικ. του α ρο σι, κατ κράτος: εμπρ θ. προσδ. του τρ που, προσ αλ ντες: χρονική μτχ., συνημμένη στο υποκ. του ρ. α ρο σι, το ο τοι, τ π λει: αντικ. της μτχ. προσ αλ ντες. κα διήρπασαν ο στρατι ται ο σαν πλουσίαν κα ο νου κα σίτου κα τ ν λλων πιτηδείων πλήρη: κ ρια πρ ταση κρίσεως εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικ. διήρπασαν: ρήμα, ο στρατι ται: υποκ. του διήρπασαν, τ ν π λιν: ενν. ως αντικ. του διήρπασαν, ο σαν: επιθετική μτχ. με υποκ. το τ ν π λιν, πλουσίαν πλήρη: κατηγορ. στο υποκ. της μτχ. ο σαν, το τ ν π λιν, ο νου σίτου πιτηδείων: γεν. αντικειμενικές στο πλήρη, τ ν λλων: επιθ. προσδ. στο πιτηδείων. τ δ λε θερα σώματα πάντα φ κε Λ σανδρος: κ ρια πρ ταση κρίσεως εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικ. φ κε: ρήμα, Λ σανδρος: υποκ. του φ κε, σώματα: αντικ. του φ κε, τ λε θερα: επιθ. προσδ. στο σώματα, πάντα: κατηγορ. προσδ. στο τ λε θερα σώματα. Πραγματολογικά σχόλια O δ Aθηνα οι κ τ ς Σάμου ρμώμενοι: H Σάμος αποτελο σε πιστ σ μμαχο των Aθηναίων και άση για τις εξορμήσεις του αθηναϊκο στ λου. κα π τ ν Xίον κα τ ν Eφεσον πέπλεον: H Xίος και η Έφεσος ήταν σ μμαχοι των Σπαρτιατών και λειτουργο σαν ως άσεις του στ λου τους. κα στρατηγο ς πρ ς το ς πάρχουσι προσείλοντο... Kηφισ δοτον: Oι ήδη υπάρχοντες στρατηγοί ήταν ο K νων, ο Aδείμαντος και ο Φιλοκλής. 35

22 Λ σανδρος (περ π.x.): Σπαρτιάτης πολιτικ ς, στρατηγ ς και να αρχος. Tο π.x. στάλθηκε ως να αρχος του σπαρτιατικο στ λου στην Iωνία. Eκεί ανέπτυξε στενές επαφές με τον σατράπη της Λυδίας K ρο και κατάφερε να εξασφαλίσει σημαντική οικονομική οήθεια απ τους Πέρσες. Mε τα χρήματα που συγκέντρωσε ναυπήγησε ισχυρ στ λο, με τον οποίο νίκησε τον αθηναϊκ στο N τιο, κοντά στην Έφεσο, το 407 π.x. Mετά τη συντρι ή του Σπαρτιάτη ναυάρχου Kαλλικρατίδα το 406 π.x. στις Aργινο σες απ τους Aθηναίους, ο Λ σανδρος στάλθηκε και πάλι στην Iωνία με απαίτηση των συμμάχων. Eπειδή μως η σπαρτιατική νομοθεσία απαγ ρευε στο ίδιο πρ σωπο να καταλά ει το αξίωμα του ναυάρχου δ ο φορές, διορίστηκε ως πιστολε ς, δηλαδή αντινα αρχος, στο πλευρ του ναυάρχου Αράκου. O Λ σανδρος απέκλεισε τα στενά του Eλλησπ ντου, κατέλα ε τη Λάμψακο και τελικά κατέστρεψε τον αθηναϊκ στ λο στους Aιγ ς ποταμο ς το 405 π.x. Στη συνέχεια πολι ρκησε την Aθήνα και, αφο την κυρίεψε, επέ αλε στην π λη το καθεστώς των Tριάκοντα τυράννων. O Λ σανδρος διακρίθηκε για τις στρατηγικές του ικαν τητες, τον δυναμικ και αποφασιστικ χαρακτήρα του και την προσήλωσή του στα πατροπαράδοτα έθιμα της πατρίδας του. Ήταν μως και υπέρμετρα φιλ δοξος και άτομο χωρίς ηθικο ς φραγμο ς. O ίδιος πρέσ ευε: «που δε φθάνει η λεοντή, εκεί πρέπει να προσράψουμε την αλωπεκή», δηλαδή ταν η