Γιώργος Ιωάννου ( ) 1

Transcript

1 1 Γιώργος Ιωάννου ( ) 1 Χαρακτηριστικά του έργου του Γ. Ιωάννου Το περιβάλλον της συνοικίας μιας μεγαλούπολης, της Θεσσαλονίκης, αποδίδει ο Γιώργος Ιωάννου. Νωρίτερα είχε παρουσιαστεί με δύο ποιητικές συλλογές και το 1964 συγκέντρωσε σ έναν τόμο Για ένα φιλότιμο, τα ιδιότυπα κείμενα, τα οποία ο ίδιος ονομάζει απλώς «πεζογραφήματα». Ακολούθησαν δύο ακόμα συλλογές (Η σαρκοφάγος 1971 Η μόνη κληρονομιά 1974). Σήμερα είναι όλα συγκεντρωμένα: Πεζογραφήματα, Ο Ιωάννου είναι φιλόλογος, καθηγητής και έχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με τη λαογραφία και με τον Καραγκιόζη. Έχει ακόμα μεταφράσει αρχαίους λυρικούς και μια τραγωδία του Ευριπίδη. Τα πεζογραφήματά του έχουν μόνιμα το ίδιο θέμα, είναι μάλλον, όπως ειπώθηκε, ένα και μόνο πεζογράφημα σε διαδοχικές φάσεις. Ο χαρακτηρισμός πεζογραφήματα καλύπτει με την γενικότητά του μια ποικιλία από κείμενα, που τα περισσότερα αντιστέκονται σε αυστηρότερες ειδολογικές κατατάξεις. Άλλοτε πλησιάζουν τον συνειρμικό μονόλογο, άλλοτε το δοκίμιο, άλλοτε τα παραδοσιακά διηγήματα. Ο αφηγητής είναι πάντα ο ίδιος, στα περισσότερα πεζογραφήματα ένας έφηβος, φτωχός και κακοπαθημένος, ευαίσθητος, κατεχόμενος από ερωτική αμηχανία. Η ηλικία του αφηγητή είναι παιδική, έως νεανική και επομένως το ίδιο και η οπτική γωνία απ την οποία βλέπει τα γεγονότα. Ο αφηγητής καθώς περιπλανιέται στην πόλη της Θεσσαλονίκης, θα συναντήσει χώρους που φιλοξενούν τον έρωτα και τον θάνατο. Ο αφηγητής είναι πρωτοπρόσωπος. Στα διηγήματα του Ιωάννου είναι συνηθισμένη η λεγόμενη μονομερής αφήγηση. Η μονομερής και μονοεστιακή αφήγηση αφορά την οπτική γωνία του αφηγητή. Πρόκειται για μια μορφή αφήγησης στην οποία τα πάντα μας δίνονται από μία οπτική γωνία: μέσα από την όραση, τα συναισθήματα, τη σκέψη και την αίσθηση ενός μονάχα προσώπου. Το πρόσωπο αυτό είναι δυνατό να μετέχει και μάλιστα να πρωταγωνιστεί στα εξιστορούμενα ή απλώς να τα παρακολουθεί από κοντά σαν θεατής και να τα αφηγείται. Για να κατανοηθεί καλύτερα η σύμβαση της μονομερούς αφήγησης θα χρειαστεί να την ξεχωρίσουμε από την σύμβαση της πολυμερούς. Στην πολυμερή τα γεγονότα μας δίνονται με βάση τον τρόπο με τον οποίο τα ζουν τα διάφορα πρόσωπα. Στην μονομερή αφήγηση ο αφηγητής μένοντας πιστός στα όρια της ανθρώπινης εμπειρίας, αναφέρεται στην εσωτερική ζωή ενός μονάχα προσώπου. 2 Ο χώρος επίσης είναι πάντοτε ο ίδιος, οι συνοικίες της Θεσσαλονίκης (οι προσφυγικοί συνοικισμοί, τα Εβραίικα, το Βαρδάρι). Ο συγγραφέας επισημαίνει το κοσμοπολίτικο και πολυπολιτιστικό χρώμα της πόλης που οφείλεται στην ιδιαιτερότητα των κατοίκων της, κυρίως των προσφύγων. Με σχολαστικότητα δίνει τα γεωγραφο- τοπογραφικά της πόλης κατονομάζοντας δρόμους, κτίρια. Επιμένει στον ιστορικό χώρο τονίζοντας τη σημασία της Θεσσαλονίκης κυρίως κατά τη Βυζαντινή περίοδο. Μιλώντας για την κοινωνία της πόλης ασχολείται με το χαρακτήρα και τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων, χωρίς να παραλείψει φυσικά να σχολιάσει την πνευματική ζωή της Θεσσαλονίκης με επίκεντρο τους διάφορους 1 Λίνου Πολίτη, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, σελ Γ. Αράγης, «Το Λογοτεχνικό πεζογραφικό έργο του Γ. Ιωάννου», Φιλόλογος, αρ. 43, (Άνοιξη 1986)

