ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ ΥΠΑΙΘΡΟΥ ΞΑΝΘΗ. Β Εξάμηνο.

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ ΥΠΑΙΘΡΟΥ ΞΑΝΘΗ Β Εξάμηνο Θεσσαλονίκη

2 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚ ΡΟΜΗΣ 1η ΗΜΕΡΑ Ξάνθη. Βολλαστονίτης (Σχ. 3Α, 4Α). Θερμομεταμόρφωση επαφής, Skarn, βολλαστονίτης. 2η ΗΜΕΡΑ Κιμμέρια. Παλιό μεταλλείο μολυβδαινίτη (Σχ. 3Β, 4Β). Μολυβδαινίτης. Κιμμέρια. Παλιό μεταλλείο μαγνητίτη (Σχ. 3Β, 4Β). Μαγνητίτης, Μαγνητοπυρίτης. Κιμμέρια. Θερμομεταμόρφωση επαφής γρανοδιορίτη-μαρμάρων (Σχ. 3Β, 4Β). Skarn, βολλαστονίτης, γρανάτης, επίδοτο, αιματίτης (ολίγιστο), λειμωνίτης, μαλαχίτης, αζουρίτης, ακτινόλιθος, κεροστίλβη. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΓΕΩΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ (Σχ. 2): Οι Ελληνικές οροσειρές ανήκουν στο Αλπικό σύστημα και υποδιαιρούνται σε γεωτεκτονικές ζώνες. Κάθε γεωτεκτονική ζώνη χαρακτηρίζεται από μια ορισμένη στρωματογραφική διαδοχή των ιζημάτων της και έχει ιδιαίτερους λιθολογικούς χαρακτήρες και τεκτονική συμπεριφορά, στοιχεία γενικά που εξαρτώνται από την παλαιογεωγραφική της θέση, δηλαδή εάν ήταν αύλακα ή ύβωμα κατά την περίοδο της Αλπικής ορογένεσης. Περιοχές που ανήκουν στην ίδια ζώνη έχουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά ταυτόσημα ή παραπλήσια. Μια βασική διάκριση των γεωτεκτονικών ζωνών της Ελλάδας είναι σε "Εσωτερικές Ελληνίδες" και σε "Εξωτερικές Ελληνίδες". Εξ ανατολών προς δυσμάς, Εσωτερικές Ελληνίδες θεωρούνται οι μάζες Ροδόπης και Σερβομακεδονικής και οι ζώνες Περιροδοπική, Αξιού (Παιονίας, Πάικου, Αλμωπίας), Πελαγονική, Αττικο- Κυκλαδική και Υποπελαγονική, ενώ Εξωτερικές Ελληνίδες οι ζώνες Παρνασού-Γκιώνας, Ωλονού-Πίνδου, Γαβρόβου-Τρίπολης, Αδριατικοϊόνιος και Παξών. Η ΜΑΖΑ ΤΗΣ ΡΟ ΟΠΗΣ ΚΑΙ Ο ΜΑΓΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ (Σχ. 2): Στη μάζα Ροδόπης ανήκουν γεωγραφικά η Θράκη, η ανατολική Μακεδονία (με δυτικό όριο τη γραμμή του Στρυμώνα ποταμού), η Θάσος, καθώς και ένα τμήμα της Βουλγαρίας. Ο γεωτεκτονικός χαρακτήρας της μάζας της Ροδόπης σύμφωνα με τα πιο νέα μοντέλα λιθοσφαιρικών πλακών για την εξέλιξη της Μεσογείου, είναι ηπειρωτικός. Η μάζα της Ροδόπης συγκροτείται κυρίως από κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα (γνευσίους, αμφιβολίτες, μαρμαρυγιακούς