ανδρεία δεν αρκεί για να επιτ χουμε τον στ χο μας, τ τε πρέπει να καταφ γουμε στον δ λο. Σκοτώθηκε σε μια μάχη κοντά στον Aλίαρτο το 395 π.x. κατά τη διάρκεια του Kορινθιακο πολέμου. O Λ σανδρος υπήρξε ο πρώτος Έλληνας που τιμήθηκε εν ζωή ως ήρωας. ξ A δου: H Ά υδος ήταν π λη της Mυσίας στην ασιατική ακτή του Eλλησπ ντου και στο στεν τερο σημείο του. O κολπίσκος της θεωρείται το καλ τερο φυσικ λιμάνι των Στενών. Tο 480 π.x. ο Ξέρξης χρησιμοποίησε την Ά υδο ως αφετηρία της εκστρατείας του εναντίον της Eλλάδας. Oι περσικές δυνάμεις πέρασαν στην ευρωπαϊκή ακτή, αφο ο Ξέρξης έζευξε με γέφυρα απ πλοία τον Eλλήσποντο. Aργ τερα η Ά υδος έγινε μέλος της Aθηναϊκής συμμαχίας, αλλά αποσκίρτησε απ αυτή το 411 π.x. και έγινε να σταθμος των Λακεδαιμονίων. παρέπλει ε ς Λάμψακον: H Λάμψακος ιδρ θηκε τον 6ο αι. π.x. στη M. Aσία απ τους Φωκαείς. Aνέπτυξε έντονη εμπορική δραστηρι τητα και φημιζ ταν για τα κρασιά και τα νομίσματά της. Tο π.x. έγινε μέλος της Aθηναϊκής συμμαχίας. Tο 405 π.x. την κατέλα ε ο Λ σανδρος και παρέμεινε υπ σπαρτιατική διοίκηση ως το 398 π.x. 36

23 B1, Θώραξ Λακεδαιμ νιος: Σπαρτιάτης που συμμετείχε με τον Kαλλικρατίδα στη διοίκηση των σπαρτιατικών δυνάμεων το 406 π.x. στον θαλάσσιο χώρο της Mυτιλήνης. Ήταν στεν ς συνεργάτης του Λ σανδρου και διορίστηκε απ αυτ ν αρμοστής στη Σάμο. Eπειδή μως ρέθηκε να κατέχει χρήματα, ανακλήθηκε και θανατώθηκε. Προσ αλ ντες δ τ π λει α ρο σι κατ κράτος: H Λάμψακος δέχτηκε επίθεση απ δ ο μέτωπα: απ τη θάλασσα με τον Λ σανδρο και απ την ξηρά με τους A υδηνο ς, αρχηγ ς των οποίων ήταν ο Θώραξ Λακεδαιμ νιος. Eρμηνευτικά Iδεολογικά σχόλια τ ν ασιλέως κακ ς ποίουν: Oι Aθηναίοι λεηλατο σαν τις ιωνικές π λεις, οι οποίες ελέγχονταν απ τους Πέρσες, επειδή η περσική πολιτική οηθο σε σταθερά τους Σπαρτιάτες εναντίον της Aθήνας (πρ. 18: γ ρ Aσία πολεμία α το ς ν). Iδιαίτερα ο σατράπης της Λυδίας K ρος πρ σφερε σημαντική οικονομική οήθεια στους Σπαρτιάτες για τη συγκρ τηση αξι μαχου στ λου και την υλοποίηση του πολεμικο τους προγράμματος. κα παρεσκευάζοντο πρ ς ναυμαχίαν: Mε αναπτερωμένο το ηθικ μετά τη νίκη στις Aργινο σες το 406 π.x. οι Aθηναίοι ετοιμάζονται για μια νέα σ γκρουση με τον αντίπαλο στ λο. Προσδοκία τους είναι τι με μια νέα νίκη θα επιτ χουν την τελική επικράτησή τους εναντίον των Σπαρτιατών, δίνοντας έτσι ευνοϊκ γι αυτο ς τέλος στη μακροχρ νια διαμάχη τους με τη Σπάρτη. Λ σανδρος δ κ τ ς P δου... κα π τ ς φεστηκυίας α τ ν π λεις: O Λ σανδρος φε γει απ τη P δο και παραπλέοντας τα παράλια της Iωνίας φθάνει στον Eλλήσποντο. Mε την κίνησή του αυτή θέλει να εκπληρώσει δ ο στ χους: α. να εμποδίσει την έξοδο απ τα Στενά των εμπορικών πλοίων που μετέφεραν σιτηρά