2 2 λογοτέχνες και το Πανεπιστήμιο. Επίσης ενδιαφέρον στο έργο του παρουσιάζει η αντίθεση ανάμεσα στον παλιό και το νέο κόσμο, όπως αυτή διαφαίνεται μέσα από τις αλλαγές που επέρχονται στις συνοικίες, τα κτίρια, τις συνήθειες των ανθρώπων της πόλης. Θα πρέπει να σημειώσουμε πως ο χώρος αυτός της Θεσσαλονίκης είναι ένα βιωμένος χώρος. Η Θεσσαλονίκη του Ιωάννου είναι πρωταρχικά μια πόλη μνήμης. Μέσω αυτής ο αφηγητής περιπλανάται στο χώρο και το χρόνο της. Ο αφηγητής, τον οποίο υποδύεται ο συγγραφέας, βλέπει την πόλη καθώς περιπλανάται σ αυτήν. Η οπτική του είναι ενός ενήλικα ο οποίο επιζητά να ανασυνθέσει τη χαμένη πόλη, τη χαμένη νιότη, τη χαμένη παιδικότητα και αθωότητα. Είναι η πόλη της αναζήτησης του «χαμένου χρόνου». Η εποχή κατά προτίμηση η Κατοχή, συνοπτικά «η κατοχική ανθρωπογεωγραφία της Θεσσαλονίκης». Το μόνιμο αυτό σκηνικό ασκεί μια ιδιαίτερη γοητεία στην οποία συμβάλλουν από τη μια η συνταύτιση του αφηγητή με τα βάσανα και τις λαχτάρες μιας ολόκληρης ομάδας ανθρώπων, και από την άλλη ο εξομολογητικός τόνος της αφήγησης, έντονος στο ρεαλισμό του και συγκλονιστικός στην ευθυβολία του και στην απογύμνωση κάθε είδους καταφυγής. Είναι χαρακτηριστική η αβίαστη σύνθεση του παρόντος με το παρελθόν. Βασικό στοιχείο της πεζογραφίας του Ιωάννου είναι η μνήμη και η παρατήρηση. Ο αφηγητής καθώς περιπλανιέται στους χώρους της Θεσσαλονίκης ανασυνθέτει το παρελθόν, μέσω της λειτουργίας της μνήμης, χωρίς ωστόσο να μπορέσει να αποφορτίσει το βίωμα, παρά το μεγάλο χρονικό διάστημα που έχει παρέλθει. Αξίζει να σημειωθεί και η σημαντική θέση του χιούμορ στα πεζογραφήματα του Ιωάννου. Όσον αφορά τη γλώσσα είναι χαρακτηριστικός ο μακροπερίοδος λόγος, η καθημερινή γλώσσα, η ανάμειξη πεζολογικών στοιχείων με στοιχεία της ποιητικής ατμόσφαιρας. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η συνειρμική οργάνωση του αφηγηματικού υλικού, η οποία διαμορφώνεται μέσα από δύο τεχνικές: την τεχνική του διασπασμένου και την τεχνική του αδιάσπαστου θέματος. Επίσης έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και η «τέχνη του φενακισμού», όπως χαρακτηρίζει ο Αλ. Κοτζιάς, την τεχνική του Ιωάννου να πλησιάζει την αλήθεια χωρίς ποτέ να την αποκαλύπτει. Το βίωμα ως πρώτη ύλη για τα πεζογραφήματα του Ιωάννου «Λέγοντας βιωματική εννοώ τη λογοτεχνία εκείνη που αντλείται από τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα. τα βιώματα πάλι δεν είναι μονάχα εκείνα που προέρχονται από την εμπειρία, αλλά και οι φαντασιώσεις και οι ισχυρές πνευματικές καταστάσεις που έχει ζήσει ο άνθρωπος. Ανακουφίζομαι γράφοντας σε πρώτο ενικό πρόσωπο. Είναι για μένα κάτι σαν ψυχολογική ανάγκη. Ωστόσο τα περισσότερα από αυτά που γράφω δεν είναι βιογραφικά και δεν συνέβησαν ακριβώς έτσι, όπως μεταφέρονται στο χαρτί. Άλλωστε, στα πεζογραφήματά μου υποδύομαι και πολλά πρόσωπα που θα ήθελα να είμαι.» (Συνέντευξη του συγγραφέα με τη Μ. Θερμού, εφ. Καθημερινή, )