σχιστολίθους και μάρμαρα), ενώ πολύ σημαντική είναι η παρουσία όξινων και ενδιάμεσων πυριγενών πετρωμάτων (πλουτωνιτών και ηφαιστιτών). Στη βόρεια Ελλάδα και συγκεκριμένα στη μάζα της Ροδόπης υπάρχουν πολλές γρανιτικές εμφανίσεις, οι οποίες διεισδύουν σε προϋπάρχοντα πετρώματα του κρυσταλλοσχιστώδους υποβάθρου της Ροδόπης. Οι πλουτωνίτες είναι κυρίως γρανίτες, γρανοδιορίτες, μονζονίτες και σε μικρότερο ποσοστό διορίτες και γάββροι. Οι κυριότεροι πλουτωνικοί όγκοι της Ελληνικής Ροδόπης εξ ανατολών προς δυσμάς είναι: Λεπτοκαρυά-Κίρκη, Μαρώνεια, Ξάνθη, Παρανέστι, Ελατιά-Σκαλωτή, Καβάλα και Βροντού. Στην Ελληνική Ροδόπη υπάρχουν και ηφαιστειακά πετρώματα που είναι κυρίως ρυόλιθοι, δακίτες, ανδεσίτες και λίγοι βασάλτες και κατανέμονται κατά το μεγαλύτερο μέρος σε δύο κύριες περιοχές εμφανίσεων: μία στην περιοχή Αλεξανδρούπολης και μία βόρεια της Ξάνθης στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Ο μαγματισμός στην Ελληνική Ροδόπη έχει κυρίως Τριτογενή ηλικία (20-35 εκατ. χρόνια). 2

3 Ο ΠΛΟΥΤΩΝΙΤΗΣ ΤΗΣ ΞΑΝΘΗΣ (Σχ. 3): Ο πλουτωνίτης βρίσκεται βόρεια της πόλης της Ξάνθης με διεύθυνση Α-. ιεισδύει σε μάρμαρα, γνεύσιους και αμφιβολίτες. Ο πλουτωνίτης της Ξάνθης συγκροτείται από ένα σημαντικό αριθμό πετρογραφικών τύπων, οι κυριότεροι των οποίων είναι ο γρανοδιορίτης και ο μονζονίτης. Σε μικρότερο ποσοστό υπάρχουν ακόμα γαββρικά πετρώματα. Στους παραπάνω πετρογραφικούς τύπους πρέπει να προστεθούν τα εγκλείσματα, καθώς επίσης οι απλιτικές και πηγματιτικές φλέβες. Τα ορυκτά συστατικά των παραπάνω πετρογραφικών τύπων είναι: Γρανοδιορίτης: χαλαζίας και άστριοι (πλαγιόκλαστα και Κ-άστριοι) ως σαλικά και, κεροστίλβη και βιοτίτης ως φεμικά ορυκτά. Μονζονίτης: άστριοι (πλαγιόκλαστα και Κ-άστριοι) και λίγος χαλαζίας ως σαλικά και, βιοτίτης και πυρόξενος ως φεμικά ορυκτά. Γαββρος: πλαγιόκλαστα, πυρόξενοι και λίγος ολιβίνης. Ως επουσιώδη ορυκτά υπάρχουν επίδοτο, απατίτης, ζιρκόνιο, μαγνητίτης, χλωρίτης και ασβεστίτης. Πολύ σημαντική είναι η ζώνη θερμομεταμόρφωσης που δημιουργήθηκε κατά τη διείσδυση του πλουτωνίτη στην επαφή με τα μάρμαρα, τους γνευσίους και τους αμφιβολίτες. Σημαντική είναι επίσης και η μεταλλοφορία της περιοχής που συγκεντρώνεται κυρίως στην περιοχή του χωριού Κιμμέρια όπου έχουμε εμφανίσεις μολυβδαινίτη, μαγνητίτη και αιματίτη. Η ηλικία του πλουτωνίτη είναι Ολιγοκαινική (27-28 εκατ. χρόνια). ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΠΑΦΗΣ SKARN (Σχ. 3, 4): Η θερμομεταμόρφωση επαφής προκύπτει όταν ένα θερμό μάγμα διεισδύει σε περιβάλλοντα πετρώματα που είναι ψυχρότερα. Το περιβάλλον πέτρωμα μπορεί να είναι είτε ιζηματογενές, είτε μεταμορφωμένο, είτε πυριγενές. Η υψηλή θερμότητα του διεισδύοντος μάγματος θερμαίνει τα γύρω πετρώματα και έτσι τα παλιά ορυκτά καταστρέφονται και δημιουργούνται νέα που είναι σταθερότερα στις καινούργιες συνθήκες. Κατά τη θερμομεταμόρφωση το περιβάλλον πέτρωμα γίνεται πιο θερμό κοντά στη μαγματική διείσδυση και σταδιακά ψυχρότερο καθώς απομακρυνόμαστε από αυτή. Επομένως, κοντά στην επαφή δημιουργούνται ορυκτά υψηλότερου βαθμού μεταμόρφωσης, ενώ καθώς απομακρυνόμαστε τα ορυκτά που αναπτύσσονται είναι σταδιακά χαμηλότερου βαθμού μεταμόρφωσης. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται ζώνες ή άλω θερμομεταμόρφωσης που έχουν πάχος από μερικά εκατοστά έως και μερικά χιλιόμετρα, πράγμα που εξαρτάται από το μέγεθος, τη θερμοκρασία και το βάθος διείσδυσης του μαγματικού όγκου καθώς και από την παρουσία νερού ή άλλων ρευστών. Τα φαινόμενα θερμομεταμόρφωσης επαφής είναι πιο έντονα όταν το θερμό μάγμα διεισδύει σε μικρά βάθη μέσα στο φλοιό όπου και συναντά ψυχρότερα περιβάλλοντα πετρώματα. Έτσι τα ορυκτά που σχηματίζονται κατά τη θερμομεταμόρφωση είναι χαρακτηριστικά υψηλών θερμοκρασιών αλλά χαμηλών πιέσεων. Επειδή κατά τη θερμομεταμόρφωση δεν έχουμε παραμόρφωση των γειτονικών πετρωμάτων, οι σχηματισμοί δεν έχουν σχιστότητα και τα ορυκτά είναι τυχαία προσανατολισμένα. Το είδος των ορυκτών που σχηματίζονται εξαρτάται από το είδος των γειτονικών πετρωμάτων. Εάν τα γειτονικά πετρώματα είναι ανθρακικά (ασβεστόλιθοι, δολομίτες, μάρμαρα) οι σχηματισμοί θερμομεταμόρφωσης ονομάζονται skarn. Τυπικά ορυκτά skarn είναι ο γρανάτης, ο βολλαστονίτης, ο διοψίδιος, ο ακτινόλιθος, το επίδοτο και γενικά πλούσια σε ασβέστιο πυριτικά ορυκτά. Για το σχηματισμό τους τα ορυκτά αυτά παίρνουν το ασβέστιο από τα γειτονικά ανθρακικά πετρώματα ενώ το πυρίτιο προσφέρεται από τα πλούσια σε πυρίτιο ρευστά που συνοδεύουν τη μαγματική διείσδυση. Εάν τα γειτονικά πετρώματα είναι αργιλιο-πυριτικά (γνεύσιοι, σχιστόλιθοι, αμφιβολίτες, ψαμμίτες) οι σχηματισμοί θερμομεταμόρφωσης ονομάζονται