στην πολιορκημένη Aθήνα (κ οντας τον ανεφοδιασμ τους σε τρ φιμα ασκεί μεγαλ τερη πίεση στους ήδη εξασθενημένους Aθηναίους),. να επανακτήσει τις συμμαχικές π λεις που είχαν αποσκιρτήσει απ την Πελοποννησιακή συμμαχία. Λ σανδρος δ ξ A δου παρέπλει ε ς Λάμψακον σ μμαχον ο σαν Aθηναίων: O Λ σανδρος με τη οήθεια των A υδηνών και του αρχηγο τους Θώρακα Λακεδαιμ νιου καταλαμ άνει τη Λάμψακο και τη λεηλατεί. H κίνησή του αυτή έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία, δι τι: α. εξασφαλίζει άφθονα τρ φιμα για τον στρατ του, καθώς η Λάμψακος ήταν μια π λη πλο σια σε σιτηρά, κρασί και άλ- 37

24 λα αγαθά, και λ νει έτσι ένα σημαντικ πρ λημα που θα δυσχέραινε την υλοποίηση των πολεμικών του στ χων,. αφαιρεί απ τους Aθηναίους έναν ακ μα σ μμαχο και ισχυροποιεί ακ μη περισσ τερο τη θέση του στην περιοχή. κα διήρπασαν ο στρατι ται: H αρπαγή και η λεηλασία ήταν οι ασικοί τρ ποι με τους οποίους τα εκστρατευτικά σώματα στην αρχαι τητα εξασφάλιζαν τη συντήρησή τους, καθώς δεν είχαν τ τε «σώμα εφοδιασμο». Ένας άλλος τρ πος ήταν να αγοράζει κάθε στρατιώτης τα τρ φιμά του απ την τοπική αγορά, τακτική που εφάρμοζαν οι Aθηναίοι στη ρεια ακτή του Eλλησπ ντου. O τρ πος επισιτισμο των αντιπάλων ήταν πάντως καθοριστικ ς για τις εξελίξεις. O Ξενοφώντας ως αφηγητής (στοιχεία τεχνικής) O Ξενοφώντας παρουσιάζει στο κείμενο τις ενέργειες των Aθηναίων και των Σπαρτιατών στα παράλια της Iωνίας πριν απ την τελική τους αναμέτρηση στους Aιγ ς ποταμο ς. H αφήγησή του χαρακτηρίζεται απ ιδιαίτερη ζωντάνια και ακρί εια, καθώς επιδιώκει να αποκτήσει ο αναγνώστης σαφή αντίληψη του χώρου στον οποίο κινο νται οι δ ο αντίπαλοι και των στ χων που θέλουν να υλοποιήσουν, αλλά και να κατανοήσει ποιοι παράγοντες καθ ρισαν την ήττα της Aθήνας και την οριστική επικράτηση της Σπάρτης. H ζωντάνια στην αφήγηση επιτυγχάνεται κυρίως με τους εξής τρ πους: α. Eκτεταμένη χρήση των προθέσεων: Στο κείμενο κυριαρχο ν οι εμπρ θετοι προσδιορισμοί (π.χ. κ τ ς Σάμου, π τ ν Xίον κ.ά.) και τα σ νθετα με προθέσεις ρήματα (π.χ. πέπλεον, προσείλοντο, κπλε κ.ά.) που δηλώνουν κυρίως τ πο (κίνηση απ τ πο, κίνηση σε τ πο, εχθρική κατε θυνση) και σκοπ και διασαφηνίζουν τα πλαίσια δράσης των αντιπάλων και τις προθέσεις τους. Xαρακτηριστικ παράδειγμα της χρήσης εμπρ θετων προσδιορισμών αποτελεί η πρ ταση Λ σανδρος δ κ τ ς P δου... κα π τ ς φεστηκυίας α τ ν π λεις: μέσα σε τρεις μ λις γραμμές οι κινήσεις του Λ σανδρου προσδιορίζονται ως προς την αφετηρία ( κ τ ς P δου), την πορεία (παρ τ ν Iωνίαν), την κατε θυνση (πρ ς τ ν Eλλήσποντον) και τους σκοπο ς (πρ ς τ ν κπλουν π τ ς φεστηκυίας α τ ν π λεις).. Xρήση των συνδέσμων δ καί: Kάθε πρ ταση συνδέεται με την προηγο μενή της με τον σ νδεσμο δ που έχει μετα ατική και χι αντιθετική χρήση και παρουσιάζει κάθε φορά ένα νέο ήμα στη συνέχεια του λ γου. Eπίσης το πολυσ ν- 38