3 3 Α) «Μες στους Προσφυγικούς Συνοικισμούς», Για ένα φιλότιμο, 1964 Γραμματολογικά στοιχεία. Η συλλογή διηγημάτων Για ένα φιλότιμο αποτελείται από 22 πεζογραφήματα. Σ αυτά κυριαρχούν ένα πρόσωπο, ένας χώρος και κυρίως μια εποχή, η Κατοχή, που συμπίπτει με την εφηβεία του συγγραφέα. Χώρος είναι η γενέθλια πόλη του συγγραφέα, η Θεσσαλονίκη και κυρίως οι φτωχογειτονιές, οι προσφυγικοί συνοικισμοί, τα σκοτεινά σοκάκια, το λιμάνι, το Βαρδάρι, τα καταγώγια. Ενότητες: ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΟΜΗ ΘΕΜΑ 1. «Στέκομαι.συναντημένοι»: Οι θαμώνες του ορισμένου καφενείου. 2. «Η αλήθεια.του Μοναστηριού»: Οι ράτσες των προσφύγων. 3. «Κι όμως πόση συγκίνηση..να ήταν έτσι η αλήθεια»: Η συναισθηματική στάση του αφηγητή. 4. «Κι όμως τα τελευταία χρόνια.οι αταξίες»: Η διχόνοια και η μοναξιά. 5. «Γι αυτό τριγύρω»: Επίλογος. Ερμηνευτική προσέγγιση: Το πεζογράφημα ξεκινά με μια καθημερινή σκηνή. Ο αφηγητής βρίσκεται σ ένα ορισμένο καφενείο, όπου παρατηρεί τα παιδιά να παίζουν και περιμένει την είσοδο των μεγάλων, που θα επιστρέψουν κουρασμένοι από την δουλειά. Στην πραγματικότητα δεν προσδιορίζεται με σαφήνεια ο χώρος, ούτε και ο χρόνος της ιστορίας αυτής, καθώς θα μπορούσε να είναι ένα οποιοδήποτε καφενείο μέσα σ ένα προσφυγικό καταυλισμό, μιας από τις πολλές πόλεις στην Ελλάδα που δέχτηκαν πρόσφυγες. Ωστόσο γνωρίζουμε πως είναι η Θεσσαλονίκη. Είναι σημαντικά τα στοιχεία που προσδίδουν την γνησιότητα των ανθρώπων αυτών. Η κούραση της δουλειάς, ο χώρος στον οποίο βρίσκονται, αλλά και τα χαρακτηριστικά της ράτσας τους είναι τα ειδοποιά στοιχεία που τους κάνουν αυθεντικούς σε αντίθεση με τον αφηγητή, ο οποίος ανήκει στους διεσπαρμένους, όπως χαρακτηριστικά λέει ο ίδιος. Ο όρος ράτσα που συναντιέται συχνά μέσα στο πεζογράφημα είναι η πληθυσμιακή ομάδα που κατάγεται από κάποια συγκεκριμένη περιοχή και έχει κάποιες διαφορές από τους άλλους, είτε πολιτισμικές και κυρίως γλωσσικές, είτε σε εξωτερικά γνωρίσματα. Ο αφηγητής μας προσδιορίζει τα ειδοποιά αυτά στοιχεία: η γραμμή του κορμιού, η ομιλία, η αλλιώτικη μελαχρινάδα. Αξίζει να σημειωθεί πως το σχόλιο του αφηγητή σχετικά με τη δυσκολία του να ξεχωρίσει τους Θρακιώτες, αφού έχει συνηθίσει την προφορά τους, είναι έμμεσα αυτοβιογραφικό στοιχείο πλέον του συγγραφέα, ο οποίος καταγόταν από την περιοχή αυτή. Είναι έντονα τα συναισθήματα του αφηγητή για τις διάφορες ράτσες στις οποίες ανήκουν οι Έλληνες. Νιώθει μεγάλη αγάπη, αλλά και πάθος να ενταχθεί στις ράτσες αυτές και ν αποκτήσει ταυτότητα. Ο όρος πατρίδα δεν σημαίνει τον τόπο γέννησης, αλλά τον τόπο καταγωγής, προέλευσης των γονέων του, ακόμα και αν δεν γεννήθηκε σ αυτόν. Για τους Έλληνες που ζούσαν σ άλλα μέρη του κόσμου, η Ελλάδα ήταν πάντα και θα είναι η πατρίδα τους. Το αίμα είναι η εσωτερική φωνή, η φωνή της καταγωγής των προγόνων, το οποίο έλκει νοσταλγικά τον άνθρωπο με την χαμένη, μακρινή πατρίδα του. Το αίμα αυτό ξυπνά μέσα στον αφηγητή και τον κάνει να αναπολεί την κοινή πατρίδα και καταγωγή με τους πρόσφυγες αυτούς και ειδικά το γεγονός πως και αυτός είναι ένας πρόσφυγας.

