Σχέδιο Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου

Transcript

1 Ανάδοχος: Σύμπραξη: «Δ. ΤΣΙΑΡΑΣ Δ. ΠΑΛΑΣΚΑΣ» Αναθέτουσα Αρχή: Περιφέρεια Ιονίων Νήσων Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλληνίας & Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Σχέδιο Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Δεκέμβριος 2015 Έκδοση 3.0

2 Ανάδοχος: Σύμπραξη «Δ. ΤΣΙΑΡΑΣ Δ. ΠΑΛΑΣΚΑΣ» Αμασείας 8 ΤΚ Θεσσαλονίκη Τηλ Φαξ , info@systada.gr Σχέδιο Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Αρχείο: ManPlan_NPAinos_v3.docx ΕΚΔΟΣΗ/ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ: 3.1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: Προτεινόμενη βιβλιογραφική αναφορά: Παλάσκας, Δ., Τσιάρας, Δ., Νούσκα, Π., Ζαχαριάδης, Α., Γκατζογιάννης, Σ., Γαρτσώνη, Ε., Νικήσιανης, Ν., Τσιάρας, Α., Αραμπατζή, Σ Σχέδιο Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου, έκδ.3.0 (Δεκέμβριος 2015). Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου. Σελ. 276 Φωτογραφία εξωφύλλου: Πασχαλίνα Νούσκα (2008). Ο Αίνος όπως φαίνεται από το χωριό Θηράμονα της Κεφαλονιάς

3 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... 3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ταυτότητα του Σχεδίου Διαχείρισης Οριοθέτηση της άμεσης και της ευρύτερης περιοχής μελέτης της προστατευόμενης περιοχής Γεωγραφική θέση και διοικητική υπαγωγή της προστατευόμενης περιοχής Καθεστώς ιδιοκτησίας Διοίκηση και διαχείριση της περιοχής Ιστορικό (έργα, δράσεις, παρεμβάσεις) και αξιολόγηση της διαχείρισης Νομικό καθεστώς Διοικητικές υπηρεσίες ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Αβιοτικό φυσικό περιβάλλον Κλίμα και βιοκλίμα Γεωλογία Γεωμορφολογία Έδαφος Υδρολογία Τοπίο Βιοτικό φυσικό περιβάλλον Χλωρίδα Βλάστηση και τύποι οικοτόπων της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ Πανίδα Μακρομύκητες Έντομα Κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές συνθήκες Πληθυσμιακά και δημογραφικά στοιχεία Ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία Υποδομές Χρήσεις γης Οικονομικές δραστηριότητες Γεωργία Κτηνοτροφία Δασοπονία Βιομηχανία Βιοτεχνία Εξόρυξη Αναψυχή Τουρισμός Θήρα Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 3

4 Περιεχόμενα 2.4. Κοινωνικά χαρακτηριστικά και τάσεις Κίνδυνοι που απειλούν την Προστατευόμενη Περιοχή ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Αξιολόγηση τύπων οικοτόπων και ειδών Αξιολόγηση του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος Αξιολόγηση δράσεων και παρεμβάσεων στο πλαίσιο των Γ ΚΠΣ, ΕΠΠΕΡ και ΕΠΠΕΡΑΑ Συνολική αξιολόγηση της περιοχής ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ & ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Διερεύνηση της κατάστασης διατήρησης του αβιοτικού, βιοτικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος Διαμορφούμενες τάσεις για την περιοχή Ιδιαίτερες αξίες για την προστατευόμενη περιοχή Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαχείριση ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΣΚΟΠΩΝ & ΜΕΤΡΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Διατύπωση γενικού σκοπού Διατύπωση ειδικών σκοπών διαχείρισης και Ορίων Αποδεκτής Αλλαγής Περιγραφή και κατηγορίες διαχειριστικών μέτρων Μέτρα διαχείρισης τύπων οικοτόπων Μέτρα διαχείρισης ειδών Μέτρα διαχείρισης του δάσους ελάτης Μέτρα διαχείρισης γεωργικών εκτάσεων Μέτρα διαχείρισης βοσκόμενων εκτάσεων Μέτρα διαχείρισης υδατικών πόρων Μέτρα προστασίας των εδαφικών πόρων Μέτρα για την θήρα Μέτρα επόπτευσης/ φύλαξης Επικοινωνία, Ενημέρωση, και Εκπαίδευση του Κοινού Μέτρα Διαχείρισης - διακίνησης επισκεπτών Διαμόρφωση προγραμμάτων κατάρτισης Κτίρια, υποδομές και εξοπλισμός Διοίκηση, δημόσιες σχέσεις και συνεργασίες Έρευνα, απογραφές Μέτρα αντιπυρικής προστασίας Έλεγχος επιπτώσεων κλιματικής αλλαγής Διερεύνηση καθορισμού μονάδων διαχείρισης Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 4

5 Περιεχόμενα 6. ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ Περιγραφή και αναλυτικός σχεδιασμός έργων/ ενεργειών Μέτρα διαχείρισης τύπων οικοτόπων Μέτρα διαχείρισης ειδών Μέτρα διαχείρισης του δάσους ελάτης Μέτρα διαχείρισης γεωργικών εκτάσεων Μέτρα προστασίας εδαφικών πόρων Μέτρα για την θήρα Μέτρα επόπτευσης/ φύλαξης Επικοινωνία, Ενημέρωση, και Εκπαίδευση του Κοινού Μέτρα Διαχείρισης - διακίνησης επισκεπτών Διαμόρφωση προγραμμάτων κατάρτισης Κτίρια, υποδομές και εξοπλισμός Διοίκηση, δημόσιες σχέσεις και συνεργασίες Έρευνα, απογραφές Μέτρα αντιπυρικής προστασίας Έλεγχος επιπτώσεων κλιματικής αλλαγής Διαδικασία αξιολόγησης και αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ & ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ Συνολική οργάνωση εφαρμογής του Σχεδίου Διαχείρισης Ενδεικτικές πληροφορίες για το προσωπικό που θα απασχοληθεί στην εφαρμογή Ενδεικτικές πληροφορίες για τις προμήθειες εξοπλισμού Ενδεικτικές πληροφορίες για τις υποδομές που διατίθενται από τους φορείς εκτέλεσης Συνολικό χρονοδιάγραμμα - Ετήσια προγράμματα δράσης Χρονοδιάγραμμα παραλαβής έργων - μελετών (παραδοτέων) Περιοριστικοί παράγοντες για την υλοποίηση του Σχεδίου Διαχείρισης ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Βάσεις δεδομένων και γεωγραφικό υλικό Βιβλιογραφικές αναφορές ΤΕΥΧΟΣ ΧΑΡΤΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 5

6 Περιεχόμενα Α. ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Β. ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΈΓΚΡΙΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 1-1: Έκταση (σε στρ.) των πυρήνων του Εθνικού Δρυμού Αίνου, σύμφωνα με τις διάφορες προσεγγίσεις Πίνακας 2-1: Τιμές θερμοκρασιακών παραμέτρων ΜΣ Αργοστολίου σε ο C ( ) Πίνακας 2-2: Μέσες τιμές της κατακόρυφης θερμοβαθμίδας ( o C ανά 100m) στον ελλαδικό χώρο Πίνακας 2-3: Τιμές θερμοκρασιακών παραμέτρων ΜΣ Αργοστολίου σε ο C με αναγωγή στο μέσο υψόμετρο του Εθνικού Δρυμού Αίνου ( ) Πίνακας 2-4: Τιμές θερμοκρασιακών παραμέτρων ΜΣ Αίνου σε ο C ( ) Πίνακας 2-5: Κατακρημνίσματα στον ΜΣ Αργοστολίου ( ) Πίνακας 2-6: Κατανομή της βροχόπτωση ανά εποχή (ΜΣ Αργοστολίου, ) Πίνακας 2-7: Κατακρημνίσματα στον ΜΣ Αργοστολίου με αναγωγή στο μέσο υψόμετρο του Εθνικού Δρυμού Αίνου ( ) Πίνακας 2-8: Κατανομή της βροχόπτωση ανά εποχή (ΜΣ Αργοστολίου με αναγωγή σε υψόμετρο 707m, ) Πίνακας 2-9: Κατακρημνίσματα στον ΜΣ Αίνου ( ) Πίνακας 2-10: Κατανομή της βροχόπτωση ανά εποχή (ΜΣ Αίνου, ) Πίνακας 2-11: Κλιματικά στοιχεία σχετικά με τους ανέμους στον ΜΣ Αργοστολίου ( ) Πίνακας 2-12: Κατανομή γεωλογικών σχηματισμών στην περιοχή μελέτης (εκτάσεις σε στρ.) Πίνακας 2-13: Κατάλογος taxa της περιοχής μελέτης Πίνακας 2-14: Σημαντικά taxa της περιοχής μελέτης Πίνακας 2-15: Μεταβολή τύπων βλάστησης στην περιοχή μελέτης κατά την εικοσαετία Πίνακας 2-16: Τύποι βλάστησης στην περιοχή μελέτης Πίνακας 2-17: Βαθμός εδαφοκάλυψης και τύπος βλάστησης στην περιοχή μελέτης (εντός της περίφραξης) Πίνακας 2-18: Απαντώμενοι τύποι οικοτόπων στην περιοχή μελέτης Πίνακας 2-19: Κυριότερες απειλές ανά τύπο οικοτόπου στην περιοχή μελέτης Πίνακας 2-20: Κατάλογος ειδών πανίδας της περιοχής μελέτης Πίνακας 2-21: Καθεστώς προστασίας καταγεγραμμένων ειδών πανίδας της περιοχής μελέτης Πίνακας 2-22: Βαθμός διατήρησης ειδών πανίδας εντός της περιοχής μελέτης Πίνακας 2-23: Κατάλογος πληθυσμιακών δεδομένων και παρουσίας των ειδών πανίδας της περιοχής μελέτης Πίνακας 2-24: Απειλές των ειδών πανίδας της περιοχής μελέτης Πίνακας 2-25: Κατάλογος ειδών μακρομυκήτων στον ΕΔ Αίνου Πίνακας 2-26: Καταγραφές εντομοπανίδας στον ΕΔ Αίνου Πίνακας 2-27: Πληθυσμιακά στοιχεία ΟΤΑ στην περιοχή μελέτης Πίνακας 2-28: Κατανομή πληθυσμού κατά ηλικιακές ομάδες σε επίπεδο Δήμου της περιοχής μελέτης Πίνακας 2-29: Εκτάσεις εντός του ΕΔ Αίνου κατά κατηγορία χρήσης γης Πίνακας 2-30: Εκτάσεις ανά κατηγορία χρήσης γης στον Αίνο (έτος 2009) Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 6

7 Περιεχόμενα Πίνακας 2-31: Αριθμός γεωργικών εκμεταλλεύσεων και χρησιμοποιούμενη γεωργική γη στην ευρύτερη περιοχή μελέτης Πίνακας 2-32: Κατανομή γεωργικής έκτασης κατά καθεστώς κατοχής Πίνακας 2-33: Εκτάσεις γεωργικών καλλιεργειών στις ΤΚ/ΔΚ της περιοχής μελέτης Πίνακας 2-34: Ζωικό κεφάλαιο στις δημοτικές/ τοπικές κοινότητες της περιοχής μελέτης Πίνακας 2-35: Βοσκοφόρτωση στην άμεση περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου Πίνακας 2-36: Άδειες υλοτομίας και απολήψιμες ποσότητες ξυλείας Πίνακας 2-37: Αριθμός επιχειρήσεων στο Δήμο Κεφαλονιάς (ανά Δ.Ε.) Πίνακας 2-38: Ισχύουσες άδειες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ Πίνακας 2-39: Δυναμικότητα καταλυμάτων ξενοδοχειακού τύπου και κάμπινγκ στην Κεφαλονιά Πίνακας 2-40: Αφίξεις στα καταλύματα ξενοδοχειακού τύπου και κάμπινγκ στην Κεφαλονιά 96 Πίνακας 2-41: Κατάπλοι και επιβάτες κρουαζιερόπλοιων στο Αργοστόλι Πίνακας 2-42: Αποβιβασθέντες επιβάτες ακτοπλοΐας κατά λιμένα Πίνακας 2-43: Κίνηση επιβατικού κοινού και εμπορευμάτων στον Α/Λ Κεφαλονιάς Πίνακας 2-44: Αριθμός επισκεπτών στον ΕΔ Αίνου κατά τα έτη Πίνακας 2-45: Θηρεύσιμα είδη περιόδου Πίνακας 2-46: Αριθμός αδειών κυνηγετικής περιόδου Πίνακας 2-47: Καταγεγραμμένα περιστατικά πυρκαγιών στον ΕΔ Αίνου περιόδου Πίνακας 3-1: Αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των σημαντικών τύπων οικοτόπων στην περιοχή μελέτης Πίνακας 3-2: Έργα που χρηματοδοτήθηκαν την περίοδο και αφορούν την περιοχή μελέτης Πίνακας 4-1: Συνοπτικός κατάλογος και αξιολόγηση των αξιών του Εθνικού Δρυμού Αίνου 145 Πίνακας 4-2: Ανάλυση SWOT για τους παράγοντες που επηρεάζουν τη διαχείριση και την κατάσταση διατήρησης στον ΕΔ Αίνου Πίνακας 5-1: Ιεράρχηση, καθορισμός και ταξινόμηση ανά κατηγορία και θεματικό τομέα των ειδικών σκοπών διαχείρισης Πίνακας 5-2: Ποσοτικοποίηση ειδικών σκοπών διαχείρισης: δείκτες, τιμές αναφοράς και επιθυμητές τιμές ανά δείκτη Πίνακας 5-3: Προτεινόμενη διαίρεση του Εθνικού Δρυμού Αίνου σε Μονάδες Διαχείρισης (Τμήματα και υποτμήματα) Πίνακας 6-1: Προτεινόμενα διαχειριστικά μέτρα (συνοπτικός πίνακας) Πίνακας 6-2: Συνοπτικός πίνακας σύνδεσης των προτεινόμενων διαχειριστικών μέτρων με τους ειδικούς σκοπούς διαχείρισης Πίνακας 6-3: Δείκτες αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας των διαχειριστικών μέτρων (υπόδειγμα πίνακα) Πίνακας 7-1: Θέσεις εργασίας που προβλέπονται στην Υ.Α / για τον ΦΔ Εθνικού Δρυμού Αίνου Πίνακας 7-2: Δράσεις και φορέας συντονισμού και εκπόνησής τους Κατάλογος Σχημάτων Σχήμα 2-1: Εξέλιξη της μέσης θερμοκρασίας ανά μήνα στον ΜΣ Αργοστολίου ( ). 26 Σχήμα 2-2: Ετήσια πορεία θερμοκρασίας (μέση μέγιστη, ελάχιστη) Σχήμα 2-3: Ετήσια πορεία θερμοκρασίας (μέση μέγιστη, ελάχιστη) από τον ΜΣ Αίνου Σχήμα 2-4: Εποχιακή κατανομή των κατακρημνισμάτων (ΜΣ Αργοστολίου, ) Σχήμα 2-5: Εποχιακή κατανομή των κατακρημνισμάτων (ΜΣ Αργοστολίου, ) Σχήμα 2-6: Εποχιακή κατανομή των κατακρημνισμάτων (ΜΣ Αίνου, ) Σχήμα 2-7: Ομβροθερμικό διάγραμμα ΜΣ Αργοστολίου Σχήμα 2-8: Αριθμός επισκεπτών ανά μήνα τον ΕΔ Αίνου τα έτη 2013 & Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 7

8 Περιεχόμενα Σχήμα 2-9: Εξέλιξη των πληθυσμών και της κυνηγετικής ζήτησης της μπεκάτσας ( ) στην ελληνική επικράτεια Σχήμα 2-10: Εξέλιξη των πληθυσμών και της κυνηγετικής ζήτησης του λαγού ( ) στην ελληνική επικράτεια Σχήμα 2-11: Εξέλιξη των πληθυσμών και της κυνηγετικής ζήτησης της πετροπέρδικας ( ) στην ελληνική επικράτεια Σχήμα 2-12: Εξέλιξη των πληθυσμών και της κυνηγετικής ζήτησης του λαγού ( ) στην ελληνική επικράτεια Σχήμα 3-1: Κατανομή πόρων ανά χρηματοδοτικό πρόγραμμα Σχήμα 3-2: Κατανομή πόρων ανά κατηγορία δαπανών Κατάλογος Εικόνων Εικόνα 1-1: Χάρτης προσανατολισμού περιοχής μελέτης Εικόνα 1-2: Διοικητική υπαγωγή της περιοχής μελέτης Εικόνα 2-1: Βροχομετρικός Χάρτης της Ελλάδος (Μαριολόπουλος Καραπιπέρης 1955) Εικόνα 2-2: Βιοκλιματικό διάγραμμα Ελλάδας (Μαυρομάτης 1980) Εικόνα 2-3: Οι γεωτεκτονικές ζώνες της Ελλάδας Εικόνα 2-4: Γεωλογικός χάρτης της Κεφαλονιάς και ρήγματα αυτής (Φραγκόπουλος 1960). 42 Εικόνα 2-5: Ασβεστολιθικά πετρώματα στη δυτική πλευρά του Αίνου (Κατσούνη, 2006) Εικόνα 2-6: Χάρτης εδαφικής απώλειας σύμφωνα με το μοντέλο rmmf της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου χωρισμένος σε κλάσεις εδαφικής διάβρωσης (Ξανθάκης, 2013) Εικόνα 2-7 Λεκάνες απορροής, υδρογραφικό δίκτυο και πηγές της περιοχής μελέτης Εικόνα 2-8: Η κορυφή Μέγας Σωρός Εικόνα 2-9: Κατανομή τύπων οικοτόπων στην περιοχή μελέτης Εικόνα 2-10: Θέσεις παρουσίας ημιάγριων αλόγων στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου Εικόνα 2-11: Ορεινότητα της ΠΕ Κεφαλληνίας Εικόνα 2-12: Θέσεις ενημερωτικών πινακίδων στον ΕΔ Αίνου Εικόνα 2-13: Κατανομή χρήσεων γης στην περιοχή μελέτης (Πηγή: Corine Land Use 2000) 88 Εικόνα 5-1: Χάρτης προτεινόμενων μονάδων διαχείρισης ΕΔ Αίνου Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 8

9 Περίληψη Περίληψη Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου συστήθηκε με το Β.Δ. 776/1962 και περιλαμβάνει δύο πυρήνες στο όρος Αίνος και Ρούδι και Περιφερειακή Ζώνη, η έκταση των οποίων ανέρχεται, σε και στρ αντίστοιχα, σύμφωνα με το προηγούμενο Διαχειριστικό Σχέδιο (1996) και την ΕΠΜ (2002). Σε σύνολο 10 Εθνικών Δρυμών της χώρας, είναι ένατος, από άποψη έκταση του πυρήνα. Η οροσειρά του Αίνου (1628 μ.) διαχωρίζει το νησί της Κεφαλονιάς κατά μήκος ενός άξονα από ΒΔ προς ΝΑ και καταλαμβάνεται από ασβεστολιθικά πετρώματα, στα οποία λαμβάνουν χώρα καρστικά φαινόμενα (σπήλαια, υπόγειες πηγές). Το κλίμα του Αίνου χαρακτηρίζεται από έντονη υγρασία, πλούσια κατακρημνίσματα και ήπιες, σχετικά θερμοκρασίες, λόγω της επίδρασης της θάλασσας. Στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού, τη μεγαλύτερη έκταση καταλαμβάνει το δάσος ελάτης (83%), που σχηματίζει τον ελληνικό τύπο οικοτόπου 951Β, ενώ στην περιφερειακή ζώνη το μεγαλύτερο ποσοστό εκτάσεων καταλαμβάνει η μακκία βλάστηση (61%). Η ποικιλότητα των ειδών χλωρίδας της περιοχής είναι σημαντική, αφού έχουν καταγραφεί 322 είδη, εκ των οποίων 8 θεωρούνται σημαντικά, 4 ενδημικά του Αίνου ή της Κεφαλονιάς, και 1 περιλαμβάνεται στο Παρ. ΙΙ της Οδηγίας 92/43. Ο κατάλογος των ειδών πανίδας της περιοχής περιλαμβάνει 12 είδη ερπετών, 17 είδη χειροπτέρων, 14 είδη μικρών θηλαστικών, 90 σημαντικά είδη ορνιθοπανίδας, 117 είδη εντομοπανίδας, ενώ αξιόλογο στοιχείο της πανίδας της περιοχής είναι ο πληθυσμός των ημιάγριων αλόγων. Η πλούσια ποικιλότητα σε μακρομύκητες αποτελεί, επίσης, χαρακτηριστικό γνώρισμα της περιοχής (86 καταγεγραμμένα είδη). Ο Εθνικός Δρυμός υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Κεφαλονιάς, ενώ ο πληθυσμός των οικισμών που βρίσκονται πέριξ αυτού ανήλθε το 2011 σε άτομα. Οι κυριότερες οικονομικές δραστηριότητες είναι η κτηνοτροφία (στην ευρύτερη περιοχή βόσκουν αιγοπρόβατα περίπου), η γεωργία και ο τουρισμός, ενώ χαρακτηριστικό είναι ότι ετησίως επισκέπτονται τον Εθνικό Δρυμό περί τα άτομα. Από τους κινδύνους που οφείλονται στις ανθρωπογενείς δραστηριότητες, σημαντικότεροι είναι η κτηνοτροφία (υπερβόσκηση), η λαθροθηρία, η ρύπανση, οι πυρκαγιές, η συλλογή ειδών (αρωματικών φυτών, προστατευόμενων ειδών χλωρίδας), η λαθροϋλοτομία, οι τουριστικές δραστηριότητες, η απομάκρυνση γηραιών δένδρων, οι τεχνικές υποδομές, τα δηλητηριασμένα δολώματα, η διάβρωση των εδαφών και η κλιματική αλλαγή. Ευαίσθητοι θεωρούνται οι τύποι οικοτόπου 8216 (Ασβεστολιθικά βραχώδη πρανή με χασμοφυτική βλάστηση), καθώς η βόσκηση από την οποία απειλείται συστηματικά, επιδρά αρνητικά στα λίγα άτομα που τον απαρτίζουν. Επίσης, ο 8140 (Λιθώνες της Βαλκανικής χερσονήσου), εξαιτίας της μικρής έκτασης που καταλαμβάνει, καθώς και του περιορισμένου αριθμού φυτικών ειδών που φιλοξενεί. Εξαιρετικά ευαίσθητα θεωρούνται τα δύο στενότοπα ενδημικά είδη του Αίνου, Scutellaria rupestris subsp. cephalonica και Viola cephalonica, καθώς και τα ενδημικά της Κεφαλονιάς Ajuga orientalis subsp. aenesia και Saponaria aenesia. Γενικός σκοπός διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου καθορίστηκε «η προστασία και η διατήρηση των οικοσυστημάτων και φυσικών τύπων οικοτόπων, των ειδών αυτοφυούς χλωρίδας, της άγριας ζωής και των ενδιαιτημάτων αυτής, καθώς και η βελτίωση της σύνθεσης, της μορφής και του επιπέδου διατήρησης αυτών, για λόγους βιολογικής και γενετικής ποικιλότητας, αισθητικής του τοπίου, αναψυχής και βιώσιμης ανάπτυξης», εξειδικεύτηκαν δε ποσοτικά μετρήσιμοι ειδικοί σκοποί διαχείρισης στις κατηγορίες α) διατήρηση της φύσης και της βιοποικιλότητας, β) αναψυχή και περιβαλλοντική εκπαίδευση, γ) επιστημονική έρευνα, δ) προστασία των οικοσυστημάτων κατά των απειλών και κινδύνων, ε) Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 9

10 Περίληψη διατήρηση και επέκταση του προστατευτικού ρόλου της βλάστησης και στ) ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης. Για την εκπλήρωση των σκοπών διαχείρισης καταρτίστηκε αναλυτικό κοστολογημένο πρόγραμμα 60 διαχειριστικών μέτρων, τα οποία ταξινομήθηκαν σε επιμέρους κατηγορίες και σε δύο βαθμούς προτεραιότητας και περιλαμβάνουν: α) Μέτρα διαχείρισης τύπων οικοτόπων και ειδών (συστηματική παρακολούθηση της κατάστασης διατήρησης, δημιουργία μικροαποθεμάτων, διαχείριση πληθυσμού ημι-άγριων αλόγων, έρευνα των σπηλαίων κ.ά), β) Μέτρα διαχείρισης του δάσους ελάτης (εκπόνηση διαχειριστικής μελέτης, οριοθέτηση και αποτερματισμός), γ) Μέτρα διαχείρισης γεωργικών εκτάσεων (χορήγηση Τοπικού Σήματος Ποιότητας, καταγραφή και ανάδειξη στοιχείων αγροτικής πολιτισμικής κληρονομιάς), δ) Μέτρα προστασίας εδαφικών πόρων (εκπόνηση μελέτης αντιδιαβρωτικής προστασίας), ε) Μέτρα για τη θήρα (παρακολούθηση θηραματικού πληθυσμού και κάρπωσης, βελτίωση βιοτόπων), στ) Μέτρα επόπτευσης / φύλαξης (συνέχιση δράσεων επόπτευσης/φύλαξης, ανάπτυξη εφαρμογής για έξυπνες συσκευές καταγραφής παραβάσεων, πρόσληψη προσωπικού για τη χειμερινή περίοδο, τοποθέτηση μπαρών), ζ) Επικοινωνία, ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού (δράσεις ενημέρωσης, διαβούλευσης και συνεργασίας με την τοπική κοινωνία και το ευρύτερο κοινό, λειτουργία βασικών δομών, πρόγραμμα οικο-εθελοντών, σχεδιασμός και προμήθεια αναμνηστικών ειδών κ.ά), η) Μέτρα διαχείρισης - διακίνησης επισκεπτών (εκπόνηση μελέτης για την προώθηση του τουρισμού, τοποθέτηση info-kiosk, ανάπτυξη Βάσης Δεδομένων καταγραφής επισκεπτών, δημιουργία και συμπλήρωση υποδομών αναψυχής κ.α), θ) Διαμόρφωση προγραμμάτων κατάρτισης (δράσεις κατάρτισης προσωπικού ΦΔ και άλλων υπηρεσιών, παραγωγών και επαγγελματιών και κυνηγών), ι) Κτίρια - υποδομές - εξοπλισμός (επικαιροποίηση μελέτης περίφραξης, αισθητική αναβάθμιση Πάρκου Κεραιών, ίδρυση δασικού φυτωρίου κ.ά), ια) Διοίκηση - δημόσιες σχέσεις και συνεργασίες (ενίσχυση μόνιμου στελεχιακού δυναμικού, εκπόνηση ετήσιου σχεδίου δράσης και απολογισμού δραστηριοτήτων, υπογραφή μνημονίων συνεργασίας κ.ά), ιβ) Έρευνα - απογραφές (έρευνα κοκκοειδών ελάτης, επικαιροποίηση ΕΠΜ), ιγ) Μέτρα αντιπυρικής προστασίας (κατάρτιση σχεδίου αντιπυρικής προστασίας, διάνοιξη δασικών δρόμων, μελέτη και κατασκευή δεξαμενών κ.ά), και ιδ) Έλεγχος επιπτώσεων κλιματικής αλλαγής (εγκατάσταση και ετήσια παρακολούθηση ΜΔΕ, παρακολούθηση υγείας δάσους ελάτης). Το παρόν Σχέδιο Διαχείρισης ισχύει για τα επόμενα πέντε (5) έτη, οπότε με απόφαση του Δ.Σ του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου δύναται να επεκταθεί ή να αναθεωρηθεί. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 10

11 Κεφ. 1 ο 1. Γενικά στοιχεία 1.1. Ταυτότητα του Σχεδίου Διαχείρισης Το Σχέδιο Διαχείρισης έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Εθνικός Δρυμός Αίνου ΚΩΔΙΚΟΣ GR ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ Φ/Χ ΓΥΣ 1: Γεωγραφικό μήκος από 20 ο 38 έως 20 ο 44 Γεωγραφικό πλάτος από 38 ο 06 έως 38 ο 10 ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΘΕΣΗΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ Ανάδοχος: Σύμπραξη δασολόγων μελετητών «Δ.Τσιάρας Δ.Παλάσκας» Στοιχεία επικοινωνίας ανάδοχου: Αμασείας 8, ΤΚ 55133, Καλαμαριά Θεσσαλονίκη, Τηλ , Fax Info@systada.gr, Στοιχεία ανάθεσης: ΑΠ 16308/3506/ απόφ.προκήρυξης του διαγωνισμού ΑΠ / απόφ. Οικον. Επιτροπής Π.Ε. Κεφαλληνίας επικύρωσης του αποτελέσματος του Διαγωνισμού Συμφωνητικό ΑΔΑ: ΩΩΠ546Ψ848-Ξ54 Ομάδα εκπόνησης μελέτης Παλάσκας Δημήτρης, Δασολόγος PhD Τσιάρας Δημήτρης, MSc Δασολόγος Νούσκα Πασχαλίνα, MSc Δασοπόνος Ζαχαριάδης Άνθιμος, MSc Δασολόγος Γκατζογιάννης Στυλιανός, Δασολόγος PhD Αραμπατζή Στεφανία, MSc Δασολόγος Γαρτσώνη Ελένη, Δασολόγος Νικήσιανης Νίκος, Βιολόγος PhD Τσιάρας Αντώνης, MSc Μηχανολόγος Μηχανικός Η παρούσα «Μελέτη Σχεδίου Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου» 1 ανατέθηκε στη Σύμπραξη των δασολόγων μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας», σύμφωνα με το από 14/12/2015 Ιδιωτικό Συμφωνητικό μεταξύ της Προέδρου του Δ.Σ. του Φορέα Διαχείρισης Ε.Δ. Αίνου και της Αν. Προϊσταμένης Τμήματος Δομών Περιβάλλοντος Π.Ε. Κεφαλληνίας), και έπειτα από διαγωνισμό που διενεργήθηκε από την Περιφερειακή 1 Εφεξής «Σχέδιο Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου». Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 11

12 Κεφ. 1 ο Ενότητα Κεφαλληνίας (Τμήμα Δομών Περιβάλλοντος), με βάση τις διατάξεις του ν.3316/05 (σχετ. η με α.π /3506/ απόφ. προκήρυξης του διαγωνισμού και η με / απόφ. Οικον. Επιτροπής Π.Ε. Κεφαλληνίας επικύρωσης του αποτελέσματος του Διαγωνισμού). Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από το ΕΠΠΕΡΑΑ (2011ΣΕ της ΣΑΕ0758 εθνικοί και ίδιοι πόροι) στα πλαίσια της Πράξης «Προστασία και Διατήρησης της Βιοποικιλότητας του Εθνικού Δρυμού Αίνου». Το παρόν αποτελεί το 3 ο κατά σειρά Σχέδιο Διαχείρισης για την υπόψη περιοχή μελέτης, η 6 η δε μελέτη εάν συνυπολογισθούν η Δασική μελέτη που εκπόνησε ο Σάμιος Κ. (1908) με τίτλο "Τα Δάση της Κεφαλληνίας", η Δασοπονική Έκθεση διαχείρισης του δάσους, που συντάχθηκε για τη δεκαετία και η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (ΕΠΜ) της προστατευόμενης περιοχής, που συντάχθηκε το 2002 (το ιστορικό των μελετών παρατίθεται στην ενότητα 1.5.1). Το Σχέδιο Διαχείρισης βασίζεται στις Τεχνικές Προδιαγραφές (διάρθρωση ύλης) που αναφέρονται στα Συμβατικά Τεύχη και ειδικότερα στο Τεύχος Τεχνικών Δεδομένων και την Τεχνική Προσφορά του Αναδόχου, αποτελείται δε από 10 Κεφάλαια, συμπεριλαμβανομένου του τεύχους χαρτών και των Παραρτημάτων, ακολουθώντας τη διάρθρωση ύλης του προηγούμενου Διαχειριστικού Σχεδίου (Γενικό Διαχειριστικό Σχέδιο Εθνικού Δρυμού Αίνου Master Plan, 1996). Συνοπτικά, το Διαχειριστικό Σχέδιο αποτελείται από τα παρακάτω μέρη: Γενικά Στοιχεία και περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης (Κεφ. 1 και 2) Αξιολόγηση της περιοχής και διερεύνηση των τάσεων και παραγόντων που επηρεάζουν τη διαχείριση (Κεφ. 3 και 4) Διατύπωση σκοπών και μέτρων διαχείρισης (Κεφ. 5) Σχέδιο Δράσης και Διαδικασία εφαρμογής (Κεφ. 6 και 7) Η παρουσίαση του Σχεδίου Διαχείρισης γίνεται σε ένα ενιαίο τεύχος, συνοδεύεται δε από μία σειρά γεωχωρικών δεδομένων κατάλληλα οργανωμένων (γεωβάση) για απεικόνιση και επεξεργασία σε Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών Οριοθέτηση της άμεσης και της ευρύτερης περιοχής μελέτης της προστατευόμενης περιοχής Α) Η άμεση περιοχή μελέτης περιλαμβάνει τον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού (ΕΔ) Αίνου, που θεσμοθετήθηκε το έτος 1962 για να προστατευθεί το δάσος, που συνίσταται σχεδόν αποκλειστικά από την κεφαλληνιακή ελάτη Abies cephalonica, και την περιφερειακή ζώνη, η οποία προτάθηκε στο Γενικό Διαχειριστικό Σχέδιο του έτους 1996, καθώς επίσης και στην Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (2002) με σχέδιο ΚΥΑ, χωρίς όμως ο συγκεκριμένος καθορισμός ζωνών προστασίας να έχει νομική κατοχύρωση μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με την απόφαση κήρυξης του Εθνικού Δρυμού (Β.Δ. 776/ , ΦΕΚ 199/Α), ο Εθνικός Δρυμός αποτελείται από τον πυρήνα (τμήματα Αίνος και Ρούδι έκτασης στρ και στρ. 2 ) και την πέριξ αυτού δασική και χορτολιβαδική έκταση των τότε επαρχιών Σάμης και Κραναίας (Αργοστολίου), συνολικής έκτασης στρ 3. Η περιγραφή των ορίων του Εθνικού Δρυμού και της περιφερειακής ζώνης που ακολουθεί προέρχεται από το σχέδιο ΚΥΑ (ΕΠΜ 2002). 1. Ο πυρήνας του Εθνικού Δρυμού Αίνου, συνολικού εμβαδού στρ., αποτελείται από δύο τμήματα, τον πυρήνα του τμήματος Α με την ονομασία Αίνος ή 2 Σύμφωνα με το ΦΕΚ ίδρυσης 3 Σύμφωνα με ψηφιακό αρχείο του ΟΚΧΕ Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 12

13 Κεφ. 1 ο Μεγάλο Βουνό και τον πυρήνα του τμήματος Β με την ονομασία Ρούδι, τα οποία ενώνονται με τον ορεινό αυχένα του Αγίου Ελευθερίου (υψόμετρο 800 m). Τα όρια τους καθορίζονται ως εξής: Τμήμα Α: μέγιστο υψόμετρο m -στη θέση Μέγα Σωρός - και εμβαδόν στρ., οριοθετούμενο ως εξής: Ξεκινώντας δυτικά από τη θέση Επάνω Εζα και με νοτιοανατολική κατεύθυνση το όριο διέρχεται από τις θέσεις Μαζύ Χορτιά και Βαρούνη Αυλάκι, κατόπιν κατευθύνεται ανατολικά και διέρχεται από τις θέσεις Χαλεπίδι, Παπά Ρόγια και Απηδιά, στρεφόμενο προς τα νότια διέρχεται από τη θέση Ελατιά (νοτιότερη θέση του δάσους) και από εκεί συνεχίζει με βορειοανατολική κατεύθυνση έως τη θέση Δενδράκι, όπου στρέφεται νοτιοανατολικά και διερχόμενο από τις θέσεις Κοντοελάτι και Κουφόλογγος συνεχίζει με βορειοανατολική κατεύθυνση και διερχόμενο βορειοδυτικά της μονής Ζωοδόχου Πηγής κατευθύνεται δυτικά έως τη θέση Μουρτζόλακκος όπου και στρέφεται βορειοανατολικά έως τη θέση Λάκκος-Φτέρη και από εκεί ακολουθεί προς το βορά το μονοπάτι που ξεκινά από τον οικισμό των Αργινίων προς τη θέση Μουρτζιές. Στρεφόμενο ανατολικά διέρχεται από τη θέση Μελανίτσα και ακολουθώντας βορειοδυτική κατεύθυνση διέρχεται από τις θέσεις Πλάκα, Πετεινάρι, Μαύρη Λαγκάδα, Κόντρος, Πλατειά Ράχη, Στουρνάρι, Νικολομάνδρα, Μελίσσι και Λεύκα. Από τη θέση αυτή και με βορειοδυτική κατεύθυνση διέρχεται από τις θέσεις Τσάση Λάκκος, Κακοδήμου Φτέρη, καταλήγοντας στη θέση όπου ξεκίνησε ( Επάνω Εζα ). Τμήμα Β: μέγιστο υψόμετρο m στη θέση Γιούπαρι - και εμβαδόν στρ., οριοθετούμενο ως εξής: Ξεκινώντας δυτικά από τη θέση Αλωνάκι και με νοτιοδυτική κατεύθυνση το όριο διέρχεται από τη θέση Αγγλεγούρι, κατόπιν κατευθύνεται δυτικά και διέρχεται από τις θέσεις Σύρτα, Ξυλόκαμπος, Βαθειά Λάκκα και Πλακούλα και ακολουθώντας τη νότια παρυφή του δάσους στρέφεται προς βόρεια και διερχόμενο από τις θέσεις Κούτσουπας, Κρεββάτια, Κατουνιά ακολουθεί την ανατολική παρυφή του δάσους. Από εκεί συνεχίζει με δυτική κατεύθυνση έως τις θέσεις Μάρκου Λαχτιά, Τραπεζάκι, Μαλάτου Λαχτιά, Ξυλόσπιτο, όπου στρέφεται νοτιοδυτικά καταλήγοντας στη θέση όπου ξεκίνησε ( Αλωνάκι ). Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η οριοθέτηση των δύο πυρήνων του Εθνικού Δρυμού εμπεριέχει έναν βαθμό αβεβαιότητας και ασάφειας, αφού πέραν της ανωτέρω περιγραφής, που προέρχεται από το Σχέδιο ΚΥΑ της ΕΠΜ (2002), υφίστανται οι εξής οριοθετήσεις, τα εμβαδά των οποίων αποκλίνουν λιγότερο ή περισσότερο: οριοθέτηση σύμφωνα με το συμβόλαιο αγοράς (1968) του Αίνου και το τοπογραφικό διάγραμμα κλίμακας 1: που το συνοδεύει. Οι εκτάσεις των δύο τμημάτων Α και Β ανέρχονται σε και στρ αντίστοιχα οριοθέτηση σύμφωνα με την πραγματική διαμορφωμένη κατάσταση, που έχει προκύψει από την υφιστάμενη περίφραξη, η οποία κατασκευάσθηκε την εποχή κήρυξης του Εθνικού Δρυμού μεν, είναι όμως σε πολλά σημεία κατεστραμμένη, με συνέπεια να επιτελεί εν μέρει μόνο τον ρόλο της (προστασία των δύο πυρήνων από τη βόσκηση). Η υφιστάμενη περίφραξη αποτυπώθηκε επιτόπου με συνδυασμό επιτόπιας αποτύπωσης και δορυφορικών εικόνων από τον Φορέα Διαχείρισης και ανέρχεται σε και στρ αντίστοιχα οριοθέτηση σύμφωνα με τη νέα μελέτη περίφραξης, η οποία συντάχθηκε από τη Δ/νση Δασών Κεφαλληνίας, και έχει εγκριθεί, και η οποία βασίζεται στην εφαρμογή της περιγραφής των ορίων του συμβολαίου αγοράς του Αίνου. Το Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 13

14 Κεφ. 1 ο εμβαδόν των δύο τμημάτων σύμφωνα με την εν λόγω μελέτη ανέρχεται σε και στρ αντίστοιχα Στον παρακάτω πίνακα απεικονίζεται το εμβαδόν των δύο πυρήνων σύμφωνα με τις διαφορετικές προσεγγίσεις, ενώ οι κυριότερες αποκλίσεις εντοπίζονται στο Τμήμα Β (Ρούδι) όπου τόσο η υφιστάμενη περίφραξη, όσο και η νέα περικλείουν σημαντικά μικρότερη έκταση σε σχέση με εκείνη που απεικονίζεται στο τοπογραφικό διάγραμμα του συμβολαίου αγοράς (1968), αλλά και στους χάρτες του προηγούμενου Διαχειριστικού Σχεδίου (1996) και της ΕΠΜ (2002). Πίνακας 1-1: Έκταση (σε στρ.) των πυρήνων του Εθνικού Δρυμού Αίνου, σύμφωνα με τις διάφορες προσεγγίσεις Τμήμα ΕΔ / προσέγγιση ΦΕΚ κήρυξης (1962) Συμβόλαιο αγοράς (1968) ΕΠΜ (2002) Υφιστάμενη περίφραξη Προτεινόμενη νέα περίφραξη Τμήμα Α (Αίνος) Τμήμα Β (Ρούδι) Σύνολο πυρήνα ΕΔ Η περιφερειακή ζώνη με εμβαδόν στρ., οριοθετείται ως εξής: Με αφετηρία τον εθνικό δρόμο Αργοστολίου Σάμης, 950 m πριν την διασταύρωσή του με το δασικό δρόμο Αλωνάκι Άγιος Ελευθέριος και με κατεύθυνση νοτιοανατολική συναντά τον αγροτικό δρόμο Αλωνάκι Βαλσαμάτων, κατόπιν συνεχίζει στην υψομετρική καμπύλη των 600 m με κατεύθυνση νοτιοανατολική και νότια όπου συναντά πάνω από το χωριό Επανωχώρι την υψομετρική των 700 m. Από εκεί, στρεφόμενο νοτιοανατολικά συναντά την υψομετρική των 600 m και συνεχίζοντας πάνω σε αυτή διέρχεται από τις θέσεις Βαρούνι, Αριά, από ρέμα στη θέση Τριλάμκαδον, από την θέση Παπά Ρόγκια και περνώντας το ρέμα Πεζούλα, τα ρέματα Σύρτες, τη θέση Χαλεπίδι και τα ρέματα Καμένη, Παληάτου, Στους Γούρους, Αρμάδας, Κακιάς Σκάλας, Δενδρακίου, Τριλάμκαδου, Κολοσουριά και τη θέση Στέρνα Τσιδιό συνεχίζει πάνω στην υψομετρική των 600 μέτρων με νοτιοανατολική κατεύθυνση, περνά το ρέμα Ζωοδόχου Πηγής των Αργινίων. Ακολουθώντας την ίδια υψομετρική και στρεφόμενο βορειοανατολικά διέρχεται επάνω από τον οικισμό Αργινίων, συναντά ρέμα δεξιά της θέσης Καθαρά και με κατεύθυνση βορειοδυτική περνά ρεματάκια, το ρέμα Μουρτζιές και συναντά τον δασικό δρόμο Ζωοδόχου πηγής Ξενόπουλου Μελανίτσας και το ρέμα Μελανίτσας. Κατόπιν διέρχεται από τη θέση Βίγλα και φτάνει σε υψόμετρο 669 m, όπου συνεχίζοντας με βορειοδυτική κατεύθυνση συναντά την υψομετρική των 600 m και καταλήγει στο δημοτικό δρόμο Αγιος Ελευθέριος Διγαλέτο, όπου και τον ακολουθεί, περνά από τη θέση Κόντρα Αλώνια και σε απόσταση 600 m από τη διασταύρωση των δρόμων Αγίου Ελευθερίου-Διγαλέτου με Κόντρα Αλώνια Μουρτζιές (Φτέρη) συνεχίζει με βόρεια κατεύθυνση στην υψομετρική των 740 m. Στρεφόμενο ανατολικά με τη μέγιστη κλίση καταλήγει στο ρέμα Κακό Λαγκάδι, όπου το ακολουθεί με βόρεια κατεύθυνση και, περνώντας από την θέση Σχίνος από το ύψωμα 182 m (υπάρχει κτιστό τριγωνομετρικό σημείο της Γ.Υ.Σ), καταλήγει στο ρέμα Κουλουράτων, το οποίο ακολουθεί με ανατολική κατεύθυνση, και διέρχεται από τη θέση Λακουδίτσα και το ύψωμα 195 m, για να καταλήξει στη διασταύρωση του εθνικού δρόμου Αργοστολίου Σάμης με τον δημοτικό δρόμο Λακουδίτσα Χαλιωτάτα. Από εκεί κατευθύνεται βορειοδυτικά με τη μέγιστη κλίση, περνά το ρέμα στις θέσεις Αγριλίδες, Κοίλου Βρ. για να καταλήξει -περνώντας ρεματάκια- βόρεια στην υψομετρική των 300 Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 14

15 Κεφ. 1 ο m, όπου την ακολουθεί με δυτική κατεύθυνση, και στη συνέχεια ανέρχεται νοτιοδυτικά, διέρχεται από τη θέση Κούτουπας, το ύψωμα των 707 m (υπάρχει κτιστό τριγωνομετρικό σημείο της Γ.Υ.Σ) και καταλήγει στη θέση Μονολάτι, στο ύψωμα των 999 m (υπάρχει κτιστό τριγωνομετρικό σημείο της Γ.Υ.Σ). Από εκεί κατευθύνεται νοτιοανατολικά,όπου και συναντά την αφετηρία (τον εθνικό δρόμο Αργοστολίου Σάμης). Β) Η ευρύτερη περιοχή μελέτης περιλαμβάνει οικισμούς, οι οποίοι βρίσκονται περιμετρικά της περιφερειακής ζώνης. Η δημοτική ενότητα (Δ.Ε.) Σάμης περιλαμβάνει τους οικισμούς: Διγαλέτου, Χαράκτιου, Τσακαρισιάνου, Γριζάτων, Ζερβάτων, Καταποδάτων, Κουλουράτων, Χαλιωτάτων, Πουλάτων, Τζανετάτων. Στη Δ.Ε. Ελειού- Πρόννων ανήκουν οι οικισμοί: Βαλεριάνου, Πλατειών, Ατσουπάδων, Αργινίων, Κολαΐτη, Ξενόπουλου, Καπανδριτίου, Ανδριολάτων, Αγίου Νικολάου. Η Δ.Ε. Λειβαθούς περιλαμβάνει τους οικισμούς: Μουσάτων, Ποριαράτων, Καρούζας, Βλαχάτων 21ας, Σιμωτάτων. Στην Τοπική Κοινότητα Ομαλών ανήκουν οι οικισμοί: Φραγκάτων, Βαλσαμάτων, Επανοχωρίου, Μιχάτων, Μινετάτων και τέλος στο νοτιοανατολικό μέρος της Δ.Ε. Αργοστολίου ο οικισμός των Διλινάτων. Η ευρύτερη ζώνη περιλαμβάνει αγροτικές, χορτολιβαδικές, δασικές εκτάσεις και δάση, κοίτες και πηγές ρεμάτων και άλλους ιδιαίτερους γεωμορφολογικούς σχηματισμούς, αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία ιστορικού, θρησκευτικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Δεδομένης της γεωγραφικής απομόνωσης και του μεγέθους του νησιού της Κεφαλονιάς, καθώς επίσης και του γεγονότος ότι ολόκληρο το νησί της Κεφαλονιάς συγκροτεί σήμερα έναν ενιαίο Δήμο, ως ευρύτερη περιοχή μελέτης θα μπορούσε να θεωρηθεί είτε ολόκληρο το νησί, είτε η αναφερόμενη στην απόφαση κήρυξης του Εθνικού Δρυμού περιοχή των επαρχιών Σάμης και Αργοστολίου (οι δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις των περιοχών αυτών) Γεωγραφική θέση και διοικητική υπαγωγή της προστατευόμενης περιοχής Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου βρίσκεται στο νησί της Κεφαλονιάς που ανήκει στο σύμπλεγμα των Επτανήσων του Ιόνιου Πελάγους, στη δυτική Ελλάδα (Εικόνα 1-1) και εκτείνεται σε γεωγραφικό μήκος από 20 μοίρες 38 έως 20 μοίρες 44 ανατολικά του Greenwich και σε γεωγραφικό πλάτος από 38 μοίρες 06 έως 38 μοίρες 10 βόρεια. Η πρόσβαση στο νησί της Κεφαλονιάς γίνεται αεροπορικώς, μέσω του Κρατικού Αερολιμένα Άννα Πολλάτου, και ακτοπλοϊκώς μέσω των λιμανιών του Αργοστολίου, της Σάμης (ακτοπλοϊκή σύνδεση με Εικόνα 1-1: Χάρτης προσανατολισμού περιοχής μελέτης Αστακό Αιτωλοακαρνανίας), και του Πόρου (ακτοπλοϊκή σύνδεση με Κυλλήνη Ηλείας), ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες επιπλέον μέσω των λιμένων Φισκάρδου και Πεσσάδας (από Λευκάδα και Ζάκυνθο αντίστοιχα). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 15

16 Κεφ. 1 ο Από την πρωτεύουσα του νησιού, το Αργοστόλι και οδικώς, ακολουθώντας τον εθνικό δρόμο Αργοστολίου-Σάμης και σε απόσταση 16,1 km συναντάμε διασταύρωση και σήμανση, σε υψόμετρο 900 m περίπου, στη θέση Αγραπιδιές. Από τη διασταύρωση αυτή ξεκινούν δύο δασικοί δρόμοι. ο ένας διασχίζει τον πυρήνα του Ρουδίου (Τμήμα Β), ενώ ο άλλος (ασφαλτοστρωμένος) δρόμος, σε απόσταση 6 km συναντά την είσοδο του πυρήνα του τμήματος Α ( Αίνος ή Μεγάλο Βουνό ), στη θέση Εζα σε υψόμετρο περίπου m και στη συνέχεια καταλήγει στο τέρμα του στη θέση Χιονίστρα σε υψόμετρο m περίπου, 28 m χαμηλότερα της κορυφής Μέγα Σωρός (1.628 m). Η περιοχή του Εθνικού Δρυμού ανήκει διοικητικά στον Δήμο Κεφαλονιάς (Δ.Ε. Σάμης, Ομαλών, Λειβαθούς, Ελειού- Πρόννων και Αργοστολίου) (Εικόνα 1-2), και την Περιφ. Ενότητα Κεφαλληνίας, με έδρα το Αργοστόλι, η δε Π.Ε. Κεφαλληνίας υπάγεται στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων (έδρα: Κέρκυρα). Από δασική άποψη υπάγεται στην Διεύθυνση Δασών Κεφαλονιάς η οποία ανήκει στη Διεύθυνση Συντονισμού και Επιθεώρησης Δασών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Εικόνα 1-2: Διοικητική υπαγωγή της περιοχής Ιονίου και είναι το κύριο όργανο μελέτης εφαρμογής των Νομικών Διατάξεων για την προστασία του Εθνικού Δρυμού Αίνου. Επίσης, υπάγεται: Οικονομικά: Στη Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία (Δ.Ο.Υ.) Αργοστολίου Δικαστικά: στο Ειρηνοδικείου Σαμαίων, στο Πρωτοδικείο Κεφαλληνίας και στο Εφετείο και Διοικητικό Εφετείο Πάτρας Αρχαιολογικά και πολιτισμικά: στη ΛΕ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και στην Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ιονίων Νήσων 1.4. Καθεστώς ιδιοκτησίας To Αδελφάτο Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Κεφαλονιάς με τον νόμο ΨΙ/1878 ανέλαβε τη διοίκηση και διαχείριση του δάσους του Αίνου ως ιδιόκτητο έως το έτος 1939, οπότε με το Α.Ν.1791/1939 ανατίθεται η διοίκηση και διαχείρισή του, εκτός από το Αδελφάτο, στο Ταμείο Γεωργίας, Κτηνοτροφίας και Δασών, με αρμόδιο τον Δασάρχη Κεφαλληνίας με έδρα το Αργοστόλι. Κατόπιν ακολουθεί η 10ετής περίοδος του εμφυλίου πολέμου, με όλες τις γνωστές δυσμενείς συνέπειες στην προστασία και διαχείριση του Αίνου. Το έτος 1968 ο Εθνικός Δρυμός αγοράσθηκε από το Ελληνικό Δημόσιο, όπου και ανήκει ιδιοκτησιακά, αντί του τιμήματος των δραχμών εκείνης της εποχής (σημερινή αξία: ευρώ 4 ), δυνάμει του αριθμ. 233/ συμβολαιογραφικού εγγράφου 4 Με βάση τον Πίνακα Εξέλιξη της αξίας της Νομισματικής μονάδας της Ελλάδoς (ετησίως), βάσει του Γενικού ΔΤΚ που δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα της ΕΛ.ΣΤΑΤ. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 16