κερατίτες. Αυτά είναι σκληρά, σκουρόχρωμα, λεπτόκοκκα πετρώματα που αποτελούνται από ορυκτά όπως οι πυρόξενοι στη ζώνη υψηλής θερμοκρασίας κοντά στην επαφή, η κεροστίλβη και άλλες αμφίβολοι στη ζώνη ενδιάμεσης θερμοκρασίας και οι μαρμαρυγίες και ο χλωρίτης στη ζώνη χαμηλότερης θερμοκρασίας μακρύτερα από την επαφή. Αλλα ορυκτά είναι ο ανδαλουσίτης, ο σιλλιμανίτης, ο χαλαζίας και οι άστριοι. Ιδιαίτερα για την περιοχή της Ξάνθης ο πλουτωνίτης κατά τη διείσδυσή του δημιούργησε μία άλω θερμομεταμόρφωσης σημαντικού πάχους στην επαφή του με τα μάρμαρα, τους γνευσίους και τους αμφιβολίτες. Στην περιοχή των Κιμμερίων έχουμε την πιο εκτενή επαφή με τα μάρμαρα. Ο σχηματισμός της ζώνης επαφής έγινε σε θερμοκρασία 750 C για τα πετρώματα που βρίσκονται στην άμεση επαφή του πλουτωνίτη και σε πιέσεις 3 Kbar. Στα skarn που σχηματίστηκαν κυριαρχούν τα πυριτικά ορυκτά γρανάτης, 3

4 επίδοτο, βολλαστονίτης, διοψίδιος, ακτινόλιθος, σκαπόλιθος, καθώς και μεταλλικά ορυκτά του Cu (χαλκοπυρίτης, μαλαχίτης, αζουρίτης) και του Fe (μαγνητίτης, αιματίτης, λειμωνίτης). ΟΡΥΚΤΑ ΕΠΑΦΗΣ ΞΑΝΘΗΣ: Γρανάτης (ανδραδίτης): Ο γρανάτης αυτός είναι κατ εξοχήν ορυκτό συστατικό των ζωνών επαφής μεταξύ του πλουτωνίτη της Ξάνθης και των πετρωμάτων που τον περιβάλλουν (μάρμαρα, γνεύσιοι, ψαμμίτες). Το μέγεθός του ποικίλλει από μικροσκοπικές διαστάσεις μέχρι και 5 cm. Ποικίλλει επίσης και το χρώμα του. Βρέθηκαν ανδραδίτες καστανοί, καστανέρυθροι, κιτρινέρυθροι, μελόχρωμοι και πρασινόμαυροι. Κρυσταλλώνεται σε ρομβικά δωδεκάεδρα και δελτοειδή εικοσιτετράεδρα. Επίδοτο: Οπως οι γρανάτες έτσι και το επίδοτο βρέθηκε στις ζώνες επαφής σε ιδιόμορφους επιμήκεις κρυστάλλους μήκους μέχρι 3-4 cm. Το χρώμα του είναι πρασινοκίτρινο, κιτρινοπράσινο ή πρασινόμαυρο. Βολλαστονίτης: Βρέθηκε στις ζώνες επαφής γρανοδιορίτη-μαρμάρου. Είναι μακροσκοπικά λευκός ή τεφρός σε συμπαγείς ινώδεις μάζες. Οι κρύσταλλοι του έχουν μήκος που κυμαίνεται από μερικά χιλιοστά μέχρι 5 cm. Ειδικότερα αναφέρονται κρύσταλλοι με μήκος cm και μερικές φορές 50 cm. Οι μεγαλύτεροι κρύσταλλοι εμφανίζουν ρωγμώσεις κάθετες προς την επιμήκυνσή τους, που γεμίζουν με ασβεστίτη. Συχνά αναπτύσσεται μαζί με ασβεστίτη, πυρόξενο (διοψίδιο), γρανάτη (ανδραδίτη) και βεζουβιανό. Πυρόξενος (διοψίδιος): Συναντάται με επίδοτο, ακτινόλιθο, σκαπόλιθο και άλλα