25 B1, δετο σχήμα με τη χρήση του συνδέσμου κα κάνει πιο ζωηρή την αφήγηση τονίζοντας με έμφαση τα λεγ μενα (π.χ. O δ Aθηνα οι... κα π τ ν Xίον... πέπλεον κα παρεσκευάζοντο, κα στρατηγο ς... προσείλοντο κα ο νου κα σίτου κα τ ν λλων πιτηδείων πλήρης). γ. Eναλλαγή του χρ νου των ρημάτων: Aρχικά οι κινήσεις των αντιπάλων δίνονται σε παρατατικ (π.χ. πλεον, παρεσκευάζοντο), για να τονιστεί ξανά η διάρκεια ÛÂÈ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ÙÔ apple ÚÂÏıfiÓÙÔ Î È Û ÂappleÈÁÚ - IÛÙÔÚÈÎfi ÂÓÂÛÙÒÙ : XÚËÛÈÌÔappleÔÈÂ Ù È ÛÙÈ ÈËÁ - και το ε ρος τους, ενώ η κατάληψη της Ê Î È ÈÛÔ Ó Ì Ì fiúèûùô. ŸÙ Ó ÚËÛÈÌÔappleÔÈ - Λαμψάκου δίνεται σε ιστορικ ενεστώτα Ù È ÁÈ Ó appleúôû ÒÛÂÈ ˆËÚfiÙËÙ Î È apple Ú ÛÙ ÙÈÎfi- ÙËÙ apple ÚÔ ÛÈ ÔÓÙ Ù ÁÂÁÔÓfiÙ ÙÔ apple ÚÂÏıfiκαι α ριστο (π.χ. α ρο σι, διήρπασαν), ÓÙÔ ˆ È Ú Ì ÙÈ fiìâó ÛÙÔ apple ÚfiÓ, ÔÓÔÌ ÂÙ È προκειμένου να αποδοθεί με ιδιαίτερη Ú Ì ÙÈÎfi ÂÓÂÛÙÒÙ. ζωντάνια το γεγον ς. ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ Ù ÓÙÈÛÙÔÈ Ô Ó ÔÈ ÂÚˆÙ ÛÂÈ 2-5 ÙË ÛÂÏ. 58 ÙÔ Û ÔÏÈÎÔ È Ï Ô. È ÙÈ apple ÓÙ ÛÂÈ ÙÔ, Ï appleâ ÛÂÏ Συμπληρωματικές ασκήσεις* 1. Ποιες κινήσεις κάνουν οι δ ο αντίπαλοι λίγο πριν απ την τελική τους σ γκρουση στους Αιγ ς ποταμο ς; 2. Με ποιο σχέδιο ο Λ σανδρος εισπλέει στον Ελλήσποντο; 3. Για ποιους λ γους ο Λ σανδρος κυριε ει τη Λάμψακο; 4. Να μεταφερθο ν τα παρακάτω ουσιαστικά του κειμένου στην ίδια πτώση στον άλλο αριθμ. ασιλέως... τ ς π λεις... ναυμαχίαν... τ π λει... στρατηγο ς... (κατ ) κράτος... τ ν κπλουν... ο στρατι ται... * Οι απαντήσεις στις Συμπληρωματικές ασκήσεις δίνονται στο τέλος του ι λίου. 39

26 5. το ς πάρχουσι, τ ς φεστηκυίας, ο σαν: Να αναγνωριστο ν οι τ ποι και να κλιθο ν στο γένος και τον αριθμ που ρίσκονται. 6. Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας. Oν. Γεν. Δοτ. Aιτ. Kλητ. Oν. Γεν. Δοτ. Aιτ. Kλητ. Ενικός αριθμός τ ς πλήρους χώρας π ν σ μα Πληθυντικός αριθμός α πλήρεις χ ραι πάντων σωμάτων 7. κπλε, νήγοντο, διήρπασαν: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους τ πους. Ενεστ. Παρατ. Μέλλ. Αόρ. Παρακ. Υπερσ. 8. Στις παρακάτω προτάσεις του κειμένου να ρείτε τα κατηγορο μενα και να προσδιορίσετε το είδος τους καθώς και τον ρο στον οποίο αναφέρονται. α. κα στρατηγο ς πρ ς το ς πάρχουσι προσείλοντο Μένανδρον, Τυδέα, Κηφισ δοτον.. Ανήγοντο δ κα ο Αθηνα οι κ τ ς Χίου πελάγιοι. γ. γ ρ Ασία πολεμία α το ς ν. 40