17 Κεφ. 1 ο αγοραπωλησίας του συμβ/φου Αργοστολίου Γεράσιμου Σπ. Αυγερινού. Σύμφωνα με τον εν λόγω τίτλο, η συνολική έκταση του δάσους υπολογίσθηκε με εμβαδομέτρηση επί τοπογραφικού διαγράμματος κλ.1: και επιτόπια επαλήθευση σε στρ. (μήκος περιμέτρου m) για το τμήμα Αίνου και στρ. για το Τμήμα Ρουδίου (μήκος οριογραμμής m), αποτυπώθηκε δε στο από θεωρημένο από τον Δασάρχη Κεφαλληνίας τοπογραφικό διάγραμμα κλ.1: του δασικού υπαλλήλου Χαρ. Σταματόπουλου. Από το 1962 και με το Β.Δ. 776/ (ΦΕΚ 199/Α) ολόκληρο το δάσος του Αίνου χαρακτηρίζεται ως Εθνικός Δρυμός και καθορίζονται για πρώτη φορά τα όρια του πυρήνα και της περί του πυρήνα δασικής και χορτολιβαδικής έκτασης και διέπεται από θεσμικό καθεστώς που καθορίζεται υπό των Α.Ν. 856/1937 και Ν.Δ. 996/1971. Κατόπιν με τον Ν. 1650/86 κηρύσσεται Εθνικό Πάρκο, στην προσπάθεια να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες προστασίας του. Σύμφωνα με τον νόμο αυτό ο χαρακτηρισμός περιοχών σε κατηγορία προστασίας και ο καθορισμός των ορίων τους γίνονται με Προεδρικό Διάταγμα, με σκοπό την καλύτερη διαχείριση της περιοχής, το οποίο εκδίδεται ύστερα από πρόταση των Υπουργών Γεωργίας, ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας και του κατά περίπτωση αρμόδιου υπουργού, ύστερα από γνώμη του Νομαρχιακού Συμβουλίου, σε εφαρμογή ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης, η οποία έχει προηγηθεί. Στο Προεδρικό Διάταγμα συμπεριλαμβάνονται γενικές και μεταβατικές διατάξεις που αφορούν στο σύνολο της περιοχής του Εθνικού Δρυμού και ρυθμίζουν θέματα δόμησης, περιβαλλοντικής αδειοδότησης επιτρεπόμενων έργων και δραστηριοτήτων, καθώς και θέματα αρμοδιότητας εφαρμογής του. Η ολοκλήρωση των Κανονισμών λειτουργίας και διαχείρισης που θα εκδοθούν με το Προεδρικό Διάταγμα, θα δώσουν τη δυνατότητα εφαρμογής του νόμου Ν. 1650/86. Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου είναι ένας από τους δέκα Εθνικούς Δρυμούς της χώρας. Σε διεθνές επίπεδο έχει χαρακτηριστεί ως «Ευρωπαϊκό Βιογενετικό Απόθεμα» και έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Ειδικών Ζωνών «Natura 2000» με τον κωδικό GR και την περιγραφή «Εθνικός Δρυμός Αίνου» και είναι προστατευόμενη περιοχή ενταγμένη στο δίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) (Special Protection Areas), σε εφαρμογή του άρθρου 4 της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ, όπως έχει αντικατασταθεί από την Οδηγία 2009/174/ΕΟΚ. Εκτός μικρού τμήματος βορειοανατολικά του Ρουδίου, ο ΕΔ Αίνου βρίσκεται εντός της ΖΕΠ με κωδικό GR και ονομασία Αίνος, Αγία Δυνατή και Καλόν Όρος για την προστασία, διασφάλιση και διατήρηση σημαντικών ειδών ορνιθοπανίδας. Επίσης, με την Υπ. Απόφαση 23999/1670/ ορίστηκε ο δρυμός και ως «Καταφύγιο Άγριας Ζωής». Η περιφερειακή ζώνη και η ευρύτερη περιοχή περιλαμβάνει αγροτικές, δασικές εκτάσεις καθώς και δάση. Στον Νομό Κεφαλονιάς το ιδιοκτησιακό καθεστώς των δασών και δασικών εκτάσεων δεν έχει λυθεί έναντι του Δημοσίου, με συνέπεια η περιφερειακή ζώνη και η ευρύτερη περιοχή μελέτης να περιλαμβάνουν δάση και δασικές εκτάσεις, στις οποίες δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας το Δημόσιο αν υπάγονται σε μία από τις περιπτώσεις του αρ. 10 του Ν.3208/ Στην ευρύτερη περιοχή και στην περιφερειακή 5 Η προβολή των δικαιωµάτων του ηµοσίου στα Ιόνια νησιά γίνεται με βάση τις διατάξεις του Ν. 21-6/ «Περί διακρίσεως κτηµάτων» και όλες τις µετέπειτα αναφερόµενες στην παρ. Α που αφορούν τη µη δυνατότητα κτήσης κυριότητας µε έκτακτη χρησικτησία έναντι του Ελληνικού ηµοσίου, µετά την Κατά συνέπεια ο επικαλούµενος δικαιώµατα τρίτος, για να αναγνωριστεί κύριος, πρέπει να είναι κάτοχος τίτλου κυριότητας που να ανάγεται πριν την ηµεροµηνία αυτή και όχι µε πρόσφατα συµβόλαια ή επίκληση τακτικής εικοσαετούς χρησικτησίας σύµφωνα µε τον Α.Κ Επί πλέον µε τις διατάξεις των άρθ. 423/425 του Ιονίου Α.Κ. θεωρούνται ότι ανήκουν στην Ιόνιο Πολιτεία τα πράγµατα Κοινής Χρήσεως και όλα τα µέρη που δεν µπορούν να γίνουν κτήση ιδιωτική (εγκύκλιος /653/ ΥΠΕΚΑ). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 17

18 Κεφ. 1 ο ζώνη εκδίδονται κατά καιρούς απαγορευτικές διατάξεις περί βοσκής και θήρας από τη Διεύθυνση Δασών Κεφαλονιάς, και όποτε είναι αναγκαίο, τίθενται περιοχές της σε καθεστώς προστασίας, μέσω του καθορισμού ζωνών ρύθμισης κυνηγιού Διοίκηση και διαχείριση της περιοχής Ιστορικό (έργα, δράσεις, παρεμβάσεις) και αξιολόγηση της διαχείρισης Στον Εθνικό Δρυμό Αίνου έχουν πραγματοποιηθεί έργα και έχουν κατασκευασθεί υποδομές (αναφέρονται αναλυτικά στο Κεφ ), όπως συντήρηση οδικού δικτύου, ανακαίνιση του κτιρίου Μεταξά Κέντρο Πληροφόρησης, δημιουργία χώρων υπαίθριας αναψυχής με παγκάκια, τραπεζόπαγκους και κιόσκια, διάνοιξη και συντήρηση μονοπατιών, τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων, ανακαίνιση πυροφυλακίου κ.ά., με σκοπό την αύξηση της επισκεψιμότητας και τη βελτίωση της διαχείρισης και προστασίας της προστατευόμενης περιοχής. Για τη διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου έχουν καταρτισθεί, μέχρι σήμερα, οι παρακάτω μελέτες και σχέδια διαχείρισης: Τα Δάση της Κεφαλληνίας (Μελέτη περί των εν Κεφαλληνία δασών και των προς βελτίωσιν αυτών επιβαλλομένων μέτρων) (1908). Πρόκειται για την πρώτη επιστημονική έρευνα για τα δάση ολόκληρου του νησιού, με ιδιαίτερη όμως έμφαση στα ελατοδάση του Αίνου και Ρουδίου, η οποία πραγματοποιήθηκε από τον δασολόγο Κ. Σάμιο, Τμηματάρχη του Τμήματος Δασών και Καθηγητή στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, κατ εντολήν του τότε Υπουργού Οικονομικών. Το εν λόγω πόνημα έκτασης 315 σελίδων αποτελείται από τρία (3) μέρη, όπου στο Α Μέρος γίνεται η γενική περιγραφή των δασών της Κεφαλονιάς, συμπεριλαμβανομένων ιστορικών σημειώσεων και στοιχείων σχετικά με το νομικό καθεστώς και τον τρόπο διαχείρισης κατά το παρελθόν, στο Β Μέρος γίνεται η ειδική περιγραφή των δασών Αίνου και Ρουδίου, ενώ στο Γ Μέρος προτείνεται μια σειρά τεχνικών και διοικητικών μέτρων. Η μελέτη περιλαμβάνει επίσης Παράρτημα και Σχεδιάγραμμα των δασών Αίνου και Ρουδίου, τα οποία την εποχή εκείνη θεωρούνταν ως τα σημαντικότερα της Κεφαλονιάς. Η συγκεκριμένη δομή της μελέτης αυτής προσιδέαζει σε ένα σχετικά πλήρες διαχειριστικό σχέδιο της εποχής εκείνης, 60 ολόκληρα χρόνια πριν να καθορισθούν οι Τεχνικές Προδιαγραφές των δασοπονικών μελετών. Στη μελέτη αυτή υπάρχουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τους ισχύοντες κανονισμούς διαχείρισης και εκμετάλλευσης των δασών, κατά την εποχή της Ενετοκρατίας, καθώς επίσης και στοιχεία σχετικά με τη χλωρίδα και πανίδα της εποχής εκείνης (η έλλειψη αξιόλογης πανίδας θηλαστικών στο δάσος επισημαίνεται ήδη από την εποχή εκείνη), τις κλιματικές συνθήκες, τα παραγόμενα εκ του δάσους προϊόντα (αξιοσημείωτο είναι πχ το γεγονός ότι το χιόνι, ο ασβέστης και οι λίθοι αποτελούσαν την εποχή εκείνη συμπληρωματικά δασικά προϊόντα), τις επικρατούσες στο δάσος συνθήκες από άποψη δομής και σύνθεσης των συστάδων κ.λπ. Η ιδιαιτερότητα της Κεφαληνιακής ελάτης ως ιδιαίτερου δασοπονικού είδους είχε ήδη αναγνωριστεί από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, αφού περιγράφονται ορισμένα χαρακτηριστικά αυτής στα δάση Αίνου και Ρουδίου, όπως η κλαδοβρίθεια από πολύ χαμηλά στον κορμό και η σπάνια υπέρβαση του ύψους των 20 μ. Η ειδική περιγραφή των δασών στη μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε για δύο μεγάλες συστάδες του Αίνου (Λεύκα: στρ. και Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 18

19 Κεφ. 1 ο Μελανίτσα: στρ.), σε σύνολο 11 συστάδων συνολικής έκτασης στρ., και για τη μία συστάδα ελάτης στο Ρούδι στρ., σε σύνολο 2 συστάδων συνολικής έκτασης στρ. (η 2η συστάδα αποτελούμενη από αείφυλλα πλατύφυλλα). Για τις παραπάνω 3 μεγάλες συστάδες λήφθησαν στοιχεία δοκιμαστικών επιφανειών (έκταση κάθε ΔΕ = 1 στρ.) και υπολογίσθηκε το ξυλαπόθεμα ( m 3 /ha), η κυκλική επιφάνεια (39,4-47,3 m 2 /ha), ο αριθμός των κορμών ( /ha), η ηλικία (35-65 μέση ηλικία, με μέγιστη τα 106 έτη) και η προσαύξηση. Στα προτεινόμενα μέτρα περιλαμβάνονταν μέτρα αντιπυρικής προστασίας, όπως ο καθαρισμός των συστάδων από ξερά κλαδιά, ιστάμενους και κατακείμενους κορμούς, η κατασκευή αντιπυρικών ζωνών, η ίδρυση δασικού φυτωρίου και η τεχνητή αναδάσωση γυμνών εδαφών, η ακριβής οριοθέτηση του δάσους κ.λπ. Δασοπονική Μελέτη των Ελατοδασών Αίνου και Ρουδίου Κεφαλληνίας (διαχειριστική περίοδος ): η μελέτη αυτή συντάχθηκε από τον δασολόγο και Δασάρχη, Μιχάλη Καφάση, σύμφωνα με τις ισχύουσες τότε Τεχνικές Προδιαγραφές 6, και εγκρίθηκε με την με α.π /1002/ απόφ. Υφυπ. Γεωργίας, σύμφωνα με την οποία, το δάσος συνολικής έκτασης 2.456,5 ha χωρίσθηκε σε 5 Τμήματα 7 και 13 συστάδες (υποτμήματα), ενώ το λήμμα ελάτης ορίσθηκε στα m 3 σύμφωνα με την εγκριτική απόφαση (καμία κάρπωση δεν προβλέφθηκε στη διαχειριστική κλάση αειφύλλων πλατυφύλλων). Στα πλαίσια της μελέτης αυτής, η χαρτογράφηση του δάσους έγινε επί τοπογραφικού υποβάθρου κλίμακας 1:10.000, λαμβάνοντας υπ όψιν τις παρυφές του ελατοδάσους (σελ. 12), με τη μέγιστη δυνατή ακρίβεια, αν και οι συντάκτες της μελέτης παραδέχονται ότι θα πρέπει να γίνει οριστικός αποτερματισμός και οριοθέτηση του δάσους, σύμφωνα με τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας. Από τα στοιχεία του Πίνακα Ειδικής Περιγραφής των συστάδων της μελέτης αυτής προκύπτει ότι η δομή όλων των συστάδων είναι ακανόνιστη κηπευτοειδής, οι Ποιότητες Τόπου είναι ΙΙ και ΙΙΙ, το πέτρωμα ασβεστόλιθος και το έδαφος αργιλοπετρώδες, αβαθές και σπανιότερα μετρίως βαθύ (στις καλύτερες Π.Τ.), η συγκόμωση από 0,5-0,8 και η ηλικία από έτη, ενώ ο συνολικός άφλοιος ξυλώδης όγκος (ξυλαπόθεμα) εκτιμήθηκε σε m 3 κυμαινόμενος από 70 m 3 /ha (συστάδες 3β, 4α) έως 270 m 3 /ha (συστάδες 2β, 2γ). Από τα στοιχεία των 17 ΔΕ έκτασης 2 στρ που λήφθηκαν προέκυψε ότι ο αριθμός κορμών κυμάνθηκε από ανά ha (συστάδες 4α/3α και 2δ αντίστοιχα), η κυκλική επιφάνεια από 15,28 36,56 m 2 /ha (συστάδες 4α και 4β αντίστοιχα) και η μέση ετήσια τρέχουσα προσαύξηση από 1,128 7,646 m 3 /ha (συστάδες 4α και 2β αντίστοιχα). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην εν λόγω μελέτη το 12% της έκτασης του δάσους (δηλαδή του πυρήνα) καταγράφεται ως καμένη έκταση, με τη μεγαλύτερη αναλογία καμένης έκτασης να εντοπίζεται στη συστάδα 5 α (Ρουδίου) και στις συστάδες 1 α (Λεύκα Μελίσσι) και 3γ (Δενδράκι Κοντοελάτη). Μόνο το 47% της έκτασης καταγράφεται ως δασοσκεπής, ενώ ένα 22% καταγράφεται ως μερικώς δασοσκεπής και ένα 19% ως γυμνή, που σημαίνει ότι η απόλυτη προστασία του πυρήνα, υπό το καθεστώς του Εθνικού Δρυμού, είχε ως αποτέλεσμα την ανόρθωση των συστάδων ελάτης. Μελέτη Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Κεφαλληνίας (1986): η μελέτη αυτή εκπονήθηκε από το Τμήμα Εθνικών Δρυμών & Αισθητικών Δασών της Δ/νσης Προστασίας Δασών και Δ.Π. του Υπ. Γεωργίας (συντάκτες δασολόγοι: Δ. 6 Οι ίδιες Τεχνικές Προδιαγραφές σύνταξης δασοπονικών μελετών ισχύουν έως και σήμερα. 7 4 Τμήματα με 12 συστάδες στην περιοχή του Αίνου και 1 Τμήμα με μία συστάδα στην περιοχή Ρουδίου. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 19

20 Κεφ. 1 ο Κύτρος και Γ. Μαυρομάτης του ΙΔΕ Αθηνών) και εγκρίθηκε δυνάμει της αριθμ. 1037/ απόφ. Νομάρχη Κεφαλονιάς. Στη μελέτη αυτή η συνολική έκταση του Εθνικού Δρυμού υπολογίσθηκε σε στρ ( και στρ για τα τμήματα Α και Β αντίστοιχα), και προτάθηκε η ένταξη επιπλέον έκτασης στον πυρήνα του όρους Ρούδι, η ακριβής οριοθέτηση της περιφερειακής ζώνης, καθώς και μία σειρά από έργα και παρεμβάσεις συνολικού προϋπολογισμού 145 εκατ. δρχ., πλέον 8 εκατ. δρχ. για έργα και δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και έρευνας. Γενικό Διαχειριστικό Σχέδιο Εθνικού Δρυμού Αίνου (Master Plan) (1996): συντάχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE «Α φάση της βελτίωσης της διατήρησης και των συνθηκών διαχείρισης των Εθνικών Δρυμών της Ελλάδας» από τους δασολόγους Β. Μιχαλέ και Ελένη Γαρτσώνη της Δ/νσης Δασών Κεφαλληνίας και εγκρίθηκε με την α.π. 552/ απόφ. της Περιφ. Διοίκησης του Ν. Κεφαλληνίας. Το εν λόγω Διαχειριστικό Σχέδιο συντάχθηκε ως συνέχεια της προηγούμενης διαχειριστικής μελέτης του 1986 και προτάθηκαν μέσω αυτού 20 διαχειριστικά μέτρα και μια σειρά από απαραίτητες έρευνες και μελέτες (καταγραφής ειδών χλωρίδας και πανίδας, αναδάσωσης, επίδρασης της βόσκησης και της φωτιάς στο οικοσύστημα, χωρίς όμως οι προτάσεις αυτές να συνοδεύονται από ενδεικτικό προϋπολογισμό. Επίσης, προτάθηκε η επέκταση του πυρήνα στο Τμήμα Β Ρούδι κατά 315 στρ και η ακριβής οριοθέτηση περιφερειακής ζώνης 8 του Εθνικού Δρυμού σε έκταση στρ. Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη Όρους Αίνου (2002): συντάχθηκε από το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος της Δ/νσης Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΧΩΔΕ και εγκρίθηκε με την α.π. οικ /2522/ απόφ. Γεν. Δ/ντή Περιβάλλοντος ΥΠΕΧΩΔΕ, με σκοπό, μεταξύ άλλων, την έκδοση σχεδίου ΚΥΑ ή Π.Δ. για τον χαρακτηρισμό της χερσαίας περιοχής του όρους Αίνου ως Εθνικού Πάρκου και τον καθορισμό ζωνών προστασίας, χρήσεων, όρων και περιορισμών δόμησης, χωρίς όμως, μέχρι σήμερα, να έχει ολοκληρωθεί η σχετική διαδικασία. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η ασκούμενη μέχρι σήμερα διαχείριση της περιοχής του Εθνικού Δρυμού έχει περιορισθεί στην προστασία και φύλαξή του έναντι των κυριότερων απειλών (της ανεξέλεγκτης βόσκησης και των πυρκαγιών), ενώ προτάσεις έχουν γίνει για την ανάπτυξη του οικοτουρισμού και της επιστημονικής έρευνας, η οποία φαίνεται πως υλοποιείται σε ικανοποιητικό βαθμό, μετά και την πρόσφατη ολοκλήρωση των προγραμμάτων εποπτείας και αξιολόγησης ειδών χλωρίδας, πανίδας και τύπων οικοτόπων. Σημαντική, όμως, εκκρεμότητα για το χρονικό διάστημα αυτό αποτελεί αφενός μεν η οριστική οριοθέτηση (με κτιστά ορόσημα) & αποτερματισμός του πυρήνα και της περιφερειακής ζώνης του Εθνικού Δρυμού, όπως έχουν κηρυχθεί με βάση τη δασική νομοθεσία, και αφετέρου η θεσμοθέτηση της περιοχής ως Εθνικού Πάρκου με ταυτόχρονο καθορισμό των ζωνών προστασίας, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 1650/1986. Για την ορθολογική διαχείριση του Εθνικού Δρυμού Αίνου και την προστασία του είναι απαραίτητη η συνεργασία του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη προστασία, διαχείριση, ανάδειξη και τη λειτουργία της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου, με τις συναρμόδιες υπηρεσίες, οι οποίες είναι θεσμοθετημένα όργανα φύλαξης, προστασίας και διαχείρισης, όπως με τη 8 Υπενθυμίζεται ότι στην απόφαση ίδρυσης του Εθνικού Δρυμού (ΒΔ 776/1962), ως περιφερειακή ζώνη θεωρούνται οι δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις των επαρχιών Σάμης και Αργοστολίου Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 20

21 Κεφ. 1 ο Διεύθυνση Δασών Κεφαλληνίας, την Πυροσβεστική Υπηρεσία Αργοστολίου, την Αστυνομική Διεύθυνση Αργοστολίου, την Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλονιάς & Ιθάκης (όπου υπάγεται η Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής, καθώς επίσης και η Δ/νση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού), και το Δήμο Κεφαλονιάς. Παρακάτω φαίνονται τα στοιχεία επικοινωνίας των εν λόγω φορέων: Υπηρεσίες Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου: Διεύθυνση Δασών: Αμπατιέλου 8, Αργοστόλι, Τηλ: Πυροσβεστική Υπηρεσία Αργοστολίου: Ιγγλέση & Θεμιστοκλέους, Αργοστόλι, Τηλ. 199, Υπηρεσίες Π.Ε. Κεφαλληνίας: Διοικητήριο, Αργοστόλι, Τηλ , 60530, Φαξ , antipin.kef@pin.gov.gr Δήμος Κεφαλονιάς, Παναγή Βαλλιάνου 7, Τηλ , 20047, Φαξ: , Αστυνομική Διεύθυνση Κεφαλληνίας, Βιομηχανική Περιοχή Αργοστολίου, Τ.Κ , Τηλ , Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου, Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Κουτάβου, Τ.Θ. 222, Αργοστόλι, Κεφαλονιά, Τηλέφωνο & Φαξ: , Εmail: foreasainou@ath.forthnet.gr, Εmail: ainosnationalpark@gmail.com Νομικό καθεστώς (α) Ελληνικό και Διεθνές Θεσμικό Πλαίσιο για την προστατευόμενη περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου Β.Δ. 776/1962, ΦΕΚ 199Α «Περί ανακήρυξης Εθνικού Δρυμού εν τη Νήσω Κεφαλληνία» Ν.Δ. 86/1969 ΦΕΚ 7Α «Δασικός κώδικας», ο οποίος τροποποιήθηκε με το Ν.Δ. 996/1971 (ΦΕΚ 192Α) και το Ν.Δ. 177/1975 (ΦΕΚ 205Α) Σύμβαση της Ρώμης (Δεκέμβριος 1975) «Για την προστασία της παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής κληρονομιάς» Ν. 998/1979 ΦΕΚ Α298 «Περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της χώρας» Οδηγία 79/409 του Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979 για την διατήρηση των άγριων πτηνών, όπως αντικαταστάθηκε από την Οδηγία 2009/179/ΕΚ της του Ευρωπ. Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών Π.Δ. 67/1981 ΦΕΚ Α23 «Περί προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδας και πανίδας και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και έλεγχου της ερεύνης επ αυτών» Π.Δ. 437/1981 Α120 «Περί μελέτης και εκτελέσεων δασοτεχνικών έργων» Απόφαση 82/461/ΕΟΚ του Συμβουλίου όπως ισχύει (ΕΕ L ) «Περί της συνάψεως συμβάσεως για την διατήρηση των αποδημητικών ειδών που ανήκουν στην άγρια πανίδα» Σύμβαση Βόννης (Νοέμβριος 1983) «Για τη διατήρηση μεταναστευτικών ειδών άγριων ζώων» Κανονισμός 3418/1983 της Επιτροπής (ΕΕ L σ.1) «Διεθνές εμπόριο των ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση» Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 21

22 Κεφ. 1 ο Ν.1335/1983 ΦΕΚ Α32 «Κύρωση διεθνούς σύμβασης για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης» (Σύμβαση της Βέρνης) Ν.1650 (ΦΕΚ.160Α'/ ) - Βασικός νόμος για την προστασία του Περιβάλλοντος Κ.Υ.Α /3363/1988 ΦΕΚ Β638 «Περί του τρόπου, οργάνων και διαδικασίας επιβολής και είσπραξης των διοικητικών προστίμων του άρθρου 30 του Ν. 1650/86» Υ.Α /3670/1990 ΦΕΚ 541 «Όροι και διαδικασία ανακοίνωσης σχεδίων Π.Δ. για τον χαρακτηρισμό προστατευόμενων περιοχών, στοιχείων κ.λπ.» Ν.2055/1992 ΦΕΚ Α105 «Διεθνές εμπόριο των απειλούμενων ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας» Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 1992 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας Ν.2204/1994 ΦΕΚ Α59 «Προστασία της βιολογικής ποικιλότητας σε σχέση με τα ζητήματα που προκύπτουν από την ανάπτυξη και διάδοση της βιοτεχνολογίας» Ν.2742 (ΦΕΚ.207Α'/ ) Κεφάλαιο Ε - Διοίκηση και Διαχείριση Προστατευόμενων Περιοχών Ν.3044 (ΦΕΚ.197Α'/ ) Άρθρ. 13. Ίδρυση Φορέων Διαχείρισης (25) Ν.3937 (ΦΕΚ.60Α'/ ) - Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις ΥA 8353/276/Ε103 (ΦΕΚ 415Β'/ ) - Τροποποίηση και συμπλήρωση της υπ αριθ /1807/2010 κοινής υπουργικής απόφασης «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων της, σε συμμόρφωση με την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ...» Οδηγία 79/409/ΕΕ & 2009/179/ΕΚ: ή Οδηγία για τη διατήρηση των αγρίων πτηνών. Προστασία της μεταναστευτικής και μη ορνιθοπανίδας και των βιοτόπων της στον Ευρωπαϊκό χώρο. Η Οδηγία εναρμονίστηκε στο ελληνικό Δίκαιο με τις Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις / (ΦΕΚ 757/Β/ ), / (ΦΕΚ 1188/Β/ ), / (ΦΕΚ 68/Β/ ). Οδηγία 92/43/ΕΕ: ή Οδηγία για την διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Προστασία της βιολογικής ποικιλότητας στην Ευρώπη μέσω της δημιουργίας του δικτύου Ειδικών Ζωνών Προστασίας (S.P.A.) «Νatura 2000». Η Οδηγία εναρμονίστηκε στο ελληνικό Δίκαιο με την Κοινή Υπουργική Απόφαση 33318/3028/ (ΦΕΚ 1289/Β/ ). Σύμβαση ΡΙΟ ΝΤΕ ΤΖΑΝΕΪΡΟ «για την διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας. Υπογράφηκε το 1992 και κυρώθηκε στην Ελλάδα με το Ν.2204/1994 (ΦΕΚ 59/Α/ ). Σύμβαση ΒΟΝΝΗΣ «για τη διατήρηση μεταναστευτικών ειδών αγρίων ζώων». Κυρώθηκε με το Ν.2719/1999 (ΦΕΚ 106/Α/ ). Σύμβαση ΒΕΡΝΗΣ «για την διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης». Υπογράφηκε το 1979, τέθηκε σε ισχύ το 1982 και κυρώθηκε στην Ελλάδα με το Ν. 1335/1983 (ΦΕΚ 32/Α/ ). Σύμβαση ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ CITES «για το διεθνές εμπόριο των απειλούμενων ειδών της άγριας πανίδας και χλωρίδας». Υπογράφηκε το 1973 και κυρώθηκε με το Ν.2055/1992 (ΦΕΚ 105/Α/ ) Το έτος 2003 είχε αποσταλεί προς δημόσια διαβούλευση στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κεφαλονιάς σχέδιο Κοινής Υπουργικής Απόφασης, που αφορούσε στον χαρακτηρισμό Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 22

23 Κεφ. 1 ο ως Εθνικού Πάρκου με την ονομασία Εθνικός Δρυμός Αίνου και οριοθέτηση δύο ζωνών προστασίας: α) του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού χαρακτηριζόμενη ως Περιοχή Προστασίας της Φύσης και β) της Περιφερειακής Ζώνης του Εθνικού Δρυμού. Η δημόσια διαβούλευση ξεκίνησε στα τοπικά κοινοτικά διαμερίσματα το έτος 2009, τα οποία στο σύνολό τους το απέρριψαν, ενώ η τελική διαβούλευση στο Νομαρχιακό Συμβούλιο του ίδιου έτους διακόπηκε κάτω από τις τοπικές αντιδράσεις. (β) Θεσμικό Πλαίσιο για τον Φορέα διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Ο Φορέας Διαχείρισης (ΦΔ) του Εθνικού Δρυμού, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση και προστασία της περιοχής είναι ένα Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, το οποίο συστήθηκε με το Ν. 3044/2002 (ΦΕΚ 197/Α/ ) «Μεταφορά συντελεστή δόμησης και ρυθμίσεις άλλων θεμάτων αρμοδιότητας Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.», (σύμφωνα με τους Ν. 1650/ (ΦΕΚ 160/Α/ ) για «την προστασία του περιβάλλοντος» και Ν. 2742/1999 (ΦΕΚ 207/Α/ ) «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις»). Ο Φορέας εποπτεύεται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας (Υ.ΠΕ.Ν.) και χρηματοδοτείται από το "Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΠΕΡιβάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη (Ε.Π.ΠΕΡ.Α.Α.)" (ΕΣΠΑ ) μέσω του έργου: "ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΡΥΜΟΥ ΑΙΝΟΥ". Η παρακάτω νομοθεσία πλαισιώνει τον Φορέα Διαχείρισης: Ν. 3044/2002 ΦΕΚ 197/Α/ ) Ν. 1650/ (ΦΕΚ 160/Α/ ) Ν. 2742/1999 (ΦΕΚ 207/Α/ ) Κ.Υ.Α /363/ (ΦΕΚ 126/Β/ ). Καθορισμός αριθμού μελών του Διοικητικού Συμβουλίου (Δ.Σ.) του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Υ.Α. Οικ /2464/ (ΦΕΚ 918/Β/ ). Συγκρότηση του Διοικητικού Συμβουλίου του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου (1ου) Υ.Α / (ΦΕΚ 999/B/ ). Κανονισμός Οικονομικής Διαχείρισης του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Υ.Α. 866/ (ΦΕΚ 65/Β/ ). Κανονισμός Λειτουργίας του Διοικητικού Συμβουλίου (Δ.Σ.) του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Υ.Α / (ΦΕΚ 975/Β/ ). Κανονισμός Λειτουργίας Υπηρεσιών και Προσωπικού του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Υ.Α / (ΦΕΚ 999/Β/ ). Κανονισμός εκτέλεσης έργων, ανάθεσης, παρακολούθησης και παραλαβής μελετών και υπηρεσιών, προμήθειας, παράδοσης και παραλαβής αγαθών, υλικών προϊόντων και σύναψης και εκτέλεσης συμβάσεων του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Υ.Α / (ΦΕΚ 775/Β/ ). Συγκρότηση του Διοικητικού Συμβουλίου του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου (2ου) Υ.Α / (ΦΕΚ ΥΟΔΔ 538/ ). Συγκρότηση του Διοικητικού Συμβουλίου του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου (3ου) Υ.Α / (ΦΕΚ ΥΟΔΔ 193/ ). Τροποποίηση της υπ' αριθ / Υ.Α. συγκρότησης του Διοικητικού Συμβουλίου του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Υ.Α / (ΦΕΚ ΥΟΔΔ 332/ ). Τροποποίηση της υπ' αριθ / Υ.Α. και της υπ' αριθμ / όμοιας απόφασης με Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 23

24 Κεφ. 1 ο την οποία τροποποιήθηκε η συγκρότηση του Διοικητικού Συμβουλίου του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Υ.Α / (ΦΕΚ ΥΟΔΔ 446/ ). Τροποποίηση της υπ' αριθ / Υ.Α. και της υπ' αριθμ / όμοιας απόφασης με την οποία τροποποιήθηκε η συγκρότηση του Διοικητικού Συμβουλίου του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Διοικητικές υπηρεσίες Ο Φορέας Διαχείρισης και η Διεύθυνση Δασών είναι οι υπεύθυνες υπηρεσίες για τη διαχείριση και προστασία της χλωρίδας, πανίδας, οικοτόπων και των υπόλοιπων προστατευτέων αντικειμένων του Εθνικού Δρυμού. Σε συνεργασία με τις υπηρεσίες της Περιφέρειας, το Πυροσβεστικό Σώμα, την Αστυνομική Διεύθυνση Κεφαλονιάς και το Δήμο Κεφαλονιάς διασφαλίζουν την εφαρμογή των νόμων, κανονισμών και υπόλοιπων αποφάσεων, ώστε να αποφεύγονται οι αυθαιρεσίες, να εντοπίζουν τις αρνητικές επιπτώσεις στις αξίες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής, να προστατεύουν την έκταση από πιθανούς κινδύνους (π.χ. πυρκαγιές, παράνομη βόσκηση), να ελέγχουν για φθορές, να φυλάσσουν τις δημόσιες εγκαταστάσεις και να πληροφορούν / ενημερώνουν τους επισκέπτες. Στον Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου, που έχει την έδρα του στο Αργοστόλι, απασχολούνται σήμερα: Τέσσερα άτομα ως επιστημονικό προσωπικό (1 ΠΕ Βιολόγος, 2 ΠΕ Δασολόγοι, 1 ΠΕ Γεωπόνος) Τέσσερα άτομα ως προσωπικό επόπτευσης-φύλαξης (1 ΤΕ Δασοπόνος, 2 ΔΕ Ειδικοί Δασικής Προστασίας, 1 ΔΕ Επιμελητής-Ξεναγός Εθνικών Δρυμών και χώρων αναψυχής) Ένα άτομο για τη γραμματειακή υποστήριξη (ΔΕ Διοικητικός/Γραμματέας) Επιπλέον, σε εποχιακή βάση, το προσωπικό επόπτευσης-φύλαξης ενισχύεται από 5 άτομα διαφόρων ειδικοτήτων (1 ΤΕ Δασοπόνο, 3 ΔΕ Ειδικούς Δασικής Προστασίας, 1 Επιμελητή-Ξεναγό Εθνικών Δρυμών και Χώρων Αναψυχής Διάστημα απασχόλησης: εκάστου έτους) και επίσης προβλέπεται η απασχόληση για εννέα μήνες κατ έτος ενός ατόμου με ειδικότητα ΤΕ Τεχνολόγων Γεωπονίας, με σκοπό την υποστήριξη της λειτουργίας της Τράπεζας Γενετικού Υλικού και του Εργαστηρίου Αναγέννησης της κεφαλληνιακής Ελάτης και άλλων Ενδημικών και Σπανίων φυτών του Εθνικού Δρυμού Αίνου. Σύμφωνα με το ΦΕΚ 126/Β/ , το Διοικητικό Συμβούλιο του Φορέα συγκροτείται από 9 Τακτικά και 9 Αναπληρωματικά Μέλη και η θητεία του είναι τριετής. Στο Δ.Σ. συμμετέχουν δύο Ειδικοί Επιστήμονες και εκπροσωπούνται επιπλέον οι κάτωθι φορείς: Το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων Το τ. Υπουργείο Ανάπτυξης (η σχετική Δ/νση ανήκει πλέον στο ΥΠΕΚΑ) Η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας & Ιονίου Η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων Ο Δήμος Κεφαλονιάς Μία Μη Κυβερνητική Περιβαλλοντική Οργάνωση (ΜΚΟ) Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 24

25 Κεφ. 2 ο 2. Περιγραφή της προστατευόμενης περιοχής 2.1 Αβιοτικό φυσικό περιβάλλον Κλίμα και βιοκλίμα Κλιματολογικά στοιχεία Η ανάλυση των κλιματικών συνθηκών σε μια περιοχή, καθώς και του μικροκλίματος που διαμορφώνεται εξαιτίας της διαφοροποίησης της μορφολογίας του εδάφους και άλλων τοπικών παραγόντων, είναι καθοριστικής σημασίας για την κατανόηση των οικολογικών λειτουργιών, την αξιολόγηση των λειτουργιών των οικοσυστημάτων και την αποτελεσματική προστασία και διαχείρισή τους. Ειδικότερα για τη βλάστηση, που αποτελεί τον κυρίαρχο παράγοντα των οικοσυστημάτων, η εξάπλωσή της εξαρτάται πρωτίστως από το κλίμα και το έδαφος και επηρεάζεται δραματικά από την παρέμβαση του ανθρώπου (Ντάφης 1986). Τα βασικά στοιχεία για τη μελέτη του κλίματος μιας περιοχής είναι η θερμοκρασία, τα κατακρημνίσματα, η σχετική υγρασία και ο άνεμος. Για την εκτίμηση των στοιχείων αυτών αξιοποιούνται διαχρονικές μετρήσεις από Μετεωρολογικούς Σταθμούς. Στην ευρύτερη περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου δεν λειτουργούν αντιπροσωπευτικοί μετεωρολογικοί σταθμοί με μακροχρόνιες παρατηρήσεις. Στις εγκαταστάσεις του Αστεροσκοπείου, που ανήκει στο Κεφαλληνιακό Ίδρυμα Ερευνών (ΚΙΕ - Εύδοξος) και σε υψόμετρο m λειτουργεί υδρομετεωρολογικός Σταθμός από τις (συντ/νες ΕΓΣΑ 87: x=203671, y= ). Ο μοναδικός Μετεωρολογικός Σταθμός που διαθέτει μεγάλο εύρος παρατηρήσεων (άνω των 30 ετών) είναι ο Μ.Σ. Αργοστολίου, ο οποίος ανήκει στην Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία. Ο σταθμός βρίσκεται σε γεωγ. μήκος 20,29 γεωγ. πλάτος 38,11 και σε υψόμετρο 25 m. Για την εξαγωγή συμπερασμάτων για την περιοχή του Εθνικού Δρυμού, ελλείψει κατάλληλων δεδομένων, αξιολογήθηκαν τόσο οι μετρήσεις του Μ.Σ. Αίνου ( ) κυρίως όμως τα δεδομένα του Μ.Σ. Αργοστολίου, με αναγωγή στο μέσο υψόμετρο της περιοχής ενδιαφέροντος. Θερμοκρασία Η θερμοκρασία του αέρα αποτελεί το σημαντικότερο κλιματικό στοιχείο και τη βασικότερη παράμετρο σε όλες τις κλιματικές κατατάξεις (Φλόκας 1994). Ειδικότερα, για την εξάπλωση της βλάστησης, καθορίζει σημαντικά την οριζόντια και κατακόρυφη εξάπλωση των ειδών. Η θερμοκρασία μπορεί να μετρηθεί και να καταγραφεί σχετικά εύκολα, αλλά η αξιοποίηση της είναι δυσκολότερη από άλλες παραμέτρους, καθώς είναι ιδιαίτερα ευμετάβλητη ακόμα και σε κοντινές αποστάσεις. Οι τιμές των παραμέτρων για τον Μ.Σ. Αργοστολίου ( ) δίνονται στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 2-1). Όπως προκύπτει από τον πίνακα αυτόν, η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 17,8 ο C, με θερμότερο μήνα τον Αύγουστο (25,7 ο C) και ψυχρότερο τον Φεβρουάριο (11,1 ο C). Η απόλυτα μέγιστη θερμοκρασία είναι 40,6 ο C και σημειώθηκε κατά το μήνα Ιούλιο ενώ η απόλυτα ελάχιστη θερμοκρασία είναι -0,4 ο C και σημειώθηκε κατά το μήνα Μάρτιο. Μια πολύ χρήσιμη κλιματική παράμετρος είναι το ετήσιο θερμομετρικό εύρος (ΕΘΕ), το οποίο ορίζεται ως η διαφορά της μέσης θερμοκρασίας του ψυχρότερου μήνα από τη Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 25

26 Κεφ. 2 ο μέση θερμοκρασία του θερμότερου μήνα. Το ΕΘΕ για τον Μ.Σ. Αργοστολίου ανέρχεται σε 14,6 ο C κατατάσσοντας την περιοχή στον τύπο κλίματος «Θαλάσσιο Μεταβατικό» (κλιματική κατάταξη κατά Corczynski). Η ετήσια πορεία της θερμοκρασίας (μέση μέγιστη, ελάχιστη) παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα (Σχήμα 2-1). Πίνακας 2-1: Τιμές θερμοκρασιακών παραμέτρων ΜΣ Αργοστολίου σε ο C ( ) ΜΗΝΕΣ Μέση Μέση Μέγιστη Μέση Ελάχιστη Απολύτως Μέγιστη Απολύτως Ελάχιστη Μέση απολύτως Μέγιστη Μέση απολύτως Ελάχιστη ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 11,3 14,3 8,3 19,6-0,2 17,4 3,2 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 11,1 14,1 8,0 23,4 0,6 18,2 3,9 ΜΑΡΤΙΟΣ 12,3 15,7 9,0 25,0-0,4 20,9 4,9 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 14,9 18,5 11,2 28,0 4,0 23,9 7,4 ΜΑΙΟΣ 19,7 22,9 14,5 33,6 7,8 28,5 10,4 ΙΟΥΝΙΟΣ 22,6 27,0 18,2 36,0 8,0 31,9 14,5 ΙΟΥΛΙΟΣ 25,1 29,5 20,6 40,6 12,4 33,9 16,9 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 25,7 29,9 21,6 40,0 12,4 33,6 18,1 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 23,0 26,9 19,1 36,8 13,0 30,6 15,7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 19,9 23,5 16,3 33,0 3,0 27,5 11,0 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 15,9 19,0 12,8 29,0 3,2 22,4 7,5 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 12,6 15,5 9,7 0,0 0,0 19,0 5,1 ΕΤΟΣ 17,8 21,4 14,1 40,6-0,4 33,9 3,2 Η ετήσια πορεία της θερμοκρασίας (μέση μέγιστη, ελάχιστη) παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα (Σχήμα 2-1). Σχήμα 2-1: Εξέλιξη της μέσης θερμοκρασίας ανά μήνα στον ΜΣ Αργοστολίου ( ) Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 26

27 Κεφ. 2 ο Τα δεδομένα του Μ.Σ. Αργοστολίου δεν είναι αντιπροσωπευτικά για την περιοχή μελέτης λόγω της μεγάλης υψομετρικής διαφοράς. Για την αναγωγή των δεδομένων στο μέσο υψόμετρο της περιοχής μελέτης (707m) χρησιμοποιήθηκε η κατακόρυφη θερμοβαθμίδα, βάσει της οποίας η θερμοκρασία ελαττώνεται κατά 6 o C άνα ένα χλμ. Ειδικότερα για την Ελλάδα (Φλόκας, 1994), οι μέσες τιμές της κατακόρυφης θερμοβαθμίδας δίνονται στον πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας 2-2: Μέσες τιμές της κατακόρυφης θερμοβαθμίδας ( o C ανά 100m) στον ελλαδικό χώρο Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ 0,70 0,64 0,59 0,50 0,47 0,55 0,67 0,70 0,63 0,64 0,66 0,64 Η αναγωγή έγινε μόνο για τις μέσες τιμές της θερμοκρασίας και δίνονται στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 2-3). Όπως προκύπτει από τον πίνακα, η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 13,6 ο C, με θερμότερο μήνα τον Αύγουστο (20,9 ο C) και ψυχρότερο τον Ιανουάριο (6,5 ο C). Το ετήσιο θερμομετρικό εύρος (ΕΘΕ) για τον Μ.Σ. Αργοστολίου μετά την αναγωγή ανέρχεται σε 14,4 ο C κατατάσσοντας αυτόν στον τύπο κλίματος «Θαλάσσιο Μεταβατικό» (κατά Corczynski). Πίνακας 2-3: Τιμές θερμοκρασιακών παραμέτρων ΜΣ Αργοστολίου σε ο C με αναγωγή στο μέσο υψόμετρο του Εθνικού Δρυμού Αίνου ( ) ΜΗΝΕΣ Μέση Μέση Μέγιστη Μέση Ελάχιστη ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 6,5 9,5 3,5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 6,7 9,7 3,6 ΜΑΡΤΙΟΣ 8,3 11,7 5,0 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 11,5 15,1 7,8 ΜΑΙΟΣ 16,5 19,7 11,3 ΙΟΥΝΙΟΣ 18,8 23,2 14,4 ΙΟΥΛΙΟΣ 20,5 24,9 16,0 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 20,9 25,1 16,8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 18,7 22,6 14,8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 15,5 19,1 11,9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 11,4 14,5 8,3 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 8,2 11,1 5,3 ΕΤΟΣ 13,6 17,2 9,9 Η ετήσια πορεία της θερμοκρασίας (μέση μέγιστη, ελάχιστη) παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα (Σχήμα 2-2). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 27

28 Κεφ. 2 ο Σχήμα 2-2: Ετήσια πορεία θερμοκρασίας (μέση μέγιστη, ελάχιστη) Οι τιμές των παραμέτρων για τον Μ.Σ. Αίνου ( ) δίνονται στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 2-4). Όπως προκύπτει από τον πίνακα, η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 12,5 ο C, με θερμότερο μήνα τον Αύγουστο (23 ο C) και ψυχρότερο τον Φεβρουάριο (4,1 ο C). Η απόλυτα μέγιστη θερμοκρασία είναι 36,6 ο C και σημειώθηκε κατά το μήνα Ιούλιο ενώ η απόλυτα ελάχιστη θερμοκρασία είναι -8,8 ο C και σημειώθηκε κατά το μήνα Φεβρουάριο. Το ετήσιο θερμομετρικό εύρος (ΕΘΕ) για τον Μ.Σ. Αίνου ανέρχεται σε 18,4 ο C κατατάσσοντας την περιοχή με το μέσο υψόμετρο στον τύπο κλίματος «Θαλάσσιο Μεταβατικό» (κατά Corczynski). Η ετήσια πορεία της θερμοκρασίας (μέση, μέγιστη, ελάχιστη) παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα (Σχήμα 2-1). Πίνακας 2-4: Τιμές θερμοκρασιακών παραμέτρων ΜΣ Αίνου σε ο C ( ) ΜΗΝΕΣ Μέση Μέση Μέγιστη Μέση Ελάχιστη Απολύτως Μέγιστη Απολύτως Ελάχιστη ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 4,8 7,2 2,8 16,1-3,1 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 4,1 6,7 1,9 14,6-8,8 ΜΑΡΤΙΟΣ 6,3 9,4 3,6 19,3-5,9 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 10,2 13,6 7,1 26,7 1,6 ΜΑΙΟΣ 14,8 18,7 11,2 28,7 4,6 ΙΟΥΝΙΟΣ 18,9 22,9 15,2 35,1 9,2 ΙΟΥΛΙΟΣ 22,5 26,5 18,5 36,6 11,8 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 23,0 25,1 19,2 34,4 13,0 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 17,5 21,2 14,5 30,3 8,3 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 12,4 15,6 9,9 23,1 2,7 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 9,2 11,9 7,0 21,2 0,6 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 5,9 7,9 3,8 18,0-5,0 ΕΤΟΣ 12,5 15,6 9,6 36,6-8,8 Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 28

29 Κεφ. 2 ο Η ετήσια πορεία της θερμοκρασίας (μέση, μέγιστη, ελάχιστη) για τον Μ.Σ. Αίνου παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα (Σχήμα 2-3). Σχήμα 2-3: Ετήσια πορεία θερμοκρασίας (μέση μέγιστη, ελάχιστη) από τον ΜΣ Αίνου Βροχοπτώσεις Οι βροχοπτώσεις μαζί με τη θερμοκρασία διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στον καθορισμό του κλίματος μιας περιοχής, ενώ αποτελούν ρυθμιστικό παράγοντα για τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Για τη μελέτη του κλίματος λαμβάνεται υπόψη το συνολικό ύψος των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (υετός), ενώ παράμετροι που χρησιμοποιούνται είναι το μέσο ετήσιο βροχομετρικό ύψος, η κατανομή των βροχοπτώσεων στη διάρκεια του έτους (ανά μήνα και κατά εποχή) και ο αριθμός ημερών βροχής και χιονιού. Οι βροχοπτώσεις στον ελλαδικό χώρο δημιουργούνται κυρίως λόγω του Μεσογειακού Πολικού μετώπου, κατά μήκος του οποίου υφίσταται μηχανισμός μείξης αεριών μαζών και σχηματίζονται υφέσεις (Φλόκας 1984). Η κατανομή των βροχοπτώσεων επηρεάζεται σημαντικά από το ανάγλυφο. Οι κύριοι ορεινοί όγκοι της Ελλάδας έχουν κατεύθυνση από Βορρά προς Νότο, κάθετα προς την διεύθυνση των τροχιών των υφέσεων της Μεσογείου. Έτσι, στη δυτική πλευρά της Πίνδου έχουμε μεγάλα ύψη βροχής (ομβροπλευρά), σε σχέση με την ανατολική πλευρά, όπου οι βροχοπτώσεις είναι σαφώς μειωμένες (ομβροσκιά). Στις οροσειρές του Ολύμπου, της Όσσας και της Εύβοιας η ομβροπλευρά υφίσταται στις ανατολικές κλιτύες, ενώ η ομβροσκιά στις δυτικές (Κοτίνη Ζαμπάκα 1983). Η ετήσια πορεία των βροχοπτώσεων (βροχομετρικό σύστημα) εμφανίζει σημαντική διακύμανση. Συγκεκριμένα για την Ελλάδα, όπου επικρατεί ο μεσογειακός τύπος, οι βροχοπτώσεις αυξάνονται σημαντικά κατά τη διάρκεια του χειμώνα ενώ περιορίζονται, μέχρι το σημείο της ξηρασίας, κατά το καλοκαίρι. Ειδικότερα, η περιοχή μελέτης ανήκει στο βροχομετρικό σύστημα Α κατά Μαριολόπουλο, με απλή κύμανση, μέγιστο κατά το χειμώνα και ελάχιστο κατά το καλοκαίρι. Γεωγραφικά, η κατανομή των βροχοπτώσεων στην περιοχή μελέτης παρουσιάζει υπεροχή στις δυτικές περιοχές έναντι των αντίστοιχων ανατολικών. Στην ορεινή περιοχή παρατηρείται αύξηση του ετήσιου βροχομετρικού ύψους. Επίσης παρατηρείται αύξηση Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 29

30 Κεφ. 2 ο του ύψους της βροχής σε σχέση με το υψόμετρο. Η Κεφαλονιά δέχεται το μεγαλύτερο ύψος κατακρημνισμάτων από όλα τα νησιά του Ιουνίου με πολύ συχνή εμφάνιση καταιγίδων. Ετήσια πορεία των βροχοπτώσεων Για τη μελέτη της κατανομής των βροχοπτώσεων κατά τη διάρκεια του έτους χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του Μ.Σ. Αργοστολίου. Οι τιμές των βασικών παραμέτρων για το Μ.Σ. Αργοστολίου ( ) δίνονται από στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 2-5): Πίνακας 2-5: Κατακρημνίσματα στον ΜΣ Αργοστολίου ( ) ΜΗΝΕΣ Μέσο ύψος (mm) Μέγ. 24ωρου (mm) ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 93,1 68,4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 100,0 112,5 ΜΑΡΤΙΟΣ 66,6 51,0 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 49,7 63,1 ΜΑΙΟΣ 20,4 49,0 ΙΟΥΝΙΟΣ 10,5 67,4 ΙΟΥΛΙΟΣ 1,3 47,6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 5,6 26,8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 31,3 125,2 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 94,7 112,9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 155,9 192,3 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 150,0 104,9 ΕΤΟΣ 779,1 192,3 Η ετήσια κατανομή των βροχοπτώσεων παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα (Σχήμα 2-4): Σχήμα 2-4: Εποχιακή κατανομή των κατακρημνισμάτων (ΜΣ Αργοστολίου, ) Η μέση εποχιακή βροχόπτωση δίνεται στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 2-6). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 30