ορυκτά. Έχει χρώμα καστανοπράσινο ή καστανό και παρουσιάζει επιφάνεια αποχωρισμού. Το μήκος των κρυστάλλων του είναι γενικά μικρότερο του 1 mm αλλά μερικές φορές φτάνει τα 0.5 cm. Οι ιδιόμορφοι κρύσταλλοι περιβάλλονται από ακτινόλιθο ο οποίος συχνά αντικαθιστά τον πυρόξενο. Ακτινόλιθος: Οι κρύσταλλοι του είναι επιμήκεις πρισματικοί ή βελονοειδείς μήκους μέχρι και 1 cm και χρώματος πράσινου έως σμαραγδοπράσινου. Βρέθηκε σε παραγένεση με διοψίδιο τον οποίο και αντικαθιστά. Σκαπόλιθος: Βρέθηκε στην επαφή του γρανοδιορίτη με γνευσίους και με ψαμμιτικά ιζήματα σε άχρωμους, λευκούς ή τεφρόλευκους κρυστάλλους, που το μήκος τους κυμαίνεται από μικροσκοπικές διαστάσεις έως 10 cm. Παρατηρούνται δυο περιπτώσεις παραγένεσης, η μία είναι η παραγένεση σκαπόλιθος-διοψίδιοςτιτανίτης-πλαγιόκλαστο, στην οποία οι σκαπόλιθοι περιβάλλουν τα πλαγιόκλαστα και αναπτύσσονται σε βάρος αυτών. Η δεύτερη είναι η παραγένεση σκαπόλιθος-διοψίδιος-ασβεστίτης, στην οποία οι σκαπόλιθοι βρίσκονται σε ευμεγέθεις κρυστάλλους και συχνά εγκλείουν ποικιλτικά το διοψίδιο. Στις διάφορες ζώνες επαφής απαντούν επίσης χλωρίτης, ασβεστίτης, χαλαζίας, αδουλαίος (Κ-άστριος χαμηλής θερμοκρασίας), σιδηροπυρίτης, λειμωνίτης, φυλλώδης αιματίτης (ολίγιστο), μαγνητίτης, χαλκοπυρίτης, μαλαχίτης, αζουρίτης, χαλκοσίνης, σεελίτης κ.ά. Επίσης, μέσα στις χαλαζιακές υδροθερμικές φλέβες βρίσκουμε κυρίως σιδηροπυρίτη, χαλκοπυρίτη, μολυβδαινίτη, μαλαχίτη και αζουρίτη. Αναφέρονται ακόμη και άλλα πρωτογενή και δευτερογενή ορυκτά όπως σφαλερίτης, γαληνίτης, τετραεδρίτης, λουζονίτης, κοβελλίνης, γκαιτίτης, χαλκανθίτης, βροχανθίτης, χρυσός, γύψος κ.ά. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΞΑΝΘΗ: Γεωγραφία: Ο νομός Ξάνθης με πρωτεύουσα την Ξάνθη ανήκει στη Θράκη και έχει έκταση 1793 τετρ. χλμ. Προς βορρά συνορεύει με τη Βουλγαρία, προς ανατολάς με το νομό Ροδόπης, προς δυσμάς με τους νομούς Καβάλας και ράμας και προς νότο βρέχεται από το Θρακικό πέλαγος. Το έδαφος στα βορινά του νομού είναι εξ ολοκλήρου ορεινό, με υψηλότερο το βουνό Κούλα (1827 μ.) στα σύνορα με τη Βουλγαρία, ενώ το νότιο τμήμα του νομού καταλαμβάνεται από την κοιλάδα της Ξάνθης. Υπάρχουν δύο ποταμοί, ο Νέστος που είναι ο μεγαλύτερος και αποτελεί το φυσικό όριο του νομού με αυτό της Καβάλας και ο Ξάνθης που είναι μικρότερος. Ο ποταμός Νέστος, από