27 B1, Να αντιστοιχίσετε τους εμπρ θετους προσδιορισμο ς της στήλης Α με τη σωστή αναγνώρισή τους που δίνεται στη στήλη Β. Α Β α. κ τ ς Σάμου ñ ñ 1. εμπρ θ. προσδ. του σκοπο. π τ ν Χίον ñ ñ 2. εμπρ θ. προσδ. της κίνησης απ τ πο γ. πρ ς ναυμαχίαν ñ ñ 3. εμπρ θ. προσδ. της κίνησης σε τ πο δ. πρ ς τ ν Ελλήσποντον ñ ñ 4. εμπρ θ. προσδ. της εχθρικής κατε θυνσης 10. α. Να δώσετε την ερμηνεία των ρημάτων πιπλέω, κπλέω, παραπλέω.. Να ρείτε 5 ομ ρριζες στη ν.ε. λέξεις του ρ. πλέω. 11. Να γράψετε τι σημαίνουν οι παρακάτω φράσεις. κακ ς ποι :... κατ κράτος:... λε θερα σώματα:... 41

28 ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Στην εξεταστέα λη της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας της Α Λυκείου περιλαμ άνονται κείμενα απ : α) Ξενοφώντα, Ελληνικά, Βι λίο Β ) Θουκυδίδου, Ιστορίαι, Βι λίο Γ. Για την εξέταση του συγκεκριμένου μαθήματος δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο απ σπασμα κειμένου διδαγμένου απ το πρωτ τυπο, στίχων, με νοηματική συνοχή. Απ την Τράπεζα Θεμάτων ζητείται απ τους μαθητές: 1) Να μεταφράσουν στη Νέα Ελληνική Γλώσσα ένα τμήμα του οκτώ έως δέκα (8-10) στίχων (Μονάδες 30). 2) Να απαντήσουν σε μία (1) πραγματολογική ερώτηση που αναφέρεται στο γραμματειακ είδος του κειμένου, στον συγγραφέα ή στο έργο του (Μονάδες 10). 3) Να απαντήσουν επί του δοθέντος κειμένου σε μία (1) σημασιολογική, ετυμολογική ή λεξιλογική ερώτηση που αναφέρεται στην παραγωγή και τη σ νθεση λέξεων της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, σε ομ ρριζες λέξεις, σε απλές ή σ νθετες, στη σ νδεση λέξεων της Αρχαίας και της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, στη διατήρηση ή στην αλλαγή της σημασίας τους, σε συνώνυμες και αντώνυμες λέξεις κ.λπ. Η ερώτηση αυτή μπορεί να αναλ εται σε δ ο (2) ισοδ ναμα αθμολογικώς υποερωτήματα (Μονάδες 10). Απ τον διδάσκοντα ζητείται απ τους μαθητές να απαντήσουν: 1) σε δ ο (2) ερμηνευτικές ερωτήσεις που μπορεί ν αναφέρονται σε ιδέες, σε αξίες, σε προ λήματα, στη στάση, στο ήθος ή στον χαρακτήρα των προσώπων, στο ιστορικ, κοινωνικ ή πολιτιστικ πλαίσιο της εποχής της συγγραφής του έργου, στη δομή του κειμένου, σε υφολογικά και αισθητικά θέματα (Μονάδες 20). 2) σε μία (1) ερώτηση γραμματικής (Μονάδες 10). 3) σε μία (1) ερώτηση συντακτικο (Μονάδες 10). 4) σε μία (1) ερμηνευτική ερώτηση επί του διδαγμένου απ μετάφραση κειμένου που δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο (Μονάδες 10). Παρακάτω μπορείτε να δείτε ενδεικτικά ένα θέμα πως είναι αναρτημένο στην Τράπεζα Θεμάτων, δηλαδή ακρι ώς στη μορφή με την οποία θα τεθεί στις εξετάσεις: 461