31 Κεφ. 2 ο Πίνακας 2-6: Κατανομή της βροχόπτωση ανά εποχή (ΜΣ Αργοστολίου, ) Εποχές Φθινόπωρο Χειμώνας Άνοιξη Καλοκαίρι Μ.Σ. mm % mm % mm % mm % Αργοστολίου 281,9 36,2 343,1 44,0 136,7 17,5 17,4 2,2 Μ.Ο. % 36,2 44,0 17,5 2,2 Υγρή περίοδος 80,2 Ξηρή περίοδος 19,8 Σύμφωνα με τα στοιχεία του Μ.Σ. Αργοστολίου, ο οποίος διαθέτει πολυετείς μετρήσεις, το συνολικό ετήσιο ύψος των βροχοπτώσεων ανέρχεται σε 779,1 mm. Υγρότερος μήνας είναι ο Νοέμβριος με 155,9 mm, ενώ ξηρότερος είναι ο Ιούλιος με 1,3 mm. Το μέγιστο ημερήσιο ύψος βροχόπτωσης έχει παρατηρηθεί κατά το μήνα Νοέμβριο και ανέρχεται σε 192,3 mm. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, παρατηρείται ομαλή κύμανση των βροχοπτώσεων με πολύ υγρούς χειμώνες και ξηρά καλοκαίρια. Σε σχέση με την εποχιακή κατανομή προκύπτει ότι το 80,2% των βροχοπτώσεων παρατηρείται κατά την υγρή περίοδο (Φθινόπωρο Χειμώνας) ενώ το 19,8% κατά την ξηρή περίοδο (Άνοιξη Καλοκαίρι). Υγρότερη εποχή είναι ο Χειμώνας ενώ ξηρότερη το Καλοκαίρι. Λόγω της μεγάλης υψομετρικής διαφοράς του Μ.Σ. Αργοστολίου και της περιοχής μελέτης χρησιμοποιήθηκε η εμπειρική σχέση μεταβολής του ύψους βροχής με το υπερθαλάσσιο ύψος (Κωτούλας, 1996) έτσι ώστε τα δεδομένα να προσεγγίζουν τις πραγματικές συνθήκες του Εθνικού Δρυμού. Η σχέση ετήσιου ύψους βροχής και υψομέτρου προκύπτει από διαφορές έρευνες και ο Κωτούλας την καθορίζει για την Πελοπόννησο σε 50mm ανά 100m υψομέτρου ενώ για την δυτική Ελλάδα σε 112mm ανά 100m υψομέτρου. Λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής θέσης της Κεφαλονιάς χρησιμοποιήθηκε ο μέσος όρος των δύο σχέσεων δηλαδή 81mm ανά 100m. Η κατανομή της ετήσιας αύξησης έγινε αναλογικά με το ύψος της βροχής κάθε μήνα και παρουσιάζεται στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 2-7): Πίνακας 2-7: Κατακρημνίσματα στον ΜΣ Αργοστολίου με αναγωγή στο μέσο υψόμετρο του Εθνικού Δρυμού Αίνου ( ) ΜΗΝΕΣ Μέσο ύψος (mm) ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 159,1 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 170,9 ΜΑΡΤΙΟΣ 113,8 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 84,9 ΜΑΙΟΣ 34,9 ΙΟΥΝΙΟΣ 17,9 ΙΟΥΛΙΟΣ 2,2 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 9,6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 53,5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 161,8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 266,4 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 256,4 ΕΤΟΣ 1331,5 Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 31

32 Κεφ. 2 ο Η ετήσια κατανομή των βροχοπτώσεων μετά την αναγωγή παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα (Σφάλμα! Το αρχείο προέλευσης της αναφοράς δεν βρέθηκε.): Σχήμα 2-5: Εποχιακή κατανομή των κατακρημνισμάτων (ΜΣ Αργοστολίου, ) Η μέση εποχιακή βροχόπτωση μετά την αναγωγή δίνεται στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 2-8). Πίνακας 2-8: Κατανομή της βροχόπτωση ανά εποχή (ΜΣ Αργοστολίου με αναγωγή σε υψόμετρο 707m, ) Εποχές Φθινόπωρο Χειμώνας Άνοιξη Καλοκαίρι Μ.Σ. mm % mm % mm % mm % Αργοστολίου με αναγωγή 481,8 36,2 586,4 44,0 233,6 17,5 29,7 2,2 Μ.Ο. % 36,2 44,0 17,5 2,2 Υγρή περίοδος 80,2 Ξηρή περίοδος 19,8 Σύμφωνα με τα στοιχεία του Μ.Σ. Αργοστολίου μετά την αναγωγή στο μέσο υψόμετρο του Εθνικού Δρυμού Αίνου, το συνολικό ετήσιο ύψος των βροχοπτώσεων ανέρχεται σε 1331,5 mm. Υγρότερος μήνας είναι ο Νοέμβριος με 266,4 mm, ενώ ξηρότερος είναι ο Ιούλιος με 2,2 mm. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, παρατηρείται ομαλή κύμανση των βροχοπτώσεων με πολύ υγρούς χειμώνες και ξηρά καλοκαιριά. H εποχιακή κατανομή λόγω της αναγωγής δεν παρουσιάζει μεταβολές. Οι τιμές των βασικών παραμέτρων για το Μ.Σ. Αίνου ( ) δίνονται από τον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 2-9): Πίνακας 2-9: Κατακρημνίσματα στον ΜΣ Αίνου ( ) ΜΗΝΕΣ Μέσο ύψος (mm) Μέγ. 24ωρου (mm) ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 223,2 52,8 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 240,3 45,8 ΜΑΡΤΙΟΣ 113,9 28,5 Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 32

33 Κεφ. 2 ο ΜΗΝΕΣ Μέσο ύψος (mm) Μέγ. 24ωρου (mm) ΑΠΡΙΛΙΟΣ 73,3 36,4 ΜΑΙΟΣ 65,5 21,4 ΙΟΥΝΙΟΣ 17,0 9,3 ΙΟΥΛΙΟΣ 0,0 0,0 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1,0 0,9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 122,5 55,7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 228,1 63,9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 220,2 61,3 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 229,7 47,2 ΕΤΟΣ 1534,9 63,9 Η ετήσια κατανομή των βροχοπτώσεων παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα (Σχήμα 2-6): Σχήμα 2-6: Εποχιακή κατανομή των κατακρημνισμάτων (ΜΣ Αίνου, ) Η μέση εποχιακή βροχόπτωση δίνεται στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 2-10). Πίνακας 2-10: Κατανομή της βροχόπτωση ανά εποχή (ΜΣ Αίνου, ) Εποχές Φθινόπωρο Χειμώνας Άνοιξη Καλοκαίρι Μ.Σ. mm % mm % mm % mm % Αίνου 570,8 37,2 693,2 45,2 252,8 16,5 18,1 1,2 Μ.Ο. % 37,2 45,2 16,5 1,2 Υγρή περίοδος 82,4 Ξηρή περίοδος 17,6 Σύμφωνα με τα στοιχεία του Μ.Σ. Αίνου, το συνολικό ετήσιο ύψος των βροχοπτώσεων ανέρχεται σε 1534,9 mm. Υγρότερος μήνας είναι ο Φεβρουάριος με 240,3 mm, ενώ ξηρότερος είναι ο Ιούλιος με 0,0 mm. Το μέγιστο ημερήσιο ύψος βροχόπτωσης έχει Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 33

34 Κεφ. 2 ο παρατηρηθεί κατά το μήνα Οκτώβριο και ανέρχεται σε 63,9 mm. Ο συγκεκριμένος δείκτης, λόγω του πολύ μικρού αριθμού παρατηρήσεων, δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, παρατηρείται ομαλή κύμανση των βροχοπτώσεων με πολύ υγρούς χειμώνες και ξηρά καλοκαιριά. Σε σχέση με την εποχιακή κατανομή προκύπτει ότι το 82,4% των βροχοπτώσεων παρατηρείται κατά την υγρή περίοδο (Φθινόπωρο Χειμώνας) ενώ το 17,6% κατά την ξηρή περίοδο (Άνοιξη Καλοκαίρι). Υγρότερη εποχή είναι ο Χειμώνας ενώ ξηρότερη το Καλοκαίρι. Γεωγραφική κατανομή βροχοπτώσεων Για την μελέτη της γεωγραφικής κατανομής των βροχοπτώσεων χρησιμοποιήθηκε ο Βροχομετρικός Χάρτης της Ελλάδος (Μαριολόπουλος Καραπιπέρης 1955) ο οποίος κατανέμει τη βροχόπτωση σε 5 κλάσεις. Εικόνα 2-1: Βροχομετρικός Χάρτης της Ελλάδος (Μαριολόπουλος Καραπιπέρης 1955) Σύμφωνα με το συγκεκριμένο χάρτη, το σύνολο της περιοχής μελέτης βρίσκεται στην κλάση mm. Χιονοπτώσεις Το χιόνι έχει σημαντική επίδραση στην τελική διαμόρφωση του κλίματος, κυρίως λόγω της μεγάλης ανακλαστικής του ικανότητας, με αποτέλεσμα την ανάκλαση τεράστιων ποσοτήτων ηλιακής ακτινοβολίας και την μείωση της θερμοκρασίας του αέρα. Τα χιόνια εμφανίζονται κατά την περίοδο Νοεμβρίου Απριλίου ενώ στα μεγαλύτερο υψόμετρα η περίοδος μπορεί να επεκταθεί από Οκτώβριο μέχρι Μάιο. Όσο αυξάνεται το υψόμετρο, τόσο αυξάνονται οι ημέρες χιονιού και το μέσο πάχος χιονιού στην επιφάνεια του εδάφους (άνω των 30 cm). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 34

35 Κεφ. 2 ο Οι σημαντικότερες παράμετροι που σχετίζονται με την χιονόπτωση είναι ο αριθμός των ημερών χιονιού και ο αριθμός ημερών χιονοσκεπούς εδάφους. Για την πρώτη παράμετρο αξιοποιήθηκαν δεδομένα από του Μ.Σ. Αργοστολίου, απ όπου προκύπτει συνολικά (για το σύνολο του έτους) 0,5 ημέρα χιονόπτωσης (περίοδος Δεκέμβριος Μάρτιος με μέγιστο το Μάρτιο). Όπως είναι φανερό, οι πεδινές περιοχές της Κεφαλονιάς δεν δέχονται σχεδόν καθόλου χιονοπτώσεις. Ο αριθμός των ημερών χιονιού αναμένεται να είναι μεγαλύτερος στο όρος Αίνος. Άνεμοι Ο άνεμος αποτελεί βασικό κλιματικό στοιχείο ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι τόσο καθοριστικός που να δημιουργεί τύπο κλίματος (π.χ. κλίμα μουσώνων). Ο άνεμος προσδιορίζεται από την διεύθυνση, δηλαδή το σημείο του ορίζονται από το οποίο πνέει, και την ένταση (ή ταχύτητα) δηλαδή από την πίεση που ασκεί στην επιφάνεια διαφόρων στρωμάτων. Για την καταγραφή των ανέμων που πνέουν στην ευρύτερη περιοχή αξιοποιήθηκαν τα δεδομένα του Μ.Σ. Αργοστολίου, τα οποία παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 2-11): Πίνακας 2-11: Κλιματικά στοιχεία σχετικά με τους ανέμους στον ΜΣ Αργοστολίου ( ) ΜΗΝΕΣ Επικρατούσα διεύθυνση ανέμου Μέση ένταση ανέμου σε κόμβους Ημέρες με μέγιστη ταχύτητα ανέμου >= από 6 Μποφόρ Ημέρες με μέγιστη ταχύτητα ανέμου >= από 8 Μποφόρ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ Β 5,2 1,7 0,1 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ΝΑ 5,4 1,6 0,1 ΜΑΡΤΙΟΣ ΝΑ 5,8 2,1 0,1 ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΒΔ 6,2 0,8 0,1 ΜΑΙΟΣ ΒΔ 6,4 0,5 0,0 ΙΟΥΝΙΟΣ ΒΔ 6,7 0,5 0,0 ΙΟΥΛΙΟΣ ΒΔ 6,7 0,5 0,0 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΒΔ 6,1 0,1 0,0 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΒΔ 5,3 0,3 0,0 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ ΝΑ 4,6 0,9 0,1 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΝΑ 4,4 1,0 0,0 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΝΑ 5,0 1,3 0,0 ΕΤΟΣ 5,6 11,3 0,5 Όπως προκύπτει από τον παραπάνω πίνακα, η επικρατέστερη διεύθυνση ανέμου είναι η Βορειοδυτική (ΒΔ) και κατά δεύτερο λόγο η Νοτιοανατολική (ΝΑ). Η μέση ένταση του ανέμου έχει μικρές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια του έτους και κυμαίνεται από 4,4 6,7 κόμβους (ασθενείς έως μέτριοι άνεμοι). Το καλοκαίρι αποτελεί την εποχή με την μεγαλύτερη εμφάνιση ανέμων άνω των 6 Μποφώρ, ενώ άνεμοι άνω των 8 Μποφώρ εμφανίζονται λιγότερο από 1 ημέρα το μήνα. Ο πιο χαρακτηριστικός άνεμος που πνέει στην ευρύτερη περιοχή του Ιονίου οι Ετησίες. Οι Ετησίες (Μαΐστρος) πνέουν με μικρή ένταση από τις αρχές Μαΐου, ενώ από τον Ιούλιο Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 35

36 Κεφ. 2 ο μέχρι τον Σεπτέμβριο εκδηλώνονται με μεγάλη ένταση. Οι Ετησίες στο Ιόνιο έχουν κατεύθυνση Βορειοδυτική. Στα παράλια της Κεφαλονιάς πνέει στις αρχές του καλοκαιριού άνεμος τύπου Sirocco (γνωστός ως Λαμπαδίτσας), ο οποίος λόγω των θερμών αέριων μαζών που μεταφέρει προκαλεί βλάβες στη βλάστηση (Φλόκας, 1994). Βιοκλίμα Ως βιοκλίμα νοείται η σύνθεση των διαφόρων κλιματικών παραγόντων (θερμότητα, φως, υγρασία, αέρας) και η επίδραση τους στη σύνθεση της βλάστησης μια περιοχής. Για τη Μεσόγειο δύο μέθοδοι είναι κοινώς αποδεκτές και προσεγγίζουν με τον καλύτερο τρόπο το βιοκλίμα: το ομβροθερμικό διάγραμμα Bagnouls Gaussen και οι βιοκλιματικοί όροφοι κατά Emberger. Ομβροθερμικό διάγραμμα Bagnouls Gaussen Η μέθοδος του ομβροθερμικού διαγράμματος έχει ως σκοπό να υπολογίσει τη διάρκεια της ξηρής περιόδου, που είναι καθοριστική για την εξέλιξη της βλάστησης ενός οικοσυστήματος. Η επιτροπή Unesco FAO χαρακτηρίζει μια περίοδο ως ξηρή όταν το άθροισμα των βροχοπτώσεων είναι μικρότερο ή ίσο από το διπλάσιο της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας (P>2T). Οι Bagnouls Gaussen (1957) δημιούργησαν το ομβροθερμικό διάγραμμα για να απεικονίσουν γραφικά την ξηρή περίοδο. Στο διάγραμμα απεικονίζονται τα μέσα μηνιαία ύψη βροχής σε mm και οι μέσες μηνιαίες θερμοκρασίας σε o C, σε κλίμακα όμως διπλάσια των βροχοπτώσεων (P=2T). Στα σημεία τομής των καμπυλών το υδατικό ισοζύγιο είναι ισορροπημένο, ενώ η περίοδος κατά την οποία η καμπύλη της θερμοκρασίας υπερτερεί της καμπύλης των βροχοπτώσεων, χαρακτηρίζεται ως ξηρή περίοδος. Συμπερασματικά, ένας μήνας χαρακτηρίζεται ξηρός, όταν το σύνολο των κατακρημνισμάτων κατά την διάρκειά του είναι ίσο ή μικρότερο από το διπλάσιο της μέσης θερμοκρασίας του. Στο Σχήμα 2-7 απεικονίζεται το ομβροθερμικό διάγραμμα του Μ.Σ. Αργοστολίου. Σχήμα 2-7: Ομβροθερμικό διάγραμμα ΜΣ Αργοστολίου Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 36

37 Κεφ. 2 ο Από το ομβροθερμικό διάγραμμα προκύπτει ότι ξηρή περίοδος για το Μ.Σ. Αργοστολίου διαρκεί από τα μέσα Απριλίου έως τον Σεπτέμβριο. Σύμφωνα με τον ξηροθερμικό δείκτη του Gaussen και τη βιοκλιματική κατάταξη Unesco FAO, η πεδινή περιοχή, βάσει του ΜΣ Αργοστολίου, χαρακτηρίζεται από Ξηρό-Θερμό μεσογειακό κλίμα (150<ξηρές ημέρες 200). Σχήμα 2-9: Ομβροθερμικό διάγραμμα ΜΣ Αργοστολίου με αναγωγή σε υψόμετρο 707m Μετά την αναγωγή των δεδομένων του Μ.Σ. Αργοστολίου στο μέσο υψόμετρο του Εθνικού Δρυμού Αίνου προκύπτει ότι η ξηρή περίοδος είναι μικρότερη και διαρκεί από τον Μάϊο έως τον Σεπτέμβριο. Σύμφωνα με τον ξηροθερμικό δείκτη του Gaussen και τη βιοκλιματική κατάταξη Unesco FAO, η περιοχή μελέτης, βάσει αναγωγής των δεδομένων του ΜΣ Αργοστολίου, εντάσσεται οριακά στο Θερμό μεσογειακό κλίμα (125<ξηρές ημέρες 150). Σχήμα 2-9: Ομβροθερμικό διάγραμμα ΜΣ Αίνου Από το ομβροθερμικό διάγραμμα προκύπτει ότι ξηρή περίοδος για το Μ.Σ. Αίνου διαρκεί από τα μέσα Μαίου έως τα μέσα Αυγούστου. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 37

38 Κεφ. 2 ο Σύμφωνα με τον ξηροθερμικό δείκτη του Gaussen και τη βιοκλιματική κατάταξη Unesco FAO, η περιοχή μελέτης, χαρακτηρίζεται από Θερμό μεσογειακό κλίμα (100<ξηρές ημέρες 125). Με βάση τα παραπάνω ομβροθερμικά διαγράμματα, η περιοχή του Εθνικού Δρυμού, εμφανίζει μικρότερη ξηρή περίοδο σε σχέση με την πεδινή περιοχή και κατατάσσεται στο Θερμό μεσογειακό κλίμα. Βιοκλιματικοί όροφοι κατά Emberger Με την μέθοδο αυτή η μεσογειακή περιοχή χωρίζεται σε διάφορους βιοκλιματικούς ορόφους ανάλογα με τις μέσες ελάχιστες θερμοκρασίες του ψυχρότερου μήνα και το βροχομετρικό πηλίκο Q2, που δίνεται από τον τύπο: όπου Ρ= ετήσια βροχόπτωση σε mm Μ= μέσος όρος μέγιστων θερμοκρασιών του θερμότερου μήνα σε απόλυτους βαθμούς (273,22 ο C= 0 ο K) m= μέσος όρος των ελάχιστων θερμοκρασιών του ψυχρότερου μήνα σε απόλυτους βαθμούς. Για λόγους απλοποίησης ο Daget (1977) τροποποίησε τον τύπο για την απάλειψη της μετατροπής των βαθμών Κελσίου σε Κέλβιν: Με βάση τις τιμές του Q 2 και του m ο Emberger διέκρινε για τη Μεσόγειο επτά βιοκλιματικούς ορόφους: Ι. Μεσογειακός πολύ ξηρός (ερημικός σαχαριανός) ΙΙ. Μεσογειακός ξηρός ΙΙΙ. Μεσογειακός ημίξηρος ΙV. Μεσογειακός ύφυγρος V. Μεσογειακός υγρός VI. Μεσογειακός υπέρυγρος VII. Μεσογειακό κλίμα υψηλών ορέων Οι παραπάνω όροφοι διαιρούνται περαιτέρω σε 5 υπορόφους ανάλογα με την τιμή m: m>7 o C: χειμώνας θερμός χωρίς παγετούς 3 o C <m<7 o C: χειμώνας ήπιος, σπάνιοι παγετοί 0 o C <m<3 o C: χειμώνας ψυχρός, συχνοί παγετοί -10 o C <m<0 o C: χειμώνας δριμύς, συχνοί και διαρκείς παγετοί Με αντικατάσταση των τιμών για το Μ.Σ. Αργοστολίου προκύπτει ότι το ομβροθερμικό πηλίκο Q2 είναι ίσο με 122 ενώ η τιμή m ίση με 8 o C. Σύμφωνα με το βιοκλιματικό διάγραμμα που έχει συντάξει για τη χώρα μας ο Μαυρομάτης (1980) η παραλιακή περιοχή της Κεφαλονιάς (η πεδινή του Εθνικού Δρυμού) ανήκει σχετικά οριακά στον «IV. Μεσογειακό ύφυγρο όροφο», και στον υπόροφο «χειμώνας θερμός, χωρίς παγετούς». Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 38

39 Κεφ. 2 ο Μ.Σ. Αίνου Μ.Σ. Αργοστολίου - Αναγωγή Μ.Σ. Αργοστολίου Εικόνα 2-2: Βιοκλιματικό διάγραμμα Ελλάδας (Μαυρομάτης 1980) Εξάλλου, και μόνο το γεγονός της εξάπλωσης της ελάτης στην περιοχή μελέτης υποδηλώνει την ύπαρξη διαφορετικού βιοκλιματικού ορόφου και υπορόφου στο όρος Αίνος. Έτσι, συνεκτιμώντας όλα τα παραπάνω στοιχεία, εξάγεται το συμπέρασμα ότι το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου ανήκει στον όροφο «V. Μεσογειακός υπέρυγρος» με υπορόφους «χειμώνας ψυχρός, συχνοί παγετοί» (οι υψηλότερες περιοχες) και «χειμώνας ήπιος, σπάνιοι παγετοί» (οι μέσου υψομέτρου περιοχές) (Εικόνα 2-2) Γεωλογία Γεωμορφολογία Γεωμορφολογία Η Κεφαλονιά διασχίζεται από την οροσειρά του Αίνου (1628 m) κατά μήκος ενός άξονα από ΒΔ προς ΝΑ, με αποτέλεσμα το διαχωρισμό του νησιού σε δύο τμήματα, το δυτικό και το ανατολικό. Το δυτικό τμήμα το χαρακτηρίζουν απόκρημνες ακτές, ανοικτά των οποίων βρίσκεται το μεγάλο θαλάσσιο ρήγμα βάθους m, όπου και οριοθετείται η ζώνη της υφαλοκρηπίδας των Ιονίων Νήσων και γενικότερα της Ελλάδας 9 Το Βιοκλιματικό Διάγραμμα του Μαυρομάτη (1980) δεν απεικονίζει τα όρια του υπέρυγρου ορόφου, ο οποίος τέμνει τον άξονα y (=0 o C) στην τιμή Q2~150. Η τιμές του ομβροθερμικού πηλίκου Q2 για τον ΜΣ Αίνου και τον θεωρητικό ΜΣ αναγωγής Αργοστολίου στο μέσο υψόμετρο είναι 217 και 215 αντίστοιχα. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 39

40 Κεφ. 2 ο (Φραγκόπουλος & Μαλεφάκης 1963). Λιγότερο απότομες, αλλά δυσπρόσιτες στην πλειονότητά τους, είναι και οι ανατολικές ακτές, κυρίως αυτές προς την Ιθάκη. Η οροσειρά του Αίνου και του συνεχόμενου Ρουδίου (1125 m) με άξονα ΒΒΔ-ΝΝΑ αποτελούν τον κεντρικό πυρήνα του νησιού, από τον οποίο προεκτείνονται ΒΔ-Δ η χερσόνησος της Παλικής, ΝΔ η Λιβαθώ και Β η χερσόνησος της Ερίσσου, που απολήγει στο ακρωτήριο Δαφνούδι. Στα ΝΑ αποχωρίζονται περισσότερο αυτοτελείς ορεινοί σχηματισμοί με ενδιάμεσες κοιλάδες. Στρωματογραφία τεκτονική Κεφαλονιάς Tα παλαιότερα πετρώματα, που συναντάμε στην Κεφαλονιά επιφανειακά, είναι Tριαδικά (Φοίτος & Damboldt 1985). O κύριος κορμός της Κεφαλονιάς αποτελείται από το ασβεστολιθικό αντίκλινο του Αίνου με άξονα ΒΔ-ΝΑ. Στο νησί συναντώνται δύο στρωματογραφικοί σχηματισμοί (Εικόνα 2-3), αφ ενός η Ζώνη των Παξών (Ι), που περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του νησιού, τις περιοχές Παλικής, Αίνου και Ερίσσου, αφ ετέρου δε η Αδριατικοϊόνια Ζώνη (ΙΙ) (κατά Renz), η οποία επικάθεται στη ζώνη των Παξών και περιλαμβάνει κυρίως τους ορεινούς όγκους του Αυγού, της Κόκκινης Ράχης και του Άτρου, που βρίσκονται Α και ΝΑ της περιοχής Σάμης και της κοιλάδας του Πυργιού. Οι στρωματογραφικοί ορίζοντες της Ζώνης των Παξών αποτελούνται από ανωκρητιδικούς ασβεστόλιθους (οι οποίοι περικλείουν παλαιοπανίδα ιππουριτών) και από λωρίδες μικρού πάχους με παλαιοκαινικούς και ηωκαινικούς ασβεστόλιθους, στις οποίες απαντώνται απολιθώματα ρουδιστών. Το κατωκρητιδικό εμφανίζεται σε πολύ μικρή έκταση με δολομιτικούς ασβεστόλιθους και δολομίτες (περιοχή Ατσουπάδων και Άσσου). Πάνω από τους νεότερους ασβεστόλιθους της ανθρακικής αυτής σειράς απαντώνται ολιγοκαινικοί (κατά θέσεις) ή μειοκαινικοί σχηματισμοί, οι οποίοι αποτελούνται συνήθως από κυανές πλαστικές μάργες, ακολουθούμενες από κίτρινες, ενώ επίσης αποτελούνται από αργίλους ή εναλλαγές των πετρωμάτων αυτών με αδρομερή κλαστικά υλικά: ψαμμίτες, άμμοι, κροκαλοπαγή και ασβεστόλιθους. Μετά τη Σαβική ορογένεση (καμπή Ακουϊτάνιου-Βουρδιγάλιου) ακολουθούν κροκαλοπαγή, άστρωτες έως λεπτοπλακώδεις αμμόμαργες, λατυποπαγή και γύψοι του Βουρδιγάλιου και της καμπής Μειόκαινου Πλειστόκαινου. Η θαλάσσια ιζηματογένεση της ζώνης των Παξών διακόπτεται κατά το Ολιγόκαινο. Πάνω από τα ιζήματα της βάσης του Κατώτερου Πλειόκαινου ή απευθείας πάνω σε παλαιότερα πετρώματα των δύο ζωνών (Προαπούλια και Ιόνιο) κάθονται με στρωματογραφική ασυμφωνία, νεότερες πλειοκαινικές και πλειστοκαινικές αποθέσεις θαλάσσιας φάσης, κυρίως άργιλοι και ψαμμίτες (Φραγκόπουλος & Μαλεφάκης 1963, Φοίτος & Damboldt 1985, Μιμίδης & Κουμαντάκης 1990). Οι μεσοζωϊκοί ασβεστόλιθοι, κυρίως κρητιδικοί, καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο τμήμα της νήσου και συνιστούν αποκλειστικά τα όρη αυτής, με γενική κατεύθυνση ΒΒΔ. ΝΝΑ. έως ΒΒΑ. ΝΝΔ. Η ασβεστολιθική μεσοζωϊκή φάση της νήσου παρουσιάζεται κατ εξοχήν καρστική. Σε αυτό συνετέλεσε ο κατακερματισμός των ασβεστόλιθων από κινήσεις κατά την κατακόρυφη και κατ εφαπτόμενη, τεκτονικής προελεύσεως, κυρίως δε ρηγμάτων (Φραγκόπουλος & Μαλεφάκης 1963). Οι παλαιογενείς ασβεστόλιθοι παρουσιάζονται σε μικρή έκταση κυρίως στα πεδία αναπτύξεως της ζώνης των Παξών (Ηωκαινικοί νουμμουλιτοφόροι ασβεστόλιθοι). Μεγάλες εκτάσεις αλλουβιακών προσχώσεων αναπτύσσονται στη ΝΔ κλιτύ του Αίνου. Οι Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 40

41 Κεφ. 2 ο σχηματισμοί του Αλλουβίου αντιπροσωπεύονται γενικά από την ερυθρή γη (terra rossa), η οποία προέρχεται από την αποσάθρωση των ασβεστόλιθων και αποτελεί χημικό αργιλούχο ίζημα, προϊόν των αδιάλυτων συστατικών της ασβεστολιθικής σειράς. Εικόνα 2-3: Οι γεωτεκτονικές ζώνες της Ελλάδας Τα ασβεστολιθικά πετρώματα (σκληροί ασβεστόλιθοι, ασβεστολιθικές και πλαστικές μάργες και χαλαρά προϊόντα αποσάθρωσής τους) τα οποία επικρατούν στην Κεφαλονιά, ανήκουν στην κατηγορία των ιζηματογενών πετρωμάτων. Σχηματίσθηκαν είτε με την καθίζηση τoυ διαλυμένου στο θαλάσσιο νερό όξινου ανθρακικού ασβεστίου (ΗCO 3 )2Ca, είτε από την καθίζηση των ασβεστολιθικών κελυφών πρωτοζώων, οστράκων διαφόρων μαλακίων και ασβεστολιθικών σκελετικών στοιχείων ή περιβλημάτων διαφόρων θαλασσίων οργανισμών (χημική άμα και βιογενής προέλευση του πετρώματος). Η παρουσία απολιθωματοφόρου πανίδας στα ασβεστολιθικά πετρώματα της νήσου, κυρίως αμμωνιτών και ιππουριτών, συνηγορεί στη θαλασσογενή προέλευση της. Το δομικό συστατικό των ασβεστολιθικών πετρωμάτων είναι το ουδέτερο ανθρακικό ασβέστιο (CO 3 Ca). Οι ασβεστόλιθοι της νήσου φέρουν συνήθως προσμίξεις πυριτικών και αργιλωδών ουσιών. Τα ασβεστολιθικά πετρώματα διαβρώνονται από το νερό και στη συνέχεια διαλύονται από την επίδραση του διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) που περιέχεται σε αυτά και από το διοξείδιο του άνθρακα το οποίο εκκρίνεται από τις ρίζες των φυτών κατά την ανταλλαγή της ύλης. Η συνεχής διάλυση του ανθρακικού ασβεστίου έχει ως συνέπεια την αύξηση της συγκέντρωσης των πυριτικών και αργιλωδών ενώσεων καθώς και των ένυδρων οξειδίων του αργιλίου και του σιδήρου (Φραγκόπουλος & Μαλεφάκης 1963). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 41

42 Κεφ. 2 ο Εικόνα 2-4: Γεωλογικός χάρτης της Κεφαλονιάς και ρήγματα αυτής (Φραγκόπουλος 1960) Η καρστική διάλυση των ασβεστολίθων έδωσε τη γένεση σε πολυάριθμες παράκτιες έως υποθαλάσσιες πηγές και σε σπήλαια (δύο εκ των οποίων απαντώνται εντός του Εθνικού Δρυμού, στο όρος Αίνος) και αποστραγγίζει κλειστές λεκάνες (π.χ. λεκάνη Βαλσαμάτων Φραγκάτων). Παράλληλα η αποσάθρωση των ασβεστόλιθων είχε ως συνέπεια τη συγκέντρωση μεγάλων ποσοτήτων αργίλων στα χαμηλότερα σημεία δολινών και πολγών, το πάχος των οποίων μπορεί να ξεπερνάει τα 50 μέτρα (Φοίτος & Damboldt 1985). Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η κατανομή της έκτασης των γεωλογικών σχηματισμών κατά ζώνη, σύμφωνα με την επεξεργασία ψηφιακών δεδομένων των γεωλογικών χαρτών 1: του Ι.Γ.Μ.Ε. Πίνακας 2-12: Κατανομή γεωλογικών σχηματισμών στην περιοχή μελέτης (εκτάσεις σε στρ.) Κατηγορίες πετρωμάτων ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΖΩΝΗ ΠΥΡΗΝΑΣ ΑΙΝΟΣ ΠΥΡΗΝΑΣ ΡΟΥΔΙ Σύνολο % Ασβεστόλιθος , , , ,6 95,6% Δολομίτες και ασβεστόλιθος 2.801, ,9 3,6% Κροκαλοπαγές 24, ,9 0,0% Κροκαλοπαγής και λατυποπαγής ασβεστόλιθος 602, ,8 0,8% Σύνολο , , , ,2 100,0% Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 42

43 Κεφ. 2 ο Εικόνα 2-5: Ασβεστολιθικά πετρώματα στη δυτική πλευρά του Αίνου (Κατσούνη, 2006) Έδαφος Το έδαφος προέρχεται από χημική και μηχανική αποσάθρωση των πετρωμάτων με την επίδραση των παραγόντων της εδαφογένεσης, δηλαδή του κλίματος, της βλάστησης, του τοπογραφικού αναγλύφου και του χρόνου. Το μητρικό πέτρωμα καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις φυσικές και χημικές ιδιότητες του εδάφους, ενώ οι ανθρωπογενείς επιδράσεις επιδρούν καθοριστικά στο βάθος και στα φαινόμενα επιφανειακής διάβρωσης. Ολόκληρη η περιοχή μελέτης έχει ως μητρικό πέτρωμα σκληρούς ασβεστόλιθους. Πρόκειται για ένα από τα κυριότερα βιογενή ιζηµατογενή πετρώµατα. Προήλθε από διαγένεση στρωµάτων κελυφών ή σκελετικών στοιχείων θαλασσίων πρωτοζώων (Φραγκόπουλος & Σκουνάκης 1963). Τα εδάφη που δημιουργούνται σε σκληρούς ασβεστόλιθους είναι, κατά κανόνα, αργιλλώδους- αργιλλοπηλώδους υφής και αλκαλικής, ουδέτερης ή όξινης χημικής αντίδρασης. Είναι επαρκώς εφοδιασμένα με βάσεις Ca, Mg, K και με βαθμό κορεσμού των ορυκτών οριζόντων >50 (Νάκος, 1977). Λόγω του ορεινού αναγλύφου δεν παρατηρούνται Αλλούβια ή Κολλούβια ασβεστολίθων. Σε σχετικά χαμηλά υψόμετρα, στα πετρώματα αυτά αναπτύσσονται κυρίως πρινώνες και αείφυλλα πλατύφυλλα, ενώ σε μεγαλύτερα υψόμετρα δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη της Ελάτης. Σε περιοχές όπου τα δάση Ελάτης έχουν υποχωρήσει, εμφανίζεται το μητρικό πέτρωμα ενώ το έδαφος μαζί με λίθους διαφόρων μεγεθών καταλαμβάνουν τις σχισμές και τις κοιλότητες του αναγλύφου. Η αποσάθρωση, εξάλλου, του σκληρού ασβεστόλιθου είναι κυρίως χημική (Παπαμίχος, 1985) και το προϊόν της αποτελείται απ' το ευδιάλυτο και εύκολα παρασυρόμενο όξινο ανθρακικό ασβέστιο. Αποτέλεσμα αυτής της χημικής αποσάθρωσης, που απαιτεί κινούμενο νερό και ως εκ τούτου υψηλές βροχοπτώσεις, σε συνδυασμό με τον τεκτονισμό του πετρώματος (Φραγκόπουλος & Σκουνάκης, 1963), είναι η δημιουργία καρστικών φαινομένων. Την πτώση του θόλου των καρστικών κοιλοτήτων ακολουθεί η δημιουργία λεκανών, όπου συσσωρεύονται υλικά διάβρωσης και εδάφους, που με το χρόνο δημιουργούν ανοικτά ή κλειστά "καρστικά πεδία". Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 43

44 Κεφ. 2 ο Στις Ν- ΝΔ κλιτύες του όρους Αίνος τα έντονα φαινόμενα διάβρωσης έχουν υποβαθμίσει σημαντικά το έδαφος. Οι παράγοντες που ευνοούν την διάβρωση είναι το έντονο ανάγλυφο, το μεγάλο υπερθαλάσσιο ύψος, το μεγάλο ύψος κατακρημνισμάτων και η πολύ συχνές καταιγίδες. Σημαντικό ρόλο στο βαθμό διάβρωσης παίζει η εδαφοκάλυψη με βλάστηση και ειδικότερα η παρουσία της Κεφαλληνιακής Ελάτης. Στις θέσεις με δενδρώδη βλάστηση διατηρείται σχετικά αβαθές στρώμα εδάφους ενώ σε γυμνές από βλάστηση εκτάσεις, το έδαφος έχει παρασυρθεί και έχει αποκαλυφθεί το μητρικό πέτρωμα. Στις Β ΒΑ κλιτύες του όρους Αίνος αλλά και στο όρος Ρούδι, η διάβρωση δεν είναι τόσο έντονη, κυρίως λόγω της μεγαλύτερης εδαφοκάλυψης από δασική βλάστηση. Σύμφωνα με τον Ξανθάκη (2013), το 67,5% της περιοχής μελέτης δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα διάβρωσης, έναντι ποσοστού 14,1% που εμφανίζει μέτριο ρυθμό και ποσοστό 18,4% της περιοχής, που εμφανίζει υψηλό ρυθμό εδαφικής διάβρωσης (Εικόνα 2-6). Εικόνα 2-6: Χάρτης εδαφικής απώλειας σύμφωνα με το μοντέλο rmmf της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου χωρισμένος σε κλάσεις εδαφικής διάβρωσης (Ξανθάκης, 2013) Υδρολογία Η υδρολογία της περιοχής μελέτης, και της Κεφαλονιάς γενικότερα, καθορίζεται κυρίως από τους σκληρούς ασβεστόλιθους που κυριαρχούν στους ορεινούς όγκους. Η μεγάλη διαπερατότητα του ασβεστόλιθου επιτρέπει την επιφανειακή απορροή υδάτων μόνο εποχιακά με αποτέλεσμα η περιοχή να στερείται ποταμών. Οι διαρρηγμένοι κατακερματισμένοι και καρστικοί ασβεστόλιθοι, καθώς και το μεγάλο ύψος των κατακρημνισμάτων, συμβάλουν στην τροφοδοσία των υπόγειων υδροφορέων. Η απουσία όμως υδατοστεγών στρωμάτων οδηγούν τα κατακρημνίσματα σε μεγάλο βάθος, ενώ, μέσω υδρογεωλογικών ενοτήτων έρχονται σε άμεση υδραυλική σύνδεση με τη θάλασσα. Έτσι, τα υπόγεια νερά εκτονώνονται με ευκολία και δεν αναπτύσσονται μεγάλα υδραυλικά φορτία (Μιμίδης & Κουμεντάκης 1990). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 44

45 Κεφ. 2 ο Λόγω υφαλμύρινσης των υπόγειων νερών η πλειοψηφία των γεωτρήσεων είναι μη αξιοποιήσιμες ενώ λιγότερες από σαράντα διατίθενται για ύδρευση και για άρδευση. Οι πηγές όπου καταλήγουν οι υπόγειοι υδροφορείς τις περισσότερες φορές είναι έντονα υφαλμυρωμένες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η λιμνοπηγή Μεγάλη Άβυθος ή Άκολη που αναβλύζει σε υψόμετρο 288 m και η Μικρή Άβυθος. Σε σχέση με την ταμίευση των επιφανειακών νερών υφίστανται 2 εξωποτάμιες λιμνοδεξαμενές στην Αγία Ειρήνη με δυνατότητες ύδρευσης ή άρδευσης (Γαρμπή, 2004). Το υδρογραφικό δίκτυο του ΕΔ Αίνου αποστραγγίζει σε τρεις (3) κύριες λεκάνες απορροής ως εξής (Εικόνα 2-7): Λεκάνη απορροής συγκροτήματος χειμάρρων Αργοστολίου: καταλαμβάνει τις Δ-ΝΔ υπώρειες του όρους Αίνου κατά κύριο λόγο, και δευτερευόντως του Ρουδίου, με συνολική έκταση F=500 km 2. Οι χείμαρροι του συγκροτήματος αυτού εκβάλουν απευθείας στη θάλασσα, στον όρμο των Λουρδάτων, σημαντικότεροι δε αυτών είναι: α) ο χείμαρρος που ο ένας κλάδος του διέρχεται από το χωριό Ατσουπάδες ενώ ο άλλος νότια και ανατολικά του χωριού Βαλεριάνος, β) οι χείμαρροι στη θέση Χαλίκια, γ) οι χείμαρροι που διέρχονται από τα χωριά Βλαχάτες και Μουσάτα κ.α. Εικόνα 2-7 Λεκάνες απορροής, υδρογραφικό δίκτυο και πηγές της περιοχής μελέτης Λεκάνη απορροής Πόρου: έχει έκταση 68,2 km 2 και περιλαμβάνει χειμάρρους που εκβάλουν στον Πόρο, αφού συναντηθούν στο ύψος του χωριού Τζανάτα, σημαντικότεροι εκ των οποίων είναι: α) ο χείμαρρος του χωριού Αγ. Ειρήνη, στον οποίον καταλήγουν διάφορα ρέματα που πηγάζουν από τις ανατολικές πλαγιές του Αίνου, και β) ο χείμαρρος του χωριού Τζανάτα, που πηγάζει εν μέρει από τις ΒΑ πλαγιές του Αίνου, εν μέρει στις πλαγιές ανάντη του χωριού Διγαλέτο, στο όρος Άτρος Λεκάνη απορροής Σάμης: η λεκάνη αυτή συνολικής έκτασης 87,2 km 2 στραγγίζει τα ρέματα των Β-ΒΑ πλαγιών του Αίνου, καθώς επίσης και της συνολικής έκτασης, Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 45

46 Κεφ. 2 ο σχεδόν, του Ρουδίου. Το υδρογραφικό δίκτυο καταλήγει στο χείμαρρο της Σάμης, ενώ χαρακτηριστικό ρέμα της λεκάνης αυτής είναι το ρ. Κακό Λαγάδι, που πηγάζει από τη θέση Βούνος του Αίνου, σε υψόμετρο m. Ένα άλλο σημαντικό ρέμα της λεκάνης αυτής πηγάζει στη θέση Σταυρός (1.533 m) του Αίνου, διέρχεται από τη θέση Τσαρκασιάνος και συναντά το ρ. Κακό Λαγκάδι στη θέση Κουλουράτα. Ένα τρίτο ρέμα ξεκινάει από τον αυχένα που συνδέει τα όρη Αίνος και Ρούδι (κορυφές Αλωνάκι, Κόρινθος) και συναντά το ρέμα της Σάμης κοντά στο χωριό Γριζάτα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ρ. Σάμης τροφοδοτείται και από αξιόλογους χειμάρρους που πηγάζουν από τις κορυφές απέναντι του Αίνου (Καστρί, Αυγό κ.λπ.). Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το γεωλογικό υπόστρωμα της περιοχής επιτρέπει την υπόγεια αποθήκευση του νερού και κατά συνέπεια αναμένεται η ύπαρξη αξιόλογου αριθμού πηγών. Σύμφωνα με τον χάρτη 1: της Γ.Υ.Σ., αυτές εντοπίζονται κυρίως στην περιφερειακή ζώνη, στις Α-ΒΑ πλαγιές του Αίνου, στα πέριξ της περιοχής Άγ. Ελευθέριος, στη θέση Μαδούρες ΒΔ του Ρουδίου και αλλού. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΦΔ, μία (1) πηγή (βρύση) υπάρχει σήμερα κοντά στη θέση Ζωοδόχος Πηγή, καθώς επίσης και τρία (3) πηγάδια στις θέσεις: Λεύκα (πλησίον του δασικού φυλακίου), Βουνός (στο χώρο δασικής αναψυχής, από όπου τροφοδοτείται και δεξαμενή πυρόσβεσης) και Ρούδι (λίγο πριν το Πάρκο Κεραιών) Τοπίο Το τοπίο της περιοχής μελέτης χαρακτηρίζεται από τους ορεινούς όγκους του Αίνου και του Ρουδίου όπου κυριαρχεί η κεφαλληνιακή Ελάτη. Λόγω του σκούρου χρώματος του έλατου η περιοχή κατά το παρελθόν ονομαζόταν Monte Nero (Μαύρο Βουνό). Στο τοπίο υπάρχει έντονη εναλλαγή δάσους, λιβαδιών, θαμνότοπων και γεωργικών εκτάσεων. Την περιοχή διασχίζουν μονοπάτια. Αρνητικά στοιχεία του τοπίου είναι το πάρκο κεραιών καθώς και τα σημάδια της έντονης υπερβόσκησης που περιορίζουν τη φυσική αναγέννηση της ελάτης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η κορυφή του όρους (Μέγας Σωρός), που στην αρχαιότητα αποτελούσε χώρο λατρείας και θυσιών. Εκεί βρίσκονται και ο ναός του Αινήσιου Δία με τον αντίστοιχο Βωμό. Εικόνα 2-8: Η κορυφή Μέγας Σωρός Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 46

47 Κεφ. 2 ο 2.2. Βιοτικό φυσικό περιβάλλον Χλωρίδα Κατάλογος ειδών της περιοχής μελέτης Σύμφωνα με τα στοιχεία του Φορέα Διαχείρισης του ΕΔ Αίνου, στην περιοχή έχουν καταγραφεί 322 taxa, τα οποία αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 2-13: Κατάλογος taxa της περιοχής μελέτης Γένος Είδος Γένος Είδος Ophioglossum Asplenium Dryopteris Pteridium Abies Juniperus Ostrya Quercus Aristolochia Cytinus Rumex Arenaria Ophioglossum vulgatum Asplenium ceterach subsp. Bivalens Asplenium adiantum nigrum subsp. onopteris Asplenium trichomanes Dryopteris pallida (Nephrodium pallidum) Pteridium aquilinum Abies cephalonica Juniperus phoenicea Ostrya carpinifolia Quercus coccifera Quercus ilex Quercus macrolepis Aristolochia lutea (A. longa) Cytinus hypocistis Rumex bucephalophorus Rumex conglomeratus Arenaria guicciardii Arenaria leptoclados Saponaria Petrorhagia Nigella Consolida Anemone Clematis Ranunculus Paeonia Papaver Silene vulgaris subsp. macrocarpa Saponaria aenesia Petrorhagia fasciculata Petrorhagia illyrica subsp. illyrica Petrorhagia obcordata Petrorhagia saxifraga Petrorhagia velutina Nigella damascena Consolida brevicornis Anemone blanda Clematis flammula Ranunculus chius Ranunculus ficaria subsp.ficariiformis Ranunculus gracilis Ranunculus neapolitanus Ranunculus sprunerianus Paeonia mascula subsp. russi Papaver apulum Arenaria serpyllifolia Corydalis Corydalis solida Minuartia Minuartia mediterranea Erysimum Erysimum cephalonicum Stellaria Stellaria cupaniana Malcolmia Malcolmia maritima Cerastium Cerastium brachypetalum Cerastium candidissimum Cerastium glomeratum Cerastium illyricum Cardamine Arabis Cardamine graeca Cardamine hirsuta Arabis alpina Arabis verna Moenchia Paronychia Silene Moenchia mantica Paronychia albanica subsp. graeca Silene conica Silene cretica Silene ionica Silene italica Silene ungeri Aubrieta Alyssum Berteroa Clypeola Draba Erophila Aubrieta deltoidea Alyssum simplex Alyssum minutum Berteroa mutabilis Berteroa obliqua Clypeola jonthlaspi Draba athoa Erophila verna Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 47

48 Κεφ. 2 ο Γένος Είδος Γένος Είδος Kernera Capsella Erophila verna subsp.praecox Kernera saxatilis Capsella bursa - pastoris Trifolium Medicago turbinata Trifolium infamia - ponertii / Trifolium angustifolium Trifolium dalmaticum Hutchinsia Hutchinsia petraea Trifolium lucanicum Teesdalia Aethionema Sedum Saxifraga Rubus Rosa Aremonia Sanguisorba Pyrus Crataegus Ceratonia Astragalus Vicia Lathyrus Ononis Trigonella Medicago Teesdalia perfoliatum Teesdalia rivale Aethionema saxatile subsp. oreophilum Sedum hispanicum subsp. hispanicum Sedum litoreum Sedum delicum Sedum sartorianum subsp. sartorianum Saxifraga chrysosplenifolia Saxifraga tridactylites Rubus canescens Rosa semprervirens Aremonia agrimonoides Aremonia agrimonoides subsp. pouzarii Sanguisorba minor subsp. magnolii Sanguisorba minor subsp. muricata Pyrus amygdaliformis Crataegus monogyna subsp. monogyna Ceratonia siliqua Astragalus angustifolius Astragalus depressus Astragalus semprervirens subsp. cephalonicus Vicia lathyroides Vicia villosa subsp. microphylla Lathyrus cicera Lathyrus digitatus Lathyrus grandiflorus Ononis pusilla Ononis viscosa Trigonella corniculata Trigonella gladiata Trigonella graeca Medicago lupulina Medicago minima Trifolium Dorycnium Lotus Anthyllis Coronilla Hippocrepis Geranium Erodium Euphorbia Cotinus Pistacia Rhamnus Viola Cistus Helianthemum Hedera Eryngium Trifolium physodes Trifolium speciosum Trifolium stellatum Trifolium suffocatum Trifolium xanthinum Dorycnium hirsutum Lotus collinus Anthyllis vulneraria subsp. rubiflora Coronilla emerus subsp. emerus Coronilla scorpioides Hippocrepis unisiliquosa Geranium lucidum Geranium molle subsp. molle Geranium robertianum Erodium cicutarium subsp. cicutarium Euphorbia rigida Cotinus coggygria Pistacia terebinthus Rhamnus oleoides subsp. oleoides Viola alba subsp. dehnhardtii Viola alba subsp. thessala Viola cephalonica Viola odorata Cistus creticus Cistus salviifolius Helianthemum nummularium subsp. nummularium Helianthemum nummularium subsp. glabrum Helianthemum nummularium subsp. salicifolium Hedera helix Eryngium amethystinum Eryngium campestre Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 48

49 Κεφ. 2 ο Γένος Είδος Γένος Είδος Lagoecia Lagoecia cuminoides Prunella Prunella laciniata Anthriscus Scaligeria Geocaryum Smyrnium Trinia Carum Cnidium Tordylium Orlaya Monotropa Erica Arbutus Cyclamen Anthriscus nemorosa Anthriscus tenerrima Scaligeria moreana Scaligeria napiformis Geocaryum peloponesiacum Smyrnium rotundifolium Trinia frigida Carum multiflorum Cnidium silaifolium subsp. silaifolium Tordylium apulum Orlaya daucoides Monotropa hypopitys Erica arborea Arbutus andrachne Arbutus unedo Arbutus andrachne X unedo Cyclamen hederifolium Satureja Origanum Thymus Coridothymus Salvia Verbascum Linaria Cymbalaria Veronica Satureja alpina Satureja cuneifolia Satureja juliana Satureja vulgaris subsp. orientalis Origanum vulgare subsp. hirtum Thymus holosericeus Coridothymus capitatus Salvia viridis Verbascum densiflorum Linaria peloponnesiaca Cymbalaria microcalyx subsp. minor Veronica agrestis Veronica arvensis Veronica cymbalaria Veronica glauca Veronica hederifolia Veronica sartoriana Armeria Armeria canescens Veronica triloba Phillyrea Cuscuta Lithospermum Alkanna Phillyrea latifolia Cuscuta approximata Cuscuta epithymum Lithospermum incrassatum Alkanna corcyrensis Parentucellia Orobanche Putoria Sherardia Crucianella Parentucellia latifolia Orobanche ramosa subsp. nana Putoria calabrica Sherardia arvensis Crucianella latifolia Anchusa Anchusa variegata Asperula Asperula aristata Myosotis Ajuga Teucrium Scutellaria Marrubium Phlomis Lamium Stachys Myosotis incrassata Myosotis ramosissima subsp. ramosissima Ajuga chamaepitys Ajuga orientalis subsp. aenesia Teucrium flavum subsp. hellenicum Teucrium polium Scutellaria rubicunda subsp.cephalonica Marrubium vulgare Phlomis fruticosa Lamium amplexicaule subsp. amplexicaule Lamium garganicum subsp. striatum Stachys parolinii Galium Valantia Lonicera Valerianella Valeriana Cephalaria Knautia Pterocephalus Galium circae Galium intricatum Galium mixtum Galium peloponnesiacum Galium rotundifolium Valantia muralis Lonicera etrusca Valerianella costata Valerianella locusta Valerianella muricata Valerianella turgida Valeriana dioscoridis Cephalaria ambrosioides Knautia integrifolia Pterocephalus perenis Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 49