τους μεγαλύτερους της Ελλάδας, πηγάζει από τη Βουλγαρία και εκβάλλει στο Θρακικό πέλαγος, ενώ ο ποταμός Ξάνθης πηγάζει από το όρος Κούλα και εκβάλλει στη λίμνη Βιστωνίδα. Τα προϊόντα του νομού είναι κυρίως δημητριακά, όσπρια, ζάχαρη, βαμβάκι, καπνός, κτηνοτροφικά και γαλακτοκομικά. Η πόλη της Ξάνθης απέχει 220 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη και έχει πληθυσμό κατοίκους. Είναι κτισμένη αμφιθεατρικά στις νότιες απολήξεις του ορεινού συγκροτήματος 4

5 της Ροδόπης στην κοιλάδα του ποταμού Ξάνθη (Κόσινθου) από τον οποίο και διασχίζεται. Χαρακτηριστικό του νομού η συνύπαρξη του μουσουλμανικού με το χριστιανικό στοιχείο. Ιστορία: Η Ξάνθη είναι μία όμορφη σύγχρονη πόλη με κίνηση και ένα ξεχωριστό ρυθμό, που της δίνει το ημοκρίτειο Πανεπιστήμιο. Ο Στράβων τον 1ο π.χ. αιώνα αναφέρει για πρώτη φορά την πόλη με το όνομα Ξάνθεια. 'Όμως δε φαίνεται η ζωή της να απασχολεί τους αρχαίους συγγραφείς γι' αυτό και δεν υπάρχουν αναφορές στην πόλη αυτή. Η Ξάνθη αναπτύχθηκε το 13ο αιώνα. Έγινε μεγάλο κέντρο και οχυρώθηκε καλά. Τον επόμενο αιώνα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στα ιστορικά γεγονότα της εποχής και ιδίως στους εμφυλίους πολέμους μεταξύ του Ιωάννη ΣΤ του Καντακουζηνού και της Άννας της Θεολογίνας. Το 1361 έπεσε στα χέρια των Τούρκων μέχρι το 1913 οπότε παραχωρήθηκε στους Βουλγάρους. Το 1913 μετά τον Α παγκόσμιο πόλεμο απελευθερώθηκε και ανήκει πλέον στο Ελληνικό κράτος. Στα νεότερα χρόνια η πόλη γίνεται το αγροτικό κέντρο της περιοχής. Πρωτεύοντα ρόλο έπαιξε η διάνοιξη της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Κωνσταντινούπολης. Αξιοθέατα: Η γραφική παλιά πόλη της Ξάνθης (με πολλά διατηρητέα αρχοντικά), το Λαογραφικό Μουσείο, τα ερείπια του Βυζαντινού κάστρου (στην κορυφή του λόφου), η αγορά της πόλης (με έντονο ανατολίτικο στυλ, το ρολόι στην πλατεία, ο ημοτικός κήπος, πολλές παλιές καπναποθήκες και φυσικά πολλά μουσουλμανικά τζαμιά. Μοναστήρια: Το Μοναστήρι των Παμμεγίστων Ταξιαρχών (στη βόρεια πλευρά της πόλης, κτισμένο το 15ο αιώνα), το Μοναστήρι της Παναγίας Καλαμούς (καταστράφηκε στο σεισμό του 1829 και ξανακτίστηκε) και το Μοναστήρι της Παναγίας της Αρχαγγελιώτισσας ή Σαμαρόβιανης (2 χλμ. στα βόρεια της πόλης). Περίχωρα: Τα Αρχαία Αβδηρα, το Πόρτο Λάγος και η Λίμνη Βιστονίδα, το έλτα του Νέστου, το δάσος της Τσίχλας στο βουνό Χαϊντού, τα Λουτρά Θερμών, τα Πομακοχώρια, οι Τοξότες, ο Εχίνος, η Σταυρούπολη. 5