4 4 Ακολουθεί ένα αυστηρό σχόλιο για τους γραφειοκράτες, οι οποίοι αντί να ενδιαφερθούν για τους λαούς, κατορθώνουν να τους οδηγήσουν στην απόγνωση, οδηγώντας τους πρόσφυγες, για άλλη μια φορά στη μετανάστευση. Εδώ γίνεται έμμεση αναφορά στο μεταναστευτικό ρεύμα που αναπτύχθηκε την δεκαετία του 1950 και του 1960 από την Ελλάδα, προς την Γερμανία κυρίως. Κυρίαρχο συναίσθημα είναι αυτό της μοναξιάς, καθώς ο αφηγητής γυρνάει μόνος στους δρόμους της πόλης, αναζητώντας την ταυτότητά του. Οι άνθρωποι είναι εντελώς απομονωμένοι, αποξενωμένοι, χωρίς κανένα σύνδεσμο. Η αναφορά στις λαϊκές αντιλήψεις για τις ψυχές και τα πνεύματα, αποδεικνύει την ενασχόληση του συγγραφέα με την λαογραφία, και ειδικά με τις δοξασίες του Ελληνικού λαού. Ο αφηγητής τέλος λόγω της απόγνωσης που νιώθει εξαιτίας της απέραντης μοναξιάς του εύχεται να ήταν ένας πρόσφυγας, σαν όλους τους άλλους, μέσα σ ένα προσφυγικό καταυλισμό με ανθρώπους της δικής του ράτσας, που θα τον καταλαβαίνουν και θα συναισθάνονται τον πόνο του. Θέμα. Το δράμα της προσφυγιάς και της μετανάστευσης κυριαρχεί στο πεζογράφημα αυτό. Η περιπλάνηση του αφηγητή ανάμεσα στους πρόσφυγες της Θεσσαλονίκης δηλώνει την προσπάθειά του να μεταλάβει κάτι από την οδύνη του ξεριζωμού. Αναζητώντας εναγώνια την ταυτότητά του, πιστοποιεί εντέλει πως το αίμα είναι μια μνήμη με πολύμορφη γλώσσα, αλλά δυστυχώς, πολλές φορές, με μητριά πατρίδα. ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Γλώσσα. Δημοτική απλή, λιτή, καθημερινή. Οι λέξεις ωστόσο είναι προσεκτικά διαλεγμένες με στόχο την ακρίβεια και την κυριολεξία. Κυριαρχούν οι κύριες προτάσεις και ο μικροπερίοδος λόγος. Συχνή είναι η αντιθετική σύνδεση. Ύφος. Απλό, συγκρατημένο, χωρίς εξάρσεις και μελοδραματισμούς, παρότι το θέμα θα μπορούσε να ευνοήσει κάτι τέτοιο. Η χρήση του α προσώπου δίνουν στο κείμενο ένα τόνο εξομολογητικό, ενώ η χρήση του γ και του β προσώπου κάνουν τον λόγο να ποικίλει. Εκφραστικοί τρόποι: Παρομοιώσεις, Μεταφορές, Προσωποποιήσεις, Χρήση α ενικού προσώπου, Χρήση β και γ ενικού προσώπου, Αντιθέσεις. Χώρος. Ο χώρος όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα είναι η Θεσσαλονίκη, αν και δεν δηλώνεται ρητά σε κανένα σημείο του πεζογραφήματος. Ειδικά τα γεγονότα ξεκινούν σε ένα «ορισμένο», αλλά ταυτόχρονα αόριστο καφενείο, αφού δεν υπάρχουν στοιχεία που να μας προσδιορίζουν ποιο είναι αυτό. Θα μπορούσε να είναι ο χώρος μια οποιαδήποτε πόλη με πρόσφυγες, ωστόσο γνωρίζουμε πως είναι η γενέθλια πόλη του συγγραφέα, αφού αυτός είναι ο χώρος των πεζογραφημάτων της συλλογής αυτής.