50 Κεφ. 2 ο Γένος Είδος Γένος Είδος Campanula Bellis Anthemis Campanula drabifolia Campanula garganica subsp. cephallenica Campanula spatulata subsp. spruneriana Campanula versicolor Bellis perennis Anthemis arvensis subsp. incrassata Anthemis chia Bellevalia Muscari Allium Ruscus Bellevalia hyacinthoides Muscari comosum Allium callimischon subsp. callimischon Allium guttatum subsp. sardoum Allium paniculatum subsp. villosum Allium subhirsutum Ruscus aculeatus Achillea Doronicum Carlina Onopordum Centaurea Leontodon Scorzonera Tragopogon Scariola Mycelis Taraxacum Crepis Achillea ligustica Doronicum orientale Carlina graeca Onopordum illyricum Centaurea subciliaris subsp. subciliaris Leontodon graecus Scorzonera cana Tragopogon crocifolius subsp. samaritani Scariola viminea Mycelis muralis Taraxacum graecum Taraxacum hellenicum Taraxacum megalorhizon Taraxacum turcicum Crepis dioscoridis subsp.dioscoridis Crepis fraasii subsp. fraasii Crepis neglecta subsp. corymbosa Crepis rubra Smilax Sternbergia Crocus Luzula Festuca Vulpia Desmazeria Poa Cynosurus Mibora Briza Smilax aspera Sternbergia lutea subsp. lutea Crocus boryi Crocus cancellatus subsp. mazziaricus Crocus hadriaticus Crocus sieberi subsp. sublimis Luzula forsteri Festuca jeanpertii subsp.achaica Vulpia ciliata Vulpia muralis Desmazeria rigida Poa cephalonica Poa timoleontis Poa trivialis subsp. sylvicola Cynosurus echinatus Cynosurus elegans Mibora minima Briza humilis Colchicum amabile Melica Melica ciliata Colchicum Colchicum cupanii Bromus intermedius Colchicum kochii Bromus Bromus madritensis Gagea Gagea graeca Gagea peduncularis Brachypodium Bromus squarrosus Brachypodium pinnatum Fritillaria messanensis Dasypyrum Dasypyrum villosum Fritillaria Fritillaria mutabilis Helictotrichon Helictotrichon convolutum Fritillaria thessala Lophochloa Lophochloa cristata Ornithogalum exscapum Aira Aira elegantissima Ornithogalum Ornithogalum comosum Ornithogalum montanum Anthoxanthum Anthoxanthum odoratum Anthoxanthum ovatum Urginea Scilla Urginea maritima Scilla nivalis Phleum Milium Phleum echinatum Milium vernale subsp. montianum Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 50

51 Κεφ. 2 ο Γένος Είδος Γένος Είδος Stipa Stipa bromoides Orchis pauciflora Chrysopogon Chrysopogon gryllus Orchis quadripunctata Biarum Eleocharis Carex Epipactis Cephalanthera Cephalanthera Neottia Dactylorhiza Biarum tenuifolium Eleocharis palustris Carex distachya Carex hallerana Carex humilis Carex illegitima Epipactis helleborine Epipactis microphylla Cephalanthera damasonium Cephalanthera longifolia Cephalanthera rubra Cephalanthera x mayeri Neottia nidus - avis Dactylorhiza saccifera Himantoglossum Serapias Ophrys Orchis x. pseudoanatolica Himantoglossum caprinum* Serapias lingua Serapias vomeracea subsp. vomeracea Ophrys attica Ophrys gottfriediana Ophrys lutea subsp. lutea Ophrys lutea subsp. minor Ophrys mammosa Ophrys oestrifera subsp. oestrifera Ophrys reinholdii Ophrys tenthredinifera (Πηγή: ΦΔ ΕΔ Αίνου) Neotinea Neotinea maculata Orchis Orchis papilionacea Κατάλογος ειδών του Παραρτήματος της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ Το Πανεπιστήμιο Πατρών (2015) αναφέρει ότι «δεν υπάρχει κανένα είδος στην Κεφαλονιά-Ιθάκη από τα συμπεριλαμβανόμενα στα παραρτήματα II & IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ 10». Ο κατάλογος όμως του ΦΔ περιέχει το είδος Himantoglossum caprinum (Bieb.) V. Koch, το οποίο αναφέρεται στο Παράρτημα ΙΙ της ίδιας Οδηγίας. Από τα απαντώμενα είδη, ορισμένα συμπεριλαμβάνονται στα Βιβλία Ερυθρών Δεδομένων, στο ΠΔ 67/81, στον Κόκκινο Κατάλογο της IUCN και, κατά συνέπεια, θεωρούνται ιδιαιτέρως σημαντικά 11. Οι πληροφορίες για τα είδη αυτά προέρχονται από το υποέργο 1: «Πρόγραμμα για την Προστασία και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας» / Δράση: «Υποβοήθηση στην καταγραφή, παρακολούθηση και αειφόρο διαχείριση της χλωρίδας του Εθνικού Δρυμού Αίνου, αλλά και της ευρύτερης περιοχής του Νομού Κεφαλονιάς-Ιθάκης» (Πανεπιστήμιο Πατρών 2015). Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτό, εντός του ΕΔ Αίνου καταγράφηκαν τα εξής οκτώ (8) είδη: Ajuga orientalis subsp. aenesia 10 Το είδος Ruscus aculeatus που καταγραφόταν στο Παράρτημα V της Οδηγίας 92/43, δεν συμπεριλαμβάνεται σε μεταγενέστερη έκδοσή της ή δεν θεωρείται είδος προτεραιότητας. 11 Τα είδη που εντοπίζονται στην περιοχή μελέτης, είτε αναφέρονται στα βιβλία ερυθρών δεδομένων για την ελληνική χλωρίδα (Phitos et al. 1995, Φοίτος κ.ά. 2009) (Campanula garganica Ten. subsp. cephallenica (Feer) Hayek, Saponaria aenesia Heldr., Scutellaria rupestris Boiss. & Heldr. subsp. cephalonica (Rech. f.) Greuter & Burdet και Viola cephalonica Bornm.) είτε αξιολογήθηκαν από την ομάδα μελέτης του monitoring ως ιδιαιτέρως σημαντικά (Ajuga orientalis L. subsp. aenesia (Heldr.) Phitos & Damboldt, Fritillaria mutabilis Kamari, Limonium cephallonicum Artelari και Pinus nigra J.F. Arnold subsp. nigra). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 51

52 Κεφ. 2 ο Campanula garganica subsp. cephallenica Fritillaria mutabilis Paeonia mascula subsp. russi Pinus nigra subsp. nigra Saponaria aenesia Scutellaria rupestris subsp. cephalonica Viola cephalonica Στον παρακάτω πίνακα καταγράφονται τα σημαντικά αυτά είδη που εντοπίζονται στην περιοχή μελέτης, σε συνδυασμό με τα καθεστώτα προστασίας, την κατάσταση διατήρησης, τον ενδημισμό, τα πληθυσμιακά δεδομένα, τους τύπους οικοτόπων και τις απειλές. Στον πίνακα έχει προστεθεί και το Himantoglossum caprinum, ως είδος του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, το οποίο καταγράφηκε από τον Φοίτο (1985), όμως δεν αναφέρεται σε καμμία μεταγενέστερη μελέτη. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 52

53 Κεφ. 2 ο Πίνακας 2-14: Σημαντικά taxa της περιοχής μελέτης α/α 1 2 Επιστημονική ονομασία Ajuga orientalis subsp. aenesia Campanula garganica subsp. cephallenica Κοινή ονομασία Αγιούγκα του Αίνου Καμπανούλα κεφαλληνιακή Π.Δ. 67/80 Σύμβαση Βέρνης 1992 Kαθεστώς προστασίας CITES WCMC 12 Πληθυσμιακά δεδομένα στις θέσεις παρακολούθησης Κατάλογοι 13 Άλλο 14 Ελληνικό Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων Κατάσταση διατήρησης Οριακή για τους περισσότερους υποπληθυσμούς 3 Fritillaria mutabilis Ανεπαρκής 4 Himantoglossum caprinum ΙΙ Παρ/μα ΙΙ Οδ. 92/43/ΕΟ Κ Πίνακας Β' Καν. (ΕΚ) 338/97 Τρωτό (VU) Καλή Ενδημισμός Ενδημικό της Κεφαλονιάς Ενδημικό υποείδος Ιονίων Νήσων (Ζάκυνθος, Κεφαλονιά, Ιθάκη, Λευκάδα) Ελληνικό ενδημικό άτομα, μέση πυκνότητα 0,71 άτομα/m² 646 άτομα, μέση πυκνότητα 1,50 άτομα/m² 759 άτομα (2012), 200 άτομα (2013) 0 άτομα (2014) Τύποι οικοτόπων όπου απαντάται το είδος 951Β 951Β 951Β Απειλές Εργασίες συντήρησης οδών Προσβολές εντόμων, διαπλάτυνση οδών, οικιστικές πιέσεις, αλλαγές βιοτόπων Βόσκηση 12 Απειλούμενα (Κινδυνεύοντα, Τρωτά, Σπάνια ή Απροσδιόριστα) είδη σύμφωνα με το Word Conservation Monitoring Center (WCMC). 13 Είδη που περιλαμβάνονται σε έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω καταλόγους: Ευρωπαϊκός Κόκκινος Κατάλογος των Παγκοσμίως Απειλούμενων Φυτών και Ζώων (1991), Κατάλογος των Απειλούμενων Φυτών του Corine Biotopes, Κατάλογοι των βοτανικών κήπων για τα σπάνια και απειλούμενα φυτά της Ευρώπης (1984), Οδηγία 92/43/EΟΚ Παράρτημα IV ή Παράρτημα V. 14 Υπενδημικά, είδη με περιορισμένη εξάπλωση, άλλα σπάνια είδη. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 53

54 Κεφ. 2 ο α/α Επιστημονική ονομασία Paeonia mascula subsp. russi Pinus nigra subsp. nigra Saponaria aenesia Scutellaria rupestris subsp. cephalonica Κοινή ονομασία Παιώνια Μαύρη πεύκη Σαπωνάρια του Αίνου Κεφαλληνιακή Σκουτελλάρια Π.Δ. 67/80 Σύμβαση Βέρνης 1992 Kαθεστώς προστασίας CITES WCMC 12 Πληθυσμιακά δεδομένα στις θέσεις παρακολούθησης Κατάλογοι 13 Μειωμέν ου ενδιαφέρ οντος (LC) Άλλο 14 Ελληνικό Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων Σχεδόν απειλούμενο (NT) Κινδυνεύον (EN) Κινδυνεύον (EN) Κατάσταση διατήρησης Ενδημισμός Ιόνιο, Αιτωλ/νία, Ν. Ιταλία, Κορσική, Σαρδηνία Ευρείας εξάπλωσης Στενότοπο της Κεφαλονιάς Στενότοπο ΕΔ Αίνου του 160 ανώριμα άτομα μέση πυκνότητα 0,8 άτομα/m² Τύποι οικοτόπων όπου απαντάται το είδος Κυρίως στον 951Β 68 άτομα 951Β 92 άτομα, μέση πυκνότητα 0,46 άτομα/m² άτομα, μέση πυκνότητα 0,96 άτομα/m² 951Β 951Β Απειλές Συλλογή για καλλωπιστική και ανθοκομική χρήση Βόσκηση, πυρκαγιές Χωματουργικές εργασίες συντήρησης, βόσκηση 9 Viola cephalonica Κεφαλληνιακή Βιόλα 1 Βόσκηση, άτομα, Κρισίμως συλλογή από Στενότοπο του μέση κινδυνεύον Καλή 951Β επισκέπτες, ΕΔ Αίνου πυκνότητα (CR) ανθρώπινες 108,8 άτομα/m² παρεμβάσεις (Πηγές: Παν. Πατρών 2015, Καραγιάννη 2010, ΥΠΕΚΑ, ΠΔ 67/1981, Φοίτος κ.ά. 2009) Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 54

55 Κεφ. 2 ο Περιγραφή ενδιαιτημάτων σημαντικών ειδών Ajuga orientalis subsp. aenesia Ο μεγαλύτερος υποπληθυσμός βρίσκεται στη Ζωοδόχο Πηγή (Όρος Αίνος) με 587 ώριμα και 209 ανώριμα άτομα, με αυξητική τάση του αριθμού ατόμων και αρνητική τάση της πυκνότητας. Απαντάται στον υπόροφο του τ.ο. 951Β, ενώ οι περισσότεροι υποπληθυσμοί του βρέθηκαν σε οριακή κατάσταση. Στις υπόλοιπες θέσεις (Ρούδι και ΠΖ) η πυκνότητα καταγράφεται ως συνεχώς και δραματικά μειούμενη με έντονες διακυμάνσεις σε σχέση με τον αριθμό των ώριμων ατόμων (Πανεπιστήμιο Πατρών 2015). Campanula garganica subsp. cephallenica Απαντάται σε μία θέση εντός της περιοχής μελέτης (Όρος Αίνος) σε υψόμετρο μεταξύ μ., σε ασβεστολιθικούς βράχους εντός του τύπου οικοτόπου 951Β και ο υποπληθυσμός της αριθμεί 3-4 άτομα και άλλα διάσπαρτα. Γενικά, παρουσιάζει τάση αύξησης του συνολικού αριθμού των ατόμων της και διακυμάνσεις, όσον αφορά την πυκνότητα. Η κατάστασή της κρίνεται ως καλή (Πανεπιστήμιο Πατρών 2015). Fritillaria mutabilis Απαντάται σε έξι θέσεις στο όρος Αίνος (Μονή Υπεραγίας Θεοτόκου Αγριλίων, Ανατολικές & Νότιο-Ανατολικές πλαγιές του Αίνου, Ρίζα, Πράσινο Πορτόνι και Μονοπάτι Διγαλέτου-Μέγα Σωρού) και σε μία θέση του όρους Ρούδι (κορυφή Γιούπαρι). Στις δειγματοληψίες του έργου παρακολούθησης εντοπίστηκαν διαδοχικά 759 άτομα το 2012, 200 άτομα το 2013, το 2014 κανένα, αφού είχαν βοσκηθεί, ενώ το 2015 εντοπίστηκαν 4 ανθισμένα άτομα. Φύεται στον υπόροφο του τ.ο. 951Β και γενικά η κατάστασή της χαρακτηρίζεται ως καλή (Πανεπιστήμιο Πατρών 2015). Paeonia mascula subsp. russi Το taxon εντοπίζεται σε αρκετές θέσεις εντός του ΕΔ Αίνου (πυρήνες και ΠΖ) με κυριότερη αυτή στο Ρούδι, όπου καταγράφηκαν 160 άτομα, μέσης πυκνότητας 0,8 άτομα/m², ενώ όσον αφορά το μέγεθος και την πυκνότητά του, παρουσίασε διακυμάνσεις. Πάντως, σύμφωνα με τα δεδομένα της παρακολούθησης, εμφανίζεται αυξητική τάση του μεγέθους και τάση μείωσης της πυκνότητάς του (Πανεπιστήμιο Πατρών 2015). Saponaria aenesia Απαντάται σε δυο θέσεις, εντός του Εθνικού Δρυμού και πλησίον της Ι.Μ. Αγίου Γερασίμου, με τον μεγαλύτερο υποπληθυσμό στη θέση Κισσός (92 ώριμα άτομα μέση πυκνότητα 0,46 άτομα/m²). Συνήθως εμφανίζονται πολύ διασκορπισμένα με πολύ έντονη τάση μείωσης τόσο της πυκνότητας όσο και του αριθμού των ατόμων. Προτιμούν τον τ.ο. 951Β, που βρίσκεται σε καλή κατάσταση (Πανεπιστήμιο Πατρών, 2015). Scutellaria rupestris subsp. cephalonica Το taxon εντοπίζεται σε αρκετές θέσεις στον ΕΔ Αίνου (θέσεις Χιονίστρα και ΠΚΑ) και σε πρανή δρόμων. Στις θέσεις παρακολούθησης καταγράφηκαν άτομα (μέση πυκνότητα 0,96 άτομα/m²) με τον μεγαλύτερο υποπληθυσμό στη θέση του παλιού σανατορίου (655 άτομα). Σημειωτέον ότι έχει εξαφανιστεί από γνωστές θέσεις (Αμπελάκι και Χιονίστρα-Φτέρη), εμφανίστηκε όμως σε νέες. Ο πληθυσμός γενικά παρουσιάζει αυξητική τάση, αλλά τόσο αυτός όσο και η πυκνότητά του παρουσιάζουν σημαντικές ετήσιες διακυμάνσεις. Εμφανίζεται στον υπόροφο του τ.ο. 951Β που βρίσκεται σε καλή κατάσταση (Πανεπιστήμιο Πατρών, 2015). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 55

56 Κεφ. 2 ο Viola cephalonica Το είδος εμφανίζεται στις θέσεις Χιονίστρα και Μέγας Σωρός (2176 άτομα/ μέση πυκνότητα 108,8 άτομα/m²) και καταλαμβάνει περιορισμένη έκταση. Στην πρώτη θέση δε, ο υποπληθυσμός εμφανίζει αυξητική τάση (ατόμων και πυκνότητας) και βρίσκεται σε καλή κατάσταση, κυρίως εξαιτίας της περίφραξης που υπάρχει. Στη δεύτερη θέση ο υποπληθυσμός παρουσιάζει διακυμάνσεις τόσο ως προς τα άτομα όσο και προς την πυκνότητά του, και είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Απαντάται στον υπόροφο του 951Β που βρίσκεται σε καλή κατάσταση (Πανεπιστήμιο Πατρών 2015). Pinus nigra subsp. nigra Εμφανίζεται στον πυρήνα του ΕΔ Αίνου (Όρος Αίνος). Το είδος αυτό εντοπίστηκε πρόσφατα στον ΕΔ Αίνου, εντός του τ.ο. 951Β και αριθμεί 68 άτομα συνολικά. Himantoglossum caprinum Το είδος αναφέρεται από τον Φοίτο (1985) στο Όρος Αίνος και στις Αγραπιδιές Βλάστηση και τύποι οικοτόπων της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ Ευρύτερες οικολογικές διαπλάσεις της περιοχής Σύμφωνα με την κατανομή των ζωνών βλάστησης του Ντάφη (1973), η οποία βασίζεται, κυρίως, στο σύστημα του Braun-Blanquet και ακολουθεί βασικά τη διάρθρωση της βλάστησης της ΝΑ Ευρώπης του Horvat (1962) και των Horvat et al. (1974), στην ευρύτερη περιοχή του Αίνου διακρίνονται δύο ζώνες βλάστησης: Α) η ευμεσογειακή και Β) η ορεινή-υποαλπική ζώνη. Α. Ευμεσογειακή ζώνη βλάστησης (Quercetalia ilicis) - Παραλιακή, λοφώδης, υποορεινή περιοχή: Καταλαμβάνει τις παραλιακές και τις γειτονικές προς αυτές ημιορεινές περιοχές σχεδόν ολόκληρης της ηπειρωτικής Ελλάδας, των νησιών του Αιγαίου και του Ιονίου, ενώ διακρίνεται σε δύο υποζώνες, εξαρτώμενες κυρίως από τις κλιματικές συνθήκες, την υποζώνη Oleo-Ceratonion (υποζώνη Ελιάς-Χαρουπιάς) και την υποζώνη Quercion ilicis (υποζώνη Αριάς). Β. Ορεινή υπαλπική ζώνη (Fagetalia) (Ζώνη δασών Οξυάς-Ελάτης και ορεινών μεσογειακών κωνοφόρων): Το κλίμα της ζώνης αυτής είναι ορεινό μεσογειακό και προσομοιάζει αυτό της κεντρικής Ευρώπης όσο το υψόμετρο μεγαλώνει. Εμφανίζεται υψηλότερα από την προηγούμενη ζώνη και διακρίνεται σε δύο υποζώνες με γεωγραφική, κλιματική και χλωριδική διαφοροποίηση. Η πρώτη, Abietion cephalonicae (υποζώνη των μεσογειακών ορεινών Κωνοφόρων), εμφανίζεται στην Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και την Κεφαλονιά και χαρακτηριστικό της είναι η παρουσία της κεφαλληνιακής ελάτης (Abies cephalonica) σε υψόμετρο μ. Η δεύτερη υποζώνη (Fagion sylvaticae) αποτελεί τη συνέχεια προς βορρά της πρώτης, εξαπλώνεται στη Β. Ελλάδα και χαρακτηριστικό της είναι η οξιά (Fagus sylvatica) και η υβριδογενής ελάτη (Abies borisii-regis). Ειδικότερα, η κεφαλληνιακή ελάτη αποτελεί ένα αμιγώς ελληνικό ενδημικό είδος, με σχετικά μικρές απαιτήσεις και σχηματίζει πυκνά δάση μεγάλης οικολογικής, αισθητικής, οικονομικής και προστατευτικής αξίας (Ντάφης 2010). Πρόσφατα επιβεβαιώθηκε και η ύπαρξη ατόμων Μαύρης πεύκης εντός του δάσους της κεφαλληνιακής ελάτης (Efthymiatou Katsouni and Phitos 2011, Ξανθάκης κ.ά. 2014). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 56

57 Κεφ. 2 ο Σύμφωνα με τον Ξανθάκη κ.ά. (2013) και βάσει χαρτογράφησης επί δορυφορικών εικόνων για τα έτη 1990 και 2009, σε αυτό το διάστημα στον πυρήνα του ΕΔ Αίνου τα δάση κωνοφόρων παρουσίασαν αύξηση κατά 3,5%, οι θαμνώνες μείωση κατά 27,3%, οι βοσκότοποι αύξηση κατά 1,4% και τα άγονα αύξηση κατά 21,5%. Στην περιφερειακή ζώνη το δάσος κωνοφόρων παρουσίασε μεγάλη μείωση (-58%), οι θαμνώνες μειώθηκαν ελάχιστα (0,3%), οι βοσκότοποι αυξήθηκαν ραγδαία (+80%), ενώ μεγάλη μείωση παρουσίασαν οι γεωργικές καλλιέργειες κατά 57% και τα άγονα κατά 76% περίπου (Πίνακας 2-15). Η αύξηση αυτή των βοσκοτόπων έναντι των κωνοφόρων δασών οφείλεται, κατά τους συντάκτες, στις πυρκαγιές, την εγκατάλειψη της γεωργικής γης και την υπερβόσκηση. Πίνακας 2-15: Μεταβολή τύπων βλάστησης στην περιοχή μελέτης κατά την εικοσαετία Τύπος κάλυψης γης Δάσος κωνοφόρων Πυρήνας - Περίφραξη Περιφερειακή Ζώνη Σύνολο (στρ.) Μεταβολή Στον πυρήνα Στην Περ. ζώνη Επί συνόλο υ ΕΔΑ , , , , , ,19 3,5% -57,7% -7,1% Θαμνώνες 4.093, , , , , ,72-27,2% -0,3% -2,9% Βοσκότοπος 128,64 130, , , , ,92 1,4% 80,3% 78,1% Γεωργικές καλλιέργειες 364,99 155,99 364,99 155,99 0,0% -57,3% -57,3% Άγονα 1.261, ,46 440,44 107, , ,34 21,5% -75,5% -3,6% Σύνολο (στρ.) , , , , , ,16 (Πηγή: Ξανθάκης κ.ά μετά από επεξεργασία του αναδόχου) Βάσει της ίδιας δημοσίευσης, στην περιοχή απαντώνται οι παρακάτω τύποι βλάστησης: Πίνακας 2-16: Τύποι βλάστησης στην περιοχή μελέτης Τύπος βλάστησης Πυρήνας- Περίφραξη % του πυρήνα Περιφερειακή Ζώνη % της ΠΖ Σύνολο % επί του ΕΔΑ Δάσος Ελάτης ,33 82,6% 2.133,82 4,3% ,15 33,7% Ελάτη & Μακκί 66,55 0,2% 0,0% 66,55 0,1% Ελάτη & Κράταιγος 237,26 0,8% 0,0% 237,26 0,3% Ελάτη & Οστρυά 0,12 0,0% 2,24 0,0% 2,36 0,0% Ελάτη & Πουρνάρι 459,19 1,6% 0,0% 459,19 0,6% Ελάτη & Πεύκη 17,29 0,1% 0,96 0,0% 18,25 0,0% Garrigues 543,26 1,8% ,51 28,2% ,77 18,3% Μακκία βλάστηση 2.327,77 7,9% ,67 60,6% ,44 40,8% Πρινώνες 0,0% 2.744,39 5,6% 2.744,39 3,5% Φρύγανα 0,0% 133,13 0,3% 133,13 0,2% Πτεριάδες 0,0% 69,66 0,1% 69,66 0,1% Λιβάδια 1,07 0,0% 236,94 0,5% 238,01 0,3% Κτήρια 10,59 0,0% 37,29 0,1% 47,88 0,1% Βραχώδη πρανή 1.465,08 5,0% 0,0% 1.465,08 1,9% Γεωργικές εκτάσεις 0 0,0% 131,04 0,3% 131,04 0,2% Σύνολο (στρ.) ,51 100% ,65 100% ,16 100% (Πηγή: Ξανθάκης κ.ά μετά από επεξεργασία του αναδόχου) Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 57

58 Κεφ. 2 ο Στον πυρήνα τη μεγαλύτερη έκταση καταλαμβάνει το δάσος ελάτης (83%), ενώ στην περιφερειακή ζώνη η αναλογία του σε σχέση με τους υπόλοιπους τύπους είναι σημαντικά μικρότερη (4%). Στην περιφερειακή ζώνη δε, το μεγαλύτερο ποσοστό εκτάσεων καταλαμβάνει η μακκία βλάστηση (61%) και έπονται τα Garrigues Ανατολικής Μεσογείου (28%). Συνολικά στην περιοχή μελέτης, επικρατεί η μακκία βλάστηση (41%), ακολουθεί το δάσος ελάτης (34%) και τα Garrigues (18%). Για τις ανάγκες εκτίμησης του βαθμού εδαφοκάλυψης, ο ανάδοχος προχώρησε εκ νέου σε φωτοερμηνεία επί δορυφορικής εικόνας του 2009, η οποία έδωσε τα αποτελέσματα του ακόλουθου πίνακα: Πίνακας 2-17: Βαθμός εδαφοκάλυψης και τύπος βλάστησης στην περιοχή μελέτης (εντός της περίφραξης) Βαθμός εδαφοκάλυψης Βαθμός εδαφοκάλυψης (%) Σύνολο Τύπος βλάστησης (στρ.) ΠΥΡΗΝΑΣ ΑΙΝΟΥ 1.397,82 537,56 763, , , ,87 112, ,11 Βραχώδη 925,76 925,76 Ελάτη 8,70 537,56 760,78 946, , ,43 112, ,99 Ελάτη / Μαύρη πεύκη 42,43 42,43 Ελάτη/Θαμνώνες αειφ. πλατ. 2,85 25,11 27,96 Θαμνώνες αειφ. πλατυφύλλων 45,25 9,34 54,60 Χορτολιβαδικά 463,36 463,36 ΠΥΡΗΝΑΣ ΡΟΥΔΙΟΥ 78,98 8,78 72,82 194,89 301, , ,24 Ελάτη 8,78 30,04 3,03 82, , ,71 Ελάτη/Θαμνώνες αειφ. πλατ. 137,75 123,37 261,12 Θαμνώνες αειφ. πλατ./ Ελάτη 7,95 92,76 100,71 Θαμνώνες αειφ. πλατυφύλλων 42,79 183,91 82, , ,72 Χορτολιβαδικά 78,98 78,98 ΠΥΡΗΝΑΣ ΡΟΥΔΙΟΥ (ΕΠΕΚΤΑΣΗ) 3,47 1,57 64,22 69,25 Ελάτη 3,47 1,57 64,22 69,25 Σύνολο 1.476,80 546,35 836, , , ,90 112, ,59 Σύμφωνα με τον πίνακα, λοιπόν, εντός του πυρήνα του Αίνου, το 64% της έκτασης που καταλαμβάνει η ελάτη, έχει δασοκάλυψη %, ενώ το 18% περίπου έχει δασοκάλυψη 60-80%. Αντίστοιχα, στον πυρήνα του Ρουδίου, η ελάτη και οι θαμνώνες αειφύλλων πλατυφύλλων που καταλαμβάνουν έκαστος τύπος από 38% της έκτασης, έχουν και αυτά υψηλό βαθμό εδαφοκάλυψης (80-100%). Συγκεντρωτικά και στους δύο πυρήνες, ανεξαρτήτως τύπου βλάστησης, στο 84% της συνολικής τους έκτασης διαπιστώνεται μέτριος έως υψηλός βαθμός εδαφοκάλυψης (60-100%). Τύποι οικοτόπων Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία του έργου «Υποβοήθηση στην αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των Τύπων Οικοτόπων του Εθνικού Δρυμού Αίνου» (11/2015) οι τύποι οικοτόπων που απαντώνται στην περιοχή μελέτης είναι οι εξής: Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 58

59 Κεφ. 2 ο Πίνακας 2-18: Απαντώμενοι τύποι οικοτόπων στην περιοχή μελέτης Κωδικός τ.ο. Παρ. Ι 92/43/ΕΟΚ Όρος Αίνος % επί του ΕΔΑ % επί του πυρήνα Όρος Ρούδι % επί του ΕΔΑ % επί του πυρήνα Σύνολο πυρήνα % επί του πυρήνα % του ΕΔΑ Περιφ. Ζώνη % επί του ΕΔΑ % της ΠΖ ΣΥΝΟΛΟ % του ΕΔΑ ,01 0% 0% 0% 0% 0,01 0% 0% 14,38 0% 0% 14,39 0% % 0% 0,87 0% 0% 0,87 0% 0% 3,33 0% 0% 4,20 0% ,60 1% 2% 104,56 1% 4% 155,16 5% 2% 2.798,56 36% 56% 2.953,72 38% ,21 1% 2% 0% 0% 46,21 2% 1% 9,20 0% 0% 55,41 1% ,78 1% 2% 0% 0% 57,78 2% 1% 0% 0% 57,78 1% ,14 0% 0% 0% 0% 0,14 0% 0% 0% 0% 0,14 0% ,98 0% 1% 153,43 2% 5% 188,41 7% 2% 1.098,11 14% 22% 1.286,52 16% 934Α 0,59 0% 0% 92,49 1% 3% 93,08 3% 1% 714,50 9% 14% 807,58 10% 951Β 2.075,57 26% 73% 227,30 3% 8% 2302,86 81% 29% 382,92 5% 8% 2.685,78 34% ΣΥΝΟΛΟ 2.265,88 29% 80% 578,65 7% 20% 2843,64 100% 36% 5.020,98 64% 100% 7.865,51 100% 1020: Γεωργικές εκτάσεις 5150: Χέρσες εκτάσεις με φτέρη (πτεριάδες) 5210: Δενδροειδή matorrals με Juniperus spp : Garrigues της Ανατολικής Μεσογείου : Λιθώνες Βαλκανικής χερσονήσου 8216: Χασμοφυτική βλάστηση βραχωδών πρανών 8310: Σπήλαια των οποίων δεν γίνεται τουριστική εκμετάλλευση 9340: Δάση με Quercus ilex 934Α: Ελληνικά δάση Πρίνου 951Β: Δάση Ελληνικής ελάτης (Abies cephalonica) (Πηγή: ΤΕΧΝΟΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ 2015, μετά από επεξεργασία του αναδόχου) 15 Θεωρείται υποβαθμισμένη μορφή του 951Β. 16 Ο συγκεκριμένος ΤΟ έχει τη μεγαλύτερη κάλυψη στον ΕΔ (38%) και δεν περιλαμβάνεται στο Παρ.Ι, ενώ υπάρχουν και φρυγανικοί ΤΟ που δεν έχουν χαρτογραφηθεί καθόλου, ενώ εμφανίζονται στο Ιόνιο ( ). Στον ΕΔ έχουμε εκτεταμένες χορτολιβαδικές/φρυγανικές εκτάσεις που δεν φαίνονται στον Πίνακα. Ο 5340 είναι ελληνικός ΤΟ στην κατηγορία Θερμο-μεσογειακοί και προ-στεπικοί θαμνώνες". Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 59

60 Κεφ. 2 ο Από τους απαντώμενους τύπους οικοτόπων κανένας δεν θεωρείται οικότοπος προτεραιότητας κατά την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ. Παρατηρείται ότι τη μεγαλύτερη έκταση στην περιοχή μελέτης καταλαμβάνει ο τύπος οικοτόπου 5340 (Garrigues της Ανατολικής Μεσογείου) και απαντάται κυρίως στην περιφερειακή ζώνη και έπεται ο τ.ο. 951Β (Δάσος Abies cephalonica). Τη μικρότερη έκταση καταλαμβάνει ο τ.ο (Σπήλαια). Παρακάτω απεικονίζεται η κατά χώρο διάρθρωση των τύπων οικοτόπων στην περιοχή μελέτης. Εικόνα 2-9: Κατανομή τύπων οικοτόπων στην περιοχή μελέτης Απειλές Οι σοβαρότερες απειλές που αναφέρεται ότι αντιμετωπίζουν οι οικότοποι της περιοχής είναι οι εξής: Πίνακας 2-19: Κυριότερες απειλές ανά τύπο οικοτόπου στην περιοχή μελέτης Τύπος οικοτόπου Απειλή 5340 Υπερβόσκηση 8140 Αποσταθεροποίηση σαρών (από διασπάσεις, μετατοπίσεις, συμπιέσεις, διάβρωση κ.ά.) 8216 Βόσκηση 9340 Λαθροϋλοτομία, υπερβόσκηση, πυρκαγιά 951Β Υπερβόσκηση, προσβολές εντόμων, μεγάλες περίοδοι ξηρασίας, φτωχές εδαφικές συνθήκες (Πηγή: ΤΕΧΝΟΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ 2015) Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 60

61 Κεφ. 2 ο Δομή και σύνθεση των τύπων οικοτόπων Σύμφωνα με τα δεδομένα του έργου «Εποπτεία και αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των ακόλουθων τύπων οικοτόπων στην προστατευόμενη περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου μέσω του σχεδιασμού και της εφαρμογής ενός προγράμματος παρακολούθησης με εργασία πεδίου - Υποβοήθηση στην αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των Τύπων Οικοτόπων του Εθνικού Δρυμού Αίνου», η δομή και σύνθεση των οικοτόπων της περιοχής μελέτης έχουν ως εξής: 5150: Χέρσες εκτάσεις με φτέρη (πτεριάδες) Πρόκειται για χέρσες εκτάσεις προερχόμενες από υποβάθμιση φυλλοβόλων και κωνοφόρων δασών, στις οποίες κυριαρχεί η φτέρη (Pteridium aquilinum). Στο συγκεκριμένο έργο δεν εντάχθηκε στους ήδη υπάρχοντες αναγνωρισμένους τ.ο., παρά παρουσιάστηκε μόνον χαρτογραφικά. 5210: Δενδροειδή matorrals με Juniperus spp. Στα χαμηλότερα υψόμετρα εμφανίζονται σκληρόφυλλα μεσογειακά είδη (Quercus coccifera, Arbutus andrachne, Phillyrea latifolia κ.ά.), ενώ στις εκτάσεις που παρουσιάζονται περισσότερο υποβαθμισμένες απαντώνται φρύγανα (Phlomis fruticosa, Euphorbia rigida), αλλά και πολλά ποώδη. Σε υψόμετρα μ. κυριαρχεί ο Crataegus monogyna, ενώ όσο το υψόμετρο αυξάνεται, στη σύνθεση συμμετέχει και η Abies cephalonica. Το ύψος των θάμνων φτάνει μέχρι τα 2 μ. περίπου. Η ομάδα μελέτης του ανωτέρω έργου ενέταξε τον τ.ο στον 951Β ως υποβαθμισμένη μορφή του τελευταίου (για αυτό και δεν παρουσιάζεται στον πίνακα). 5340: Garrigues της Ανατολικής Μεσογείου Όσον αφορά τη δομή, ο οικότοπος αυτός αποτελείται κυρίως από ποώδη είδη πυκνότητας 20-30% περίπου. Σε περιοχές έντονης βόσκησης, ορισμένα ξυλώδη είδη απαντώνται στον όροφο των ποών, ενώ θαμνώδη είδη δεν απαντώνται πάντοτε. Οι σχηματισμοί που απαντώνται συχνότερα είναι οι σκληρόφυλλοι με κυρίαρχα συνήθως το Quercus coccifera, την Pistacia lentiscus ή άλλους θερμομεσογειακούς θάμνους. Η χλωριδική σύνθεση θεωρείται πλούσια, με εμφάνιση ειδών όπως τα παρακάτω: Festuca jeanpertii subsp. achaica, Avena barbata, Galium sp., Daucus carota, Tordylium officinale, Aira elegantissima, Anthemis arvensis subsp. incrassata, Crepis fraasii, Crepis hellenica, Dactylis glomerata, Dasypyrum villosum, Sedum eriocarpum subsp. delicum, Teucrium capitatum, Trifolium campestre, Anisantha diandra, Anthemis chia, Astragalus angustifolius, Bromus hordeaceus subsp. molliformis, Bupleurum glumaceum, Campanula drabifolia, Campanula spatulata, Catapodium rigidum, Cerastium brachypetalum, Crepis rubra, Euphorbia rigida, Knautia integrifolia, Lagurus ovatus, Malcolmia maritima, Micromeria juliana, Nigella damascena, Papaver apulum, Petrorhagia prolifera, Poa bulbosa, Trifolium stellatum, Trigonella balansae, Vicia cracca Vulpia ciliata (ΙΙ), Anthyllis vulneraria subsp. rubriflora. Επιπρόσθετα, τα παρακάτω είδη εμφανίζονταν σποραδικά: Alyssum simplex, Anisantha rubens, Arabis verna, Carlina graeca, Centaurea subciliaris, Clinopodium alpinum, Convolvulus elegantissimus, Crepis foetida, Cuscuta epithymum, Cynosurus echinatus, Geranium molle, Geranium robertianum, Lagoecia cuminoides, Linum trigynum, Lolium temulentum, Melica ciliata, Nigella damascena, Scandix australis, herardia arvensis, Silana conica, Silene italica, Torilis arvensis, Trifolium scabrum, Tuberaria guttata. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 61

62 Κεφ. 2 ο Ο βαθμός διατήρησης του τ.ο στο σύνολο της ΕΖΔ έχει χαρακτηριστεί ως μέτριος ή μειωμένος (C). 8140: Λιθώνες Βαλκανικής χερσονήσου Πρόκειται για οικότοπο με εξαιρετικά περιορισμένη παρουσία ειδών και κατ επέκταση μικρή φυτοκάλυψη. Τα είδη που απαντώνται είναι: Minuartia mediterranea, Brachypodium retusum, Cerastium candidissimum, Origanum vulgare ssp. hirtum, αλλά και ετήσια: Cerastium brachypetalum, Convolvulus elegantissimus, Trigonella balansae, Vicia lathyroides, Veronica arvensis, Myosotis ramosissima ssp. ramosissima, Valantia muralis, Rumex bucephalophorus, Sherardia arvensis κ.ά. Τόσο η δομή όσο και η χλωριδική σύνθεση του τ.ο θεωρούνται ικανοποιητικές και ο βαθμός διατήρησής του στο σύνολο της ΕΖΔ έχει χαρακτηριστεί ως καλός (Β). 8216: Ασβεστολιθικά βραχώδη πρανή με χασμοφυτική βλάστηση Εξαιτίας της υπερβόσκησης, η δομή του οικοτόπου παρουσιάζεται υποβαθμισμένη, με συνεπακόλουθο την περιορισμένη πληρότητα ειδών και κάλυψη 5% περίπου. Σε αυτόν τον τ.ο. απαντάται το στενότοπο ενδημικό Viola cephalonica, καθώς και άλλα ενδημικά taxa, τα οποία αποτελούν τα είδη προσδιορισμού του οικοτόπου αυτού. Στη χλωριδική σύνθεσή του συμμετέχουν είδη όπως τα Clinopodium alpinum, Minuartia mediterranea, Geocaryum peloponesiacum, Saxifraga tridactylites, Viola cephalonica κ.ά. Ο βαθμός διατήρησης του τ.ο στο σύνολο της ΕΖΔ έχει χαρακτηριστεί ως μέτριος ή μειωμένος (C). 8310: Σπήλαια των οποίων δεν γίνεται τουριστική εκμετάλλευση Πρόκειται για τ.ο. στις περισσότερες των περιπτώσεων υπόγειο (με υδάτινες επιφάνειες και ρέματα), με βρύα και λειχήνες στην είσοδο των σπηλαίων. Περισσότερα στοιχεία δεν είναι διαθέσιμα, καθώς δεν έχουν γίνει δειγματοληψίες ή αποτύπωση βλάστησης. Ο βαθμός διατήρησης του τ.ο στο σύνολο της ΕΖΔ έχει χαρακτηριστεί ως άριστος (Α). 9340: Δάση με Quercus ilex Σχετικά με τη δομή του τ.ο., ο θαμνώδης όροφος αρκετά συχνά εμφανίζεται ως πυκνός, με σχετικά υψηλούς θαμνώνες (1,5 5 μ.), ενώ ο ποώδης υπόροφος σχεδόν απουσιάζει. Στη σύνθεση κυριαρχεί η Quercus ilex, ενώ εμφανίζονται επίσης τα Quercus coccifera, Arbutus unedo, Pistacia lentiscus, Erica arborea, Pistacia terebinthus, Arbutus andrachne, Phillyrea latifolia κ.ά. Στον ποώδη όροφο απαντώνται σκιόφυτα και υγρόφιλα είδη (Clinopodium vulgare, Crepis fraasii, Lonicera sp., Teucrium flavum subsp. hellenicum, Aristolochia lutea, Cerastium illyricum, Clematis vitalba, Crucianella latifolia, Dorycnium hirsutum, Galium sp., Gastridium ventricosum, Geranium robertianum, Leontodon graecus, Paeonia mascula subsp. russoi, Clinopodium vulgare, Sanguisorba verrucosa, Stachys cretica subsp. cretica, Thymus sp., Torilis nodosa, Vulpia ciliate). Ο βαθμός διατήρησης του τ.ο στο σύνολο της ΕΖΔ έχει χαρακτηριστεί ως καλός (Β). 934Α: Ελληνικά δάση Πρίνου Αφορά δενδρώδεις σχηματισμούς (2-6 μ.) με κυρίαρχο είδος το πουρνάρι (Q. coccifera) και δευτερεύοντα τα Phillyrea latifolia, Smilax aspera, Rubia peregrina, Asparagus Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 62

63 Κεφ. 2 ο aphyllus. Ο ποώδης όροφος χαρακτηρίζεται ως φτωχός, με είδη όπως τα Scaligeria napiformis, Clinopodium vulgare, Cynosurus echinatus, Anisantha diandra, Anthemis chia, Anthoxanthum odoratum, Aristolochia lutea, Briza maxima, Centaurea subciliaris, Cerastium brachypetalum, Cistus creticus subsp. creticus, Crepis fraasii, Crucianella latifolia, Dorycnium hirsutum, Drimia maritima, Galium sp., Hypericum perforatum, Lagurus ovatus, Lonicera caprifolium, Malcolmia maritima, Origanum vulgare subsp. hirtum, Poa bulbosa, Rubia peregrina, Silene italica, Teucrium flavum subsp. hellenicum, Torilis arvensis, Torilis nodosa, Trifolium campestre, Trifolium grandiflorum, Trifolium scabrum, Trifolium stellatum, Micromeria juliana, Anthemis chia, Crepis hellenica. Ο βαθμός διατήρησης του τ.ο. 934Α στο σύνολο της ΕΖΔ έχει χαρακτηριστεί ως καλός (Β). 951Β: Δάση Ελληνικής ελάτης (Abies cephalonica) Στον οικότοπο κυριαρχεί η Abies cephalonica με κάλυψη 15-95% και ύψος, όχι σπάνια, μεγαλύτερο των 20 μ., ενώ δεν απουσιάζει και ο θαμνώδης όροφος. Ως προς τη χλωριδική του σύνθεση, τα είδη που συμμετέχουν είναι τα εξής: Abies cephalonica, Scilla nivalis, Cyclamen hederifolium, Anemone blanda, Corydalis densiflora, Saxifraga rotundifolia subsp. chrysosplenifolia, Paeonia mascula subsp. russoi, Cephalanthera rubra, Luzula forsteri, Cardamine graeca, Viola alba, Lonicera xylosteum, Clinopodium vulgare, Brachypodium pinnatum κ.ά. Στον όροφο των θάμνων υπάρχουν είδη όπως τα Quercus coccifera, Phillyrea latifolia, Juniperus oxycedrus, Crataegus monogyna, Colutea arborescens, Hippocrepis emerus subsp. emeroides, Juniperus communis subsp. communis, Spartium junceum κ.ά. Ο βαθμός διατήρησης του τ.ο. 951Β στο σύνολο της ΕΖΔ έχει χαρακτηριστεί ως άριστος (Α) Πανίδα Τα όσα αναφέρονται σε αυτή την υποενότητα αποτελούν αποτελέσματα των έργων «Υποβοήθηση στην καταγραφή, παρακολούθηση και αειφόρο διαχείριση της πανίδας του Εθνικού Δρυμού Αίνου, αλλά και της ευρύτερης περιοχής του Νομού Κεφαλονιάς-Ιθάκης ΦΑΣΗ Δ» (Παν. Θεσσαλίας 2015) και «Υποβοήθηση στην αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης συγκεκριμένων ειδών ορνιθοπανίδας εντός της ΖΕΠ του Φορέα, κατ εφαρμογήν της κοινοτικής οδηγίας 79/409 ΦΑΣΗ Δ (ΤΕΧΝΟΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ 2015)» 17. Κατάλογος των ειδών πανίδας της περιοχής μελέτης Στους ακόλουθους πίνακες καταγράφονται τα είδη της πανίδας της περιοχής μελέτης, σύμφωνα με το Διαχειριστικό Σχέδιο (1996), την ΕΠΜ (2002), την Ευθυμιάτου-Κατσούνη (2006) και τα πρόσφατα προγράμματα παρακολούθησης (Παν. Πατρών 2015 & ΤΕΧΝΟΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ 2015). 17 1ο Υποέργο με τίτλο Πρόγραμμα για την Προστασία και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας (1ος Άξονας Δράσεων: Καταγραφή και παρακολούθηση της βιοποικιλότητας της προστατευόμενης περιοχήςανάπτυξη καινοτόμων δράσεων) της ενταγμένης Πράξης Προστασία και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας του Εθνικού Δρυμού Αίνου στο Ε.Π. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (Άξονας Προτεραιότητας 9 Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας ). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 63

64 Κεφ. 2 ο Πίνακας 2-20: Κατάλογος ειδών πανίδας της περιοχής μελέτης Επιστημονική α/α ονομασία ΑΜΦΙΒΙΑ Κοινή ονομασία 1 Bufo bufo Χωματόφρυνος ΕΡΠΕΤΑ 1 Ablepharus kitaibelii Αβλέφαρος Algyroides Σαύρα της Ρούμελης 2 nigropunctatus (ενδημικό υποείδος) kephallithacius 3 Algyroides moreoticus Σαύρα του Μοριά 4 Coluber gemonensis Δεντρογαλιά 5 Elaphe (Zamenis) situla Σπιτόφιδο 6 Eurotestudo hermanni Μεσογειακή Χελώνα 7 Lacerta trilineata Τρανόσαυρα 8 Podarcis erhardii Σκορδανίτσα 9 Podarcis taurica ionica Βαλκανόσαυρα 10 Telescopus fallax Αγιόφιδο 11 Testudo graeca Ελληνική χελώνα 12 Vipera ammodytes Κοινή οχιά ΧΕΙΡΟΠΤΕΡΑ 1 Eptesicus serotinus Τρανονυχτερίδα 2 Hypsugo savii Βουνονυχτερίδα 3 Miniopterus schreibersii Πτερυγονυχτερίδα 4 Myotis aurascens Στεπομυωτίδα 5 Myotis blythii Μικρομυωτίδα 6 Myotis myotis Τρανομυωτίδα 7 Nyctalus leisleri Μικρός νυχτοβάτης 8 Nyctalus noctula Νυκτοβάτης 9 Pipistrellus kuhlii Λευκονυχτερίδα 10 Pipistrellus nathusii Νυχτερίδα του Nathusius 11 Pipistrellus pipistrellus Πιπιστρέλλος 12 Pipistrellus pygmaeus Μικρονυχτερίδα 13 Rhinolophus blasii Ρινόλοφος του Blasius 14 Rhinolophus euryale Μεσορινόλοφος 15 Rhinolophus ferrumequinum Τρανορινόλοφος 16 Rhinolophus hipposideros Μικρορινόλοφος 17 Tadarida teniotis Νυχτονόμος ΜΙΚΡΑ & ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ 1 Apodemus mystacinus epimelas Βραχοποντικός 2 Apodemus sp.* Δασοποντικός 3 Canis aureus Τσακάλι 4 Crocidura leucodon Χωραφομυγαλή α/α Επιστημονική ονομασία Κοινή ονομασία 5 Crocidura suaveolens Κηπομυγαλίδα 6 Erinaceus concolor Σκαντζόχοιρος 7 Glis glis pindicus Πουρναρονυφίτσα 8 Lepus europaeus Λαγός 9 Martes foina Πετροκούναβο 10 Meles meles Ασβός 11 Mus domesticus Σταχτοποντικός 12 Mustela nivalis Νυφίτσα 13 Talpa caeca Τυφλοπόντικας 14 Vulpes vulpes Αλεπού ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ 1 Accipiter gentilis gentilis Διπλοσάινο 2 Accipiter nisus nisus Ξεφτέρι 3 Acrocephalus scirpaceus Καλαμοποταμίδα 4 Alectoris graeca graeca Πετροπέρδικα 5 Anthus campestris Ωχροκελάδα 6 Anthus spinoletta Νεροκελάδα 7 Anthus trivialis Δενδροκελάδα 8 Apus (Tachymarptis) melba Βουνοσταχτάρα 9 Apus apus (Κοινή) Σταχτάρα 10 Aquila chrysaetos Χρυσαετός 11 Aquila clanga Στικταετός 12 Athene noctua Κουκουβάγια 13 Bubo bubo (Κοινός) Μπούφος 14 Buteo buteo (Κοινή) Γερακίνα 15 Buteo rufinus Αετογερακίνα 16 Calandrella brachydactyla Μικρογαλιάντρα 17 Caprimulgus europaeus (Ευρωπαϊκό) Γιδοβύζι 18 Carduelis cannabina Φανέτο 19 Carduelis carduelis Καρδερίνα 20 Carduelis chloris Φλώρος 21 Carduelis spinus Λούγαρο 22 Certhia brachydactyla Καµποδενδροβάτης 23 Cettia cetti Ψευταηδόνι 24 Circaetus gallicus Φιδαετός 25 Circus aeruginosus Καλαμόκιρκος 26 Circus cyaneus Βαλτόκιρκος 27 Circus macrourus Στεπόκιρκος 28 Circus pygargus Λιβαδόκιρκος 29 Cisticola juncidis Κιστικόλη Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 64