6 Σχ. 1. Οδικός χάρτης της περιοχής της βορειοανατολικής Ελλάδας. 6

7 Σχ. 2. Οι γεωτεκτονικές ζώνες της βορειοανατολικής Ελλάδας και οι κυριότεροι πλουτωνίτες. 7

8 Σχ. 3. Γεωλογικός χάρτης της περιοχής Ξάνθης. 8

9 Σχ. 4. Γεωλογικός χάρτης των θέσεων επίσκεψης στην Ξάνθη και στα Κιμμέρια. 9

10 ΑΣΚΗΣΗ ΥΠΑΙΘΡΟΥ ΞΑΝΘΗ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ονοματεπώνυμο: Α. ΓΕΩΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ 1. Ποιες γεωτεκτονικές ζώνες, και με ποια σειρά, διασχίζουμε κατά τη διαδρομή Θεσσαλονίκη Ξάνθη; Β. Η ΜΑΖΑ ΤΗΣ ΡΟ ΟΠΗΣ ΚΑΙ Ο ΜΑΓΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ 1. Ποια γεωγραφικά διαμερίσματα ανήκουν στη μάζα της Ροδόπης; (δύο σωστές απαντήσεις) Θεσσαλία Ανατολική Μακεδονία Θράκη Ήπειρος 2. Ποιος ποταμός είναι το όριο ανάμεσα στη Σερβομακεδονική μάζα και τη μάζα της Ροδόπης; Αξιός Στρυμώνας Νέστος Έβρος 3. Από τι πετρώματα αποτελείται κυρίως η μάζα της Ροδόπης; Πυριγενή Ιζηματογενή Μεταμορφωμένα 4. Τι πετρώματα διεισδύουν στη μάζα της Ροδόπης; (δύο σωστές απαντήσεις) Πλουτωνικά Ηφαιστειακά Ιζηματογενή Μεταμορφωμένα 5. Τι σύσταση έχει κυρίως ο μαγματισμός της μάζας της Ροδόπης; Όξινη έως ενδιάμεση Βασική Υπερβασική 6. Ποια είναι τα συνηθέστερα πλουτωνικά πετρώματα στη μάζα της Ροδόπης; Γρανίτες Γάββροι Περιδοτίτες Βασάλτες 7. Τι ηλικία έχει κυρίως ο μαγματισμός της μάζας της Ροδόπης; Παλαιοζωική Μεσοζωική Τριτογενή Τεταρτογενή Γ. Ο ΠΛΟΥΤΩΝΙΤΗΣ ΤΗΣ ΞΑΝΘΗΣ 1. Σε τι πετρώματα διεισδύει ο πλουτωνίτης της Ξάνθης; Πυριγενή Ιζηματογενή Μεταμορφωμένα 2. Ποιος είναι ο κυριότερος πετρογραφικός τύπος του πλουτωνίτη της Ξάνθης; Γρανοδιορίτης Γάββρος Μάρμαρο Ψαμμίτης 3. Ποια είναι τα κυριότερα ορυκτά του γρανοδιορίτη της Ξάνθης; 4. Τι ηλικία έχει ο πλουτωνίτης της Ξάνθης; Παλαιοζωική Μεσοζωική Ολιγοκαινική Ολοκαινική 5. Τι προκάλεσε ο πλουτωνίτης στην επαφή του με τα γειτονικά πετρώματα; ιαγένεση Ρήγμα Θερμομεταμόρφωση Μαγνητισμό. ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΠΑΦΗΣ SKARN 1. Ποιος παράγοντας παίζει το σημαντικότερο ρόλο κατά τη μεταμόρφωση επαφής; Η θερμοκρασία Η πίεση Και τα δύο εξίσου 2. Τι πρέπει να είναι το περιβάλλον πέτρωμα για να προκληθεί θερμομεταμόρφωση επαφής; Πυριγενές Ιζηματογενές Μεταμορφωμένο Όλα τα προηγούμενα 3. Πώς λέγεται η περιοχή στην επαφή του πλουτωνίτη με τα περιβάλλοντα πετρώματα όπου γίνεται η θερμομεταμόρφωση; 4. Από τι εξαρτάται το πάχος της ζώνης θερμομεταμόρφωσης επαφής; Το μέγεθος του πλουτωνίτη Τη θερμοκρασία του μάγματος Το βάθος διείσδυσης Τα ρευστά Όλα τα προηγούμενα 10

11 5. Ένα μάγμα προκαλεί εντονότερα φαινόμενα θερμομεταμόρφωσης όταν διεισδύει Σε μεγάλο βάθος Σε μικρό βάθος εν παίζει ρόλο 6. Τα ορυκτά που σχηματίζονται κατά τη θερμομεταμόρφωση αντιπροσωπεύουν Υψηλή Τ-Υψηλή Ρ Υψηλή Τ-Χαμηλή Ρ Χαμηλή Τ-Υψηλή Ρ Χαμηλή Τ-Χαμηλή Ρ 7. Οι σχηματισμοί θερμομεταμόρφωσης Έχουν σχιστότητα εν έχουν σχιστότητα Και τα δύο εξίσου 8. Πώς ονομάζονται οι σχηματισμοί θερμομεταμόρφωσης όταν τα γειτονικά πετρώματα είναι ανθρακικά (1) και πώς όταν είναι αργιλιοπυριτικά (2); 9. Ποια από τα παρακάτω πετρώματα είναι ανθρακικά (1) και ποια αργιλιοπυριτικά (2); (βάλτε τους αριθμούς) Ασβεστόλιθοι Γνεύσιοι ολομίτες Μάρμαρα Σχιστόλιθοι Αμφιβολίτες 10. Γράψτε μερικά τυπικά ορυκτά skarn 11. Ποια από τα παρακάτω στοιχεία είναι χαρακτηριστικά των ορυκτών skarn; (δύο σωστές απαντήσεις) Ασβέστιο Θείο Κάλιο Πυρίτιο 12. Πώς ονομάζεται το χωριό απ όπου ξεκινήσαμε την πορεία μας; 13. Ποια ορυκτά του σιδήρου (Fe) και ποια ορυκτά του χαλκού (Cu) συναντάμε στη μεταλλοφορία που συνοδεύει το skarn της Ξάνθης; 14. Ποιον από τους παρακάτω γρανάτες συναντάμε κυρίως στο skarn της Ξάνθης; Αλμανδίνης Ανδραδίτης Ουβαροβίτης Πυρωπό 15. Τι ορυκτά συλλέξατε κατά την επίσκεψή μας στη θερμομεταμόρφωση επαφής της Ξάνθης; 16. Συνδυάστε τα ορυκτά Βολλαστονίτης (Β), Γρανάτης (Γ), Επίδοτο (Ε), Μαγνητίτης (Μ), Αιματίτης (Α), Λειμωνίτης (Λ) και Μαλαχίτης (Χ) με τις ιδιότητες και τους χημικούς τύπους τους αντίστοιχα (βάλτε τα σύμβολα στα κουτάκια) Καστανωπό ή πρασινωπό - Κοκκώδης μορφή - ωδεκαεδρικοί ή εικοσαεδρικοί κρύσταλλοι Μαύρο - Μεταλλικό - Μαύρη γραμμή σκόνης - Μαγνητικό Λευκό ή τεφρό - Ινώδης μορφή - Συμπαγές Πρασινωπό - Μακροπρισματικοί επιμήκεις κρύσταλλοι Πράσινο - Πράσινη γραμμή σκόνης Γκρίζο - Μεταλλικό - Φυλλώδης μορφή - Κερασόχρωμη γραμμή σκόνης Μαύρο ή καστανωπό - Βοτρυοειδή συσσωματώματα - Καστανοκίτρινη γραμμή σκόνης CaSiO 3 Ca 3 Fe 2 (SiO 4 ) 3 Ca 2 (Al,Fe) 3 Si 3 O 12 (OH) Fe 3 O 4 Fe 2 O 3 FeO(OH) Cu 2 CO 3 (OH) 2 11