29 ΘΕΜΑ 1ο: Ξενοφ ντος Ελληνικά, 2, 1, Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Ο δ Αθηνα οι κ τ ς Σάμου ρμώμενοι τ ν ασιλέως κακ ς ποίουν, κα π τ ν Χίον κα τ ν Εφεσον πέπλεον, κα παρεσκευάζοντο πρ ς ναυμαχίαν, κα στρατηγο ς πρ ς το ς πάρχουσι προσείλοντο Μένανδρον, Τυδέα, Κηφισ δοτον. Λ σανδρος δ κ τ ς Ρ δου παρ τ ν Ιωνίαν κπλε πρ ς τ ν Ελλήσποντον πρ ς τε τ ν πλοίων τ ν κπλουν κα π τ ς φεστηκυίας α τ ν π λεις. Ανήγοντο δ κα ο Αθηνα οι κ τ ς Χίου πελάγιοι γ ρ Ασία πολεμία α το ς ν. Λ σανδρος δ ξ Α δου παρέπλει ε ς Λάμψακον σ μμαχον ο σαν Αθηναίων κα ο Α υδηνο κα ο λλοι παρ σαν πεζ γε το δ Θώραξ Λακεδαιμ νιος. Προσ αλ ντες δ τ π λει α ρο σι κατ κράτος, κα διήρπασαν ο στρατι ται ο σαν πλουσίαν κα ο νου κα σίτου κα τ ν λλων πιτηδείων πλήρη τ δ λε θερα σώματα πάντα φ κε Λ σανδρος. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Λ σανδρος δ κ τ ς Ρ δου πιτηδείων πλήρη. Μονάδες Τι γνωρίζετε για την καταγωγή (γέννηση, οικογενειακ περι άλλον), τη μ ρφωση του Ξενοφώντα και τις πολιτικές συνθήκες της εποχής του; Μονάδες α) ρμώμενοι, πέπλεον, ναυμαχίαν, πλοίων, π λεις: Να γράψετε απ μία ομ ρριζη λέξη, απλή ή σ νθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία απ τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. Μονάδες 5 ) Να σχηματίσετε απ τους παρακάτω ρηματικο ς τ πους του κειμένου ένα ομ ρριζο ουσιαστικ (απλ ή σ νθετο) της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, χρησιμοποιώντας την κατάληξη που σας δίνεται: ρηματικοί τ ποι κατάληξη ομ ρριζα ουσιαστικά α ρο σι γε το ποίουν προσ αλ ντες διήρπασαν -ις -μ ν -τ ς - - Μονάδες 5 462

30 1 Πραγματολογικές ερωτήσεις (Ερώτηση 2 της Τράπεζας Θεμάτων) Οι παρακάτω πραγματολογικές ερωτήσεις αντιστοιχο ν στις ερωτήσεις με αριθμ 2 στα Κριτήρια της Τράπεζας Θεμάτων. Παρατίθενται λες οι πραγματολογικές ερωτήσεις της Τράπεζας Θεμάτων. Επειδή μως κάθε ερώτηση επαναλαμ άνεται σε αρκετά κριτήρια, κρίθηκε σκ πιμο εδώ να γραφτεί μ νο μία φορά. Κάθε πραγματολογική ερώτηση αθμολογείται με 10 μονάδες. Οι απαντήσεις λων των πραγματολογικών ερωτήσεων δίνονται στη σελ Τι γνωρίζετε για την καταγωγή (γέννηση, οικογενειακ περι άλλον), τη μ ρφωση του Ξενοφώντα και τις πολιτικές συνθήκες της εποχής του; 1.2 Ποιοι λ γοι οδήγησαν τον Ξενοφώντα στην εξορία; 1.3 Να κατατάξετε τα ακ λουθα ιογραφικά στοιχεία του Ξενοφώντα κατά χρονική σειρά: α) Συμμετείχε ως μισθοφ ρος στο στράτευμα του Κ ρου κατά του αδελφο του Αρταξέρξη. ) Μεγάλωσε σε ε πορη οικογένεια στο Δήμο Ερχιάς της Αττικής. γ) Ακολο θησε το Σπαρτιάτη ασιλιά Αγησίλαο στη μάχη της Κορωνείας. δ) Υπηρέτησε στο σώμα των ιππέων της πατρίδας του, της Αθήνας. ε) Οδήγησε τους Έλληνες μισθοφ ρους (τους Μυρίους) απ τα άθη της Ασίας στην πατρίδα τους. 1.4 Να εξηγήσετε γιατί οι Αθηναίοι εξ ρισαν τον Ξενοφώντα απ την πατρίδα του (394 π.χ.) και γιατί, πολ αργ τερα (365 π.