65 Κεφ. 2 ο α/α Επιστημονική ονομασία Κοινή ονομασία 30 Coccothraustes coccothraustes Κοκκοθραύστης 31 Columba palumbus palumbus Φάσα 32 Corvus corax Κόρακας 33 Corvus corone cornix Κουρούνα 34 Corvus monedula Κάργια 35 Delichon urbica Λευκοχελίδονο 36 Emberiza caesia Φρυγανοτσίχλονο 37 Emberiza cia Βουνοτσίχλονο 38 Emberiza cirlus Σιρλοτσίχλονο 39 Emberiza hortulana Βλάχος 40 Erithacus rubecula Κοκκινολαίμης 41 Falco biarmicus Χρυσογέρακο 42 Falco eleonorae Μαυροπετρίτης 43 Falco peregrinus brookei Πετρίτης 44 Falco tinninculus Βραχοκιρκίνεζο 45 Falco vespertinus Μαυροκιρκίνεζο 46 Ficedula albicollis Κρικομυγοχάφτης 47 Ficedula semitorquata Δρυομυγοχάφτης 48 Fringilla coelebs Σπίνος 49 Garrulus glandarius Κίσσα 50 Hippolais olivetorum Λιοστριτσίδα 51 Hippolais pallida Ωχροστριτσίδα 52 Hirundo (Cecropis) daurica Δενδροχελίδονο 53 Hirundo rustica Χελιδόνι 54 Lanius collurio Αετομάχος 55 Lanius minor Γαϊδoυροκεφαλάς 56 Lanius senator Κοκκινοκεφαλάς 57 Lullula arborea Δεντροσταρήθρα 58 Merops apiaster (Ευρωπαϊκός) Μελισσοφάγος 59 Miliaria (Emberiza) calandra Τσιφτάς 60 Monticola solitarius Γαλαζοκότσυφας 61 Motacilla flava Κιτρινοσουσουράδα 62 Muscicapa striata Μυγοχάφτης 63 Oenanthe hispanica Ασπροκώλα 64 Oenanthe oenanthe Σταχτοπετροκλής 65 Oriolus oriolus Συκοφάγος 66 Otus scops Γκιώνης α/α Επιστημονική ονομασία Κοινή ονομασία 67 Pandion haliaetus Ψαραετός 68 Parus (Cyanistes) caeruleus Γαλαζοπαπαδίτσα 69 Parus ater Ελατοπαπαδίτσα 70 Parus major Καλόγερος 71 Passer hispaniolensis Χωραφοσπουργίτης 72 Pernis apivorus (Ευρωπαϊκός) Σφηκιάρης 73 Phoenicurus ochruros Καρβουνιάρης 74 Phoenicurus phoenicurus Κοκκινούρης 75 Phylloscopus collybita Δενδροφυλλοσκόπος 76 Regulus ignicapillus Πυρροβασιλίσκος 77 Regulus regulus Χρυσοβασιλίσκος 78 Riparia riparia Οχθοχελίδονο 79 Saxicola torquatus rubicola Μαυρολαίμης 80 Scolopax rusticola Μπεκάτσα 81 Streptopelia turtur (Ευρωπαϊκό) Τρυγόνι 82 Sylvia atricapilla Μαυροσκούφης 83 Sylvia cantillans Κοκκινοτσιροβάκος 84 Sylvia communis Θαμνοτσιροβάκος 85 Sylvia melanocephala Μαυροτσιροβάκος 86 Troglodytes troglodytes Τρυποφράχτης 87 Turdus merula Κότσυφας 88 Turdus philomelos Τσίχλα 89 Turdus viscivorus Τσαρτσάρα 90 Upupa epops (Κοινό) Σαΐνι 80 Scolopax rusticola Μπεκάτσα 81 Streptopelia turtur (Ευρωπαϊκό) Τρυγόνι 82 Sylvia atricapilla Μαυροσκούφης 83 Sylvia cantillans Κοκκινοτσιροβάκος 84 Sylvia communis Θαμνοτσιροβάκος 85 Sylvia melanocephala Μαυροτσιροβάκος 86 Troglodytes troglodytes Τρυποφράχτης 87 Turdus merula Κότσυφας 88 Turdus philomelos Τσίχλα 89 Turdus viscivorus Τσαρτσάρα 90 Upupa epops (Κοινό) Σαΐνι (Πηγή: Διαχειριστικό Σχέδιο 1996, ΕΠΜ 2002, Ευθυμιάτου-Κατσούνη 2006) Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 65

66 Κεφ. 2 ο Όσον αφορά τα αμφίβια, ένα μόνον είδος έχει καταγραφεί, ο Χωματόφρυνος (Bufo bufo). Επιπροσθέτως, έχουν καταγραφεί 12 είδη ερπετών, 17 είδη χειροπτέρων (νυχτερίδων), καθώς και 14 είδη μικρών και μεγαλύτερων θηλαστικών. Βάσει των στοιχείων του έργου «Υποβοήθηση στην αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης συγκεκριμένων ειδών ορνιθοπανίδας εντός της ΖΕΠ του Φορέα, κατ εφαρμογήν της κοινοτικής οδηγίας 79/409 ΦΑΣΗ Δ (12/2015)», στην περιοχή έχουν αναφερθεί 90 είδη πτηνών. Αναφορικά με τα ημιάγρια άλογα που ενδημούν στην περιοχή, τα τελευταία στοιχεία (καλοκαίρι - φθινόπωρο 2015) υποδηλώνουν την παρουσία 6 ομάδων αλόγων, με πληθυσμό ατόμων. Τα άλογα εντοπίζονται κυρίως στην ΝΑ περιοχή της περιφερειακής ζώνης του ΕΔ, κοντά στα χωριά Αργίνιο, Κολαΐτης, Πάστρα, Κρεμμύδι και Μαρκόπουλο (Εικόνα 2-10). Εικόνα 2-10: Θέσεις παρουσίας ημιάγριων αλόγων στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου Κατάλογος σημαντικών ειδών Η σημαντικότητα των ειδών αντικατοπτρίζεται στο καθεστώς προστασίας που τα διέπει. Στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακας 2-21) καταγράφονται τα είδη και το αντίστοιχο καθεστώς προστασίας σύμφωνα με την Ελληνική, Κοινοτική και Διεθνή νομοθεσία ή συμβάσεις, συνθήκες κ.λπ. τις οποίες έχει συνυπογράψει η χώρα μας. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 66

67 Κεφ. 2 ο Πίνακας 2-21: Καθεστώς προστασίας καταγεγραμμένων ειδών πανίδας της περιοχής μελέτης Καθεστώς προστασίας α/α Επιστημονική ονομασία Κοινή ονομασία Ενδημισμός Παρ/μα Οδ. 92/43/ΕΟΚ Παρ/μα Οδ. 79/409/ΕΟΚ Παρ/μα Οδ. 2009/147/ΕΚ Παρ/μα Σύμβασης Βέρνης Σύμβαση Βόνης Π.Δ. 67/81 IUCN Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο Κατηγορία SPEC 18 CITES Διεθνές Σχέδιο Δράσης 19 Birdlife International ΑΜΦΙΒΙΑ 1 Bufo bufo Χωματόφρυνος ΙΙΙ + ΕΡΠΕΤΑ 1 Ablepharus kitaibelii Αβλέφαρος IV II LC LC 2 Algyroides nigropunctatus kephallithacius Σαύρα της Ρούμελης Ενδημικό υποείδος Κεφ/νιάς-Ιθάκ ΙΙ + Ενδημικό της 3 Algyroides moreoticus Σαύρα του Μοριά IV II NT NT Ελλάδας 4 Coluber gemonensis Δεντρογαλιά ΙΙ + 5 Elaphe (Zamenis) situla Σπιτόφιδο ΙΙ/ΙV II + 6 Eurotestudo hermanni Μεσογειακή Χελώνα II/IV ΙΙ LC LC II/A 7 Lacerta trilineata Τρανόσαυρα IV II LC LC 8 Podarcis erhardii Σκορδανίτσα IV II + Ενδημικό της 9 Podarcis taurica ionica Βαλκανόσαυρα IV II LC LC Ελλάδας 10 Telescopus fallax Αγιόφιδο IV II + 11 Testudo graeca Ελληνική χελώνα II/IV II + II 12 Vipera ammodytes Κοινή οχιά IV II ΧΕΙΡΟΠΤΕΡΑ 1 Eptesicus serotinus Τρανονυχτερίδα IV II + LC 2 Hypsugo savii Βουνονυχτερίδα IV II II + LC LC 18 Species of European Conservation Concern 19 Species Action Plan (SAP) Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 67

68 Κεφ. 2 ο Καθεστώς προστασίας α/α Επιστημονική ονομασία Κοινή ονομασία Ενδημισμός Παρ/μα Οδ. 92/43/ΕΟΚ Παρ/μα Οδ. 79/409/ΕΟΚ Παρ/μα Οδ. 2009/147/ΕΚ Παρ/μα Σύμβασης Βέρνης Σύμβαση Βόνης Π.Δ. 67/81 IUCN Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο Κατηγορία SPEC 18 CITES Διεθνές Σχέδιο Δράσης 19 Birdlife International 3 Miniopterus schreibersii Πτερυγονυχτερίδα II + NT NT 4 Myotis aurascens Στεπομυωτίδα 5 Myotis blythii Μικρομυωτίδα II / IV II LC LC 6 Myotis myotis Τρανομυωτίδα II / IV II + LC NT 7 Nyctalus leisleri Μικρός νυχτοβάτης IV II + LC LC 8 Nyctalus noctula Νυκτοβάτης II / IV II II + E 9 Pipistrellus kuhlii Λευκονυχτερίδα IV II II + LC LC 10 Pipistrellus nathusii Νυχτερίδα του Nathusius IV II + LC DD 11 Pipistrellus pipistrellus Πιπιστρέλλος IV II II + LC DD 12 Pipistrellus pygmaeus Μικρονυχτερίδα IV II II + LC DD 13 Rhinolophus blasii Ρινόλοφος του Blasius II / IV II II + LC NT 14 Rhinolophus euryale Μεσορινόλοφος II / IV II + E VU 15 Rhinolophus ferrumequinum Τρανορινόλοφος II /VI II II + V LR 16 Rhinolophus hipposideros Μικρορινόλοφος II /VI II II + VU V 17 Tadarida teniotis Νυχτονόμος IV II II + LC LC ΜΙΚΡΑ & ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ 1 Apodemus mystacinus epimelas Βραχοποντικός + LC NE 2 Apodemus sp.* Είδη ποντικών LC NE 3 Canis aureus Τσακάλι LC EN 4 Crocidura leucodon Χωραφομυγαλίδα LC NE 5 Crocidura suaveolens Κηπομυγαλίδα LC NE 6 Erinaceus concolor Σκαντζόχοιρος + LC NE Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 68

69 Κεφ. 2 ο Καθεστώς προστασίας α/α Επιστημονική ονομασία Κοινή ονομασία Ενδημισμός Παρ/μα Οδ. 92/43/ΕΟΚ Παρ/μα Οδ. 79/409/ΕΟΚ Παρ/μα Οδ. 2009/147/ΕΚ Παρ/μα Σύμβασης Βέρνης Σύμβαση Βόνης Π.Δ. 67/81 IUCN Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο Κατηγορία SPEC 18 CITES Διεθνές Σχέδιο Δράσης 19 Birdlife International 7 Glis glis pindicus Δασομυωξός + LC NE 8 Lepus europaeus Λαγός ΙΙΙ LC NE 9 Martes foina Πετροκούναβο ΙΙΙ LC NE 10 Meles meles Ασβός ΙΙΙ LC NE 11 Mus domesticus Σταχτοποντικός LC NE 12 Mustela nivalis Νυφίτσα ΙΙΙ LC NE 13 Talpa caeca Τυφλοπόντικας LC DD 14 Vulpes vulpes hellenica Αλεπού Ενδημικό της Ελλάδος LC NE ΗΜΙΑΓΡΙΑ ΑΛΟΓΑ 1 Equus caballus Άλογο ή ίππος ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ 1 Accipiter brevipes Σαΐνι I Ι II II 2 II (VU) 2 Alauda arvensis Σιταρήθρα II/2 III NT 3 (H) 3 Alectoris graeca graeca Πετροπέρδικα I, II/1 Ι III VU 2 (D) 4 Anthus campestris Χαμοκελάδα I Ι II 3 D 5 Apus (Tachymarptis) melba Πετροχελίδονο II S 6 Apus apus Σταχτάρα III (S) 7 Bubo bubo Μπούφος I Ι II 3 II (H) 8 Buteo buteo Γερακίνα II II II S 9 Buteo rufinus Αετογερακίνα I Ι II II VU 3 II (VU) 10 Calandrella brachydactyla Μικρογαλιάντρα I Ι II 3 D 11 Caprimulgus europaeus Γιδοβύζι I Ι II 2 (H) 12 Circaetus gallicus Φιδαετός I Ι II II NT 3 II R Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 69

70 Κεφ. 2 ο α/α Επιστημονική ονομασία Κοινή ονομασία Ενδημισμός Παρ/μα Οδ. 92/43/ΕΟΚ Παρ/μα Οδ. 79/409/ΕΟΚ Παρ/μα Οδ. 2009/147/ΕΚ Παρ/μα Σύμβασης Βέρνης Καθεστώς προστασίας Σύμβαση Βόνης Π.Δ. 67/81 IUCN Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο Κατηγορία SPEC 18 CITES Διεθνές Σχέδιο Δράσης Circus aeruginosus Καλαμόκιρκος I Ι II II VU II S 14 Circus cyaneus Βαλτόκιρκος I Ι II II 3 II H 15 Circus macrourus Στεπόκιρκος I Ι II II NT DD 1 II (EN) 16 Circus pygargus Λιβαδόκιρκος I Ι II II CR 4 II S 17 Columba palumbus palumbus Φάσσα II/1, III/1 4 S 18 Delichon urbicum (urbica) Λευκοχελίδονο II 3 (D) 19 Emberiza caesia Σκουρόβλαχος I Ι II 4 (S) 20 Emberiza hortulana Βλάχος I Ι III 2 (H) 21 Falco biarmicus Χρυσογέρακο I Ι II II EN 3 II VU 22 Falco eleonorae Μαυροπετρίτης I Ι II II 2 II D 23 Falco peregrinus brookei Πετρίτης I Ι II II I S 24 Falco vespertinus Μαυροκιρκίνεζο I Ι II II NT DD 3 II (VU) 25 Ficedula albicollis Κρικομυγοχάφτης I Ι II II 4 S 26 Ficedula parva Νανομυγοχάφτης I Ι II II DD (S) 27 Ficedula semitorquata Δρυομυγοχάφτης I Ι II II NT DD 2 D 28 Gyps fulvus Όρνιο I Ι II II VU/CR II S 29 Hieraaetus pennatus (Aquila pennata) Σταυραετός I Ι II II EN 3 II R 30 Hippolais olivetorum Λιοστριτσίδα I Ι II II NT 2 (S) 31 Hirundo rustica Χελιδόνι II 3 H 32 Lanius collurio Αετομάχος I Ι II 3 (H) 33 Lanius minor Γαϊδoυροκεφαλάς I Ι II NT 2 (D) 34 Lullula arborea Δεντροσταρήθρα I Ι III 2 H 35 Merops apiaster Μελισσοφάγος II II 3 (H) Birdlife International Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 70

71 Κεφ. 2 ο α/α Επιστημονική ονομασία Κοινή ονομασία Ενδημισμός Παρ/μα Οδ. 92/43/ΕΟΚ Παρ/μα Οδ. 79/409/ΕΟΚ Παρ/μα Οδ. 2009/147/ΕΚ Παρ/μα Σύμβασης Βέρνης Καθεστώς προστασίας Σύμβαση Βόνης Π.Δ. 67/81 IUCN Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο Κατηγορία SPEC 18 CITES Διεθνές Σχέδιο Δράσης Motacilla flava Κιτρινοσουσουράδα II (S) 37 Oriolus oriolus Συκοφάγος II S 38 Pandion haliaetus Ψαραετός I Ι II II 3 II R 39 Passer hispaniolensis Χωραφοσπουργίτης III (S) 40 Pernis apivorus Σφηκιάρης I Ι II II 4 II (S) 41 Riparia riparia Οχθοχελίδονο II 3 (H) 42 Streptopelia turtur Τρυγόνι II/2 III II 3 D Birdlife International Επεξηγήσεις πίνακα: Κρισίμως κινδυνεύον (CR), Κινδυνεύον (EN), Τρωτό (VU), Σχεδόν απειλούμενο (NT), Μειωμένου ενδιαφέροντος (LC), Ελλιπή δεδομένα (DD), Μειούμενο (D), Σπάνιο (R), Εξαντλημένο (H), Σταθερό (S), Καθεστώς προσωρινό (). Παραρτήματα Κοινοτικής Οδηγίας περί της Διατηρήσεως των Άγριων Πουλιών (79/409/ΕΟΚ) Ι: Είδη που υπόκεινται σε ειδικά μέτρα διαχείρισης σχετικά με το βιότοπό τους ΙΙ/1:Είδη που επιτρέπεται το κυνήγι τους στη γεωγραφική περιοχή που εφαρμόζεται η Οδηγία ΙΙ/2: Είδη που επιτρέπεται το κυνήγι τους μόνο στο Κράτος Μέλος που υποδεικνύεται ΙΙΙ/1: Τα Κράτη Μέλη δεν θα απαγορεύουν την εκμετάλλευση αυτών των ειδών ΙΙΙ/2: Τα Κράτη Μέλη μπορούν να απαγορεύσουν την εκμετάλλευση αυτών των ειδών Σύμβαση για το Διεθνές Εμπόριο Άγριων Ειδών Πανίδας και Χλωρίδας που Απειλούνται με Εξαφάνιση (CITES) Ι: Είδη ζώων και φυτών που απειλούνται με εξαφάνιση και που η CITES γενικά απαγορεύει το διεθνές εμπόριο δειγμάτων τους. ΙΙ: Είδη ζώων και φυτών που δεν απειλούνται άμεσα με εξαφάνιση αλλά μπορεί να μπουν στο Παράρτημα Ι εάν δεν ελεγχθεί το εμπόριό τους. SPEC 2004 Κατηγορία σπανιότητας 1: Είδη οι πληθυσμοί των οποίων θεωρούνται ως Παγκόσμιου Ενδιαφέροντος Διατήρησης, δηλαδή Παγκοσμίως Απειλούμενα, Σχεδόν Απειλούμενα, ή Ανεπαρκώς Γνωστά σύμφωνα με το Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ειδών της IUCN 2: Είδη οι πληθυσμοί των οποίων βρίσκονται σε μη επιθυμητή κατάσταση διατήρησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο και είναι συγκεντρωμένοι στην Ευρώπη 3: Είδη οι πληθυσμοί των οποίων βρίσκονται σε μη επιθυμητή κατάσταση διατήρησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο αν και δεν είναι συγκεντρωμένοι στην Ευρώπη 4: Είδη οι πληθυσμοί των οποίων βρίσκονται σε επιθυμητή κατάσταση διατήρησης, αλλά είναι συγκεντρωμένοι στην Ευρώπη : Είδη οι πληθυσμοί των οποίων βρίσκονται σε ευνοϊκή κατάσταση διατήρησης και δεν είναι συγκεντρωμένοι στην Ευρώπη W: Η κατηγορία σχετίζεται με διαχειμάζοντες πληθυσμούς Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 71

72 Κεφ. 2 ο Βαθμός διατήρησης ειδών πανίδας Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των δύο έργων παρακολούθησης (Παν. Πατρών 2015 & ΤΕΧΝΟΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ 2015) ο βαθμός διατήρησης για κάθε είδος στην περιοχή μελέτης παρουσιάζεται στον ακόλουθο πίνακα. Σημειώνεται ότι δεν έχει εκτιμηθεί ο βαθμός αυτός για είδη που δεν ανήκουν σε κανένα παράρτημα των Οδηγιών 92/43/ΕΟΚ, 79/409/ΕΟΚ (2009/147/ΕΚ). Πίνακας 2-22: Βαθμός διατήρησης ειδών πανίδας εντός της περιοχής μελέτης α/α Επιστημονική ονομασία Βαθμός διατήρησης ΕΡΠΕΤΑ 1 Ablepharus kitaibelii A 2 Algyroides moreoticus A 3 Eurotestudo hermanni A 4 Lacerta trilineata A 5 Podarcis taurica ionica A 6 Telescopus fallax - ΧΕΙΡΟΠΤΕΡΑ 1 Eptesicus serotinus A 2 Hypsugo savii A 3 Miniopterus schreibersii A 4 Myotis aurascens A 5 Myotis blythii A 6 Myotis myotis A ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ 1 Accipiter brevipes B 2 Alauda arvensis D 3 Alectoris graeca graeca - 4 Anthus campestris B 5 Apus (Tachymarptis) melba A 6 Apus apus B 7 Aquila chrysaetos B 8 Aquila clanga B 9 Bubo bubo B 10 Buteo buteo A 11 Buteo rufinus B 12 Calandrella brachydactyla B 13 Caprimulgus europaeus B 14 Circaetus gallicus B 15 Circus aeruginosus B 16 Circus cyaneus B 17 Circus macrourus D 18 Circus pygargus B 19 Columba palumbus palumbus D 20 Delichon urbicum (urbica) B 21 Emberiza caesia B 22 Falco biarmicus B 23 Falco eleonorae B 24 Falco peregrinus brookei B 25 Falco vespertinus D 26 Ficedula albicollis D 27 Ficedula parva D 28 Ficedula semitorquata D α/α Επιστημονική ονομασία Βαθμός διατήρησης 29 Gyps fulvus D 30 Hieraaetus pennatus (Aquila pennata) - 31 Hippolais olivetorum D 32 Lanius collurio B 33 Lanius minor D 34 Lullula arborea A 35 Merops apiaster B 36 Motacilla flava D 37 Oriolus oriolus D 38 Otus scops B 39 Pandion haliaetus D 40 Passer hispaniolensis D 41 Pernis apivorus B 42 Riparia riparia D 43 Streptopelia turtur B Α = εξαίρετη διαχείριση Β = καλή διατήρηση C = μέτρια ή περιορισμένη διατήρηση Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 72

73 Κεφ. 2 ο Πληθυσμιακά δεδομένα και παρουσία ειδών πανίδας Τα πληθυσμιακά δεδομένα που αφορούν στα είδη που υπήρξαν αντικείμενο παρακολούθησης (2015), δηλαδή μεγέθη και εκτιμήσεις σχετικής αφθονίας, καθώς και τον χαρακτηρισμό παρουσίας τους (μόνιμη, αναπαραγωγή, στάθμευση διαχείμαση), καταγράφονται στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 2-23: Κατάλογος πληθυσμιακών δεδομένων και παρουσίας των ειδών πανίδας της περιοχής μελέτης Πληθυσμιακά δεδομένα Παρουσία α/α ΕΡΠΕΤΑ Επιστημονική ονομασία 1 Ablepharus kitaibelii 2 Algyroides moreoticus 3 Eurotestudo hermanni 4 Lacerta trilineata 5 Podarcis taurica ionica 6 Telescopus fallax ΧΕΙΡΟΠΤΕΡΑ 1 Eptesicus serotinus 2 Hypsugo savii Ελάχιστο Μέγεθος Μέγιστο Σχετική αφθονία Μόνιμη (p), αναπαραγωγή (r), συγκεντρώσεις (c), διαχείμαση (w) 3 Miniopterus schreibersii p 4 Myotis aurascens 5 Myotis blythii p 6 Myotis myotis 7 Nyctalus leisleri 8 Nyctalus noctula 9 Pipistrellus kuhlii 10 Pipistrellus nathusii 11 Pipistrellus pipistrellus 12 Pipistrellus pygmaeus 13 Rhinolophus blasii p 14 Rhinolophus euryale p 15 Rhinolophus ferrumequinum p 16 Rhinolophus hipposideros p 17 Tadarida teniotis ΜΙΚΡΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ 1 Apodemus sp.* 2 Crocidura leucodon 3 Crocidura suaveolens 4 Mus domesticus ΗΜΙΑΓΡΙΑ ΑΛΟΓΑ 1 Equus caballus 42 ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ 1 Accipiter brevipes 1 C r/c 2 Alauda arvensis 3 Alectoris graeca graeca p 4 Anthus campestris 10 r Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 73

74 Κεφ. 2 ο Πληθυσμιακά δεδομένα Παρουσία α/α Επιστημονική ονομασία Ελάχιστο Μέγεθος Μέγιστο Σχετική αφθονία Μόνιμη (p), αναπαραγωγή (r), συγκεντρώσεις (c), διαχείμαση (w) 5 Apus (Tachymarptis) melba r 6 Aquila chrysaetos 1 1 p 7 Apus apus r 8 Bubo bubo 2 p 9 Buteo buteo w/p 10 Buteo rufinus 1 1 p 11 Calandrella brachydactyla c 12 Caprimulgus europaeus C c 13 Circaetus gallicus 3 10 c/r 14 Circus aeruginosus 10 c 15 Circus cyaneus c 16 Circus macrourus c 17 Circus pygargus 5 c 18 Columba palumbus palumbus 20 w 19 Delichon urbicum (urbica) r 20 Emberiza caesia r 21 Emberiza hortulana 22 Falco biarmicus 3 3 p 23 Falco eleonorae c 24 Falco peregrinus brookei 2 2 p 25 Falco vespertinus c 26 Ficedula albicollis 200 c 27 Ficedula parva 28 Ficedula semitorquata 50 c 29 Gyps fulvus 30 Hieraaetus pennatus (Aquila pennata) 31 Hippolais olivetorum 5 r 32 Hirundo rustica 33 Lanius collurio 5 8 c/r 34 Lanius minor 2 3 c/r 35 Lullula arborea 150 w 36 Merops apiaster 200 c 37 Motacilla flava 200 c 38 Oriolus oriolus 20 c 39 Pandion haliaetus c 40 Passer hispaniolensis 30 r 41 Pernis apivorus 1 2 r 42 Riparia riparia c 43 Streptopelia turtur 3 r Ε) Απειλές Οι απειλές που αντιμετωπίζουν τα είδη πανίδας στην περιοχή μελέτης, βάσει της τυποποιημένης λίστας απειλών της IUCN και του ΤΔΔ, καταγράφονται στον ακόλουθο πίνακα. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 74

75 Κεφ. 2 ο Πίνακας 2-24: Απειλές των ειδών πανίδας της περιοχής μελέτης α/α Κατηγορία Απειλές Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων IUCN 20 1 ΕΡΠΕΤΑ Υπερβόσκηση, κατακερματισμός βιοτόπων, πύκνωση οδικού δικτύου και θνησιμότητα από Βόσκηση οχήματα 2 ΧΕΙΡΟΠΤΕΡΑ Επισκεψιμότητα σπηλαίων 3 ΜΙΚΡΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ Εκσκαφή, απόθεση μπαζών, αποψίλωση, έντονη βόσκηση, δηλητηριασμένα δολώματα 4 ΗΜΙΑΓΡΙΑ ΑΛΟΓΑ Κατακερματισμός βιοτόπων, τροχαία ατυχήματα 5 ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ Λαθροθηρία, κατακερματισμός βιοτόπων, συλλογή αυγών ή νεοσσών για ιερακοθηρία, δηλητηριασμένα δολώματα ΑΠΕ, υπερβόσκηση, δραστηριότητες αναψυχής, απορρίψεις μπαζών Περιγραφή των ενδιαιτημάτων των ειδών πανίδας (στοιχεία δομής, θέσης, μεγέθους και κατακερματισμού) Ερπετά Τα ενδιαιτήματα των ερπετών βρίσκονται συνήθως σε δάση, με μακκία βλάστηση, ρυάκια και υδατοσυλλογές ή μικροενδιαιτημάτα, τα οποία πιθανόν να βρίσκονται κάτω από πέτρες και ξύλα, μέσα στη φυλλοστρωμνή και σε άλλα σημεία, τα οποία χρησιμοποιούνται από τα είδη-στόχους ως καταφύγια. Πολλά είδη ερπετών στη φύση κρύβονται κάτω από πεσμένους κορμούς δέντρων και μπάζα, όμως η διαθεσιμότητα των αντικειμένων αυτών μπορεί να διαφέρει με απρόβλεπτο τρόπο. Οι θέσεις αυτές ποικίλουν ανάλογα με την οικολογία των ειδών, το υψόμετρο και τον προσανατολισμό τους. Θηλαστικά - Χειρόπτερα Οι νυχτερίδες χρησιμοποιούν ως ενδιαιτήματα σπήλαια χωρίς πολύ φωτισμό. Η εκτίμηση της έκτασης και των τύπων ενδιαιτημάτων που χρησιμοποιεί συνολικά κάθε είδος νυχτερίδας απαιτεί μακρόχρονες ειδικές ερευνητικές μελέτες, και η γνώση αυτή είναι περιορισμένη ως ανύπαρκτη. Ορνιθοπανίδα Τα κατάλληλα ενδιαιτήματα για την ορνιθοπανίδα της περιοχής βρίσκονται σε θέσεις με χαμηλή βλάστηση θαμνώνων και διάσπαρτων δέντρων σε βραχώδεις πλαγιές και μπορούν να λογιστούν ως κρίσιμα ενδιαιτήματα τουλάχιστον όσον αφορά τη διατροφή των ειδών. Συχνάζουν σε χαμηλού και μέσου υψομέτρου θερμές ορεινές ή ημιορεινές περιοχές με βράχια, μακκία, φρύγανα ή και σε δάση. Προτιμούν κυρίως περιοχές στις οποίες υπάρχει επαρκής διαθεσιμότητα τροφής Μακρομύκητες Ο ακόλουθος πίνακας αναφέρει τα είδη των μακρομυκήτων που έχουν εντοπιστεί στην περιοχή μελέτης και προέρχεται από το έργο «Καταγραφή και παρακολούθηση ειδών 20 Βάσει της ακόλουθης τυποποιημένης λίστας απειλών: res_final_ xls Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 75

76 Κεφ. 2 ο μακρομυκήτων (μανιταριών) του Εθνικού Δρυμού Αίνου», του 1ου Υποέργου με τίτλο "Πρόγραμμα για την Προστασία και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας 21 ". Πίνακας 2-25: Κατάλογος ειδών μακρομυκήτων στον ΕΔ Αίνου Φύλο Υποφύλο Κλάση Τάξη Οικογένεια Είδος Cystoderma fallax A.H. Sm. & Singer Cystolepiota seminuda (Lasch) Bon Basidiomycota Agaricomycotina Agaricomycetes Agaricales Agaricaceae Chevall. Amanitaceae R. Heim ex Pouzar Cortinariaceae R. Heim ex Pouzar Entolomataceae Kotl. & Pouzar Hygrophoraceae Lotsy Inocybaceae Jülich Lyophyllaceae Jülich Marasmiaceae Roze ex Kühner Mycenaceae Overeem Macrolepiota procera (Scop.) Singer Lepiota boudieri Bres. Lepiota oreadiformis Velen. Lepiota subgracilis Kühner Lepiota subincarnata J.E. Lange Lycoperdon perlatum Pers. Amanita franchetii (Boud.) Fayod Amanita muscaria (L.) Lam. Amanita pantherina (DC.) Krombh. Amanita phalloides (Vaill. ex Fr.) Link Amanita vittadinii (Moretti) Vittad. Hebeloma mesophaeum (Pers.) Quél. Hebeloma sinapizans (Paulet) Gillet Rhodocybe nitellina (Fr.) Singer Hygrophorus pudorinus (Fr.) Fr. Crepidotus variabilis (Pers.) P. Kumm. Inocybe griseolilacina J.E. Lange Phaeomarasmius erinaceus (Fr.) Scherff. ex Romagn. Tubaria conspersa (Pers.) Fayod Tubaria dispersa (L.) Singer Lyophyllum deliberatum (Britzelm.) Kreisel Atheniella adonis (Bull.) Redhead, Moncalvo, Vilgalys, Desjardin & B.A. Perry Clitocybula lacerata (Scop.) Métrod Clitocybula familia (Peck) Singer Gymnopus quercophilus (Pouzar) Antonín & Noordel. Gymnopus brassicolens (Romagn.) Antonín & Noordel. Mycopan scabripes (Murrill) Redhead, Moncalvo & Vilgalys Mycena acicula (Schaeff.) P. Kumm. 21 1ος Άξονας Δράσεων: Καταγραφή και παρακολούθηση της βιοποικιλότητας της προστατευόμενης περιοχής-ανάπτυξη καινοτόμων δράσεων) της ενταγμένης Πράξης «Προστασία και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας του Εθνικού Δρυμού Αίνου» στο «Ε.Π. ΠΕΡιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη » (Άξονας Προτεραιότητας 9 «Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας»). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 76

77 Κεφ. 2 ο Φύλο Υποφύλο Κλάση Τάξη Οικογένεια Είδος Mycena pilosella var. heterocystidiosa Robich Mycena pura (Pers.) P. Kumm. Basidiomycota Agaricomycotina Agaricomycetes Basidiomycota Agaricomycotina Agaricomycetes Dacrymycetes Agaricales Auriculariales Geastrales Gloeophyllales Gomphales Hymenochaetales Polyporales Russulales Dacrymycetales Mycenaceae Overeem Physalacriaceae Corner Pleurotaceae Kühner Pluteaceae Kotl. & Pouzar Psathyrellaceae Vilgalys, Moncalvo & Redhead Tricholomataceae R. Heim ex Pouzar Strophariaceae Singer & A.H. Sm. Auriculariaceae Fr. [as 'Auricularini'] Incertae sedis Geastraceae Corda [as 'Geastrideae'] Gloeophyllaceae Jülich Clavariadelphaceae Corner Incertae sedis Fomitopsidaceae Jülich Polyporaceae Fr. ex Corda [as 'Polyporei'] Russulaceae Lotsy Dacrymycetaceae J. Schröt. [as 'Dacrymycetini'] Mycena renati Quél. Mycena supina (Fr.) Quél. Panellus mitis (Pers.) Singer Armillaria mellea (Vahl) P. Kumm. Hymenopellis radicata (Relhan) R.H. Petersen Oudemansiella melanotricha (Dörfelt) M.M. Moser Pleurotus dryinus (Pers.) P. Kumm. Pluteus primus Bonnard Volvopluteus gloiocephalus (DC.) Vizzini, Contu & Justo Homophron spadiceum (P. Kumm.) Örstadius & E. Larss. Parasola kuehneri (Uljé & Bas) Redhead, Vilgalys & Hopple Clitocybe odora (Bull.) P. Kumm. Clitocybe phaeophthalma (Pers.) Kuyper Pseudoclitocybe expallens (Pers.) M.M. Moser Tricholoma bufonium (Pers.) Gillet Tricholomopsis flammula Métrod ex Holec Hypholoma fasciculare (Huds.) P. Kumm. Exidia thuretiana (Lév.) Fr. Guepinia helvelloides (DC.) Fr. Pseudohydnum gelatinosum (Scop.) P. Karst. Geastrum triplex Jungh. [as 'Geaster'] Gloeophyllum sepiarium (Wulfen) P. Karst. [as 'Gleophyllum'] Clavariadelphus truncatus Donk Trichaptum abietinum (Dicks.) Ryvarden Postia caesia (Schrad.) P. Karst. Cerrena unicolor (Bull.) Murrill Coriolopsis gallica (Fr.) Ryvarden Daedaleopsis nitida (Durieu & Mont.) Zmitr. & V. Malysheva Podofomes trogii (Fr.) Pouzar Lactarius atlanticus Bon Lactarius intermedius (Krombh.) Berk. & Broome Dacrymyces stillatus Nees Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 77

78 Κεφ. 2 ο Φύλο Υποφύλο Κλάση Τάξη Οικογένεια Είδος Ascomycota Pezizomycotina Leotiomycetes Pezizomycetes Helotiales Pezizales Helotiaceae Rehm [as 'Helotieae'] Helvellaceae Fr. [as 'Elvellaceae'] Pezizaceae Dumort. Calocera viscosa (Pers.) Fr. Bisporella citrina (Batsch) Korf & S.E. Carp. Helvella lacunosa Afzel. Sarcosphaera coronaria (Jacq.) J. Schröt. Discinaceae Benedix Discina ancilis (Pers.) Sacc. (Πηγή: Τριανταφύλλου κ.ά. 2015) Ειδικότερα, το γένος Mycopan Redhead, Moncalvo & Vilgalys, καθώς και τα taxa Bisporella sulfurina, Mycena pilosella var. heterocystidiosa, Mycena supina, Mycopan scabripes και Pseudoclitocybe expallens αποτελούν πρώτες αναφορές για την Ελλάδα, τα Inocybe griseolilacina και Clitocybula familia καταγράφονται από την Ελλάδα για δεύτερη φορά και τα Atheniella adonis, Exidia thuretiana, Pluteus primus, Tricholomopsis flammula και Tubaria dispersa για τρίτη φορά (Τριανταφύλλου κ.ά. 2015). Συμπεραίνεται, λοιπόν, ότι όσον αφορά τους μακρομύκητες, ο ΕΔ Αίνου παρουσιάζει υψηλή βιοποικιλότητα Έντομα Μέχρι σήμερα έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες καταγραφής της εντομοπανίδας της Κεφαλονιάς. Στον ΕΔ Αίνου έχουν εντοπιστεί τα ακόλουθα είδη (Πίνακας 2-26): Πίνακας 2-26: Καταγραφές εντομοπανίδας στον ΕΔ Αίνου Τάξη Οικογένεια Είδος Coleoptera Coleoptera Cantharidae Cerambycidae Coccinellidae Curculionidae Curculionidae Dailognalha laticollis Malthmus genicularus Malthinus ionicus Malthinus laevicollis Metacantharis keiseri Metacantharis turcica Rhagonycha kefallinica Rhagonycha lignosa Acanthocinus reticulatus Cerambyx miles Ergates faber Morimus asper asper Phytoecia (Opsilia) coerulescens Coccinella septempunctata Scymnus frontalis Cryphalus piceae Cryphalus saltuarius Crypturgus pusillus Pityokteines curvidens Pityokteines spimdens Τάξη Οικογένεια Είδος Coleoptera Geotrupidae Hydraenidae Leiodidae Malachiidae Melolonthidae Melyridae Scydmaenidae Staphylinidae Staphylinidae Pityokteines vorontzowi Platypus oxyurus Polydrosus jucundus Polydrosus messenicus Polydrosus moricei Trypodendron lineatum Jekelius (Jekelius) brullei brullei Hydraena cephalleniaca Hydraena kuehnelti Choleva emgei Malachius bipustulatus Haplidia graeca Attalus dalmatinus Euconnus cephalonicus Euconnus leonhardi Euconnus warthae Achenium levantinum Allotyphlus cephallenious Allotyphlus moczarskii Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 78

79 Κεφ. 2 ο Τάξη Οικογένεια Είδος Atheta kraneana Leptobium ionicum Ocyusa cephallenica Sipalia cephallenica Τάξη Οικογένεια Είδος Lampides boeticus Lycaena flaeas Neozephyrus quercus Polyommatus icarus Stenus hummleri Stenus leucadiae Stenus monachus Tychus cordiger Typhloiulopsis rudiana Asida cephallenica Cephalostenus elegans Polyommatus icarus Polyommatus thersites Polyommatus thersites Pseudophilotes vicrama Satyrium ilicis Argynnis paphia Colpotus pectoralis Charaxes jasius Dendarus caelatus Hipparchia aristaeus Dendarus lugens Dendarus lugens var. pilcatullus Helops dryadophilus Helops rosii Nymphalidae Hipparchia volgensis delattini Hyponephele cf. lupina hyponephele Limenitis reducta Tenebrionidae Mormidae baccarum Mormidae nigricornis Neatus subaequalis Neohipparchia sp. Nymphalis polychloros Opatrum sabulosum Opatrum verrucosum Polygonia egea Pedinus helopioides Vanessa cardui Diptera Cecidomyiidae Eurycera Lonchaeidae Pedinus iomcus Raiboscelis azureus Stenosis orientalis Tentyria rotundata Zophosis punctata Agevillea abietis Eurycera clavicornis Lonchaea (Earomyia) viridana Papilionidae Pieridae Papilio alexanor Zerynthia polyxena Aporia crataegi Euchloe ausonia Gonepteryx cleopatra Gonepteryx farinosa Gonepteryx rhamni Leptidea sinapis Hemiptera Lepidoptera Lepidoptera Aphididae Aphrophoridae Lygaeidae Arctiidae Erebidae Hesperiidae Lycaenidae Lycaenidae Mindarus abietinus Philaenus spumarius leucocephalus Lygaeus saxatilis Arctia festiva Amata phegea Spialia orbifer Aricia agestis Celastrina argiolus Favonius quercus Glaucopsyche alexis Orthoptera Saturniidae Satyridae Yponomeutidae Acrididae Pieris rapae Saturnia pyri Hipparchia syriaca Hipparchia syriaca Lasiommata maera Lassiomata megera Pararge aegeria Argyresthia fundella Chorthippus sangiorgii Orthoptera Tetrigidae Tetrix vestita Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 79

80 Κεφ. 2 ο (Πηγές: Διαχειριστικό Σχέδιο 1996, ΕΠΜ 2002, Ευθυμιάτου-Κατσούνη 2006, Μαρούλης & Ξανθάκης 2015) 2.3. Κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές συνθήκες Πληθυσμιακά και δημογραφικά στοιχεία Η Κεφαλονιά (Κεφαλληνία) είναι το μεγαλύτερο και ορεινότερο νησί των Επτανήσων και το τρίτο σε πληθυσμό μετά την Κέρκυρα και τη Ζάκυνθο. Βρίσκεται δυτικά της εισόδου του Πατραϊκού Κόλπου, βόρεια της Ζακύνθου, νότια της Λευκάδας και δυτικά της Ιθάκης. Η Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλληνίας ανήκει διοικητικά στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Ο Δήμος Κεφαλονιάς είναι δήμος της περιφέρειας Ιονίων Νήσων που περιλαμβάνει την Κεφαλονιά με τις κοντινές της νησίδες, καθώς και τις Εχινάδες. Δημιουργήθηκε με το «Πρόγραμμα Καλλικράτης» από την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων και κοινοτήτων του νησιού, των δήμων Αργοστολίου, Ελειού-Πρόνων, Ερίσου, Λειβαθούς, Παλικής, Σάμης και Πυλαρέων και της Κοινότητας Ομαλών. Η έκταση του νέου Δήμου είναι 788,32 τ.χλμ. και ο πληθυσμός του Εικόνα 2-11: Ορεινότητα της ΠΕ Κεφαλληνίας κάτοικοι με βάση την απογραφή του (Πηγή: ( σύμφωνα με την απογραφή του 2001). Ως έδρα του δήμου ορίστηκε το Αργοστόλι. Συνολικά, η νήσος Κεφαλονιά έχει 145 οικισμούς από τους οποίους το μεγαλύτερο ποσοστό έχει μικρό πληθυσμιακό μέγεθος και είναι κατά κανόνα εγκατεστημένοι σε υψόμετρο μέχρι 600 m. Η συνολική έκταση της Π.Ε. Κεφαλληνίας είναι 904,4 τ.χλμ. Η έκταση αυτή κατανέμεται κατά 41,8% στην ημιορεινή ζώνη, κατά 36,3% στην ορεινή και κατά 16,2% στην πεδινή (Σφάλμα! Το αρχείο προέλευσης της αναφοράς δεν βρέθηκε.) σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό των πρώην Δήμων και Κοινοτήτων του νησιού. Τα δύο μεγάλα νησιά είναι κατ εξοχήν ορεινά και μάλιστα ο Αίνος (υψόμετρο μ.) είναι το ψηλότερο βουνό που συναντάμε σε νησί τέτοιου μεγέθους στην Ελλάδα. Ο πυρήνας του Εθνικού Δρυμού Αίνου και η περιφερειακή ζώνη υπάγονται διοικητικά στον Δήμο Κεφαλονιάς και συγκεκριμένα στις παρακάτω Δημοτικές Ενότητες και Δημοτικές/Τοπικές Κοινότητες (Δ.Κ./Τ.Κ) (Πίνακας 2-27): Δημοτική Ενότητα Ομαλών με τους οικισμούς: Άγιοι Απόστολοι Βαλσαμάτων, Άγιος Ελευθέριος, Βαλσαμάτα, Επανοχώρι, Μιχάτα, Μονή Αγίου Γερασίμου Δημοτική Ενότητα Λειβαθούς με τους οικισμούς: Μουσάτα, Ποριαράτα, Καρούζα, Βλαχάτα, Σιμωτάτα Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 80

81 Κεφ. 2 ο Δημοτική Ενότητα Ελειού Πρόνων: με τους οικισμούς Βαλεριάνος, Ατσουπάδες, Πλατειές, Αργίνια, Ξενόπουλο, Ανδριολάτα, Καπανδρίτι Δημοτική Ενότητα Σάμης με τους οικισμούς: Διγαλέτο, Χαράκτιο, Τσακαρισιάνο, Γριζάτα, Ζερβάτα, Καταποδάτα, Κουλουράτα, Χαλιωτάτα, Πουλάτα και Δημοτική Ενότητα Αργοστολίου με τον οικισμό Διλινάτα Πίνακας 2-27: Πληθυσμιακά στοιχεία ΟΤΑ στην περιοχή μελέτης Δήμος Κεφαλονιάς Δημοτική/Τοπική Κοινότητα Έκταση ΔΚ/ΤΚ (ha) % έκτασης εντός του ΕΔ Μόνιμος Πληθυσμός (2001) Μόνιμος Πληθυσμός (2011) Μεταβολή Ομαλών ,7 17,4% % Βλαχάτων 21ας 4.500,7 27,2% % Μουσάτων 1.289,0 6,8% % Βαλεριάνου 2.116,4 11,9% % Ξενοπούλου 3.864,1 24,7% % Αργινίων 1.106,1 31,7% % Πυργίου ,5 11,7% % Χαλιωτάτων 2.628,5 25,6% % Γριζάτων 5.893,0 6,1% % Πουλάτων 639,5 15,4% % Διλινάτων 4.228,3 4,3% % Σύνολα ,8 15,5% % (Πηγή: ΕΣΥΕ 2001, 2011, ΟΚΧΕ) Σύμφωνα με τις δύο τελευταίες απογραφές (ΕΣΥΕ 2001, 2011) παρατηρείται μείωση πληθυσμού σε κάποιες τοπικές κοινότητες και αύξηση πληθυσμού σε άλλες, με μεγαλύτερη μείωση (σχεδόν 60%) στην Τ.Κ. Αργινίων και μεγαλύτερη αύξηση (σχεδόν 75%) στην Τ.Κ. Μουσάτων. Όλα τα υπόλοιπα στοιχεία αναφέρονται σε επίπεδο Δήμου, καθώς δεν βρέθηκαν μεμονωμένα αναλυτικά στοιχεία για τις Δ.Κ./Τ.Κ ή τους οικισμούς εντός της περιοχής μελέτης. Αναφορικά με την κατανομή του πληθυσμού κατά φύλο (σε επίπεδο Δήμου Κεφαλονιάς), παρουσιάζεται ίσο σχεδόν ποσοστό μεταξύ ανδρών και γυναικών (49,8% και 50,2% αντίστοιχα). Σε ό,τι αφορά την κατανομή πληθυσμού σε επίπεδο Δήμου κατά ηλικιακές ομάδες, η κατάσταση είναι η εξής (Πίνακας 2-28): Πίνακας 2-28: Κατανομή πληθυσμού κατά ηλικιακές ομάδες σε επίπεδο Δήμου της περιοχής μελέτης Δήμος Κεφαλονιάς ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ Μέση Σύνολο ηλικία 0-9ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών ,2 9,9% 10,0% 11,1% 14,2% 14,3% 12,8% 9,8% 17,8% 100% (Πηγή: ΕΣΥΕ 2011) Από τον παραπάνω πίνακα εξάγεται το συμπέρασμα ότι στον Δήμο Κεφαλονιάς επικρατεί η ηλικιακή ομάδα των 70+ ετών και με αρκετή διαφορά έπεται η ομάδα των ετών και η ομάδα των ετών. Το μικρότερο ποσοστό αποτελούν οι κάτοικοι με ηλικία 60-69, αλλά και εξίσου μικρό ποσοστό απαντάται στην ηλικιακή ομάδα των 0-9 ετών. Η μέση ηλικία στον Δήμο είναι 43,2 έτη, όταν η αντίστοιχη σε επίπεδο χώρας είναι Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 81

82 Κεφ. 2 ο 41,9. Σε επίπεδο χώρας, το ηλικιακό εύρος των ετών είναι αυτό που απαριθμεί τους περισσότερους πολίτες (15,1%) Ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία Στην ενότητα αυτή γίνεται καταγραφή των αρχαιολογικών και πολιτισμικών χώρων μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας της ευρύτερης περιοχής μελέτης. Η θέση "Μέγας Σωρός" (1.628 μ), η οποία βρίσκεται στην κορυφή του Αίνου είναι ένας αρχαιολογικός χώρος προστατευόμενος από τον Κ.Ν. 5351/32 "περί αρχαιοτήτων". Στο σημείο αυτό στη μυθολογία υπήρχε βωμός του Αινήσιου Δία που οι ανώτατοι ιερείς πρόσφεραν θυσίες. Το Σανατόριο-Ξενώνας, ιδρύθηκε το 1936 την περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά με σκοπό τη χρήση του ως σανατόριο και ορεινό καταφύγιο. Το «κτίριο Μεταξά» εγκαταλείφθηκε μετά τον πόλεμο και αργότερα υπέστη σοβαρές φθορές από τους σεισμούς. Σήμερα χρησιμοποιείται από τον ΦΔ Εθνικού Δρυμού Αίνου ως Περιβαλλοντικό Κέντρο. Η Αρχαία Κράνη, ένα ιστορικό τοπίο της οποίας τα τείχη διασώζονται. Η Αρχαία Κράνη άσκησε επίδραση στη ζωή των κατοίκων σε διάφορους τομείς, ακόμα και στις επιλογές της θρησκευτικής τους λατρείας. Οι Αρχαίοι Πρόννοι και Παλαιόκαστρο. Πρόκειται για αρχαίες πόλεις που υπήρχαν στο νησί της Κεφαλονιάς. Σήμερα, απομένουν μόνο ερείπια από τα τείχη τους. Οι Μυκηναϊκοί Τάφοι στα Μαζαράκατα και Λακύθρα, οι οποίοι αποτελούν τα μεγαλύτερα Μυκηναϊκά νεκροταφεία της Κεφαλονιάς και κατά τις ανασκαφές τους βρέθηκαν διάφορα σκεύη οικιακής χρήσης. Το Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο του Αργοστολίου, όπου αναδεικνύεται και προβάλλεται η ιστορία της Κεφαλονιάς. Το Κάστρο του Αγίου Γεωργίου, το οποίο έχει μεγάλη ιστορία, καθώς είναι συνδεδεμένο με την Κεφαλληνία από παλαιοτάτων χρόνων. Ο εσωτερικός χώρος τ.μ. περιλαμβάνει ερείπια δημόσιων κτιρίων, όπως η Εκκλησία του Αγίου Νικολάου, το εσωτερικό μέρος των τριών προμαχώνων, υπολείμματα μιας γέφυρας που κατασκευάστηκε την περίοδο της γαλλικής κατοχής του νησιού, ο μητροπολιτικός ναός της Ευαγγελίστριας κ.ά. Το Σπήλαιο της Δρογγαράτης, είναι ένα εξαιρετικού ενδιαφέροντος φυσικό σπήλαιο με σταλαγμίτες και σταλακτίτες. Βρίσκεται 3 χλμ. νοτιοδυτικά της Σάμης και σήμερα έχει διευθετηθεί κατά τρόπο που να επιτρέπει τη διοργάνωση μουσικών και θεατρικών εκδηλώσεων. Οι Καταβόθρες στην περιοχή Λάσση, οι οποίες ανήκουν στα γεωλογικά αξιοθέατα της Κεφαλονιάς. Η Λίμνη Άβυθος, μια καρστική μικρολίμνη γλυκού νερού η οποία βρίσκεται μεταξύ του Αίνου και της παράλληλής του στα ανατολικά οροσειράς του Άτρου. Θρησκευτικά Στοιχεία Η Μονή Αγίου Γερασίμου (16ου αι.), είναι το μεγαλύτερο θρησκευτικό κέντρο του νησιού. Ο Άγ. Γεράσιμος ανέδειξε τη Μονή σε σημαντικό γυναικείο μοναστήρι. Ο νέος Ιερός Ναός του Αγίου αποπερατώθηκε το Η Μονή του Αγίου Ανδρέα Μηλαπιδιάς, η οποία βρίσκεται στα Περατάτα της Κεφαλονιάς και είναι ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια του νησιού. Λειτουργεί σήμερα ως γυναικεία κοινοβιακή μονή. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 82