5 5 Χρόνος. Δεν δηλώνεται ρητά μέσα στο κείμενο, ωστόσο μπορούμε να υποθέσουμε πως είναι τα μεταπολεμικά χρόνια, γύρω στο Αυτό προκύπτει από την αναφορά στη μετανάστευση, η οποία έλαβε χώρα στην Ελλάδα, κυρίως την δεκαετία του 1950 και του Χρονική τάξη των γεγονότων. Ab ovo, γραμμική διήγηση των γεγονότων. Αφηγητής. Πρωτοπρόσωπος Ομοδιηγηματικός Εσωτερική εστίαση της αφήγησης Αφηγηματικός τρόπος. Μίμηση, με αφήγηση σε α πρόσωπο. Αφηγηματικές τεχνικές. Αφήγηση σε α αλλά και σε β και γ πρόσωπο που προσδίδει στο λόγο ποικιλία.

6 6 Β) Στου Κεμάλ το σπίτι, Η μόνη κληρονομιά, 1974 Γραμματολογικά στοιχεία. Η συλλογή αυτή πεζογραφημάτων του Ιωάννου διακρίνεται από μια έντονη ωριμότητα. Αυτό φαίνεται μέσα από την λιτότητα των αφηγηματικών μέσων αλλά και από την προσεκτική και συνειδητή, αποφυγή κάθε παράταιρου τόνου και κάθε επιτήδευσης, που θα μπορούσαν να αποσπάσουν την προσοχή του αναγνώστη από την ουσία των αφηγημάτων του, που είναι η αγάπη και η κατανόηση των ανθρώπων μεταξύ τους, των καημών και των βασάνων τους. ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΟΜΗ ΘΕΜΑ Ενότητες. Το πεζογράφημα είναι ολόκληρο μια ενότητα. Ερμηνευτική προσέγγιση: Το πεζογράφημα ξεκινά αναφερόμενο στο παρόν και περνώντας μέσω του παρόντος στο παρελθόν. Η μαυροφορεμένη γυναίκα από το παρελθόν δεν ξαναφάνηκε. Ακολουθεί μια σειρά πληροφοριών που μας παρουσιάζουν την παράξενη αυτή μορφή, αλλά και φανερώνουν την συναισθηματική της κατάσταση. Η γυναίκα είναι μαυροφορεμένη στοιχείο που φανερώνει τόσο το πένθος της αλλά και τη θλίψη που υπάρχει στην καρδιά της. Επίσης ερχόταν στο σπίτι του αφηγητή κάθε χρόνο, καθόταν στο κατώφλι, ζητούσε λίγο νερό, ήταν ευγενική, φαινόταν κουρασμένη τόσο σωματικά όσο και ψυχικά, φαινόταν να προέρχεται από αρχοντική γενιά. Η όλη της μορφή είναι αινιγματική και κατορθώνει να κρατήσει άσβηστο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Η ταυτότητα της γυναίκας θα αποκαλυφθεί αργά αλλά σταθερά και συστηματικά. Αρχικά η απορία για τη στάση της, μετά η υποψία για την ταυτότητά της, στη συνέχεια η αποκάλυψη και τέλος η επιβεβαίωση. Η ηρωίδα θα επισκεφθεί στο σπίτι του αφηγητή πέντε φορές: το 1936, το 1938, το 1939, την επόμενη φορά (χωρίς να προσδιορίζεται η ημερομηνία) μαζί με Τούρκους τουρίστες και μία φορά μετά το τέλος του πολέμου, ίσως το 1944 ή 1945 όπου επισκέφθηκε για τελευταία φορά το σπίτι του αφηγητή, το οποίο είχε βομβαρδιστεί από τους Ιταλούς με αποτέλεσμα να καταστραφεί τόσο αυτό όσο και η μουριά. Η αποκάλυψη της ταυτότητας της παράξενης αυτής ηρωίδας γίνεται στο τέλος του πεζογραφήματος όταν οι εργασίες που γίνονται πλέον στο γκρεμισμένο σπίτι του αφηγητή για να χτιστεί