χ.), ανακάλεσαν αυτή την απ φασή τους. 1.5 Να αναφέρετε τα Ιστορικά έργα του Ξενοφώντα και να δώσετε περιληπτικά το περιεχ μενο δ ο έργων αυτής της κατηγορίας. 1.6 Ο Ξενοφών είχε τη φιλοδοξία να συνεχίσει το έργο του Θουκυδίδη. Π σο επιτυχημένη θεωρείται η προσπάθειά του; Πώς αξιολογήθηκε το έργο του Ξενοφώντα στην Αλεξανδρινή και στη Ρωμαϊκή εποχή; Πώς αναδεικν εται η πίστη του Ξενοφώντα σε υψηλές αξίες; Τι γνωρίζετε για τη συμμετοχή του Ξενοφώντα στην εκστρατεία του Κ ρου; Ποιες ήταν οι σχέσεις του Ξενοφώντα με την π λη της Σπάρτης; 463

31 2-21 Σημασιολογικές, Ετυμολογικές και Λεξιλογικές ερωτήσεις (Ερώτηση 3 της Τράπεζας Θεμάτων) Οι παρακάτω σημασιολογικές, ετυμολογικές και λεξιλογικές ερωτήσεις αντιστοιχο ν στις ερωτήσεις με αριθμ 3 στα Κριτήρια της Τράπεζας Θεμάτων. Εδώ παρατίθενται λες οι ερωτήσεις της Τράπεζας Θεμάτων. Επειδή μως μερικές ερωτήσεις επαναλαμ- άνονται σε διάφορα κριτήρια, κρίθηκε σκ πιμο αυτές οι ερωτήσεις να γραφτο ν μ νο μία φορά. Κάθε σημασιολογική, ετυμολογική και λεξιλογική ερώτηση αθμολογείται με 5 μονάδες. Οι απαντήσεις λων αυτών των ερωτήσεων δίνονται στη σελ Ξενοφ ντος Ελληνικά, 2, 1, ( λ. σελ. 20 του οηθήματος) 2.1 ρμώμενοι, πέπλεον, ναυμαχίαν, πλοίων, π λεις: Να γράψετε μία ομ ρριζη λέξη, απλή ή σ νθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία απ τις παραπάνω λέξεις. 2.2 Να σχηματίσετε απ τους παρακάτω ρηματικο ς τ πους ένα ομ ρριζο ουσιαστικ (απλ ή σ νθετο) της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, χρησιμοποιώντας την κατάληξη που σας δίνεται. 2.3 ποιητής, ποίησις, ποίημα, παιδαγωγ ς, λογαχ ς: Να κατατάξετε τις παραπάνω ετυμολογικά συγγενείς προς τα ρήματα ποίουν και νήγοντο λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει καθεμία. Ενέργεια Πρ σωπο Αποτέλεσμα ή κατάσταση που ενεργεί ενέργειας Ρηματικοί Κατάληξη Ομ ρριζα τ ποι ουσιαστικά α ρο σι γε το ποίουν προσ αλ ντες διήρπασαν -ις -μ ν -τ ς ασιλε ς, ναυμαχία, στρατηγ ς, σ μμαχος, κράτος: Να γράψετε ένα ομ ρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας για καθεμία απ τις παραπάνω λέξεις. 2.5 αναγωγή, διασκευή, παρουσία, λήμα, αρπακτικ ς: Να συνδέσετε τις παραπάνω 466

32 Ξενοφ ντος Ελληνικά, 2, 1, λέξεις με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια. 2.6 νάγομαι, πάρειμι, προσ άλλω, διαρπάζω, φίημι: Να αναλ σετε τις παραπάνω σ νθετες λέξεις στα συνθετικά τους. 2.7 Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α στήλης με τη σημασία της στη Β στήλη. (Δ ο στοιχεία της Β στήλης περισσε ουν.) Α ΣΤΗΛΗ Β ΣΤΗΛΗ 1. προσαιρο μαι α) αποστατώ 2. φίσταμαι ) πλέω κατά μήκος των ακτών 3. παραπλέω γ) ανοίγομαι στην ανοιχτή θάλασσα 4. νάγομαι δ) εφ δια 5. πιτήδεια ε) εκλέγω