83 Κεφ. 2 ο Η Μονή Άτρου αποτελεί το αρχαιότερο μοναστήρι της Κεφαλονιάς. Κτίσθηκε την εποχή του Βυζαντίου, γύρω στον 8ο αιώνα. Είναι ένα άριστα οργανωμένο ανδρικό κοινόβιο, το οποίο βρίσκεται σε υψόμετρο 760 μ. Η Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής, βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές του Αίνου και σε υψόμετρο 800μ. Χρονολογείται από το Κάθε χρόνο την Παρασκευή του Πάσχα και την πρώτη Κυριακή μετά τον Δεκαπενταύγουστο στο μοναστήρι γίνεται πανηγύρι με μεγάλη προσέλευση του κόσμου απ' όλο το νησί. Το Μοναστήρι του Αγίου Ελευθερίου, βρίσκεται προς την είσοδο του Εθνικού Δρυμού Αίνου, στη διασταύρωση προς Πυργί. Κάθε χρόνο στον Αίνο, μέσα του Ιουλίου διοργανώνεται παραδοσιακό λαϊκό πανηγύρι. Τα ερείπια της Μονής του Αγίου Νικολάου Γρούσπας, βρίσκονται στις ανατολικές πλαγιές του όρους "Ρούδι", σε υψόμετρο 1000μ. Η Μονή αποτελεί αρχαιολογικό μνημείο, ιδρύθηκε στο τέλος του 16ου αρχές του 17ου αιώνα και λειτούργησε μέχρι το Υποδομές Στον Εθνικό Δρυμό Αίνου έχουν κατασκευαστεί τα παρακάτω έργα υποδομής: (α) Οδικό δίκτυο Το οδικό δίκτυο του όρους Ρούδι και του Αίνου (Μεγάλο Βουνό) αποτελείται από δασικούς, κυρίως, δρόμους συνολικού μήκους 104 km. Ειδικότερα: Το οδικό δίκτυο του όρους Ρούδι περιλαμβάνει δύο δασικούς δρόμους: 1ος Δρόμος με χωμάτινο κατάστρωμα, μήκους 10,2 km, ο οποίος έχει αφετηρία τη θέση Αλωνάκι στον εθνικό δρόμο Αργοστολίου - Σάμης και καταλήγει στη θέση "Άγιο Ελευθέριο" 2ος Δρόμος με χωμάτινο κατάστρωμα, μήκους 9,4 km ο οποίος διασχίζει το βόρειο τμήμα του Ρουδίου και έχει αφετηρία τον εθνικό δρόμο Αργοστολίου - Σάμης και τη θέση "Αγραπιδιές" και διερχόμενο από τη θέση "Γρούσπα" καταλήγει στη θέση "Τσάκου Στέρνα" Το οδικό δίκτυο του Όρους Αίνος (Μεγάλο Βουνό) περιλαμβάνει δεκατέσσερις (14) δασικούς δρόμους: 1ος Δρόμος ασφαλτοστρωμένος, μήκους 6,8 χιλιομέτρων, ο οποίος έχει αφετηρία τη θέση "Αλωνάκι" της εθνικής οδού Αργοστολίου - Σάμης επί των Ν-ΝΔ πλαγιών του Όρους Ρούδι, διέρχεται από τον αυχένα του Αγίου Ελευθερίου και στην συνέχεια πλησίον των εγκαταστάσεων του Κεφαλληνιακού Ιδρύματος Ερευνών "ΕΥΔΟΞΟΣ" και καταλήγει στην είσοδο του Δρυμού στη θέση Εζα. 2ος Δρόμος ασφαλτοστρωμένος μήκους 6,5 χλμ., ο οποίος έχει αφετηρία τη θέση "Έζα" (Είσοδος του Δρυμού), ανέρχεται με ελιγμούς μέχρι την κορυφή "Βούνος" και στην συνέχεια επί των Β-ΒΑ πλαγιών καταλήγει στην κορυφή "Χιονίστρα". Κατασκευάστηκε για να εξυπηρετήσει τις εγκαταστάσεις αναμετάδοσης τηλεοπτικών προγραμμάτων και κεραιών κινητής τηλεφωνίας. 3ος Δασικός δρόμος "Χιονίστρα" - "Διασταύρωση Αργινίων". Ο δρόμος αυτός έχει μήκος 5,5 χλμ. και συνδέει τον προηγούμενο δρόμο στη θέση "Χιονίστρα" με τον δασικό δρόμο "Χωριό Αργίνια" - "Μουρτζιές" (Φτέρη), έχει δε χωμάτινο κατάστρωμα. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 83

84 Κεφ. 2 ο 4ος Δασικός δρόμος "Μουρτζιές" (Φτέρη) - "Χωριό Αργίνια". Ο δρόμος αυτός έχει μήκος 6,5 χλμ. και έχει χωμάτινο κατάστρωμα. 5ος Δασικός δρόμος "Κόντρα Αλώνια" - "Μουρτζιές" (Φτέρη). Έχει μήκος 11,2 χλμ. και ξεκινάει από το δρόμο "Διγαλέτο" - "Άγιο Ελευθέριο" και σε σημείο 6 χλμ. από το χωριό "Διγαλέτο" (Κόντρα Αλώνια). Από τη θέση "Λεύκα" μέχρι και του τέρματός του, ακολουθεί τις παρυφές του δάσους παράλληλα με την περίφραξη επί των Β-ΒΑ πλαγιών του Αίνου. Το κατάστρωμά του είναι χωμάτινο και έχουν κατασκευαστεί και τεχνικά έργα. 6ος Δασικός δρόμος "Ζωοδόχος Πηγή" (Ξενόπουλο) - "Ρέμα Μελανίτσα", μήκους 5,2 χλμ. ο οποίος συνδέεται με τον δασικό δρόμο "Κόντρα Αλώνια" -"Μουρτζιές" στη θέση "Μελανίτσα". Το κατάστρωμα είναι χωμάτινο. 7ος Δασικός δρόμος "Ζωοδόχο Πηγή" (Αργινίων) - "Χαλεπίδι" περιφερειακά του Δρυμού, στο νότιο τμήμα, μήκους 7,4 χλμ. με χωμάτινο κατάστρωμα. 8ος Δασικός δρόμος "Χαλεπίδι" - "Ύψωμα Αριάς" μήκους 3,3 χλμ., ο οποίος βρίσκεται στα νότια του Δρυμού με χωμάτινο κατάστρωμα και οδηγεί σε αδιέξοδο. 9ος Δασικός δρόμος "Κόκκινος βράχος" - "Χαλεπίδι", μήκους 2,8 χλμ., ο οποίος βρίσκεται στα νότια του Δρυμού και συνδέει τους δασικούς δρόμους "Ζωοδόχος Πηγή" (Αργινίων) - "Χαλεπίδι" και "Φαγιά" - "Ατσουπάδες". 10ος Δασικός δρόμος "Φαγιά" - "Ατσουπάδες" μήκους 8,4 χλμ., ο οποίος συνδέει το δασικό δρόμο "Χαλεπίδι" - "Κόκκινος βράχος" με τον κοινοτικό δρόμο "Επανοχώρι" - "Φαγιά" - "Βλαχάτα" με χωμάτινο κατάστρωμα. 11ος Κοινοτικός δρόμος "Επανοχώρι" - "Φαγιά" - "Βλαχάτα", μήκους 7 χλμ. ο οποίος συνδέεται με το δρόμο "Ατσουπάδες" - "Φαγιά" με χωμάτινο κατάστρωμα. 12ος Κοινοτικός δρόμος "Αλωνάκι" - "Επανοχωρίου" μήκους 4,6 χλμ. που συνδέεται με το δρόμο "Επανοχώρι" - "Φαγιά" - "Βλαχάτα" με χωμάτινο κατάστρωμα. 13ος Κοινοτικός δρόμος "Διγαλέτο" - "Άγιος Ελευθέριος". Ο δρόμος αυτός έχει μήκος 7 χλμ. με αφετηρία τον οικισμό του Διγαλέτου και τέρμα τον αυχένα Αγ. Ελευθερίου, με ασφάλτινο οδόστρωμα. 14ος Αγροτοδασικός δρόμος "Ζωοδόχο Πηγή" (Ξενόπουλο) - "Καπανδρίτι" μήκους 2,3 χλμ. με αφετηρία τον κοινοτικό δρόμο "Ξενόπουλο" -"Καπανδρίτι" και τέρμα τη θέση "Ζωοδόχο Πηγή", όπου και συνδέεται με τον δασικό δρόμο "Ζωοδόχος Πηγή" - "Ξενόπουλο" - "Ρέμα Μελανίτσας" με ασφάλτινο οδόστρωμα. (β) Μονοπάτια Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου διαθέτει πέντε (5) μονοπάτια, οι διαδρομές των οποίων είναι μικρού έως μέτριου βαθμού δυσκολίας και συνολικού μήκους περίπου 26 χιλιομέτρων, και είναι τα εξής: 1ο Μονοπάτι, το οποίο συνδέει το Περιβαλλοντικό Κέντρο Αίνου με την Χιονίστρα. Έχει αφετηρία και τέρμα το Περιβαλλοντικό Κέντρο Αίνου σε υψόμετρο μέτρων, η διαδρομή του είναι κυκλική και το μήκος του μέτρα. Η χρονική διάρκεια της διαδρομής είναι 1½ ώρες περίπου, με βαθμό δυσκολίας: 1 Μικρός. Το μεγαλύτερο τμήμα έχει μία μικρή κλίση 10-30% ανηφορική και το υπόλοιπο τμήμα βρίσκεται επί του κεντρικού οδικού άξονα με πολύ μικρή κλίση 10-20% κατηφορική. Στην διαδρομή, η οποία σκιάζεται στο σύνολο της απαντώνται χώροι αναψυχής πλησίον του Π.Κ.Ε., επί του μονοπατιού και πριν τη θέση Χιονίστρα. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 84

85 Κεφ. 2 ο 2ο Μονοπάτι, το οποίο συνδέει το Περιβαλλοντικό Κέντρο Αίνου με την Αριά. Έχει αφετηρία την Θέση Αριά με υψόμετρο 865 μέτρα και τέρμα το Περιβαλλοντικό Κέντρο Αίνου σε υψόμετρο μέτρων, το μήκος του είναι μέτρα. Η χρονική διάρκεια της διαδρομής είναι 1½ ώρες περίπου, με βαθμό δυσκολίας: 2 Μέτριος. Η κλίση του είναι μέτρια έως 30% κατηφορική. Στην διαδρομή, η οποία σκιάζεται σε ορισμένα σημεία της, δεν απαντώνται χώροι αναψυχής. 3ο Μονοπάτι, το οποίο συνδέει το Διγαλέτο με τον Μέγα Σωρό. Έχει αφετηρία 1 χλμ νότια του οικισμού Διγαλέτο επί του οδικού άξονα Διγαλέτο - Άγ. Ελευθέριος με υψόμετρο 532 μέτρα και τέρμα την κορυφή του Αίνου σε υψόμετρο μέτρων και το μήκος του είναι μέτρα. Η χρονική διάρκεια της διαδρομής είναι 4½ ώρες περίπου, με βαθμό δυσκολίας: 1 - Μικρός και 2- Μέτριος. Οι κλίσεις του κυμαίνονται από 20% μικρή, έως άνω του 45% μεγάλη. Στην διαδρομή, η οποία σκιάζεται στο σύνολο της απαντώνται χώροι αναψυχής Καρβουνόλακκος, Πηγάδια, Κάτω Σωρός. 4ο Μονοπάτι, το οποίο συνδέει την Επάνω Έζα με το Μελίσσι. Έχει αφετηρία τη θέση Επάνω Έζα (αριστερά της Κεντρικής Εισόδου) σε υψόμετρο μέτρα και τέρμα τη θέση Μελίσσι (στο βόρειο περιφερειακό χωματόδρομο) σε υψόμετρο 770 μέτρων, το μήκος του είναι μέτρα. Η χρονική διάρκεια της διαδρομής είναι 1½ ώρες περίπου, με βαθμό δυσκολίας: 2 Μέτριος. Η κλίση της διαδρομής είναι μικρή έως μέτρια (5-30%) και σκιάζεται στο σύνολο της χωρίς να απαντώνται χώροι αναψυχής. 5ο Μονοπάτι, το οποίο συνδέει τα Κισσός Πετάσι Κρουκουμπιά (Νύφι) Μέγας Σωρός Έχει αφετηρία και τέρμα τη θέση Κισσός σε υψόμετρο μέτρων, η διαδρομή του είναι κυκλική και το μήκος του μέτρα. Η χρονική διάρκεια της διαδρομής είναι 4½ ώρες περίπου, με βαθμό δυσκολίας: 1 Μικρός και 2- Μέτριος. Οι κλίσεις του κυμαίνονται από μέτρια 30-40%, μικρή 10-30% και πολύ μικρή 10-20%. Στην διαδρομή, η οποία σκιάζεται μόνο σε κάποια τμήματά της, απαντάται χώρος αναψυχής πλησίον της θέσης Κισσός. Το έργο κατασκευής των μονοπατιών του Εθνικού Δρυμού Αίνου χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη (Ε.Π.ΠΕΡ.Α.Α.) και αποτέλεσε Υποέργο ενταγμένο στην Πράξη: Προστασία και Ανάδειξη του Εθνικού Δρυμού Αίνου. Φορέας υλοποίησης του Έργου αρχικά υπήρξε η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κεφαλληνίας & Ιθάκης, ενώ μετά την εφαρμογή του Καλλικράτη, το έργο ολοκληρώθηκε από την Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλληνίας και παραλήφθηκε το (γ) Ραδιοτηλεοπτικοί αναμεταδότες. Στον πυρήνα Εθνικού Δρυμού Αίνου και στη θέση Χιονίστρα έχει τοποθετηθεί κτίριο, το οποίο φιλοξενεί τις εγκαταστάσεις της Ελληνικής Κρατικής Τηλεόρασης, ραδιοτηλεοπτικούς αναμεταδότες, σε εφαρμογή των διατάξεων των Νόμων 2075/92, 2145/93 και 2181/94 και αναμεταδότες της κινητής τηλεφωνίας, ενώ η περιοχή είναι χαρακτηρισμένη ως «Πάρκο Κεραιών» από τη Διεύθυνση Δασών Κεφαλονιάς. Για τις ανάγκες της ηλεκτροδότησης του κτιρίου της Κρατικής Τηλεόρασης, μεταξύ της εισόδου του Δρυμού και του χώρου των εγκαταστάσεων διέρχεται εναέριο δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος της Δ.Ε.Η. Αποτέλεσμα των δραστηριοτήτων αυτών ήταν να περιορισθεί η ήδη περιορισμένη έκταση στην οποία φύεται μεγάλος αριθμός πολύ σημαντικών ή ενδημικών taxa, όπως τα Viola cephalonica, Geocaryum peloponesiacum, Cerastium candidissimum, Paronychia albanica subsp. graeca, Scutellaria rupestris subsp. cephalonica. Ο βιότοπος αυτός αποτελεί έναν από τους συνολικά δύο, στους οποίους φύεται το στενότοπο ενδημικό Viola cephalonica και έναν Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 85

86 Κεφ. 2 ο από τους ελάχιστους στην Ελλάδα για το ελληνικό ενδημικό Geocaryum peloponesiacum. Η αναγνώριση των χωρικών ορίων χρήσης της κάθε εταιρείας βρίσκεται σε εξέλιξη από τη Διεύθυνση Δασών. (δ) Ενημερωτικές πινακίδες: Ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Αίνου σχεδίασε και τοποθέτησε σε διάφορα σημεία ενημερωτικές πινακίδες με τον χάρτη του Εθνικού Δρυμού και χρήσιμες οδηγίες για το τι επιτρέπεται ή απαγορεύεται, καθώς και τα μονοπάτια του (Εικόνα 2-12). Επίσης, τοποθέτησε θεματικές πινακίδες με πληροφορίες για τις εισόδους του Εθνικού Δρυμού, την Κεφαλληνιακή Ελάτη και τη Viola cephalonica. (ε) Κέντρο πληροφόρησης - Ορεινό καταφύγιο: Το 1936 ο Ι. Μεταξάς κατασκεύασε Σανατόριο-Ξενώνα 40 Εικόνα 2-12: Θέσεις ενημερωτικών πινακίδων στον ΕΔ Αίνου δωματίων μέσα στον πυρήνα του Μεγάλου Βουνού (τμήμα Α) στη θέση Βούνος, ο οποίος όμως δεν εκπλήρωσε τον σκοπό του, λόγω του πολέμου που επακολούθησε και των σεισμών οι οποίοι κατέστρεψαν το κτίριο. Το κτίριο έχει χαρακτηρισθεί ως διατηρητέο με την υπ αριθμ.21515/4873/ απόφαση του κ. Γεν. Γραμματέα ΥΠΕΧΩΔΕ (ΦΕΚ 682/Δ/ ). Το κτίριο αποκαταστάθηκε πρόσφατα (2008) και μετατράπηκε σε κέντρο πληροφόρησης και ορεινό καταφύγιο με σκοπό την ανάδειξη του Εθνικού Δρυμού Αίνου, μέσω της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και της ανάπαυσης των επισκεπτών του σε αυτό. Το κέντρο πληροφόρησης δεν είναι επανδρωμένο με μόνιμο προσωπικό, για τον λόγο αυτό λειτουργεί κατόπιν συνεννοήσεως με τον Φορέα Διαχείρισης. (στ) Δασικό φυτώριο εμβαδού 500 τετραγωνικών μέτρων το οποίο λειτούργησε για μικρό χρονικό διάστημα και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε. (ζ) Δασοφυλάκειο: Μικρό οίκημα το οποίο βρίσκεται κοντά στο δασικό φυτώριο και παλαιότερα χρησιμοποιούταν ως κατοικία του επιστάτη του δρυμού και ως αποθήκη, κατόπιν εγκαταλείφθηκε. (η) Πυροφυλάκια στις θέσεις Χιονίστρα σε λειτουργία και στη θέση Αλωνάκι. (η) Περίφραξη η οποία σε πολλά σημεία είναι καταστραμμένη. (θ) Χώροι υπαίθριας αναψυχής στις θέσεις Βούνος και Φτέρη του Μεγάλου Βουνού (τμήμα Α) και ένα στο πυρήνα του Ρουδίου (τμήμα Β), με παγκάκια, τραπεζόπαγκους και κιόσκι. Παγκάκια υπάρχουν και σε άλλες θέσεις θέας διάσπαρτες στον Δρυμό. (ι) Ομβροδεξαμενές για αντιπυρική προστασία. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 86

87 Κεφ. 2 ο Κατηγορία έκτασης Στην περιφερειακή ζώνη εκτός από εξωκλήσια στις θέσεις Άγιο Ελευθέριο και Ζωοδόχου Πηγής Αργινίων, συναντώνται πηγές, ομβροδεξαμενές, προσωρινές ή μόνιμες κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις (στάνες), διάσπαρτα οικήματα και περιφράξεις. Συναντάμε επίσης το Εθνικό Αστεροσκοπείο σε υψόμετρο μέτρων περίπου και σε απόσταση μέτρων πριν την κεντρική είσοδο του Εθνικού δρυμού Αίνου. Το αστρονομικό επιστημονικό κέντρο της ελληνικής περιφέρειας «Το ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ (ΚΙΕ)», είναι επιστημονικό κοινωφελές ίδρυμα του Ελληνικού Κράτους (ΝΠΔΔ) και συστάθηκε με το π.δ. 252/2005 (ΦΕΚ 301, ) με πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κεφαλληνίας & Ιθάκης προκειμένου να εκπληρώσει τον σκοπό παραχώρησης (1999) της πρώην στρατιωτικής αναμεταδοτικής βάσεως σταθμού του ΝΑΤΟ και πρώην βάση της Πολεμικής Αεροπορίας. Αποτελείται από το Εθνικό Αστεροσκοπείο της Εκπαιδεύσεως ΕΥΔΟΞΟΣ και το Εθνικό Κέντρο Αστρονομίας ΕΥΔΟΞΟΣ. Επίσης στο αστεροσκοπείο λειτουργεί μετεωρολογικός σταθμός, ο οποίος παρέχει πολύτιμα μετεωρολογικά στοιχεία για την περιοχή Χρήσεις γης Σύμφωνα με τα στοιχεία του Corine Land Cover (2000), η κατανομή των χρήσεων γης στην περιοχή μελέτης έχει ως εξής (Πίνακας 2-29). Στην περιοχή μελέτης κυριαρχούν δύο κατηγορίες εκτάσεων: η σκληροφυλλική βλάστηση (45%) και τα δάση κωνοφόρων (28%). Εντός του πυρήνα του Όρους Αίνος κυριαρχούν τα δάση κωνοφόρων (77%) και έπονται οι μεταβατικές δασώδεις/ θαμνώδεις εκτάσεις, εντός του πυρήνα του Όρους Ρούδι επικρατεί η σκληροφυλλική βλάστηση (57%) και ακολούθως τα δάση κωνοφόρων (22%), ενώ στην περιφερειακή ζώνη το μεγαλύτερο ποσοστό καταλαμβάνει η σκληροφυλλική βλάστηση (63%) και ακολουθούν οι μεταβατικές δασώδεις/ θαμνώδεις εκτάσεις (15%). Πίνακας 2-29: Εκτάσεις εντός του ΕΔ Αίνου κατά κατηγορία χρήσης γης Κωδ. Corine Έκταση (ha) Όρος Αίνος Όρος Ρούδι Περιφερειακή ζώνη % του συνόλου του ΕΔΑ % του συνόλου του Αίνου Έκταση (ha) % του συνόλου του ΕΔΑ % του συνόλου του Ρουδίου Έκταση (ha) % του συνόλου του ΕΔΑ % του συνόλου της ΠΖ ΣΥΝΟΛΟ % Λιβάδια 231 0,00 0% 0% 0,00 0% 0% 5,15 0% 0% 5,15 0% Σύνθετα συστήματα καλλιέργειας Γη που καλύπτεται κυρίως από τη γεωργία με σημαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης 242 0,00 0% 0% 0,00 0% 0% 3,55 0% 0% 3,55 0% 243 0,00 0% 0% 0,00 0% 0% 33,98 0% 1% 33,98 0% Δάσος κωνοφόρων ,16 22% 77% 124,75 2% 22% 304,07 4% 6% 2.165,98 28% Φυσικοί βοσκότοποι ,08 1% 2% 50,51 1% 9% 462,01 6% 9% 566,59 7% Σκληροφυλλική βλάστηση ,22 0% 1% 327,53 4% 57% 3.186,47 40% 63% 3.531,21 45% Μεταβατικές δασώδεις θαμνώδεις εκτάσεις ,15 4% 14% 75,87 1% 13% 762,09 10% 15% 1.146,11 15% Απογυμνωμένοι Βράχοι 332 0,00 0% 0% 0,00 0% 0% 25,10 0% 0% 25,10 0% Εκτάσεις με Αραιή Βλάστηση ,28 2% 7% 0,00 0% 0% 243,15 3% 5% 393,44 5% ΣΥΝΟΛΟ 2.266,89 29% 100% 578,65 7% 100% 5.025,58 64% 100% 7.871,12 100% Χωρικά η εικόνα της κατανομής των χρήσεων γης δίνεται στην ακόλουθη εικόνα (Εικόνα 2-13): Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 87

88 Κεφ. 2 ο Εικόνα 2-13: Κατανομή χρήσεων γης στην περιοχή μελέτης (Πηγή: Corine Land Use 2000) Σύμφωνα, όμως, με μια πιο πρόσφατη έρευνα (Τσάρτσου κ.ά. 2015) που αφορούσε στη διαχρονική διερεύνηση των αλλαγών χρήσεων γης στον ΕΔ Αίνου μεταξύ ζευγών αεροφωτογραφιών (ετών 1945, 1960, 1986, 1996 και ), οι επικρατούσες χρήσεις γης (έτος 2009) είναι οι ακόλουθες: Πίνακας 2-30: Εκτάσεις ανά κατηγορία χρήσεων γης στον Αίνο (έτος 2009) Κωδ. A Χρήσεις γης Aγροτικές εκτάσεις με ίχνη εγκατάλειψης και ύπαρξη θαμνώδους βλάστησης σε ποσοστό 10-20% Έκταση (στρ.) Ποσοστό 281 0,4% ΒΧ Βραχώδης έκταση με ύπαρξη χορτολιβαδικής βλάστησης ,3% DΒ Βραχώδης Δασική έκταση με ύπαρξη θαμνώδους βλάστησης με κάλυψη 20-30% ,5% D1 Δασική έκταση με βλάστηση αειφύλλων πλατυφύλλων με κάλυψη % και με ύπαρξη αναβαθμίδων ,3% D2 Δασική έκταση με βλάστηση αειφύλλων πλατυφύλλων με κάλυψη 20-40% και με ύπαρξη αναβαθμίδων ,2% Σύνολο Δασικής Έκτασης με Αναβαθμίδες (D1+D2) ,6% D4 Δασική έκταση με βλάστηση αειφύλλων πλατυφύλλων με κάλυψη 60-80% ,5% D5 Δασική έκταση με βλάστηση αειφύλλων πλατυφύλλων με κάλυψη 40-60% ,3% D6 Δασική έκταση με βλάστηση αειφύλλων πλατυφύλλων με κάλυψη 20-40% ,7% Σύνολο Δασικής Έκτασης (D4+D5+D6) - χωρίς αναβαθμίδες ,5% Σύνολο Δασικής Έκτασης D (D1+D2+D4+D5+D6) ,1% D7 Διάκενα εντός δασικής έκτασης 244 0,3% DΕ1 Δάσος Ελάτης με κάλυψη % ,4% DΕ2 Δάσος Ελάτης με κάλυψη 40-60% ,2% Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 88

89 Κεφ. 2 ο Κωδ. Χρήσεις γης Έκταση (στρ.) Ποσοστό Σύνολο αμιγούς Δάσους Ελάτης DE (DE1+DE2) - Abies cephalonica ,6% DΜ1 Μικτό Δάσος Ελάτης και Αειφύλλων πλατυφύλλων με κάλυψη 20-30% ,3% DR Διαβρώσεις ,8% X Χορτολιβαδικές Εκτάσεις ,7% LA Λατομεία 34 0,0% STR Στρατιωτικές εγκαταστάσεις 34 0,0% PK Πάρκο κεραιών 9 0,0% ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ ,0% DRO ΔΡΟΜΟΙ (m) (Πηγή: Τσάρτσου κ.ά. 2015, μετά από επεξεργασία του αναδόχου) Σύμφωνα με αυτόν τον πίνακα, το μεγαλύτερο ποσοστό της έκτασης καταλαμβάνεται από δάση (51%), με το αμιγές δάσος ελάτης να καταλαμβάνει περίπου το 31% της έκτασης. Οι υπόλοιπες κατηγορίες εκτάσεων καταλαμβάνουν αθροιστικά το 10% της έκτασης Οικονομικές δραστηριότητες Η οικονομία του νησιού βασίζεται κυρίως στα γεωργικά προϊόντα (σταφύλια, κρασιά, μέλι, λάδι, σύκα), στα κτηνοτροφικά προϊόντα, στην αλιεία και τα τελευταία χρόνια στον τουρισμό. Χαρακτηριστικά του πρωτογενή τομέα είναι το μικρό μέγεθος εκμεταλλεύσεων, ο μικρός βαθμός εκμηχάνισης της παραγωγής και η χαμηλή παραγωγικότητα. Η γεωργική γη δέχεται έντονες πιέσεις από την τουριστική δραστηριότητα και την οικιστική ανάπτυξη. Τα βασικά γεωργικά προϊόντα της Κεφαλονιάς είναι το λάδι και το κρασί. Υπάρχει σειρά προϊόντων με Ονομασία Προέλευσης ή Προστατευμένης Γεωγραφικής Ένδειξης (κρασιά «Ρομπόλα») καθώς και προϊόντα που μπορούν να τύχουν πιστοποίησης (τυροκομικά Κεφαλονιάς). Σύμφωνα με στοιχεία από το επιχειρησιακό πρόγραμμα (Στρατηγικός Σχεδιασμός - τεύχη Α και Β ) του Δήμου Κεφαλονιάς για τις οικονομικές δραστηριότητες ανά κλάδο στην Π.Ε. Κεφαλληνίας έχουμε τα παρακάτω στοιχεία: Οικονομική Δραστηριότητα ανά κλάδο Ομάδες κλάδων Οικονομικής Δραστηριότητας (Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ, Απογραφή 2001). Γεωργία, κτηνοτροφία, θήρα και δασοκομία: Αλιεία: 261 Ορυχεία, λατομεία: 24 Μεταποιητικές βιομηχανίες: 674 Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, νερού: 100 Κατασκευές: Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή αυτοκινήτων, οχημάτων κ.λπ.: Ξενοδοχεία και εστιατόρια: Μεταφορές, αποθήκευση, επικοινωνίες: Ενδιάμεσοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί: 188 Διαχείριση ακίνητης περιουσίας, εκμισθώσεις: 573 Δημόσια διοίκηση, υποχρεωτική ασφάλιση: 894 Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 89

90 Κεφ. 2 ο Εκπαίδευση: 671 Υγεία και κοινωνική μέριμνα: 589 Δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών: 394 Ιδιωτικά νοικοκυριά που απασχολούν οικιακό προσωπικό: 152 Ετερόδικοι οργανισμοί και όργανα: 0 Νέοι: 713 Δεν δήλωσαν κλάδο οικονομικής δραστηριότητας: Γεωργία Η πρωτογενής παραγωγή αποτελεί για την Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλληνίας έναν από τους βασικούς οικονομικούς κλάδους, με κορυφαία την γεωργία. Η γεωργική γη καλύπτει περίπου το 18% της συνολικής έκτασης της Π.Ε. Η απασχόληση στον γεωργικό τομέα είναι το 40% και η συμμετοχή στο εισόδημα το 20%. Η γεωργική γη κατανέμεται σε 44,8% πεδινή και 55,2% ορεινή και ημιορεινή. Όπως θα αναλυθεί και παρακάτω, υπάρχουν γεωργικές εκμεταλλεύσεις με εδάφη μικρής γονιμότητας, αβαθή, επικλινή και με περιορισμένη δυνατότητα άρδευσης. Τα παραπάνω μειονεκτήματα αντισταθμίζονται από τις ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στην ευρύτερη περιοχή και τα κατά τόπους μικροκλίματα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ / ΟΣΔΕ (2014), οι καλλιεργούμενες εκτάσεις στην ευρύτερη περιοχή μελέτης αφορούν κυρίως την ελαιοκαλλιέργεια, την αμπελοκαλλιέργεια, τα εσπεριδοειδή και τα κηπευτικά. Σε μικρότερο βαθμό καλλιεργούνται επίσης σιτηρά, ζωοτροφές (βρώμη, κριθάρι, σανός κ.ά.), αρωματικά φυτά και λοιπές δενδρώδεις καλλιέργειες (βερικοκιές, δαμασκηνιές κ.ά.) ενώ υπάρχει και έκταση γης που δεν καλύπτεται από γεωργική δραστηριότητα. Τέλος, μεγάλη γεωργική έκταση καλύπτεται από βοσκότοπους. Συγκεκριμένα, για την Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλονιάς και σύμφωνα με την απογραφή γεωργίας - κτηνοτροφίας έτους 2009 για τις εκμεταλλεύσεις και την χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση, υπάρχουν (Πίνακας 2-31): Πίνακας 2-31: Αριθμός γεωργικών εκμεταλλεύσεων και χρησιμοποιούμενη γεωργική γη στην ευρύτερη περιοχή μελέτης ΝΟΜΟΙ & ΔΗΜ. ΕΝΟΤΗΤΕΣ Σύνολο Αριθμός εκμεταλλεύσεων Με Χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση Χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση (στρ.) Από την οποία, μόνιμα λιβάδια & βοσκότοποι (στρ.) Ν. ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ Δ.Ε. ΟΜΑΛΩΝ Δ.Ε. ΣΑΜΗΣ Δ.Ε. ΛΕΙΒΑΘΟΥΣ Δ.Ε. ΕΛΕΙΟΥ - ΠΡΟΝΩΝ Δ.Ε. ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ 2009 Σχετικά με την κατανομή της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης των εκμεταλλεύσεων κατά καθεστώς κατοχής, υπάρχουν τα στοιχεία του παρακάτω πίνακα από την απογραφή γεωργίας - κτηνοτροφίας έτους Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 90

91 Κεφ. 2 ο Πίνακας 2-32: Κατανομή γεωργικής έκτασης κατά καθεστώς κατοχής ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΟΙ Αριθμός εκμετ/σεων Ιδιόκτητη Νοικιασμένη Μεσιακή Άλλο καθεστώς κατοχής Έκταση Αριθμός εκμετ/σεων Έκταση Αριθμός εκμετ/σεων Έκταση Αριθμός εκμετ/σεων Έκταση Ν. ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ 2009 Σε ό,τι αφορά το φυτικό κεφάλαιο ανά δημοτική και τοπική κοινότητα από τα συγκεντρωτικά στοιχεία ενιαίων αιτήσεων εκμετάλλευσης για το έτος 2014 και για τις κύριες καλλιέργειες (αμπελώνες, ελαιοκαλλιέργειες, εσπεριδοειδή, κηπευτικά) και βοσκότοπους προέκυψε ο παρακάτω πίνακας: Πίνακας 2-33: Εκτάσεις γεωργικών καλλιεργειών στις ΤΚ/ΔΚ της περιοχής μελέτης Δημ./Τοπ. Κοινότητα Αμπελώνες (ha) Ελαιώνες (ha) Εσπεριδοειδή (ha) Κηπευτικά (ha) Βοσκότοποι (ha) Ομαλών 106,33 201,7 0,49 0, ,86 Σάμης 5,05 143,8 0,1 2, ,43 Λειβαθούς 17,4 277,51 4,11 1, ,27 Ελειού - Πρόνων 8,35 107,76 0,3 0, ,41 Αργοστολίου 54,55 255,8 0,74 8, ,38 Πηγή: ΟΠΕΚΕΠΕ 2014 Αξίζει να σημειωθεί ότι στους αμπελώνες συμπεριλαμβάνονται τόσο οι αμπελώνες για την παραγωγή οίνου διαφόρων ποικιλιών (αν και αυτή που επικρατεί είναι η τοπική ποικιλία «ρομπόλα» που έχει και την μεγαλύτερη έκταση στην κοινότητα Ομαλών, δηλαδή πολύ κοντά στην περιοχή μελέτης) όσο και αμπελώνες σε αναδιάρθρωση, καθώς επίσης και αμπελώνες για επιτραπέζια χρήση. Επίσης, στους ελαιώνες συμπεριλαμβάνονται ελαιώνες πιστοποιημένης ελαιοκαλλιέργειας και παραδοσιακοί ελαιώνες. Τέλος, σε ό,τι αφορά τα εσπεριδοειδή και τα κηπευτικά συμπεριλαμβάνονται όλες οι ποικιλίες αν και οι καλλιεργούμενες εκτάσεις για τις συγκεκριμένες καλλιέργειες είναι πολύ μικρές Κτηνοτροφία Η κτηνοτροφία αποτελεί για την Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλληνίας και πιο συγκεκριμένα για την περιοχή μελέτης έναν από τους βασικότερους οικονομικούς κλάδους. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ / ΟΣΔΕ (2014), οι κτηνοτροφικές μονάδες στην ευρύτερη περιοχή μελέτης αφορούν κυρίως βοοειδή, αιγοπρόβατα, χοιροειδή και πτηνά. Σε μικρότερο βαθμό υπάρχουν επίσης κυψέλες μελισσών ενώ, σύμφωνα με σχετικά στοιχεία της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων υπάρχει και μια δραστηριότητα στον Δήμο Αργοστολίου εκτροφής κουνελιών που αριθμεί κουνέλια. Σε ό,τι αφορά το ζωικό κεφάλαιο ανά δημοτική και τοπική κοινότητα από τα συγκεντρωτικά στοιχεία ενιαίων αιτήσεων εκμετάλλευσης για το έτος 2014 για βοοειδή, αιγοπρόβατα, χοιροειδή, πτηνά και κυψέλες μελισσών μελισσοσμήνη, παρατίθεται ο παρακάτω πίνακας (Πίνακας 2-34) όπου οι αριθμοί είναι εκφρασμένοι σε αριθμό ζώων. Πίνακας 2-34: Ζωικό κεφάλαιο στις δημοτικές/ τοπικές κοινότητες της περιοχής μελέτης Δημ./Τοπ. Κοινότητα Αιγοπρόβατα Βοοειδή Ιπποειδή Χοιροειδή Πτηνά Κυψέλες Μελισσών Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 91

92 Κεφ. 2 ο Αργοστολίου Ελειού - Πρόνων Λειβαθούς Ομαλών Σάμης Σύνολο Πηγή: ΟΠΕΚΕΠΕ 2014 Σημειώνεται ότι στα βοοειδή συμπεριλαμβάνονται αρσενικά και θηλυκά ζώα γαλακτοπαραγωγής και κρεατοπαραγωγής, στα αιγοπρόβατα συμπεριλαμβάνονται αμνοί, ερίφια, κριοί, προβατίνες, τράγοι, στα χοιροειδή κάπροι και χοιρομητέρες και στα πτηνά όλα τα ορνιθοειδή. Είναι σαφές ότι η αιγοπροβατοτροφία είναι ο κυρίαρχος κλάδος με περίπου αιγοπρόβατα στην ευρύτερη περιοχή μελέτης. Αφορά κυρίως ορεινές και ημιορεινές περιοχές όπου εκτρέφονται τα παραπάνω ζώα, αποτελούμενα από ντόπιες φυλές με μέση έως χαμηλή απόδοση, αλλά όμως εγκλιματισμένα και προσαρμοσμένα στις τοπικές συνθήκες. Εξάλλου, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της Ειδικής Λιβαδοπονικής Μελέτης, που εκπονήθηκε ταυτόχρονα με την παρούσα μελέτη, η βοσκοφόρτωση στις Δημοτικές και Τοπικές Κοινότητες του Εθνικού Δρυμού Αίνου ανέρχεται σε αιγοπρόβατα, που αντιστοιχούν σε Ζωικές μονάδες (Πίνακας 2-35) (1 αιγοπρόβατο = 0,15 Ζ.Μ.), το μεγαλύτερο μέρος των οποίων βόσκει εντός της Περιφερειακής Ζώνης του ΕΔ Αίνου, δεδομένου ότι οι περιοχές περιμετρικά του ΕΔ είναι κυρίως γεωργικές. Πίνακας 2-35: Βοσκοφόρτωση στην άμεση περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου Δημοτική Ενότητα ΕΛΕΙΟΥ ΠΡΟΝΩΝ Ζωικές Μονάδες ΛΕΙΒΑ- ΘΟΥΣ ΣΑΜΗΣ ΟΜΑΛΩΝ ΔΚ/ΤΚ Έκταση ΔΚ/ΤΚ % Εντός ΕΔ (ΠΖ) Περιοχή ΚΕ* Πρόβατα Γίδια Σύνολο ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ ,7 26,3% Ξενόπουλο ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΥ ,8 20,1% Ατσουπάδες ΑΡΓΙΝΙΩΝ 5.530,5 63,2% Αργίνια ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ ,7 26,3% Καπανδρίτι ΜΟΥΣΑΤΩΝ 6.445,0 8,5% Μουσάτα 0 ΒΛΑΧΑΤΩΝ ΕΙΚΟΣΙΜΙΑΣ ,7 26,1% Σιμωτάτα ΒΛΑΧΑΤΩΝ ΕΙΚΟΣΙΜΙΑΣ ,7 26,1% Βλαχάτα ΓΡΙΖΑΤΩΝ ,9 11,1% Κουλουράτα ΠΟΥΛΑΤΩΝ 6.395,3 15,4% Πουλάτα ΧΑΛΙΩΤΑΤΩΝ ,3 42,8% Χαλιωτάτα ΠΥΡΓΙΟΥ ,7 7,4% Πυργί ΠΥΡΓΙΟΥ ,7 7,4% Τσακαρισιανό ΠΥΡΓΙΟΥ ,7 7,4% Διγαλέτο ΠΥΡΓΙΟΥ ,7 7,4% Χαρακτί ΟΜΑΛΩΝ ,2 37,4% Βαλσαμάτα ΟΜΑΛΩΝ ,2 37,4% Επανοχώρι ΟΜΑΛΩΝ ,2 37,4% Ομαλά ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: Ειδική Λιβαδοπονική Μελέτη (2015), *ΚΕ = Κτηνοτροφικές Εκμεταλλεύσεις Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 92

93 Κεφ. 2 ο Δασοπονία Στο νησί της Κεφαλονιάς δεν υπάρχει σύστημα εκμετάλλευσης δασών. Το μόνο δάσος που θα μπορούσε να παράξει δασικά προϊόντα είναι αυτό του Εθνικού Δρυμού 22, ο πυρήνας του οποίου όμως, όπου απαντάται ως επί το πλείστον το δάσος ελάτης, υπάγεται σε καθεστώς απόλυτης προστασίας. Υλοτομίες διενεργούνται σε μικρό βαθμό στην περιφερειακή ζώνη και στην ευρύτερη περιοχή, κατόπιν άδειας από την Δ/νση Δασών Κεφαλληνίας των ενδιαφερόμενων πολιτών για την κάλυψη ατομικών αναγκών τους και για εμπόριο (παραγωγή ξυλανθράκων). Στο παρακάτω πίνακα αναφέρονται οι άδειες υλοτομίας που δόθηκαν σε αγροκτήματα και δάση στην περιφερειακή ζώνη, καθώς και οι ποσότητες που ξυλεύτηκαν σε χωρικά κυβικά μέτρα (χ.κ.μ.) κατά τα έτη 2011 έως και 2015 (Πίνακας 2-37). Πίνακας 2-36: Άδειες υλοτομίας και απολήψιμες ποσότητες ξυλείας Έτος Κατηγορία έκτασης Αριθμός αδειών Ατομικές ανάγκες (χ.κ.μ.) Εμπόριο (χ.κ.μ.) Συνολική παραγωγή (χ.κ.μ.) Αγροκτήματα Δάση 3 18 ΣΥΝΟΛΟ Αγροκτήματα 9 56 Δάση 2 10 ΣΥΝΟΛΟ Αγροκτήματα Δάση 1 4 ΣΥΝΟΛΟ Αγροκτήματα 9 38 Δάση 4 15 ΣΥΝΟΛΟ Αγροκτήματα Δάση 9 36 ΣΥΝΟΛΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: Δ/νση Δασών Κεφαλληνίας Η Δ/νση Δασών Κεφαλληνίας, η οποία έχει την ευθύνη της προστασίας και διαχείρισης των δασών και δασικών εκτάσεων των νησιών της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης, απασχολεί είκοσι (20) υπαλλήλους, με τις εξής ειδικότητες: Π.Ε. ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΔΑΣΟΛΟΓΟΙ Τ.Ε ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ Δ.Ε. ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΔΑΣΟΦΥΛΑΚΕΣ ΟΔΗΓΟΣ Βιομηχανία Βιοτεχνία Στον τομέα αυτόν υπάγονται οι δραστηριότητες μεταποίησης, που για την περιοχή μελέτης συγκεκριμένα αφορούν τα αγροτικά προϊόντα (τυροκομία, παστερίωση γάλακτος, 22 Στο διαχ/κό σχέδιο του 1964 είχε εγκριθεί λήμμα m 3 ελάτης. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 93

94 Κεφ. 2 ο παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων, σφαγή ζώων και τεμαχισμός σφαγίων, οινοποιία, τυποποίηση-συσκευασία των παραπάνω κ.ο.κ.). Σύμφωνα με στοιχεία από το επιχειρησιακό πρόγραμμα (Στρατηγικός Σχεδιασμός - Τεύχη Α και Β ) του Δήμου Κεφαλονιάς για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες ανά Δημοτική Ενότητα για τον Δήμο Κεφαλονιάς έχουμε τον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 2-37: Αριθμός επιχειρήσεων στο Δήμο Κεφαλονιάς (ανά Δ.Ε.) ΔΗΜ. / ΤΟΠ. ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ ΕΛΕΙΟΥ - ΠΡΟΝΩΝ ΣΑΜΗΣ ΟΜΑΛΩΝ ΛΕΙΒΑΘΟΥΣ ΠΗΓΗ: Επιμελητήριο Κεφαλονιάς & Ιθάκης (12/09/2012) Ενέργεια - ΑΠΕ Οι υψηλές κορυφογραμμές που διατρέχουν το νησί σε συνεχείς εκτάσεις αποτελούν το ιδανικό έδαφος για την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας. Τα τελευταία χρόνια η Κεφαλονιά έχει γνωρίσει μεγάλο ενδιαφέρον από επενδυτές για τη δημιουργία αιολικών πάρκων. Αυτή τη στιγμή ήδη λειτουργεί το αιολικό πάρκο στη θέση «Μονολάτι - Ξερολίμπα» του Δήμου Αργοστολίου, το Αιολικό Πάρκο "Ημεροβίγλι" και το Αιολικό Πάρκο "Αγία Δυνατή", τα οποία τροφοδοτούν το εθνικό δίκτυο ηλεκτροδότησης με 71 MW ηλεκτρικής ισχύος (η Κεφαλονιά ανήκει στα διασυνδεδεμένα νησιά του εθνικού δικτύου). Πρόσφατα τέθηκε σε λειτουργία και το αιολικό πάρκο στη θέση Ευμορφία, ενώ 2 ακόμη αιολικά πάρκα είναι σε διαδικασία κατασκευής ή αδειοδότησης. Τα αιολικά πάρκα που έχουν αδειοδοτηθεί καταγράφονται στον παρακάτω πίνακα, βρίσκονται δε στην ευρύτερη περιοχή μελέτης, εκτός του ΕΔ Αίνου. Πίνακας 2-38: Ισχύουσες άδειες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ ΑΡ. ΜΗΤΡΩΟΥ α/α ΑΔΕΙΩΝ ΡΑΕ ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΕΚΔ. ΑΔ. ΝΟΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΗΜΟΣ ΔΗΜΟΣ Ισχύς ΤΕΧΝΟ- ΚΑΠΟΔΙ- ΚΑΛΛΙ- ΘΕΣΗ (MW) ΛΟΓΙΑ ΣΤΡΙΑΚΟΣ ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΑΤΙ 1 ΑΔ /12/01 ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ ΚΕΦ/ΝΙΑΣ /ΞΕΡΟΛΙΜΠΑ 20,00 ΑΙΟΛΙΚΑ 2 ΑΔ /09/03 ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ & ΠΥΛΑΡΕΩΝ ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΗΜΕΡΟΒΙΓΛΙ 40,30 ΑΙΟΛΙΚΑ ΟΡΟΣ ΑΓΙΑ 3 ΑΔ /09/03 ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΠΥΛΑΡΕΩΝ ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΔΥΝΑΤΗ 34,50 ΑΙΟΛΙΚΑ 4 ΑΔ /09/03 ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΔΑΦΝΗ 10,20 ΑΙΟΛΙΚΑ 5 ΑΔ /12/03 ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΕΥΜΟΡΦΙΑ 2,70 ΑΙΟΛΙΚΑ 6 ΑΔ /07/04 ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΞΕΡΑΚΙΑΣ 10,00 ΑΙΟΛΙΚΑ ΜΩΡΟΥ - 7 ΑΔ /7/2013 ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΠΑΛΙΚΗΣ ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΚΗΠΟΥΡΙΑ 2,40 ΑΙΟΛΙΚΑ ΒΡΟΥΣΚΑ - 8 ΑΔ /7/2013 ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΒΡΟΧΩΝΑΣ 6,00 ΑΙΟΛΙΚΑ ΛΑΧΤΙΕΣ - 9 ΑΔ /7/2013 ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΠΑΛΙΚΗΣ ΚΕΦ/ΝΙΑΣ ΠΟΛΕΜΗ - ΣΩΡΟΣ 10,30 ΑΙΟΛΙΚΑ (Ενημέρωση Μάρτιος 2015, Πηγή: ΡΑΕ) Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 94

95 Κεφ. 2 ο Εξόρυξη Από σχετική έρευνα στην ιστοσελίδα της Γενικής Διεύθυνσης Ορυκτών Πόρων του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας διαπιστώθηκε, μετά από χωρική αναζήτηση σε ηλεκτρονικό χάρτη της περιοχής, ότι: δεν υπάρχουν λατομεία μαρμάρων δεν υπάρχουν λατομικές περιοχές αδρανών υλικών υπάρχει ένα λατομείο αδρανών υλικών στην θέση Άλωνο της Τ.Κ. Πυργίου Δ.Ε. Σάμης με έκταση τ.μ. υπάρχει ένα λατομείο αδρανών υλικών στην θέση Σπηλάφια της Τ.Κ. Μουσάτων Δ.Ε. Λειβαθούς με έκταση τ.μ. δεν υπάρχουν λατομεία βιομηχανικών ορυκτών υπάρχει ένα λατομείο φωσφορίτη, το οποίο όμως βρίσκεται μακριά από την περιοχή μελέτης και συγκεκριμένα στην Δ.Ε. Παλικής υπάρχει ένα λατομείο σχιστολιθικών πλακών, το οποίο όμως βρίσκεται μακριά από την ευρύτερη περιοχή μελέτης και συγκεκριμένα στην Δ.Ε. Παλικής Αναψυχή Τουρισμός Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η Κεφαλονιά είναι το μεγαλύτερο και ορεινότερο νησί του Ιονίου Πελάγους. Βρίσκεται βόρεια της Ζακύνθου, νότια της Λευκάδας και δυτικά της Ιθάκης. Έχει συνολική έκταση 788,32 km² και πληθυσμό κατοίκους (με βάση την απογραφή 2011). Τα δύο τρίτα του πληθυσμού κατοικούν στο Αργοστόλι και στο Ληξούρι. Το Αργοστόλι είναι η πρωτεύουσα του νησιού, ενώ το Ληξούρι και η Σάμη είναι οι δύο αμέσως μεγαλύτερες πόλεις. Η Κεφαλονιά είναι καταπράσινο νησί φημισμένο για τον συνδυασμό βουνού -του Εθνικού Δρυμού του Αίνου- και θάλασσας, με μεγάλη βιοποικιλότητα, εντυπωσιακή ακτογραμμή, παραλίες με γαλαζοπράσινα κρυσταλλένια νερά άλλοτε αμμουδερές και άλλοτε με λευκά βότσαλα, πολυσύχναστες και καλά οργανωμένες μέχρι απομονωμένες και άθικτες. Ακόμη, η Κεφαλονιά με τα μοναδικά της σπήλαια και τα σπάνια γεωλογικά φαινόμενα, τους αξιόλογους αρχαιολογικούς χώρους, τα κάστρα, τα μοναστήρια και τις εκκλησίες, τους παραδοσιακούς οικισμούς και τα γραφικά παραθαλάσσια χωριά είναι ένας εξαιρετικά ενδιαφέρων τουριστικός προορισμός. Η δυναμικότητα καταλυμάτων ξενοδοχειακού τύπου και ομοειδών τους, των κάμπινγκ, καθώς και οι αφίξεις σε αυτά παρατίθενται στους παρακάτω πίνακες. Πίνακας 2-39: Δυναμικότητα καταλυμάτων ξενοδοχειακού τύπου και κάμπινγκ στην Κεφαλονιά Ξενοδοχεία και ομοειδή καταλύματα Αριθμός καταλυμάτων Τουριστικά κάμπινγκ Σύνολο ΕΤΟΣ 2010 Ξενοδοχεία και ομοειδή καταλύματα Αριθμός κλινών Τουριστικά κάμπινγκ Σύνολο ΕΤΟΣ ΕΤΟΣ ΕΤΟΣ Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 95