μία πολυκατοικία, φέρνουν στο φως ένα ξεχωριστό ψηφιδωτό, το οποίο όμως τεχνηέντως θα καλύψουν οι εργάτες. Τότε μια γριά θα ξεδιαλύνει το μυστήριο λέγοντας πως το σπίτι αυτό ήταν κάποτε το αρχοντικό ενός Τούρκου μπέη, ο οποίος είχε μια πανέμορφη κόρη, που όμως δεν μπόρεσε ποτέ να δεχθεί τον ξεριζωμό της. Η μορφή αυτή της Τουρκάλας, η οποία σημειωτέο είναι ανώνυμη δίνοντας έτσι καθολική διάσταση, χαρακτηρίζεται από έντονο πόνο, πίκρα, απόγνωση και πάνω απ όλα νοσταλγία. Στο πρόσωπό της βλέπουμε το δράμα όχι μόνο του Τουρκικού ή του Ελληνικού λαού, αλλά κάθε λαού που θα πρέπει λόγω των εθνικών και πολιτικών διαφορών των κυβερνήσεών του να εγκαταλείψει τις ιερές εστίες του, να ξεριζωθεί, να αφήσει πίσω τα ιερά και τα όσιά του για να ξεκινήσει μια ένα αβέβαιη και γεμάτη πίκρα και πόνο ζωή. Τέλος αξίζει να σημειώσουμε την αντίθεση που παρατηρούμε ανάμεσα στον παλιό και τον νέο κόσμο. Ο αφηγητής αρνείται καθετί καινούργιο, θεωρώντας το ανίερο, ανόσιο και βλάσφημο, νοσταλγώντας το αγνό παρελθόν. Αυτό φαίνεται

7 7 μέσα από την αποδοκιμασία του για την αρχιτεκτονική του παρόντος και την αναπόληση της αρχιτεκτονικής του παρελθόντος. Θέμα. Στο πεζογράφημα αυτό τονίζεται η αντοχή των σχέσεων των απλών ανθρώπων κατά τη δοκιμασία τους με τις εθνικές διαφορές, αλλά και η νοσταλγική αναπόληση της παλιάς αρχιτεκτονικής αισθητικής που γκρέμισε η ραγδαία αστικοποίηση. ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Γλώσσα. Δημοτική, απλή, λιτή, ζωντανή, εναργής, με απουσία επιτήδευσης. Ύφος. Λιτό, απλό, εναργές, χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις αν και δίνεται η συναισθηματική ένταση τόσο της τουρκάλας ηρωίδας, όσο και του αφηγητή. Χώρος. Η Θεσσαλονίκη και ιδιαίτερα η περιοχή που βρίσκεται σήμερα το Τουρκικό προξενείο, το οποίο υπήρξε κάποτε το σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ. Πρόκειται για το ανατολικό άκρο της οδού Αγίου Δημητρίου. Χρόνος. Ο μυθικός χρόνος του πεζογραφήματος παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Παρατηρούμε στο κείμενο διάφορους χρονικούς προσδιορισμούς. Τα γεγονότα που σχετίζονται με την ηρωίδα αρχίζουν από το 1936 έως την έναρξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου και συνεχίζουν και μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου παρατηρούμε την κριτική που ασκεί ο αφηγητής για τις πολλές αλλαγές που γίνονται πλέον στην αισθητική της αρχιτεκτονικής της Θεσσαλονίκης. Αφηγητής: Πρωτοπρόσωπος Ομοδιηγηματικός Εσωτερική εστίαση στην αφήγηση Χρονική τάξη των γεγονότων. In media res Αφηγηματικός τρόπος. Μίμηση, αφήγηση σε α πρόσωπο. Αφηγηματικές τεχνικές: Αφήγηση σε α πρόσωπο Περιγραφή Εσωτερικός μονόλογος