επιπλέον στ) κάνω αγωγή ζ) υπομένω 2.8 Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α στήλης με την αντώνυμή της στη Β στήλη. (Δ ο λέξεις της Β στήλης περισσε ουν.) Α ΣΤΗΛΗ Β ΣΤΗΛΗ 1. κπλέω α) φίλιος 2. γο μαι ) πένης 3. πολέμιος γ) κεν ς 4. πλο σιος δ) ε σπλέω 5. πλήρης ε) πομαι στ) πληρ 2.9 Να σχηματίσετε απ τις παρακάτω λέξεις παράγωγα επίθετα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, χρησιμοποιώντας την κατάληξη που σας δίνεται. Λέξεις Κατάληξη Παράγωγο επίθετο ασιλε ς Ρ δος σ μμαχος λλος στρατηγ ς -ειος -ιος -ικ ς -ο ος -ικ ς 2.10 Να γράψετε ένα ομ ρριζο ουσιαστικ και επίθετο (απλ ή σ νθετο) της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμιά απ τις παρακάτω λέξεις. Λέξεις Oυσιαστικά Eπίθετα γε το ποίουν α ρο σι φεστηκυίας π λεις 2.11 Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων της νέας ελληνικής γλώσσας με τ πους του ρ. πλέω (απλο ς ή σ νθετους). Οι Αθηναίοι... εναντίον της Εφέσου, ενώ ο στ λος των Λακεδαιμονίων απ τη Ρ δο, τις ακτές της Ιωνίας,... στον Ελλήσποντο και... στη Λάμψακο. ζ) πολ ς 467

33 2.12 νήγοντο, γε το, α ρο σι, κράτος, πλήρη: Να γράψετε μία ομ ρριζη λέξη, α- πλή ή σ νθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία απ τις παραπάνω λέξεις Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α στήλης με τη συνώνυμή της στη Β στήλη. (Δ ο λέξεις της Β στήλης περισσε ουν.) Α ΣΤΗΛΗ Β ΣΤΗΛΗ 1. κπλέω α) φ δια 2. γο μαι ) κυριε ω 3. πιτήδεια γ) ναντίος 4. α ρ δ) ποπλέω 5. πολέμιος ε) ρχω στ) α ρω ζ) διηγο μαι 2.15 Να συνδέσετε τις λέξεις της Α στήλης με τη λέξη της Β στήλης με την οποία έχουν ετυμολογική συγγένεια. (Δ ο λέξεις της Α στήλης περισσε ουν.) Α ΣΤΗΛΗ Β ΣΤΗΛΗ 1. ορμ νη 2. χειραφέτηση α) ρμώμενοι 3. αφέλεια 4. αφορμή 5. αφετηρία ) φ κε 6. ορμητικ ς 7. ορμίσκος 2.16 Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α στήλης με τη σημασία της στη B στήλη. (Δ ο στοιχεία της Β στήλης περισσε ουν.) Α ΣΤΗΛΗ Β ΣΤΗΛΗ 2.14 Να αντιστοιχίσετε τα ομ ρριζα προς τις λέξεις ρμώμενοι και ποίουν (Α στήλη) ουσιαστικά: ποίημα, ρμημα, ποιητής, ποίησις, ρμητήριον με την κατηγορία στην οποία ανήκουν (Β στήλη.) (Μία κατηγορία περισσε ει.) Α ΣΤΗΛΗ Β ΣΤΗΛΗ 1. ποίημα α) ενέργεια ή κατάσταση 2. ρμημα ) ργανο ή μέσο ενέργειας 3. ποιητ ς γ) τ πος 4. ποίησις δ) αποτέλεσμα ενέργειας 5. ρμητήριον ε) πρ σωπο που ενεργεί 1. κπλέω α) φτάνω με πλοίο στο λιμάνι 2. προσαιρο μαι ) ετοιμάζομαι 3. παρασκευάζομαι γ) προσεταιρίζομαι 4. ρμ μαι δ) εξορμώ απ 5. νάγομαι ε) φε γω με το πλοίο στ) εκλέγω επιπλέον ζ) γαίνω στην ανοιχτή θάλασσα 2.17 πιπλέω, παρασκευάζομαι, στρατηγ ς, προσαιρο μαι, φίσταμαι: Να αναλ σετε τις παραπάνω σ νθετες λέξεις στα συνθετικά τους. 468