96 Κεφ. 2 ο Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 2-40: Αφίξεις στα καταλύματα ξενοδοχειακού τύπου και κάμπινγκ στην Κεφαλονιά ΑΦΙΞΕΙΣ Ξενοδοχειακά Καταλύματα Πλην Campings Κλίνες που λειτουργούν ΑΦΙΞΕΙΣ ΗΜΕΔΑΠΟΙ ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΕΔΑΠΟΙ ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ ΣΥΝΟΛΟ Κλίνες που λειτουργούν Campings Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Η Κεφαλονιά συνδέεται ακτοπλοϊκά µε την ηπειρωτική χώρα µέσω αρκετών λιμανιών. Τα κυριότερα από αυτά είναι η Πάτρα και η Κυλλήνη, όπου τα πλοία καταλήγουν στα λιμάνια της Σάμης (διάρκεια ταξιδιού περίπου 3,5 ώρες) και του Πόρου (διάρκεια ταξιδιού περίπου 1,5 ώρα) αντίστοιχα. Το νησί συνδέεται επιπλέον και µε τον Αστακό της Αιτωλοακαρνανίας, την Ιθάκη, τη Ζάκυνθο και την Βασιλική της Λευκάδας. Τα τελευταία χρόνια το λιμάνι του Αργοστολίου, της Σάµης και του Φισκάρδου δέχονται μεγάλο αριθμό κρουαζιερόπλοιων. Στους παρακάτω πίνακες παρατίθενται στοιχεία με τους αποβιβασθέντες επιβάτες ανά λιμένα, κατάπλου και επιβάτες κρουαζιερόπλοιων στο Αργοστόλι. Πίνακας 2-41: Κατάπλοι και επιβάτες κρουαζιερόπλοιων στο Αργοστόλι Έτος Αρ. Κατάπλων Επιβάτες Επιβάτες κατά τον κατάπλου Αποβιβαζόμενοι Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 2-42: Αποβιβασθέντες επιβάτες ακτοπλοΐας κατά λιμένα Έτος Λιμάνι Σάμη Πόρος 370 Πεσσάδα Φισκάρδο ΣΥΝΟΛΑ Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Ο Κρατικός Αερολιμένας της Κεφαλονιάς (κωδικός: EFL) απέχει 8 χλμ. από το Αργοστόλι, την πρωτεύουσα του νησιού. Η μεταφορά από και προς το αεροδρόμιο γίνεται με ταξί, αυτοκίνητο ή λεωφορεία που δρομολογούνται για τον σκοπό αυτό. Καθημερινά πραγματοποιούνται πτήσεις εσωτερικού και εξωτερικού, ενώ ο αριθμός τους αυξάνεται κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 96

97 Κεφ. 2 ο Η συνολική κίνηση επιβατών και εμπορευμάτων του αερολιμένα Κεφαλονιάς, εσωτερικού και εξωτερικού, παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 2-43). Μεγάλο πλήθος πολιτών προσελκύει κάθε χρόνο ο ΕΔ Αίνου. Άλλοτε οργανωμένων ομάδων και άλλοτε απλών επισκεπτών, παρ όλο που το νησί της Κεφαλονιάς άργησε να αναπτυχθεί τουριστικά σε σχέση με τα νησιά της υπόλοιπης Ελλάδας. Οι επισκέπτες έχουν την δυνατότητα να απολαύσουν τη φύση κάνοντας πεζοπορία στα μονοπάτια ή και ελεύθερα στο βουνό, ορειβατική ποδηλασία, ορειβασία, να ξεκουραστούν στις θέσεις αναψυχής ή όπου αλλού επιθυμούν. Το προσωπικό Επόπτευσης/ Φύλαξης του Εθνικού Δρυμού με την καθημερινή του παρουσία ενημερώνει τους επισκέπτες για τις δυνατότητες αναψυχής και τις υποχρεώσεις τους εντός αυτού, ελέγχει την κίνηση των επισκεπτών και καταγράφει τα στοιχεία που αφορούν την επισκεψιμότητα του Δρυμού (αριθμός επισκεπτών, εθνικότητα κ.λπ.), τα οποία αξιοποιούνται καταλλήλως στο πλαίσιο της χάραξης της στρατηγικής του Φορέα για την ανάδειξη του Εθνικού Δρυμού και την υλοποίηση δράσεων Ενημέρωσης/ Ευαισθητοποίησης σε αυτόν. Πίνακας 2-43: Κίνηση επιβατικού κοινού και εμπορευμάτων στον Α/Λ Κεφαλονιάς ΕΤΟΣ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ ΚΙΝΗΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ Α/ΦΗ ΕΠΙΒΑΤΕΣ ΕΜΠΟΡ/ΤΑ σε τον. ΑΦ.+ ΑΝ. ΑΦΙΞΕΙΣ ΑΝΑΧΩΡ. ΑΦΙΞΕΙΣ ΑΝΑΧΩΡ ΕΤΟΣ ΚΙΝΗΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ Α/ΦΗ ΕΠΙΒΑΤΕΣ ΕΜΠΟΡ/ΤΑ σε τον. ΑΦ.+ ΑΝ. ΑΦΙΞΕΙΣ ΑΝΑΧΩΡ. ΑΦΙΞΕΙΣ ΑΝΑΧΩΡ Πηγή: ΥΠΑ Παρακάτω, παρατίθεται πίνακας με τον αριθμό επισκεπτών την τελευταία τριετία ( ), καθώς και γραφήματα με τον αριθμό των επισκεπτών ανά μήνα για τα έτη 2013 και Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, η επισκεψιμότητα στον ΕΔ Αίνου εμφανίζει αυξητική τάση. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 97

98 Κεφ. 2 ο Πίνακας 2-44: Αριθμός επισκεπτών στον ΕΔ Αίνου κατά τα έτη ΕΤΟΣ Αριθμός επισκεπτών (Πηγή: ΦΔ ΕΔ Αίνου) Βάσει του ακόλουθου διαγράμματος, η μεγαλύτερη κίνηση επισκεπτών παρουσιάζεται τους μήνες Ιούνιο Σεπτέμβριο, με τον αριθμό τους να φτάνει εκείνο το διάστημα τις περίπου το 2013 και τις περίπου για το Σύμφωνα με την ίδια πηγή, ο μεγαλύτερος αριθμός επισκεπτών προέρχεται από την Ελλάδα και την Αγγλία σε ποσοστό που ξεπερνά το 50% (αθροιστικά), ενώ δεν λείπουν και άλλες εθνικότητες (Ολλανδοί, Ρώσοι, Εσθονοί, Λιθουανοί, Ιταλοί, Αμερικανοί, Αυστραλοί, Κινέζοι κ.ά.). Τους χειμερινούς μήνες, στις περιόδους χιονόπτωσης, η επισκεψιμότητά του από τους μόνιμους κατοίκους του νησιού είναι μεγάλη, κυρίως τα σαββατοκύριακα. Οι περισσότεροι επισκέπτες κινούνται μηχανοκίνητα κυρίως κατά μήκος του ασφαλτοστρωμένου δασικού δρόμου, ο οποίος έχει αφετηρία τη διασταύρωση στη θέση "Αλωνάκι" της εθνικής οδού Αργοστολίου - Σάμης και καταλήγει στη θέση Χιονίστρα, η οποία είναι χαρακτηρισμένη ως «Πάρκο κεραιών», σε μία διαδρομή μήκους 13 χιλιομέτρων περίπου. Η κορυφή Μέγα Σωρός δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να ζήσει μία μοναδική εμπειρία, απολαμβάνοντας τη θέα από υψόμετρο μέτρων. Στην περιφερειακή ζώνη του Δρυμού οι επισκέπτες περιορίζουν τις επισκέψεις τους στο νοτιοανατολικό τμήμα του όρους Αίνος όπου ζει ελεύθερα αγέλη αλόγων του είδους Equus caballus, που διαβιώνει ελεύθερα σε ημιάγρια κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή του μοναστηριού της Ζωοδόχου Πηγής και κατάγεται από φυλή της Πίνδου Θήρα Σχήμα 2-8: Αριθμός επισκεπτών ανά μήνα τον ΕΔ Αίνου τα έτη 2013 & 2014 Η θήρα απαγορεύεται στον Εθνικό Δρυμό, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής (Υπουργική Απόφαση 23999/1670/ ). Η θήρα όμως, επιτρέπεται στην περιφερειακή ζώνη και στην ευρύτερη περιοχή, όπου δεν υφίστανται καταφύγια θηραμάτων. Τα θηραματικά είδη αποδημητικών και ενδημικών που απαντώνται είναι ένα φυτοφάγο θηλαστικό, ο λαγός Lepus europaeus και πουλιά (φάσσα Columba palumpus 23 Περιλαμβάνονται οι επισκέπτες που καταγράφηκαν σε διάφορα σημεία του ΕΔ Αίνου, καθώς και αυτοί που επισκέφθηκαν το κτήριο Μεταξά. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 98

99 Κεφ. 2 ο palumpus, ευρωπαϊκό τρυγόνι Streptopelia turtur, πετροπέρδικα Alectoris graeca graeca, μπεκάτσα, ορτύκι, τσίχλες, μικρογαλιάντρα Calandrella brachydactyla κ.ά.). Οι ζώνες διάβασης των αποδημητικών τρυγονιών και ορτυκιών έχουν καθοριστεί, λαμβάνοντας υπ' όψιν τις διατάξεις του άρθρου 261Ν.Δ 86/69 Περί δασικού κώδικα και τις σχετικές εισηγήσεις της Διεύθυνσης Δασών, με την αρ. Πρωτ /2160/72 απόφαση του αρμόδιου υφυπουργού. H διάρκεια της κυνηγετικής περιόδου για το κυνηγετικό έτος είναι από 20 Αυγούστου 2015 μέχρι 29 Φεβρουαρίου 2016 σύμφωνα με την υπ' αριθμ /2533/ υπουργική απόφαση. Στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 2-45) αναφέρονται τα θηραματικά είδη σύμφωνα με την ετήσια ρυθμιστική διάταξη θήρας, από τα οποία ο μεγαλύτερος αριθμός επιτρεπόμενων ειδών απαντώνται στα Ιόνια νησιά. Πίνακας 2-45: Θηρεύσιμα είδη περιόδου Α/A ΕΙΔΟΣ ΖΩΝΕΣ 24 ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΗΜΕΡΕΣ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΑΝΑ ΚΥΝΗΓΟ/ΕΞΟΔΟ 1 Αγριοκούνελο (Oryctolagus cuniculus) * 20/8-14/9 15/9-10/3 Όλες Χωρίς περιορισμό 2 Λαγός (Lepus europaeus) ** 15/9-10/1 Τετ.Σ.Κ. 1 3 Αγριόχοιρος(Sus scrofa) 15/9-20/1 Τετ.Σ.Κ 5 κατά ομάδα 4 Αλεπού (Vulpes vulpes) 15/9-29/2 Όλες Χωρίς περιορισμό 5 Πετροκούναβο (Martes foina) 15/9-29/2 Όλες Χωρίς περιορισμό ΠΟΥΛΙΑ α) Δενδρόβια-Εδαφόδια κ.ά. 1 Σιταρήθρα (Alauda arvensis) 20/8-14/9 15/9-10/2 Όλες 10 2 Φάσα (Columba palumbus) 20/8-14/9 15/9-20/2 Όλες Χωρίς περιορισμό 3 Αγριοπερίστερο (Columba livia) 20/8-14/9 15/9-20/2 Όλες Χωρίς περιορισμό 4 Ορτύκι (Coturnix coturnix) 20/8-14/9 15/9-20/2 Όλες 12 5 Τρυγόνι (Streptopelia turtur) 20/8-14/9 15/9-20/2 Όλες 12 6 Τσίχλα (Turdus philomelos) 20/8-14/9 15/9-29/2 Όλες 7 Δενδρότσιχλα (Turdus viscivorus) 20/8-14/9 15/9-20/2 Όλες 25 8 Κοκκινότσιχλα (Τurdus iliacus) 20/8-14/9 15/9-29/2 Όλες Συνολικά απ όλα τα είδη 9 Γερακότσιχλα (Turdus pilaris) 20/8-14/9 15/9-29/2 Όλες 10 Κότσυφας (Turdus merula) 20/8-14/9 15/9-20/2 Όλες 11 Καρακάξα (Pica pica) 20/8-14/9 15/9-29/2 Όλες Χωρίς περιορισμό 12 Κάργια (Corvus monedula) 20/8-14/9 15/9-29/2 Όλες Χωρίς περιορισμό 13 Κουρούνα (Corvus corone) 20/8-14/9 15/9-29/2 Όλες Χωρίς περιορισμό 14 Ψαρόνι (Sturnus vulgaris) 20/8-14/9 15/9-29/2 Όλες Χωρίς περιορισμό 15 Μπεκάτσα (Scolopax rusticola) 15/9-29/2 Όλες Πετροπέρδικα (Alectoris graeca) *** 1/10-15/12 Τετ.Σ.Κ 2 17 Νησιώτικη πέρδικα (Alectoris chukar) **** 1/10-15/12 Τετ.Σ.Κ 4 18 Φασιανός (Phasianus sp.) κυνηγετικός 15/9-31/12 Τετ.Σ.Κ 1 β) Υδρόβια και παρυδάτια 1 Σφυριχτάρι (Anas penelope) 15/9-10/2 Όλες 24 Περιοχές της χώρας οι οποίες είχαν χαρακτηρισθεί «ως ζώνες διάβασης των αποδημητικών πουλιών» με αποφάσεις του Υπουργού Γεωργίας μέχρι , καθώς και με την ανωτέρω σχετική. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 99

100 Κεφ. 2 ο Α/A ΕΙΔΟΣ ΖΩΝΕΣ 24 ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΗΜΕΡΕΣ 2 Κιρκίρι (Anas crecca) 15/9-31/1 Όλες ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΑΝΑ ΚΥΝΗΓΟ/ΕΞΟΔΟ 3 Πρασινοκέφαλη (Anas platyrynchos) 15/9-31/1 Όλες 12 4 Σουβλόπαπια (Anas acuta) 15/9-10/2 Όλες Συνολικά από όλα τα είδη 5 Σαρσέλα (Αnas querquedula) 15/9-31/1 Όλες 6 Χουλιαρόπαπια (Anas clypeata) 15/9-31/1 Όλες 7 Κυνηγόπαπια (Aythya ferina) 15/9-31/1 Όλες 8 Τσικνόπαπια (Aythya fuligula) 15/9-31/1 Όλες 9 Φαλαρίδα (Fulica atra) 15/9-10/2 Όλες 10 Ασπρομετωπόχηνα (Anser albifrons) ***** 15/9-10/2 Όλες 11 Νερόκοτα (Gallinula chloropus) 15/9-31/1 Όλες Μπεκατσίνι (Gallinago gallinago) 15/9-31/1 Όλες Καλημάνα (Vanellus vanellus) 15/9-31/1 Όλες 10 (Πηγή: Κυνηγετικός Σύλλογος Αργοστολίου) * Από 1/3 μέχρι 10/3 μόνο σε νησιά που υπάρχει αγριοκούνελο χωρίς συνοδεία σκύλου. **Οι εξαιρέσεις του κυνηγίου του λαγού καθορίζονται στο κεφάλαιο Β, παράγραφος 5 ***Επιτρέπεται η θήρα στις ΖΕΠ α) GR (περιοχή Γαλαξιδίου), β) GR (Όρος Φαλακρό) και γ) GR (Όρος Ζήρεια), μόνο τις ημέρες Σάββατο και Κυριακή. **** Ειδικές ρυθμίσεις του κυνηγίου της Νησιώτικης πέρδικας καθορίζονται στο κεφάλαιο Β, παρ. 7. ***** Απαγορεύεται η θήρα της Ασπρομέτωπης Χήνας στα πλαίσια της δυνατότητας επανεξέτασης των ρυθμίσεων της ΚΥΑ Η.Π. 8353/276/Ε103 ΦΕΚ 415Β 23/2/2012, στη λίμνη Κερκίνη, Κορώνεια - Βόλβη στο Δέλτα του Νέστου, στη λίμνη Ισμαρίδα, στη λίμνη Βιστωνίδα-Πόρτο Λάγος και στο Δέλτα του Έβρου. Σύμφωνα με στοιχεία της Κυνηγητικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας προκύπτει ότι η ανάλυση που πραγματοποιείται στα δεδομένα κάρπωσης, οδηγεί σε εξαγωγή συμπερασμάτων που αφορούν στην αφθονία και τη δυναμική των θηραματικών ειδών, και βασίζεται κυρίως στον προσδιορισμό, τη χρήση και τον συνδυασμό των δεικτών θηραματικής αφθονίας. Πραγματοποιώντας συγκρίσεις μεταξύ των ετών εξάγονται συμπεράσματα για την τάση των θηραματικών πληθυσμών και την ευρωστία τους. Επίσης, παρακολουθούνται και προσδιορίζονται έμμεσα οι μεταναστευτικοί διάδρομοι φθινοπωρινής αποδημίας ειδών αποδημητικών θηραμάτων, και καταγράφεται, μέσω της κάρπωσης, η χρονική εξέλιξη αυτού του φαινομένου στην ελληνική επικράτεια. Εξάγονται επίσης, συμπεράσματα επίδρασης των κλιματικών αλλαγών και έντονων φαινομένων, τα οποία αντικατοπτρίζονται με διακυμάνσεις στις καταγραφές της κάρπωσης, και οδηγούν σε καλύτερη κατανόηση των μη πυκνο-εξαρτημένων παραγόντων που επηρεάζουν τις δημογραφικές τάσεις. Κατά την ανάλυση των δεδομένων για την περιφέρεια των Ιονίων νήσων δεν προέκυψαν σημαντικές στατιστικές διαφορές σε σχέση με το σύνολο της χώρας. Στη συνέχεια, παρατίθενται διαγράμματα της μέσης ετήσιας Κυνηγετικής Ευκαιρίας και μέσης ετήσιας Κυνηγετικής Κάρπωσης, σε συνδυασμό με την Κυνηγετική Ζήτηση, ενδεικτικά για τα τέσσερα θηραματικά είδη με τη μεγαλύτερη κυνηγητική προτίμηση στην περιφέρεια των Ιονίων νήσων. Μπεκάτσα: Η μπεκάτσα αποτελεί το πρώτο είδος σε προτίμηση για το οποίο πραγματοποιούνται κυνηγετικές εξορμήσεις στην Ελλάδα. Οι έντονες διακυμάνσεις των πληθυσμών της μπεκάτσας αντικατοπτρίζονται με ακρίβεια στις τιμές των θηραματικών δεικτών (Σχήμα 2-9). Επίσης, πρέπει να τονισθεί ότι εκτός από το ότι η κάρπωση ακολουθεί τις φυσικές διακυμάνσεις του είδους, επιπλέον ο δείκτης της μέσης ετήσιας Κυνηγετικής Κάρπωσης ανά κυνηγό και εξόρμηση είναι πάντα μικρότερος από τον δείκτη Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 100

101 Κεφ. 2 ο της μέσης ετήσιας u922 Κυνηγετικής Ευκαιρίας, ενώ η σχέση τους διατηρείται σταθερή και ακολουθεί αναλογικά τις πληθυσμιακές διακυμάνσεις. Συμπεραίνεται λοιπόν και από τις δύο τάσεις των δεικτών θηραματικής αφθονίας πως η κάρπωση της μπεκάτσας, τόσο για το σύνολο της χώρας, όσο και για την περιφέρεια των Ιονίων νήσων, πραγματοποιείται με αειφορικό τρόπο, χωρίς να επηρεάζει τους πληθυσμούς της. Λαγός: Ο λαγός αποτελεί το δεύτερο είδος σε προτίμηση για το οποίο πραγματοποιούνται κυνηγετικές εξορμήσεις στην Ελλάδα. Ο λόγος συναντηθέντων/ θηρευθέντων ατόμων παραμένει σταθερός καθ όλη τη διάρκεια των είκοσι κυνηγετικών περιόδων και αναλογικά αυξομειούμενος (Σχήμα 2-10), ενώ επίσης παρατηρείται μεγάλη διαφορά μεταξύ συναντηθέντων ατόμων και κάρπωσης, δηλαδή είναι πολλαπλά τα συναντηθέντα θηράματα από εκείνα που θηρεύθηκαν. Αφενός, καταγράφεται μικρό ποσοστό μέσης ετήσιας Κυνηγετικής Κάρπωσης ανά κυνηγό και εξόρμηση, και αφετέρου μεγάλο ποσοστό «συναντήσεων» του θηράματος, γεγονός που απεικονίζει την «αειφορική» προσαρμογή της θήρας του λαγού σε σχέση με τα διαθέσιμα άτομα. Πρέπει να τονισθεί ότι από το και έπειτα, παρατηρείται μια σταθερότητα στους πληθυσμούς του λαγού έως σήμερα. Η σταθερότητα αυτή απεικονίζεται στα ιστογράμματα των δεικτών της μέσης ετήσιας Κυνηγετικής Ευκαιρίας και μέσης Κυνηγετικής Κάρπωσης, που κυμαίνονται περί του 0.4 και 0.1 αντίστοιχα (Σχήμα 2-10). Αυτό το γεγονός αποδεικνύει τη σταθερότητα των πληθυσμών σε ένα από τα πιο σημαντικά θηραματικά είδη στη χώρα, τόσο για το σύνολο της χώρας, όσο και για την περιφέρεια των Ιονίων νήσων. Πετροπέρδικα: Χαρακτηριστικό του πληθυσμού της πετροπέρδικας στην Ελλάδα αποτελεί το γεγονός ότι παρουσιάζει σταθερότητα σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, από την αρχή λειτουργίας του προγράμματος «ΑΡΤΕΜΙΣ» (Σχήμα 2-11). Συγκεκριμένα, οι δείκτες θηραματικής αφθονίας, απεικονίζουν αφενός σταθερά, αλλά και πολύ χαμηλά επίπεδα μέσης ετήσιας Κυνηγετικής Κάρπωσης ανά κυνηγό και εξόρμηση, σε συνδυασμό με υψηλότερες και επίσης σταθερές τιμές της μέσης ετήσιας Κυνηγετικής Ευκαιρίας (Σχήμα 2-11). Ο συνδυασμός αυτών των δύο δεικτών, καθώς επίσης και η σταθερή διαχρονική σχέση συναντηθέντων/καρπωθέντων, αποδεικνύουν την αειφορική κάρπωση του είδους, τόσο για το σύνολο της χώρας, όσο και για την περιφέρεια των Ιονίων νήσων. Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι η Κυνηγετική Ζήτηση του είδους στη χώρα, εκτός από κάποιες υψηλές τιμές στις πρώτες χρονιές του προγράμματος «ΑΡΤΕΜΙΣ», παρουσιάζει σταθερές τιμές μέχρι και το , χρονιά από την οποία και έπειτα εμφανίστηκε σχετική μείωση στην κυνηγετική ζήτηση (Σχήμα 2-11). Κιχλίδες (τσίχλες, κότσυφας): Οι έντονες διακυμάνσεις των πληθυσμών των Κιχλίδων αντικατοπτρίζονται με ακρίβεια στις τιμές των θηραματικών δεικτών (Σχήμα 2-12). Υψηλές τιμές παρατηρούνται τις περιόδους και , και χαμηλές τιμές τις περιόδους και , με μία διακύμανση στο σύνολο των κυνηγετικών εξορμήσεων από 15% έως και 30%. Οι διακυμάνσεις αυτές απεικονίζουν ασφαλώς τις μεταβολές της αφθονίας των πληθυσμών, σε συνδυασμό με τις αυξομειώσεις των κυνηγετικών εξορμήσεων που πραγματοποιήθηκαν για κιχλίδες. Το σημαντικό συμπέρασμα που προκύπτει όμως παρατηρώντας αυτό το φαινόμενο, προέρχεται αν συνδυάσουμε τη διακύμανση αυτών των δύο δεικτών με την εξέλιξη του δείκτη της μέσης ετήσιας Κυνηγετικής Κάρπωσης ανά κυνηγό και εξόρμηση. Η τόσο έντονη διακύμανση των δεικτών Κυνηγετικής Ζήτησης και μέσης ετήσιας Κυνηγετικής Ευκαιρίας (και κατ επέκταση και της αφθονίας των πληθυσμών τους) συνδυάζεται παρόλα αυτά, με έναν πολύ χαμηλό και σταθερό δείκτη μέσης ετήσιας Κυνηγετικής Κάρπωσης ανά κυνηγό και Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 101

102 Κεφ. 2 ο εξόρμηση (Σχήμα 2-12). Το γεγονός αυτό, αποδεικνύει ότι η διακύμανση της αφθονίας των πληθυσμών των κιχλίδων, εξαρτάται κυρίως από παράγοντες που δεν έχουν σχέση με το κυνήγι, καθώς η μέση ετήσια Κυνηγετική Κάρπωση ανά κυνηγό και εξόρμηση διατηρείται πολύ χαμηλά, ανεξάρτητα από τις διακυμάνσεις της αφθονίας του είδους. Σχήμα 2-9: Εξέλιξη των πληθυσμών και της κυνηγετικής ζήτησης της μπεκάτσας ( ) στην ελληνική επικράτεια Σχήμα 2-10: Εξέλιξη των πληθυσμών και της κυνηγετικής ζήτησης του λαγού ( ) στην ελληνική επικράτεια Τα σημαντικά συμπεράσματα λοιπόν είναι δύο: Πρώτον, η κυνηγετική δραστηριότητα δεν επηρεάζει τους πληθυσμούς των κιχλίδων, καθώς η κάρπωση διατηρείται σε πολύ χαμηλές και σταθερές τιμές, ανεξάρτητα των διακυμάνσεων των πληθυσμών τους. Δεύτερον, η μεγάλη διαφορά στις τιμές των δεικτών μέσης ετήσιας Κυνηγετικής Ευκαιρίας Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 102

103 Κεφ. 2 ο και μέσης ετήσιας Κυνηγετικής Κάρπωσης, αποδεικνύει ότι η κάρπωση των κιχλίδων, τόσο για το σύνολο της χώρας, όσο και για την περιφέρεια των Ιονίων νήσων πραγματοποιείται με αειφορικό τρόπο. Σχήμα 2-11: Εξέλιξη των πληθυσμών και της κυνηγετικής ζήτησης της πετροπέρδικας ( ) στην ελληνική επικράτεια Σχήμα 2-12: Εξέλιξη των πληθυσμών και της κυνηγετικής ζήτησης κιχλίδων ( ) στην ελληνική επικράτεια Το παραπάνω είδος γραφημάτων απεικονίζει τη μέση ετήσια Κυνηγετική Ευκαιρία και τη μέση ετήσια Κυνηγετική Κάρπωση, εκπεφρασμένη σε μέσο αριθμό θηραμάτων ανά κυνηγό και εξόρμηση στις αντίστοιχες ετήσιες κυνηγετικές περιόδους. Συνδυάζονται στην παρουσίαση τους με τον δείκτη Κυνηγετικής Ζήτησης των θηραμάτων αυτών. Ο δείκτης Κυνηγετικής Ζήτησης είναι πάντα μεγαλύτερος σε όλα τα γραφήματα, η Κυνηγετική Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 103

104 Κεφ. 2 ο Ευκαιρία εμφανίζεται με ακόμα μικρότερη τιμή και ο δείκτης Κυνηγετικής Κάρπωσης είναι ακόμα μικρότερος σε όλες τις περιπτώσεις. Το γεγονός αυτό αποτελεί απόδειξη ότι το κυνήγι είναι μια δραστηριότητα που προσαρμόζεται πάντα στα διαθέσιμα ενός πληθυσμού. Οι μεγάλες διαφορές των συναντηθέντων και καρπωθέντων ατόμων, όπως επίσης και το γεγονός ότι η ζήτηση θηραμάτων ακολουθεί την αφθονία τους με περισσότερες εξορμήσεις τις χρονιές, όπου η Κυνηγετική Ευκαιρία είναι μεγάλη, αποδεικνύουν το ανωτέρω αξίωμα, που ισχύει τόσο για τα παραπάνω τέσσερα είδη όσο και για τα υπόλοιπα είδη που απαντώνται στη περιφέρεια των Ιονίων νήσων. Οι ζώνες διάβασης των αποδημητικών πουλιών έχουν καθοριστεί, λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις του άρθρου 261Ν.Δ 86/69 "Περί δασικού κώδικα και τις σχετικές εισηγήσεις της Διεύθυνσης Δασών, με την αρ. Πρωτ /2160/72 απόφαση του αρμόδιου υφυπουργού και είναι σε ολόκληρο το νησί της Κεφαλονιάς οι εξής (Πηγή: Κυνηγητικός Σύλλογος Αργοστολίου): 1) Περιοχές κοινοτήτων: Αργοστολίου, Λακήθρας, Σβορωνάτων, Πεσσάδας, Περατάτων, Μεταξάτων, Καραβάδου, Βλαχάτων, Μουσάτων, Χιονάτων, Μαυράτων, Μαρκοπούλου, Πάστρας, Σκάλας, Πόρου, Αγ. Ειρήνης και δεξιά της αμαξωτής οδού Αργοστολίου-Πόρου προς την θάλασσα. 2) Περιοχές αριστερά της διασταύρωσης αμαξωτής οδού Αργοστολίου-Ληξουρίου- Φισκάρδου στο ύψος του χωριού Καρδακάτων και αριστερά της οδού Ληξουρίου-Αθέρα στα πεδινά. 3) Πυλάρου των κοινοτήτων Διβαράτων Αγ. Ευφημίας-Μακρυώτικων στα πεδινά. 4) Ερύσσου των κοινοτήτων Άσσου-Κοθρέα-Αντυπάτων στα πεδινά. 5) Σάμης των κοινοτήτων Σάμης-Γριζάτων στα πεδινά. 6) Ρεύματος Κατάραχους της κοινότητας Αγ. Νικολάου στα πεδινά. 7) Οροπέδιο Ομαλών των κοινοτήτων Ομαλών-Τρωιαννάτων-Ραζάτων-Φαρακλάτων- Διλινάτων-Δαυγάτων μέχρι τον Άγιο Κωνσταντίνο στα πεδινά. Σύμφωνα με στοιχεία της Δ/νσης Δασών Κεφαλληνίας ο αριθμός των αδειών θήρας κυμαίνεται μεταξύ και για τις κυνηγετικές περιόδους , παρουσιάζοντας σταδιακή μείωση (Πίνακας 2-46). Πίνακας 2-46: Αριθμός αδειών κυνηγετικής περιόδου Κυνηγετική περίοδος Αριθμός αδειών Αριθμός αδειών κρατών-μελών ΕΕ Αριθμός αδειών υπαλλήλων ΔΔ Αριθμός αδειών ανεξάρτητων κυνηγών (Πηγή: Δ/νση Δασών Κεφαλληνίας) Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 104

105 Κεφ. 2 ο 2.4. Κοινωνικά χαρακτηριστικά και τάσεις Οι κάτοικοι του νησιού της Κεφαλονιάς, οι οποίοι ζουν και δραστηριοποιούνται στην περιφερειακή ζώνη και την ευρύτερη περιοχή, απασχολούνται κυρίως στον πρωτογενή (αγρότες, κτηνοτρόφοι) και τριτογενή τομέα (παροχή υπηρεσιών, τουρισμός). Άλλωστε οι ίδιοι προσδοκούν να παραμείνουν στα χωριά τους, ελπίζοντας στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης τους μέσω με της ανάπτυξης των υπηρεσιών, της επικοινωνίας με τα αστικά κέντρα, των δικτύων κοινωνικής και τεχνικής υποδομής στους οικισμούς και της κοινωνικής ζωής γενικότερα, αλλά και στη βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης, με την δημιουργία περισσότερων ευκαιριών απασχόλησης. Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού, λόγω της ορεινότητας της περιοχής μελέτης σε συνδυασμό με την ασκούμενη κτηνοτροφία, μελισσοκομία, γεωργία και με ανάπτυξη των συστημάτων πιστοποίησης τοπικών προϊόντων και χορήγηση σήματος ποιότητας, μπορούν να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες για την οικονομική ανάπτυξη των κατοίκων της περιοχής Κίνδυνοι που απειλούν την Προστατευόμενη Περιοχή Παρά τα μέτρα προστασίας και τον κανονισμό λειτουργίας που εφαρμόζονται και ισχύουν στον ΕΔ Αίνου, οι κίνδυνοι 25 που αυτός αντιμετωπίζει οφείλονται κυρίως σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Οι σοβαρότεροι από αυτούς είναι οι εξής: Κτηνοτροφία: Το κύριο εισόδημα των κατοίκων των οικισμών περιμετρικά του ΕΔ Αίνου πηγάζει από την κτηνοτροφία. Η πίεση που ασκείται αφορά κυρίως στην υπερβόσκηση, καθώς τα κοπάδια της περιοχής, παρά την ύπαρξη απαγόρευσης, αλλά και της τοποθετημένης περίφραξης, εισέρχονται ακόμη και εντός των πυρήνων. Κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου η πίεση αυτή αυξάνεται, αφού υπάρχουν περιπτώσεις ανεξέλεγκτης βόσκησης αιγοπροβάτων χωρίς την επιτήρηση των ιδιοκτητών τους. Στο φαινόμενο αυτό συνεπικουρούν η ύπαρξη πυκνού οδικού δικτύου, ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές, η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και υγείας των ζώων, οι επιδοτήσεις του ζωικού κεφαλαίου κ.ά. Οι επιδράσεις της υπερβόσκησης τόσο στην αναγέννηση της ελάτης όσο και στην υποβάθμιση του εδάφους είναι μεγάλες, με συνέπεια να τίθεται σε κίνδυνο η βιωσιμότητα του δάσους του Δρυμού. Η περίφραξη που πρωτοκατασκευάστηκε το 1961 καταστρέφεται είτε από τους κτηνοτρόφους είτε από τις καιρικές συνθήκες. Κατόπιν εγκεκριμένων μελετών, γίνεται προσπάθεια για βελτίωσή της γιατί αποτελεί αποτελεσματικό μέτρο προστασίας έναντι της βόσκησης στον πυρήνα, σε συνδυασμό και με τις συνεχείς περιπολίες του προσωπικού του ΦΔ και της Δ/νσης Δασών Κεφαλληνίας. Επιπρόσθετα, από την υπερβόσκηση απειλούνται τύποι οικοτόπων της περιοχής μελέτης, σπάνια είδη χλωρίδας και είδη πανίδας, μακρομύκητες, καθώς και η εντομοπανίδα της περιοχής. Από την άλλη, θα πρέπει να υπάρξει ένα καθεστώς διαχείρισης της βόσκησης και άλλων μεθόδων, ώστε να διατηρηθούν τα διάκενα και εν γένει η βιοποικιλότητα του Δρυμού σε όλα της τα επίπεδα, δεδομένης και της χρήσης μη συμβατών μεθόδων απομάκρυνσης της ανεπιθύμητης για τα κτηνοτροφικά ζώα βλάστησης, του ανταγωνισμού αυτών σε τροφή και επικράτηση στον χώρο με την άγρια πανίδα. Λαθροθηρία: Ο ΕΔ Αίνου αποτελεί Καταφύγιο Άγριας Ζωής σύμφωνα με την υπ αριθμ /1670/ Υπουργική Απόφαση. Εντούτοις, έχουν καταγραφεί περιστατικά παράνομης θήρας εντός του Δρυμού. Κατά το έτος 2012 και 2014 δεν διαπιστώθηκαν 25 Όπως αναφέρονται στις συνταχθείσες μελέτες και στα αντίστοιχα έργα καταγραφής και παρακολούθησης χλωρίδας, πανίδας, τύπων οικοτόπων, μακρομυκήτων, καθώς και στη βιβλιογραφία που αφορά στην περιοχή μελέτης. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 105

106 Κεφ. 2 ο κρούσματα, όμως το 2013 καταγράφηκε ένα περιστατικό, το οποίο και προωθήθηκε στη Διεύθυνση Δασών Κεφαλληνίας για τα περαιτέρω. Η απειλή συνίσταται στις ενδεχομένως ανεπανόρθωτες βλάβες που μπορεί η λαθροθηρία να προκαλέσει στην πανίδα της περιοχής, αφού οι πληθυσμοί ορισμένων ειδών βρίσκονται σε κρίσιμο επίπεδο. Εκτός από την άμεση θανάτωση των ζώων, η λαθροθηρία επιφέρει μείωση της αναπαραγωγικής επιτυχίας (εγκατάλειψη φωλιών και νεοσσών) και προκαλεί μεγάλη όχληση στην πανίδα. Η Δ/νση Δασών Κεφαλληνίας, η οποία είναι υπεύθυνη για την προστασία της περιοχής, με συνεχείς περιπολίες σε συνεργασία με τον ΦΔ, προσπαθεί να αποτρέψει τα φαινόμενα λαθροθηρίας. Επίσης, εκδίδει απαγορευτικές διατάξεις για την προστασία της πανίδας στην περιφερειακή ζώνη, όπου επιτρέπεται το κυνήγι, όποτε κρίνει αναγκαίο το μέτρο αυτό. Ρύπανση. Ο Εθνικός Δρυμός επιβαρύνεται με απορρίμματα, τα οποία προέρχονται τόσο από ασυνείδητους επισκέπτες (πλαστικά μπουκάλια νερού, συσκευασίες τροφίμων) όσο και από κατοίκους του νησιού, οι οποίοι απορρίπτουν ογκώδη αντικείμενα οικιακής και καθημερινής χρήσης, προκαλώντας ρύπανση και αλλοιώνοντας το τοπίο. Το 2009 ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου έλαβε μέτρα αποκομιδής των απορριμμάτων, διαδικασία η οποία επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα γιατί το φαινόμενο είναι της απόρριψης είναι συχνό. Πυρκαγιές. Το δάσος της κεφαλληνιακής ελάτης έχει υποστεί την καταστροφική επίδραση των πυρκαγιών σε μεγάλη ένταση και έκταση κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων. Η πρώτη μεγάλη πυρκαγιά αναφέρεται στα τέλη του 16ου αιώνα κατά την οποία καταστράφηκαν τα 2/3 του δάσους για να ακολουθήσουν και άλλες μεγάλες σε έκταση πυρκαγιές τα έτη 1730, 1760, 1793, οπότε και κάηκε ολόκληρη η κορυφή του Αίνου, ενώ είχε διάρκεια τρεις θερινούς μήνες, το 1797 διήρκησε επί εβδομάδες καταστρέφοντας περισσότερο από το μισό δάσος, ενώ αυτή του 1890 χώρισε το πυρήνα του Ρουδίου σε δύο τμήματα. Εκτιμάται ότι η έκταση του δάσους με τις επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές περιορίστηκε στο 1/4 της αρχικής του έκτασης. Πυρκαγιές στον πυρήνα του δρυμού την τελευταία εξαετία δεν έχουν εκδηλωθεί. Σύμφωνα με πιο πρόσφατα στοιχεία του Πυροσβεστικού Σώματος, στον (καποδιστριακό) Δήμο Κεφαλονιάς κατά την περίοδο σημειώθηκαν 619 περιστατικά δασικών πυρκαγιών, τα οποία έκαψαν συνολική έκταση στρ., εκ των οποίων στρ. αφορούσαν σε δάση και δασικές εκτάσεις, ενώ κατά την περίοδο σημειώθηκαν 871 περιστατικά με καμένη έκταση στρ. συνολικά, εκ των οποίων αφορούσαν σε δάση και δασικές εκτάσεις. Αναλυτικότερα στοιχεία για τις πυρκαγιές που έχουν εκδηλωθεί στην περιφερειακή ζώνη καθώς και οι καιόμενες εκτάσεις παρατίθενται στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακας 2-47). Πίνακας 2-47: Καταγεγραμμένα περιστατικά πυρκαγιών στον ΕΔ Αίνου περιόδου Α/Α ΕΝΑΡΞΗ ΩΡΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΚΤΑΣΗΣ ΕΚΤΑΣΗ (στρ.) /4/ :30 Ζερβάτα ΓΡΙΖΑΤΩΝ Δασική 0, /4/2010 9:50 Βαλεριάνο ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΥ Δασική (5 στρ.) και χορτολιβαδική (5 στρ.) 10, /7/ :20 Πουλάτα ΠΟΥΛΑΤΩΝ Γεωργική 0, /7/ :30 Πουλάτα ΠΟΥΛΑΤΩΝ Ξηρά χόρτα 0, /8/ :10 Πλησίον Νεκροταφείου Σιμωτάτων ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική 0,00 Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 106

107 Κεφ. 2 ο Α/Α ΕΝΑΡΞΗ ΩΡΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΠΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΚΤΑΣΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΕΚΤΑΣΗΣ (στρ.) 6 14/8/ :30 Σιμωτάτα ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική 30, /8/ :25 Σιμωτάτα ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική 8, /8/ :00 Φαγιάς ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική 0, /8/ :00 Σιμωτάτα ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική (εισήλθε εντός ΠΖ ) 2000, /8/ :45 Σιμωτάτα ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική έκταση 0, /8/2010 1:30 Σιμωτάτα ΒΛΑΧΑΤΩΝ Γεωργική 20, /8/ :55 Αγ. Παρασκευή - Σιμωτάτα ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική (7) και γεωργική 10, /9/ :25 Σιμωτάτα ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική (20) και γεωργική (5) 25, /9/2010 0:30 Βαρώνι ΜΟΥΣΑΤΩΝ Χορτολιβαδική 0, /9/ :40 Καρούζα ΜΟΥΣΑΤΩΝ Δασική έκταση 1, /3/ :45 Άγιος Κωνσταντίνος Κουλουράτων ΓΡΙΖΑΤΩΝ Δασική έκταση 0, /4/ :15 Κανάλι ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική (3) και καλαμιές (0,5) 3,50 3 1/7/2011 9:00 Μονοδένδρι ΔΙΛΙΝΑΤΩΝ Γεωργική (καταγγελία) 1, /8/2011 1:50 Αγκαλάκι ΠΟΥΛΑΤΩΝ Χορτολιβαδική 1, /8/ :00 "Θέα" - Αίνος ΒΛΑΧΑΤΩΝ Υπολείμματα καύσης με δύο εστίες, εντός Εθνικού Δρυμού Αίνου 0,00 (καταγγελία) 6 29/9/ :30 Αγία Αικατερίνη ΟΜΑΛΩΝ Χορτολιβαδική 1,00 7 3/10/ :30 Λανού Ομαλών ΟΜΑΛΩΝ Γεωργική 0,10 8 6/11/ :20 Αγία Παρασκευή ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική (20) και γεωργική (10) 30,00 9 6/11/ :30 Χαράχτι ΠΥΡΓΙΟΥ Δασική έκταση 3, /11/ :05 Σιμωτάτα ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική έκταση 0, /11/ :00 Λουρδάς ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική έκταση 5, /11/2011 7:20 Πλατειές ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΥ Δασική (1), γεωργική (3) 4, /11/ :35 Μουσάτα ΜΟΥΣΑΤΩΝ Δασική έκταση 0, /1/ :10 Πλατειές ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΥ Δασική έκταση 7, /2/ :50 Πλατειές ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΥ Δασική (0,5) και γεωργική (0,5) 1, /6/ :30 Αυλάκι ΧΑΛΙΩΤΑΤΩΝ Δασική έκταση 0, /7/2012 3:15 Χαράκτι ΠΥΡΓΙΟΥ Δασική (5) γεωργική (3) 8, /7/ :20 Αλεπότρυπες ΜΟΥΣΑΤΩΝ Δασική (20) και γεωργική (5) 25, /7/ :20 Ατσουπάδες ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΥ Εγκαταλελειμμένη αγροτική 1,00 7 5/8/2012 3:50 Μουσάτα ΜΟΥΣΑΤΩΝ Γεωργική 0, /8/ :45 Κοσμά ΒΛΑΧΑΤΩΝ Πρανές αγροτικής οδού 0, /8/2012 0:30 Φαγιάς ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική έκταση 3, /8/ :05 Ανήλια - Καπανδρίτι ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ Δασική (500) και γεωργική (100) 600, /9/ :20 Σταλούς ΜΟΥΣΑΤΩΝ Δασική (5), γεωργική (5) 10, /3/ :10 Σίσσια ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική έκταση 1, /7/2013 0:25 Πουλάτα ΠΟΥΛΑΤΩΝ Γεωργική 0,05 4 4/8/ :16 Βρύση Καρούσου ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΥ Δασική έκταση 1, /8/2013 3:10 Παλιό Διγαλέτο ΠΥΡΓΙΟΥ Δασική έκταση 1, /9/ :20 Τσάκου Στέρνα ΧΑΛΙΩΤΑΤΩΝ Γεωργική 0, /9/ :00 Μπενετάτα ΠΥΡΓΙΟΥ Δασική (3) γεωργική (1) 4, /12/ :20 Σφαγεία ΠΟΥΛΑΤΩΝ Σωρός απορριμμάτων ξερών χόρτων και 0,15 κλαδιών 9 16/12/ :20 Θηνιάτη - Βρυσούλες ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΥ Δασική (10) και χορτολιβαδική (5) 15,00 Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 107

108 Κεφ. 2 ο Α/Α ΕΝΑΡΞΗ ΩΡΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΚΤΑΣΗΣ ΕΚΤΑΣΗ (στρ.) /5/2014 8:44 Σφαγεία ΠΟΥΛΑΤΩΝ Αγροτική 0, /5/ :25 Σφαγεία ΠΟΥΛΑΤΩΝ Αγροτική 0,05 3 7/8/ :50 Κανάλι ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική (0,5) και εγκαταλελειμμένη 1,00 γεωργική (0,5) 4 17/8/ :40 Κοσμά - Κανάλι ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική (100) και γεωργική (50) 150, /8/ :50 Ανδριολάτα ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ Δασική (40) και γεωργική (10) 50, /8/ :00 Μολού ΠΥΡΓΙΟΥ Χορτολιβαδική (καταγγελία) 0, /10/ :22 Λανού ΟΜΑΛΩΝ Γεωργική 2, /1/ :00 Πυργί ΠΥΡΓΙΟΥ Γεωργική 0, /4/ :00 Τραπεζάκι ΜΟΥΣΑΤΩΝ Δασική έκταση 0, /7/ :50 Σιμωτάτα ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική έκταση 0, /7/ :00 Κοκκινάλωνος ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική έκταση 0, /7/ :50 Πέτρες - Καπανδρίτι ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ Ξηρά χόρτα 0,05 6 1/8/2015 5:00 Αγία Παρασκευή ΓΡΙΖΑΤΩΝ Δασική (0,01) και χορτολιβαδική (0,02) 0,03 7 4/8/ :03 Ρούδι (εντός ΠΖ) ΟΜΑΛΩΝ Δασική (κεραυνός) 0,05 8 8/8/ :27 Σιμωτάτα ΒΛΑΧΑΤΩΝ Πρανές επαρχιακής οδού Αργοστολίου - 0,02 Πόρου 9 15/8/ :38 Πεζούλες ΔΙΛΙΝΑΤΩΝ Πρανές δρόμου 0, /8/ :40 Καμπιτσάτα - Καπανδρίτι ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ Δασική (200) και γεωργική (50) 250, /8/ :05 Αφράτο ΒΛΑΧΑΤΩΝ Γεωργική 0, /8/2015 8:20 Ελασιά ΒΛΑΧΑΤΩΝ Δασική έκταση 0, /9/2015 3:00 Ρουπάκι ΓΡΙΖΑΤΩΝ Δασική έκταση 0, /9/ :42 Αγία Παρασκευή Βαλσαμάτων ΟΜΑΛΩΝ Δασική (κεραυνός) 0,01 (Πηγή: Πυροσβεστική Υπηρεσία Αργοστολίου) Από τα στοιχεία του παραπάνω πίνακα προκύπτει ότι ετησίως σημειώνονται 11,3 περιστατικά στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού, και πέριξ αυτού, με μέση ετήσια καμένη δασική έκταση 548 στρ. Αν και από τα περιστατικά αυτά μικρός αριθμός αφορά στην περιοχή αυτή καθεαυτή του Εθνικού Δρυμού (3 περιστατικά με βάση τον πίνακα) 26, εν τούτοις το φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών, ακόμα και περιμετρικά της περιφερειακής ζώνης, αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου, όπως άλλωστε μαρτυρά και η περίπτωση του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας 27, καθώς και άλλες περιπτώσεις, κατά τις οποίες καταστράφηκαν δάση ψυχροβίων κωνοφόρων από δασικές πυρκαγιές που ξεκίνησαν σε μακρινή απόσταση και έλαβαν μεγάλες διαστάσεις λόγω συνδυασμού συνθηκών, προκαλώντας ανάλογα με την έκταση που έπληξαν, δραστικές αλλαγές, ακόμη και κατάρρευση στο οικοσύστημα και συνετέλεσαν στον περιορισμό, μετακίνηση ή και εξαφάνιση ειδών. Τα αίτια πρόκλησής τους δεν είναι πάντοτε φυσικά. Εξάλλου, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί και το γεγονός ότι σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία των δασών στην Κεφαλονιά, η έκταση των δασών ελάτης κατά το παρελθόν ήταν τετραπλάσια περίπου της σημερινής, λόγω καταστρεπτικών πυρκαγιών που συνέβησαν 26 Σύμφωνα με στοιχεία της Δ/νσης Δασών Κεφαλονιάς μεταξύ των ετών 2010 έως 2015 είχαμε την κήρυξη μιας αναδασωτέας έκτασης εξαιτίας πυρκαγιάς εντός της περιφερειακής ζώνης του Εθνικού Δρυμού (Α.Π. 6776/ / 728 στρ.). 27 Η περίπτωση του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας αναφέρεται εδώ λόγω του δάσους ελάτης, το οποίο καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό από τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2007, δεδομένου ότι η αναγέννηση και αποκατάσταση της ελάτης μετά από πυρκαγιά είναι ιδιαίτερα δυσχερής. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 108

109 Κεφ. 2 ο την εποχή της Ενετοκρατίας, που σημαίνει ότι απαιτείται αυξημένη επαγρύπνηση στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, ανεξαρτήτως των ικανοποιητικών επιτευγμάτων στον τομέα αυτό κατά τα τελευταία χρόνια. Συλλογή ειδών. Ένας από τους σοβαρότερους κινδύνους τόσο για τη χλωρίδα όσο και για την ορνιθοπανίδα και εντομοπανίδα της περιοχής είναι η συλλογή φυτικών ειδών, όπως επίσης συλλογή αυγών ή νεοσσών είτε για εμπορικούς σκοπούς είτε για εμπλουτισμό προσωπικών συλλογών είτε για οικιακή χρήση (καλλωπιστική και ανθοκομική). Η δραστηριότητα αυτή ενέχει σοβαρότατο κίνδυνο μείωσης του πληθυσμού, ακόμη και εξαφάνισης ορισμένων ειδών. Το φυτικό είδος που συλλέγεται σε μεγαλύτερο βαθμό είναι η ρίγανη (Origanum hirtum), για την οποία μάλιστα ο ΦΔ κατά την περίοδο συγκομιδής της (Ιούλιο Αύγουστο) διοργανώνει εκδρομές, με στόχο την εξοικείωση και την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τις αρωματικές και φαρμακευτικές ιδιότητές της, καθώς και τις μεθόδους ορθής συλλογής του φυτού, προκειμένου να μην απειληθεί η ύπαρξή του λόγω εκρίζωσης ή/και υπερσυλλογής του. Λαθροϋλοτομία. Αφορά κυρίως σε περιπτώσεις κοπής ατόμων ελάτης για χρήση ως χριστουγεννιάτικων δέντρων, πουρναριού ως τροφή κτηνοτροφικών ζώων ή για καυσόξυλα. Ωστόσο, σήμερα λόγω της αυστηρής επιτήρησης των υπαλλήλων του Φορέα Διαχείρισης ΕΔ Αίνου έχει περιοριστεί σε σημαντικό βαθμό. Τουριστικές δραστηριότητες: Η επισκεψιμότητα στον ΕΔ Αίνου είναι μεγαλύτερη κατά τους θερινούς μήνες (βλ. υποκεφ ), αλλά και τον χειμώνα μετά από χιονοπτώσεις. Ο κίνδυνος που προκύπτει από τις δραστηριότητες των επισκεπτών αναφέρεται σε παραμονή μετά τη δύση του ηλίου, άναμμα φωτιάς και συλλογή χλωριδικού υλικού. Προβλήματα μπορεί, επίσης, να προκληθούν από την πεζοπορία εκτός μονοπατιών, μεγάλου αριθμού επισκεπτών (ποδοπάτηση βλάστησης, συμπίεση του εδάφους, καταστροφή ενδιαιτημάτων, μείωση του αριθμού των πουλιών και της αναπαραγωγικής επιτυχίας κ.λπ.). Απομάκρυνση γηραιών δέντρων: Τα παραμένοντα γηραιά και κουφαλερά δέντρα αυξάνουν σημαντικά τη βιοποικιλότητα και δυναμώνουν τη φυσική ισορροπία των οικοσυστημάτων, παρέχοντας θέσεις τροφοληψίας και φωλεοποίησης σε πληθυσμούς μεγάλων αρπακτικών και νυκτόβιων πουλιών και εντόμων και δημιουργούν κατάλληλες συνθήκες και περιβάλλον ανάπτυξης για βρύα, μύκητες κ.λπ. Κατά συνέπεια, η απομάκρυνσή τους έχει δραστικές συνέπειες στα είδη αυτά, μειώνοντας την βιοποικιλότητα της περιοχής. Τεχνικές υποδομές: Αφορά κυρίως σε τεχνικά έργα (οδικό δίκτυο, αναμεταδότες), καθώς και τις ενέργειες που τις συνοδεύουν (π.χ. απόθεση στείρων υλικών, αποψιλώσεις, γενικότερη αλλοίωση του τοπίου, εργασίες συντήρησης/ διαπλάτυνσης οδών εξυπηρέτησής τους κ.ά.), τα οποία είναι δυνατόν να προκαλέσουν σοβαρή όχληση στη χλωρίδα και την πανίδα, διάσπαση, κατακερματισμό ως και καταστροφή των βιοτόπων τους. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των ραδιοτηλεοπτικών και τηλεπικοινωνιακών αναμεταδοτών στη θέση «Χιονίστρα», η εγκατάσταση των οποίων είχε ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση του βιοτόπου και τον περιορισμό της Viola cephalonica, για την προστασία της οποίας τοποθετήθηκε περίφραξη. Δηλητηριασμένα δολώματα: Η χρήση τους συνήθως γίνεται από κυνηγούς και κτηνοτρόφους, προκαλεί σημαντικές απώλειες στην άγρια πανίδα και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε αφανισμό ειδών από την περιοχή. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 109

110 Κεφ. 2 ο Διάβρωση εδαφών: Προκαλείται κυρίως από την καταστροφή της βλάστησης, η οποία την αποτρέπει, με βασικότερες αιτίες την υπερβόσκηση και τα τεχνικά έργα. Επηρεάζει δραστικά τους βιοτόπους και τα είδη που διαβιούν σε αυτούς. Κλιματική αλλαγή: Προκαλεί ερημοποίηση αύξηση της θερμοκρασίας και μετακίνηση των ορίων εξάπλωσης των ειδών σε μεγαλύτερα υψόμετρα, με αμφίβολη την προσαρμοστικότητα των ειδών στα νέα δεδομένα. Ξηράνσεις προσβολές ασθένειες: Εντός του ΕΔ Αίνου έχουν καταγραφεί ξηράνσεις μεμονωμένων ατόμων κεφαλληνιακής Ελάτης, καθώς και προσβολές κουμαριάς από μύκητες. Προς το παρόν, δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας. Εφόσον όμως, καταγραφούν γενικότερες μεταβολές στην περιοχή (π.χ. αλλαγή του κλίματος), είναι πιθανόν να υπάρξουν περιπτώσεις προσβολών και ασθενειών με επιπτώσεις στο δάσος της ελάτης. Άλλες απειλές που έχουν καταγραφεί στην περιοχή αφορούν σε τροχαία ατυχήματα (αφορά τα ημιάγρια άλογα), θνησιμότητα από κίνηση οχημάτων (αφορά την υπόλοιπη πανίδα), γήρανση του ελατοδάσους και μείωση/ έλλειψη φυσικής αναγέννησης, ύπαρξη παράνομων υποδομών εντός του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού (π.χ. ιδιωτικές περιφράξεις), εκχερσώσεις Σύμφωνα με στοιχεία της Δ/νσης Δασών Κεφαλληνίας έγινε κήρυξη δύο εκτάσεων ως αναδασωτέων εντός της περιφερειακής ζώνης (2011/ 6.375,04 στρ. και 2014/7.946,5 στρ.) εξαιτίας εκχέρσωσης και παράνομων επεμβάσεων αντίστοιχα. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 110

111 Κεφ. 3 ο 3. Αξιολόγηση της περιοχής 3.1 Αξιολόγηση τύπων οικοτόπων και ειδών Η παρούσα αξιολόγηση έχει ως αντικείμενο τους τύπους οικοτόπων και τα είδη που απαντούν εντός της προστατευόμενης περιοχής του ΕΔ Αίνου (Πυρήνας και Περιφερειακή Ζώνη) και βασίστηκε στην αξιολόγηση της κατάστασής τους, όπως αυτή έχει καταχωρηθεί στα Τυποποιημένα Έντυπα Δεδομένων (ΤΕΔ) της περιοχής βάσει των τελευταίων έργων παρακολούθησης των περιοχών Natura 2000, καθώς και της σημαντικότητας αυτών βάσει των καθεστώτων προστασίας στα οποία υπάγονται. Λαμβάνοντας υπ όψιν αυτή την αξιολόγηση, τίθενται και οι αντίστοιχες προτεραιότητες στη διαχείριση της περιοχής μελέτης. Τύποι οικοτόπων Οι οικότοποι αξιολογούνται βάσει των ακόλουθων κυρίως κριτηρίων: α) Τύποι οικοτόπων που αναφέρονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ β) Τύποι οικοτόπων προτεραιότητας της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ γ) Τύποι οικοτόπων στους οποίους απαντώνται ενδημικά, σπάνια, απειλούμενα και κινδυνεύοντα φυτικά taxa δ) Τύποι οικοτόπων που καταλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις της περιοχής μελέτης και κατ επέκταση θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικοί από δομικής και λειτουργικής άποψης ε) Ενδημισμός στ) Σπανιότητα των τύπων οικοτόπων Όπως έχει ήδη αναφερθεί, στον ΕΔ Αίνου δεν απαντά τύπος οικοτόπου προτεραιότητας της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Για τους απαντώμενους τ.ο. ισχύουν τα εξής: 1020: Αγροτικές καλλιέργειες Καταλαμβάνουν πολύ μικρή έκταση (0,2% του ΕΔ Αίνου / 0,29% της ΠΖ) και έχουν μόνον χαρτογραφηθεί, χωρίς περαιτέρω ανάλυση και αξιολόγηση. Για την περιοχή μελέτης ο τ.ο δεν θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός. 5150: Χέρσες εκτάσεις με φτέρη (πτεριάδες) Καταλαμβάνουν το 0,05% της έκτασης της περιοχής μελέτης (0,03% του πυρήνα και 0,07% της ΠΖ). Πρόκειται για χέρσες εκτάσεις που προέκυψαν από υποβάθμιση δασών και στις οποίες κυριαρχεί η φτέρη (Pteridium aquilinum). Ο οικότοπος μελετήθηκε αδρομερώς στο πλαίσιο του έργου «Υποβοήθηση στην αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των Τύπων Οικοτόπων του Εθνικού Δρυμού Αίνου» (2015), και αποδόθηκε μόνον χαρτογραφικά. Για την περιοχή μελέτης ο τ.ο δεν θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 111

112 Κεφ. 3 ο 5340: Garrigues της Ανατολικής Μεσογείου Καταλαμβάνουν το 37,5% της έκτασης της περιοχής μελέτης (5% του πυρήνα και 56% της ΠΖ). Ο τύπος αυτός έχει μεγάλη οικολογική σημασία κυρίως για την προσφορά καταφυγίου σε είδη πανίδας, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, τη μελισσοκομία και τη συγκράτηση εδαφών/ αντιδιαβρωτική προστασία. Ο τ.ο είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος στη Ν. Ελλάδα κι έχει ευρεία εξάπλωση στις περιοχές του Δικτύου Natura Ο βαθμός ευθύνης για τη διατήρησή του από την Ελλάδα χαρακτηρίζεται με τον κωδικό C (οι συστάδες εντοπίζονται στο κέντρο της γεωγραφικής εξάπλωσης του οικοτόπου και ταυτόχρονα είναι πολύ αντιπροσωπευτικές). Οι κυριότερες απειλές που αντιμετωπίζει αφορούν στην κτηνοτροφία, η οποία ασκείται έντονα και αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα, καθώς κατά τις δειγματοληψίες διαπιστώθηκε ότι ανάμεσα στους θάμνους, υπήρχαν διάσπαρτα υπερβοσκημένα άτομα κεφαλληνιακής ελάτης. Άλλες απειλές είναι η διαδοχή λόγω εγκατάλειψης της βόσκησης, συνδυασμός πυρκαγιάς και υπερβόσκησης, κατασκευές δρόμων και μονοπατιών, λατομήσεις, αποθέσεις. Στην περιοχή μελέτης ο τ.ο αξιολογείται ως σημαντικός, εξαιτίας τόσο της μεγάλης έκτασης που καταλαμβάνει, όσο και της συνεισφοράς του στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την προστατευτική του επίδραση κυρίως στο έδαφος. 8140: Λιθώνες Βαλκανικής χερσονήσου Καταλαμβάνουν το 0,7% της έκτασης της περιοχής μελέτης (1,6% του πυρήνα και 0,2% της ΠΖ). Αναφέρονται επίσης, στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Γενικά, η εξάπλωση του τ.ο στις περιοχές Natura 2000 στην Ελλάδα είναι ευρεία. Ο βαθμός ευθύνης της χώρας μας για τη διατήρηση του τύπου οικοτόπου χαρακτηρίζεται με τους κωδικούς Ε και Τ, που σημαίνει ενδημικό τύπο οικοτόπου, σημαντικό για ενδημικά φυτικά είδη (στην προκειμένη περίπτωση για την Campanula garganica subsp. cephallenica). Ως απειλές καταγράφονται η κατασκευή δρόμων και μονοπατιών, η εισβολή αλλόχθονων ειδών όταν γειτνιάζουν με καλλιέργειες ή άλλες δραστηριότητες. Εξαιτίας της μικρής του έκτασης και του περιορισμένου αριθμού φυτικών ειδών που φιλοξενεί, καθώς και της ενδεχόμενης παρουσίας ειδών ορνιθοπανίδας, ο οικότοπος αυτός θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός. 8216: Ασβεστολιθικά βραχώδη πρανή με χασμοφυτική βλάστηση Καταλαμβάνουν το 0,7% της έκτασης της περιοχής μελέτης (2% του πυρήνα). Αναφέρονται επίσης, στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (8210). Στην Ελλάδα η εξάπλωσή του είναι ευρεία (8210), ενώ ο βαθμός ευθύνης διατήρησής του είναι T, R και E, που συνεπάγεται ότι πρόκειται για ένα σπάνιο και ενδημικό οικότοπο, σημαντικό για ενδημικά είδη χλωρίδας (στην προκειμένη περίπτωση για την Viola cephalonica). Η σημαντικότερη απειλή που καταγράφηκε είναι αυτή της βόσκησης από αίγες, που επιδρούν αρνητικά και στα λίγα άτομα του οικοτόπου. Άλλες απειλές είναι η κατασκευή δρόμων και μονοπατιών, η λατόμηση, οι αποθέσεις, η συλλογή φυτών. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 112

113 Κεφ. 3 ο Ο οικότοπος αυτός θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός εξαιτίας της ύπαρξης του στενότοπου ενδημικού Viola cephalonica στη χλωριδική του σύνθεση, καθώς και άλλων σημαντικών ειδών. 8310: Σπήλαια των οποίων δεν γίνεται τουριστική εκμετάλλευση Καταλαμβάνουν έκταση 0,14 ha (στον πυρήνα). Αναφέρονται επίσης, στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Πρόκειται για σπήλαια, τα οποία δεν είναι ανοικτά στο κοινό, περικλείουν υδάτινες επιφάνειες και ρέματα, ενώ φιλοξενούν εξειδικευμένα ή υψηλού ενδημισμού είδη ή είναι μέγιστης σπουδαιότητας για τη διατήρηση ειδών του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (π.χ. χειρόπτερα, αμφίβια), καθώς αποτελούν χώρους διαχείμασης. Εδώ απαντώνται επίσης ασπόνδυλα που ζουν αποκλειστικά σε σπήλαια και υπόγεια ύδατα. Ως κυριότερες απειλές αναφέρονται η εξερεύνηση και η ενδεχόμενη επισκεψιμότητα των σπηλαίων. Εξαιτίας της μικρής του έκτασης και της προστασίας που παρέχει στα είδη πανίδας, ο τ.ο θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός. 9340: Δάση με Quercus ilex Καταλαμβάνουν το 16,3% της έκτασης της περιοχής μελέτης (6,6% του πυρήνα και 22% της ΠΖ). Αναφέρονται επίσης, στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Η εξάπλωση του τ.ο στις περιοχές Natura 2000 στην Ελλάδα είναι ευρεία, ενώ η γενική εξάπλωσή του διάσπαρτη. Ο βαθμός ευθύνης για τη διατήρησή του από την Ελλάδα χαρακτηρίζεται με τον κωδικό L (παρουσία των πιο εκτεταμένων συστάδων ενός ευρέως εξαπλωμένου τύπου οικοτόπου). Η κατάσταση διατήρησης του τ.ο. κρίνεται μέτρια έως καλή, ενώ η δομή του έχει την καλύτερη ανάπτυξη από όλους τους χερσαίους τ.ο. του ΕΔ Αίνου. Παράγοντες υποβάθμισης αποτελούν η ξύλευση, η εκχέρσωση και οι πυρκαγιές. Μετά από τις τελευταίες, τα δάση ή οι θαμνώνες ανανεώνονται πολύ εύκολα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος προέρχεται από συνδυασμό δράσης πυρκαγιάς και βοσκής. Ο τ.ο θεωρείται μέτριας σημαντικότητας για την κτηνοτροφία, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την αντίσταση του εδάφους έναντι της διάβρωσης. 934Α: Ελληνικά δάση Πρίνου Καταλαμβάνουν το 10,3% της έκτασης της περιοχής μελέτης (3,3% του πυρήνα και 14,2% της ΠΖ). Η εξάπλωσή του στις περιοχές Natura 2000 είναι ευρεία, ενώ ο βαθμός ευθύνης της Ελλάδας για τη διατήρησή του χαρακτηρίζεται με τους κωδικούς L, E, C και Τ (ευρέως εξαπλωμένος οικότοπος, σημαντικός για ενδημικά είδη). Η κατάσταση διατήρησής τους χαρακτηρίζεται μέτρια έως καλή. Κυριότερες απειλές θεωρούνται οι πυρκαγιές, οι εκχερσώσεις, η υπερβόσκηση. Τα δάση πρίνου συνεισφέρουν στη διατήρηση του υδατικού ισοζυγίου, τη συγκράτηση των εδαφών, στην απόληψη καυσοξύλων, ως βοσκοτόπια κ.ά.), ενώ φιλοξενούν και πολλά ενδημικά είδη. Για αυτούς τους λόγους ο τ.ο. 934Α θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 113

114 Κεφ. 3 ο Κωδικός τ.ο. 951Β: Δάση Ελληνικής ελάτης (Abies cephalonica) Καταλαμβάνουν το 34% της έκτασης της περιοχής μελέτης (7,6% του πυρήνα και 81% της ΠΖ), τη μεγαλύτερη έκταση του ΕΔ Αίνου μετά τον τ.ο Η εξάπλωση του 951Β στην Ελλάδα στις περιοχές Natura 2000 είναι διάσπαρτη, ενώ η γενική του εξάπλωση ευρεία. Ο βαθμός ευθύνης της χώρας μας για τη διατήρησή του χαρακτηρίζεται με τον κωδικό Ε (ενδημικός τύπος οικοτόπου). Το δάσος κεφαλληνιακής Ελάτης του ΕΔ Αίνου έχει εξαιρετική σημασία, η οποία λόγω της γεωγραφικής της απομόνωσης έχει παραμείνει γενετικά αμιγής. Η αναγέννηση της ελάτης είναι γενικά ικανοποιητική, χωρίς να λείπουν θέσεις όπου είναι ελάχιστη έως ανύπαρκτη. Πρόσφατα εντοπίστηκαν άτομα μαύρης πεύκης (Pinus nigra G.F. Arnold) στο όρος Αίνος. Ορισμένα από τα σημαντικότερα είδη που απαντώνται στον τ.ο. 951Β είναι τα Ajuga orientalis ssp. aenesia, Campanula garganica subsp. cephallenica, Fritillaria mutabilis, Paeonia mascula subsp. russi, Saponaria aenesia, Scutellaria rupestris subsp. cephallenica, Viola cephalonica, Alkanna corcyrensis, Astragalus sempervirens subsp. cephalonicus, Centaurea subciliaris subsp. subciliaris, Cerastium candidissimum, Crocus cancellatus, Cymbalaria microcalyx subsp. minor, Erysimum cephalonicum, Lamium garganicum subsp. striatum, Silene ionica, Stachys parolinii, Thymus holosericeus κ.ά. αρκετά από τα οποία είναι ενδημικά του Αίνου, της Κεφαλονιάς ή της Ελλάδας. Οι σημαντικότερες απειλές που αντιμετωπίζει ο 951Β είναι η υπερβόσκηση και οι προσβολές από έντομα, μύκητες κ.ά. Για τους παραπάνω λόγους ο τ.ο. 951Β αξιολογείται ως ιδιαίτερα σημαντικός. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζεται η αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των σημαντικών τύπων οικοτόπων στην περιοχή μελέτης. Πίνακας 3-1: Αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των σημαντικών τύπων οικοτόπων στην περιοχή μελέτης 5340 C Δομή οικοτόπου Πληρότητα ειδών Επίδραση Αντιπροσωπευτικότητα C Εμφανής απουσία θάμνων, φρυγάνων και ποών Σχετική επιφάνεια CONSERV GLOB_ASS Συνολική εκτίμηση C C C C C C 8140 Β Η δομή και η χλωριδική σύνθεση του οικοτόπου με βάση τις περιοχές που απαντάται μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητική Β Μικρή, αλλά σταθερή είσοδος νέων ειδών από την παρακείμενη χλωρίδα Β B B C B Β 8216 C Παρουσιάζει μόνιμη υποβάθμιση λόγω βόσκησης C Χαμηλή πληρότητα ειδών C C C C C C 8310 A C A A C A A A Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 114

115 Κεφ. 3 ο Κωδικός τ.ο Δομή οικοτόπου Πληρότητα ειδών Επίδραση Αντιπροσωπευτικότητα A Καλύτερη δομή και ανάπτυξη από όλους τους χερσαίους οικοτόπους του Εθνικού Δρυμού A Καλύπτει σημαντικές εκτάσεις με πολύ υψηλούς θάμνους, πολύ μεγάλης πυκνότητας και πλούσιους σε μεσογειακά είδη. Ο υπόροφος αδυνατεί να αναπτυχθεί κάτω από το ασφυκτικά ανήλιο περιβάλλον του εδάφους Σχετική επιφάνεια CONSERV GLOB_ASS Συνολική εκτίμηση B A A B A A 934A B Η δομή και η χλωριδική σύνθεση είναι χαρακτηριστική του οικοτόπου B Οι μετρήσεις του 2014 δεν έδειξαν αξιοσημείωτες διαφοροποιήσεις στη σύνθεση των ειδών, μειωμένη εμφάνιση ποώδους ορόφου B B B B B B 951B B Σε πολλά σημεία είναι πολύ καλή, σε άλλα όμως εμφανίζει έντονες υποβαθμίσεις κυρίως λόγω της βοσκής B Λόγω βόσκησης η πληρότητα των ειδών είναι ικανοποιητική έως κακή C B B C B B (Πηγή: ΤΕΧΝΟΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ 2015) Συνοψίζοντας, αναφέρεται ότι στην περιοχή μελέτης έχουν καταγραφεί και χαρτογραφηθεί εννέα (9) τύποι οικοτόπων, εκ των οποίων οι τέσσερις (4) αποτελούν οικοτόπους της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και οι υπόλοιποι πέντε (5) αποτελούν τύπους οικοτόπων της Ελλάδας που απαντώνται σε περιοχές του δικτύου Natura Ιεραρχώντας με φθίνουσα σειρά από άποψη σημαντικότητας/ αντιπροσωπευτικότητας τους ανωτέρω σημαντικούς τ.ο., η κατάταξη έχει ως εξής: I. 951Β / 934Α / 8310 II / 8140 / 5340 III IV / 1020 Χλωρίδα Στην περιοχή μελέτης έχουν καταγραφεί 322 φυτικά είδη. Η ιεράρχηση ως προς τη σημαντικότητά τους γίνεται βάσει των ακόλουθων κριτηρίων (κατά φθίνουσα σειρά): Είδη προτεραιότητας της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ Στενότοπα ενδημικά είδη της περιοχής του ΕΔ Αίνου Ενδημικά είδη της νήσου Κεφαλονιάς Είδη που αναφέρονται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων φυτών της Ελλάδας (Φοίτος κ.ά. 2009) Είδη που αναφέρονται στο ΠΔ 67/1981 Ενδημικά των Ιονίων νήσων και της Ελλάδας Είδη που αναφέρονται στη Σύμβαση της Βέρνης και τη Διεθνή Σύμβαση CITES Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 115

116 Κεφ. 3 ο Επί συνόλου 322 ειδών τα 54 (17% περίπου) βρίσκονται υπό κάποιο καθεστώς προστασίας, ενώ τα υπόλοιπα 268 (83%) δεν αναφέρονται σε κάποιον κατάλογο. Με βάση τα παραπάνω, και σύμφωνα με το αρχείο του ΦΔ, στην περιοχή μελέτης το μοναδικό είδος του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ είναι το Himantoglossum caprinum (Bieb.) V.Koch. Ακολούθως, υψηλότερη προτεραιότητα διατήρησης και προστασίας έχουν τα 2 στενότοπα ενδημικά του ΕΔ Αίνου, η Scutellaria rupestris subsp. cephalonica και η Viola cephalonica και ακολουθούν τα 2 ενδημικά της Κεφαλονιάς, η Ajuga orientalis subsp. aenesia και η Saponaria aenesia. Τέταρτης προτεραιότητας θεωρούνται τα είδη που αναγράφονται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων φυτών της Ελλάδας πλέον των προαναφερόμενων (Consolida brevicornis, Paeonia mascula subsp. russi και Campanula garganica subsp. cephallenica). Το τελευταίο μάλιστα αποτελεί ενδημικό υποείδος των Ιονίων Νήσων. Πέμπτη προτεραιότητα αποτελούν τα είδη του ΠΔ 67/81, Stachys parolinii και Centaurea subciliaris subsp. subciliaris, και έκτη προτεραιότητα τα είδη που αναφέρονται στη Σύμβαση CITES (Cyclamen hederifolium, Sternbergia lutea subsp. lutea, Epipactis helleborine, Epipactis microphylla, Cephalanthera damasonium, Cephalanthera longifolia, Cephalanthera rubra, Cephalanthera x mayeri, Neottia nidus avis, Dactylorhiza saccifera, Neotinea maculate, Orchis papilionacea, Orchis pauciflora, Orchis quadripunctata, Orchis x. Pseudoanatolica, Himantoglossum caprinum 29, Serapias lingua, Serapias vomeracea subsp. vomeracea, Ophrys attica, Ophrys gottfriediana, Ophrys lutea subsp. lutea, Ophrys lutea subsp. minor, Ophrys mammosa, Ophrys oestrifera subsp. oestrifera, Ophrys reinholdii, Ophrys tenthredinifera). Έβδομη προτεραιότητα αποτελεί το Ελληνικό ενδημικό Fritillaria mutabilis και ακολουθούν τα υπόλοιπα είδη του ΕΔ Αίνου που δεν ανήκουν σε καμία από τις παραπάνω κατηγορίες. Τα υπόλοιπα καταγεγραμμένα είδη είναι ευρείας εξάπλωσης. Πανίδα Όπως έχει ήδη αναφερθεί στο υποκεφάλαιο 2.2.3, στην περιοχή μελέτης απαντάται μεγάλος αριθμός ειδών πανίδας (ερπετά, χειρόπτερα, μικρά και μεγαλύτερα θηλαστικά, πτηνά), εκ των οποίων τα περισσότερα υπάγονται σε ένα ή περισσότερα καθεστώτα προστασίας. Ειδικότερα: Όσον αφορά τα ερπετά, από τα δώδεκα (12) συνολικά είδη που έχουν καταγραφεί: 10 είδη αναφέρονται στα Παραρτήματα II/IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ 5 είδη στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας 12 είδη στο Παρ/μα ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης 6 είδη στο ΠΔ 67/81 5 είδη στον Κόκκινο Κατάλογο της IUCN (1 ως Σχεδόν απειλούμενο και 4 μειωμένου ενδιαφέροντος) 2 είδος στη Σύμβαση CITES (II) 2 είδη αποτελούν ενδημικά της Ελλάδας 1 είδος είναι ενδημικό των νησιών Κεφαλονιάς και Ιθάκης. Σύμφωνα, λοιπόν και με τον Πίνακας 2-21 του υποκεφ , όλα τα ερπετά κατατάσσονται σε κάποιο προστατευτικό καθεστώς, με τη μεσογειακή χελώνα 29 Επισημαίνεται ότι το Himantoglossum caprinum αναφέρεται και στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, αλλά επειδή έχει ευρεία εξάπλωση και δεν θεωρείται σπάνιο, δεν κατατάχθηκε στα υψηλής προτεραιότητας είδη. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 116

117 Κεφ. 3 ο (Eurotestudo hermanni) να εμφανίζεται ως το σημαντικότερο είδος (κατατάσσεται στα περισσότερα καθεστώτα) της περιοχής μελέτης. Όσον αφορά τα χειρόπτερα, από τα δεκαεπτά (17) συνολικά είδη: 16 αναφέρονται στα Παραρτήματα II/IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ 16 στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (3 ως Σχεδόν απειλούμενα, 1 ως Τρωτό, 3 ως Ανεπαρκώς γνωστά και 7 ως μειωμένου ενδιαφέροντος) 14 στον Κόκκινο Κατάλογο της IUCN (1 ως Σχεδόν απειλούμενο, 1 ως Τρωτό και 10 μειωμένου ενδιαφέροντος) 15 στο Παρ/μα ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης 9 στο Παρ/μα ΙΙ της Σύμβασης της Βόννης 15 στο ΠΔ 67/81 Σχετικά με τα μικρά και μεγαλύτερα θηλαστικά, από τα δεκατέσσερα (14) συνολικά είδη που έχουν καταγραφεί στην περιοχή μελέτης: 14 αναφέρονται στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (1 ως Κινδυνεύον, 1 ως Ανεπαρκώς γνωστό και 12 ως μειωμένου ενδιαφέροντος) 14 στον Κόκκινο Κατάλογο της IUCN ως μειωμένου ενδιαφέροντος 4 στο Παρ/μα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης 3 στο ΠΔ 67/81 Όσον αφορά τα πτηνά, από τα ενενήντα (90) συνολικά είδη που εντοπίστηκαν στην περιοχή: 29 αναφέρονται στα Παραρτήματα II/IV της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ 32 στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ 16 στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2 ως Κινδυνεύοντα, 2 ως Κρισίμως κινδυνεύοντα, 4 ως Τρωτά, 4 ως Ανεπαρκώς γνωστά και 4 ως Μειωμένου ενδιαφέροντος) 3 στον Κόκκινο Κατάλογο της IUCN (ως Σχεδόν απειλούμενα) 41 στο Παρ/μα ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης 22 στο Παρ/μα ΙΙ της Σύμβασης της Βόννης 17 στη Σύμβαση CITES (Παρ/τα Ι/ΙΙ) 33 στα SPEC (Species of European Conservation Concern) 3 σε Διεθνή Σχέδια Δράσης 40 αναφέρονται στο Ευρωπαϊκό Καθεστώς Απειλής (Birdlife International) (4 ως Τρωτά, 10 ως Μειωμένα, 8 ως Μειούμενα/ Εξαντλημένα, 3 ως Σπάνια, 15 Ασφαλή). Από τα σημαντικότερα είδη που απαντώνται στην Κεφαλονιά είναι η Αετογερακίνα (Buteo rufinus), της οποίας νησιώτικοι πληθυσμοί υπάρχουν μόνον στην Ελλάδα, το Χρυσογέρακο (Falco biarmicus), οι πληθυσμοί του οποίου στην Ελλάδα αποτελούν το 7% των ευρωπαϊκών, το Μαυροκιρκίνεζο (Falco vespertinus) που είναι είδος ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος ή και παγκοσμίως απειλούμενο και κατά τις μεταναστευτικές περιόδους διέρχεται από την Ελλάδα, ο Φιδαετός (Circaetus gallicus) που έχει χαρακτηριστεί ως Σχεδόν Απειλούμενος (κατά IUCN), ο Λιβαδόκιρκος (Circus pygargus), ως Κρισίμως Κινδυνεύον είδος, το Όρνιο (Gyps fulvus) ως Τρωτό/ Κρισίμως Κινδυνεύον, ο Σταυραετός (Hieraaetus pennatus) ως Κινδυνεύον είδος και ο Ψαραετός (Pandion haliaetus), ο οποίος σταμάτησε να φωλιάζει (μάλλον οριστικά) στην Ελλάδα, αλλά εξακολουθεί να απαντάται στη χώρα μας, είτε τακτικά, είτε περιστασιακά/τυχαία. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 117

118 Κεφ. 3 ο Μακρομύκητες Στην περιοχή μελέτης απαντώνται δεκαέξι (16) είδη μακρομυκήτων που χρήζουν αυστηρής προστασίας, εκ των οποίων τα 3 καταγράφονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, δύο έως τρεις καταγραφές υπάρχουν για 6 είδη, ενώ τα υπόλοιπα έχουν καταγραφεί σε περισσότερες περιοχές. Ένα είδος (Tricholomopsis flammula) θεωρείται σπάνιο είδος της Ευρώπης. Γενικά πάντως, οι μακρομύκητες δεν λαμβάνονται υπ όψιν ως προστατευόμενα αντικείμενα σε διεθνείς, ευρωπαϊκές ή εθνικές συνθήκες/ συμβάσεις, ούτε περιλαμβάνονται σε σχετικούς καταλόγους άλλων νομικών κειμένων. Προστατεύονται έμμεσα, αν και όχι πάντοτε αποτελεσματικά, εξαιτίας της προστασίας περιοχών ή ενδιαιτημάτων χλωρίδας ή/και πανίδας (Τριανταφύλλου & Γκόνου-Ζάγκου 2013). Έντομα Η εντομοπανίδα της περιοχής αξιολογείται ως πλούσια, καθώς έχουν καταγραφεί έως σήμερα 118 είδη. Από το σύνολο των ειδών αυτών, 59 κατατάσσονται στον κατάλογο της IUCN (4 ως Σχεδόν απειλούμενα και 55 ως Μειωμένου ενδιαφέροντος), ενώ ακόμη 2 θεωρούνται ενδημικά της Ευρώπης (Hipparchia fagi και Hipparchia volgensis). Ένα είδος (Raiboscelis azureus) αναφέρεται στο ΠΔ 67/ Αξιολόγηση του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης ασκούνται σήμερα μια σειρά από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Οι δραστηριότητες αυτές έχουν ως ένα βαθμό επίδραση στο περιβάλλον και στα προστατευόμενα αντικείμενα με ιδιαίτερη έμφαση στο δάσος ελάτης. Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται μια προσπάθεια να εκτιμηθεί η επιρροή των δραστηριοτήτων αυτών και αν οι τάσεις εξέλιξης αναμένεται να διευκολύνουν ή να δυσχεράνουν την διατήρησή τους. Οι σημαντικότερες ανθρωπογενείς δραστηριότητες είναι: 1. Γεωργία. Η ασκούμενη σήμερα γεωργία που ενδέχεται να επιδρά στην ευρύτερη περιοχή μελέτης αφορά κυρίως την καλλιέργεια αμπελώνων, ελαιώνων, εσπεριδοειδών και κηπευτικών. Σε μικρότερο βαθμό καλλιεργούνται επίσης σιτηρά, ζωοτροφές (βρώμη, κριθάρι, σανός κ.ά.), αρωματικά φυτά και λοιπές δενδρώδεις καλλιέργειες (βερικοκιές, δαμασκηνιές κ.ά.) ενώ υπάρχει και έκταση γης που δεν καλύπτεται από γεωργική δραστηριότητα. Τέλος, μεγάλη γεωργική έκταση καλύπτεται από βοσκότοπους. Η γεωργική γη κατανέμεται σε 44,8% πεδινή και 55,2% ορεινή και ημιορεινή. Υπάρχουν γεωργικές εκμεταλλεύσεις με εδάφη μικρής γονιμότητας, αβαθή, επικλινή και με περιορισμένη δυνατότητα άρδευσης. Οι εφαρμοζόμενες γεωργικές πρακτικές έχουν ποικίλες επιδράσεις στα φυσικά οικοσυστήματα της περιοχής. Το καθαρό αποτέλεσμα αυτών είναι δύσκολο να εκτιμηθεί χωρίς ειδική μελέτη. Η άρδευση γεωργικών εκτάσεων με επιφανειακά νερά ή υπόγεια ύδατα έχει ως συνέπεια την πτώση της στάθμης των νερών. Η ασκούμενη γεωργία εικάζεται ότι έχει δυσμενή επίδραση και στην ποιότητα των νερών με τον εμπλουτισμό τους σε θρεπτικά στοιχεία, φερτά υλικά και υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων. Οι διάφορες γεωργικές πρακτικές που ακολουθούνται έχουν επίσης επίδραση και στους φυτοφράκτες, στα όρια των αγρών με αποτέλεσμα την συρρίκνωσή τους. Ωστόσο όμως, αξίζει να σημειωθεί και η θετική επίδραση της γεωργίας σε πολλά είδη πανίδας, παρέχοντας καταφύγιο, τροφή και θέσεις για κατασκευή φωλιών. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 118

119 Κεφ. 3 ο 2. Αλιεία. Η υπεραλίευση και η παράνομη αλιεία (ψάρεμα σε εποχές που αυτό απαγορεύεται, σε συνδυασμό με την ελάττωση της ποσότητας και την υποβάθμιση της ποιότητας των νερών μπορεί να επιφέρει την ελάττωση στους πληθυσμούς των ψαριών διαταράσσοντας έτσι τις λεπτές ισορροπίες του φυσικού οικοσυστήματος της ευρύτερης περιοχής). 3. Κτηνοτροφία. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγικής και οικονομικής δραστηριότητας καλύπτεται από τον κλάδο της κτηνοτροφίας με θετικές και αρνητικές συνέπειες. Οι κτηνοτροφικές μονάδες στην ευρύτερη περιοχή μελέτης αφορούν κυρίως βοοειδή, αιγοπρόβατα, χοιροειδή και πτηνά. Σε μικρότερο βαθμό υπάρχουν επίσης κυψέλες μελισσών ενώ, σύμφωνα με σχετικά στοιχεία της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων υπάρχει και μια δραστηριότητα στον Δήμο Αργοστολίου εκτροφής κουνελιών που αριθμεί άτομα. Η διάβαση από ορισμένους τύπους οικοτόπων, η υπερβόσκηση και τα υγρά και στερεά απόβλητα των πτηνοκτηνοτροφικών εγκαταστάσεων επιδρούν αρνητικά στους αντίστοιχους οικοτόπους. 4. Θήρα. Η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού κυνηγών και μάλιστα από διάφορα μέρη της περιοχής και το παράνομο κυνήγι σε ορισμένες περιοχές και εποχές του χρόνου έχουν ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες στην ορνιθοπανίδα της περιοχής. 5. Υλοτομία. Η ασκούμενη διαχείριση των δασικών πόρων έχει μικρή επίδραση στους οικοτόπους της περιοχής. Η παράνομη ή αλόγιστη καυσοξύλευση από ορισμένους κατοίκους έχει αρνητικές συνέπειες στους οικοτόπους της περιοχής. Ωστόσο όμως, η έκταση στην οποία γίνεται είναι μικρή. 6. Τουρισμός - Αναψυχή. Η τουριστική κίνηση της περιοχής σημειώνεται κυρίως τους θερινούς μήνες και συσσωρεύεται κυρίως στους παραλιακούς οικισμούς του νησιού και σε μερικότερο βαθμό στον Εθνικό Δρυμό Αίνου. Παρατηρείται όμως το τελευταίο χρονικό διάστημα μια αυξητική τάση, η οποία δυνητικά μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην περιοχή. 7. Υγρά και στερεά απόβλητα. Στην Κεφαλονιά λειτουργεί θεσμοθετημένος Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (σύμμεικτων και ανακυκλώσιμων) της 3ης Διαχειριστικής Ενότητας Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, με την επωνυμία ΕΔΑΚΙ Α.Ε. ΟΤΑ, και αποτελεί νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου του Δήμου Κεφαλονιάς και του Δήμου Ιθάκης. Ο ΦοΔΣΑ είναι υπεύθυνος για την ολοκληρωμένη διαχείριση των αποβλήτων σύμφωνα με την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία. Διαχειρίζεται τον ΧΥΤΑ, στο σύστημα συλλογής συγκέντρωσης αποβλήτων (σύμμεικτων & ανακυκλώσιμων) τη βιολογική προεπεξεργασία των αποβλήτων και βιολογικής ιλύος (μηχανική). Γίνεται έτσι κατανοητό από τα παραπάνω ότι υπάρχει ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων και κατά συνέπεια δεν προκύπτει αρνητική επίδραση. Σε ό,τι αφορά τα υγρά απόβλητα, στην ευρύτερη περιοχή μελέτης υπάρχουν οικισμοί, των οποίων τα υγρά απόβλητα δεν επεξεργάζονται καταλλήλως με αποτέλεσμα να επιδρούν αρνητικά στους οικοτόπους. 8. Βιομηχανία - βιοτεχνία. Οι παραγωγικές μονάδες της ευρύτερης περιοχής αφορούν κυρίως μεταποίηση (τυροκομία, παστερίωση γάλακτος, παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων, σφαγή ζώων και τεμαχισμός σφαγίων, οινοποιία, τυποποίηση-συσκευασία των παραπάνω κ.ο.κ.). Οι μονάδες αυτές είναι μικρές από άποψη δυναμικότητας και δεν επηρεάζουν αρνητικά το φυσικό οικοσύστημα της περιοχής μελέτης. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 119

120 Κεφ. 3 ο 9. Ενέργεια - ΑΠΕ. Οι μονάδες παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ είναι κυρίως αιολικές και βρίσκονται μακριά από την περιοχή μελέτης και κατά συνέπεια δεν υπάρχει μεγάλος βαθμός επίδρασης. 10. Εξορυκτικές δραστηριότητες. Δεν υπάρχουν λατομεία στην γύρω περιοχή και αυτά που υπάρχουν βρίσκονται μακριά από την περιοχή μελέτης και κατά συνέπεια δεν υπάρχει μεγάλος βαθμός επίδρασης. 3.3 Αξιολόγηση δράσεων και παρεμβάσεων στο πλαίσιο των Γ ΚΠΣ, ΕΠΠΕΡ και ΕΠΠΕΡΑΑ Όσον αφορά το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ) η Περ. Ιονίων Νήσων είχε προϋπολογισμό έργων περί τα 421 εκατ. Ευρώ (1% των χρηματοδοτικών πόρων ΠΕΠ της Ελλάδας). Κατά την περίοδο αυτή ο ΕΔ Αίνου χρηματοδοτήθηκε με περίπου 2,7 εκατ. Ευρώ για έργα διαχείρισης και ανάδειξης (2,1 εκατ. Ευρώ) και διαχείρισης και λειτουργίας (0,6 εκατ. Ευρώ), ποσό που αντιστοιχεί στο 0,5% περίπου (επί συνόλου χώρας) του ΕΠΠΕΡ και στο 5% της κατηγορίας έργων "Διαχείριση βιοτόπων και οικολογικά ευαίσθητων περιοχών" 31. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπ. Οικονομίας, Ανάπτυξης & Τουρισμού 32 που αφορούν στο ΕΠΠΕΡΑΑ και για δράσεις περιβάλλοντος (300 έργα) η Περιφ. Ιονίων Νήσων χρηματοδοτήθηκε με περίπου 134 εκατ. Ευρώ (3% επί συνόλου χώρας). Το αντίστοιχο ποσό για την ΠΕ Κεφαλληνίας ήταν περίπου 19,4 εκατ. Ευρώ (14% επί συνόλου Περιφέρειας), ενώ από αυτά, το 58% απορροφήθηκε από τον Δήμο Κεφαλονιάς. Το Πράσινο Ταμείο από την άλλη, ενισχύει τους Φορείς Διαχείρισης μέσω του χρηματοδοτικού προγράμματος (ΧΠ) "Στήριξη Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών", προκειμένου να εξασφαλιστεί μια σταθερή εισροή χρημάτων για συμπληρωματικές δράσεις και λοιπές δαπάνες, οι οποίες δεν μπορούν να καλυφθούν από το ΕΠΠΕΡΑΑ. Από το έτος 2011 και έπειτα, οι ΦΔ λαμβάνουν ετήσια πίστωση περίπου 1 εκατ. Ευρώ. Το μερίδιο του ΦΔ Αίνου κατά το 2012 ήταν 3,6% εκ του συνολικού προϋπολογισμού του ΧΠ των ΦΔ (35.846,71 ), το 2013 το 3,9% (35.998,00 ) και το 2014 το 0,7% (7.000 ). Συγκεκριμένα για τον ΕΔ Αίνου, στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 3-2) αναφέρονται τα έργα που έχουν ολοκληρωθεί ή βρίσκονται σε εξέλιξη και έχουν χρηματοδοτηθεί από το 2007 και εξής. Πίνακας 3-2: Έργα που χρηματοδοτήθηκαν την περίοδο και αφορούν την περιοχή μελέτης Είδος δαπάνης Αποκατάσταση διατηρητέου κτίσματος για χρήση κέντρου πληροφόρησης και ορεινού καταφυγίου Εθνικού Δρυμού Αίνου Κεφαλληνίας (Κτήριο Μεταξά) και προμήθεια εξοπλισμού Χρηματοδότηση ΕΠΠΕΡ (Γ' ΚΠΣ) Ύψος χρηματοδότησης σε ,00 Κατηγορία δαπάνης Κατασκευές/ Συντηρήσεις & Προμήθειες/ εξοπλισμός Αναλυτικά στοιχεία για την περίοδο δεν ήταν εφικτό να βρεθούν & Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 120

121 Κεφ. 3 ο Είδος δαπάνης Αποκατάσταση κακοτεχνιών και διαμόρφωση τοπίου κατά μήκος του κύριου άξονα πρόσβασης ΕΔ Αίνου Χρηματοδότηση ΕΠΠΕΡΑΑ Ύψος χρηματοδότησης σε (προϋπολογι σμός) Προμήθεια οχήματος μεταφοράς προσωπικού ΕΠΠΕΡΑΑ Συμπλήρωση εξοπλισμού Η/Υ ΕΠΠΕΡΑΑ ,99 Συμπλήρωση Εξοπλισμού Γραφείων ΕΠΠΕΡΑΑ ,10 Προμήθεια μικροσυσκευών εργαστηριακού εξοπλισμού ΕΠΠΕΡΑΑ ,90 Υποβοήθηση στην αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης συγκεκριμένων ειδών ορνιθοπανίδας εντός της ΖΕΠ του Φορέα, καθ εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας 79/409 Ανάθεση Παροχής Υπηρεσιών με τίτλο: «ιοργάνωση Ενημερωτικών Ημερίδων - Σεμιναρίων ΕΠΠΕΡΑΑ ,84 ΕΠΠΕΡΑΑ ,50 Προμήθεια οχήματος 4x4 ΕΠΠΕΡΑΑ ,08 Προμήθεια ιματισμού ΕΠΠΕΡΑΑ ,36 Κατηγορία δαπάνης Κατασκευές/ Συντηρήσεις Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Μελέτες/ έρευνα Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθεια θαλάμων για την υποστήριξη της λειτουργίας της Τράπεζα Γενετικού Υλικού ΕΠΠΕΡΑΑ ,00 Προμήθειες/ εξοπλισμός Έργα διακίνησης επισκεπτών ΕΠΠΕΡΑΑ ,40 Υποβοήθηση στην καταγραφή και παρακολούθηση και αειφόρο διαχείριση της χλωρίδας του Εθνικού Δρυμού Αίνου, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης Υποβοήθηση στην καταγραφή και παρακολούθηση και αειφόρο διαχείριση της πανίδας του Εθνικού Δρυμού Αίνου, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης Υποβοήθηση στην αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των τύπων οικοτόπων του Εθνικού Δρυμού Αίνου Διερεύνηση της ιστορικής εξέλιξης της βλάστησης του όρους Αίνος Υποβοήθηση στην αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης συγκεκριμένων ειδών ορνιθοπανίδας εντός ΖΕΠ του Φορέα, καθ εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας 79/409 Καταγραφή και παρακολούθηση ειδών μακρομυκήτων (μανιταριών) του Εθνικού Δρυμού Αίνου Ειδική Λιβαδοπονική Μελέτη για την Περιφερειακή Ζώνη του Εθνικού Δρυμού Αίνου ΕΠΠΕΡΑΑ ,00 ΕΠΠΕΡΑΑ ,48 ΕΠΠΕΡΑΑ ,40 ΕΠΠΕΡΑΑ ,00 ΕΠΠΕΡΑΑ ,60 ΕΠΠΕΡΑΑ ,00 ΕΠΠΕΡΑΑ ,46 Κατασκευές/ Συντηρήσεις Μελέτες/ έρευνα Μελέτες/ έρευνα Μελέτες/ έρευνα Μελέτες/ έρευνα Μελέτες/ έρευνα Μελέτες/ έρευνα Μελέτες/ έρευνα Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 121

122 Κεφ. 3 ο Είδος δαπάνης Χρηματοδότηση Ύψος χρηματοδότησης σε Μελέτη Διαχειριστικού Σχεδίου Εθνικού Δρυμού Αίνου ΕΠΠΕΡΑΑ ,45 Κατασκευή και τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων Συντήρηση υποδομών αναψυχής και ενημέρωσης του Εθνικού Δρυμού Αίνου Συντήρηση και αναβάθμιση ηλεκτρολογικής εγκατάστασης της έδρας του Φορέα Προμήθεια - Εγκατάσταση αυτόνομου συστήματος πυρόσβεσης για την κιβωτάμαξα του οχήματος του Φορέα Προμήθεια εγκατάσταση ηλεκτροκίνητου εργάτη (βίντσι) στο όχημα του Φορέα Προμήθεια συσκευής GPS μεγάλης ακρίβειας Προμήθεια υλικού προβολής του Φορέα Ενίσχυση εργασιών του προσωπικού Επόπτευσης/Φύλαξης και του επιστημονικού προσωπικού του Φορέα Επέκταση δυνατοτήτων Επόπτευσης/Φύλαξης και συντήρηση οχημάτων Φορέα Κατασκευή και τοποθέτηση πυροφυλακίου Προμήθεια καρότσας ρυμούλκησης (μπαγκαζιέρα) για τα οχήματα του Φορέα Συντήρηση, Προστασία και Ανάδειξη του Κέντρου Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Κουτάβου (έδρα του Φορέα) Εμπλουτισμός της βιβλιοθήκης του Φορέα με περιοδικά περιβαλλοντικής ύλης Εγκατάσταση συστήματος εξαερισμού για την υποστήριξη της λειτουργίας της Τράπεζας Γενετικού Υλικού Προμήθεια κάδων κομποστοποίησης Προμήθεια υλικού προβολής του Φορέα Κατασκευή μικρής ξύλινης περίφραξης στη θέση αναψυχής Θέα, στο πάρκο Ρουδίου, του Εθνικού Δρυμού Αίνου Κατασκευή πέντε Ξύλινων Πυλών στον Εθνικό Δρυμό Αίνου Αγορά Δορυφορικής εικόνας για την Κεφαλονιά & την Ιθάκη Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2012" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2012" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2012" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2012" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2012" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2012" Πράσινο Ταμείο: "Φυσικό Περιβάλλον 2013" Πράσινο Ταμείο: "Φυσικό Περιβάλλον 2013" Πράσινο Ταμείο: "Φυσικό Περιβάλλον 2013" Πράσινο Ταμείο: "Φυσικό Περιβάλλον 2013" Πράσινο Ταμείο: "Φυσικό Περιβάλλον 2013" Πράσινο Ταμείο: "Φυσικό Περιβάλλον 2013" Πράσινο Ταμείο: "Φυσικό Περιβάλλον 2013" Πράσινο Ταμείο: "Φυσικό Περιβάλλον 2013" Πράσινο Ταμείο: "Φυσικό Περιβάλλον 2013" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2014" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2014" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2014" 2.470, , , , , , , , ,65 918, ,04 57, , , , , , ,00 Κατηγορία δαπάνης Μελέτες/ έρευνα Προμήθειες/ εξοπλισμός Κατασκευές/ Συντηρήσεις Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Κατασκευές/ Συντηρήσεις Κατασκευές/ Συντηρήσεις Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Κατασκευές/ Συντηρήσεις Κατασκευές/ Συντηρήσεις Προμήθειες/ εξοπλισμός Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 122

123 Κεφ. 3 ο Είδος δαπάνης Συντήρηση/Αντικατάσταση του Πυροσβεστικού Εξοπλισμού της Έδρας του Φορέα Διαχείρισης. Κατασκευή δύο φορητών πινακίδων προειδοποίησης για ολισθηρό οδόστρωμα Υλικό προβολής του Φορέα Διαχείρισης στα πλαίσια συνδιοργάνωσης του 17ου Πανελληνίου Δασολογικού Συνεδρίου Υλικό για την Δράση της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Φορέα Διαχείρισης Αντικατάσταση φθαρμένου ρουχισμού του Προσωπικού της Δράσης Επόπτευσης/Φύλαξης του Φορέα Διαχείρισης Συμπλήρωση εξοπλισμού Η/Υ των γραφείων του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Αγορά Φωτογραφικής Μηχανής Στερεοσκοπίου & Λογισμικού διαχείρισης φωτογραφιών Πιλοτικό σύστημα διαχείρισης Δασικών Πυρκαγιών στον Εθνικό Δρυμό Αίνου Συντήρηση - βελτίωση δασικού αντιπυρικού οδικού δικτύου Νομού Κεφαλληνίας (συμπεριλαμβάνεται ο Αίνος) Χρηματοδότηση Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2014" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2014" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2014" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2014" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2014" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2014" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2014" Πράσινο Ταμείο: "Στήριξη Φορέων Προστατευόμενων Περιοχών 2014" ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΑΜΕΙΟ "Προστασία και αναβάθμιση δασών 2015" Ύψος χρηματοδότησης σε 1.155,00 462, ,00 924, , , , , ,00 ΣΥΝΟΛΟ ,84 Κατηγορία δαπάνης Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Προμήθειες/ εξοπλισμός Κατασκευές/ Συντηρήσεις Σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα το 61% της χρηματοδότησης των έργων στην περιοχή μελέτης προήλθε από το Ε.Π.ΠΕΡ. (Γ' ΚΠΣ), το 37% από το Ε.Π.ΠΕΡ.Α.Α και το 2% από το Πράσινο Ταμείο. Επίσης, το μεγαλύτερο ποσό έχει δαπανηθεί σε κατασκευές/ συντηρήσεις (55%), το 37% σε συνδυασμό κατασκευών/ εξοπλισμού, 4% σε μελέτες/ έρευνα και 4% σε προμήθειες/ εξοπλισμό % % % % ΕΠΠΕΡ (Γ' ΚΠΣ) ΕΠΠΕΡΑΑ % % % ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΑΜΕΙΟ Κατασκευές/ Συντηρήσεις Κατασκευές/ Συντηρήσεις & εξοπλισμός Μελέτες/ έρευνα Προμήθειες/ εξοπλισμός Σχήμα 3-1: Κατανομή πόρων ανά χρηματοδοτικό πρόγραμμα Σχήμα 3-2: Κατανομή πόρων ανά κατηγορία δαπανών Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 123

124 Κεφ. 3 ο 3.4 Συνολική αξιολόγηση της περιοχής Η αξιολόγηση της περιοχής μελέτης επιλέχθηκε να γίνει βάσει των παρακάτω κριτηρίων: Έκταση: Η περιοχή μελέτης καταλαμβάνει έκταση στρ. ( στρ. η έκταση των πυρήνων και στρ. η έκταση της περιφερειακής ζώνης), δηλαδή το 10,5% περίπου της συνολικής έκτασης της νήσου Κεφαλονιάς. Σε σχέση με τους υπόλοιπους Εθνικούς Δρυμούς της χώρας, και λαμβάνοντας υπ όψιν μόνο τις εκτάσεις των πυρήνων, ο ΕΔ Αίνου καταλαμβάνει την ένατη θέση (μικρότερος είναι μόνον ο πυρήνας του ΕΔ Σουνίου). Πρόκειται για μία περιοχή που καλύπτεται κυρίως από δάση, ενώ οι φυσικοί οικότοποι που απαντώνται στην περιοχή βρίσκονται σε λειτουργική συνέχεια και αλληλοεπηρεάζονται. Η οικολογική αξία των φυσικών ενδιαιτημάτων είναι μεγάλη. Ποικιλότητα: Αναλογικά με την έκτασή της, στην περιοχή απαντάται ποικιλία τύπων φυσικών οικοτόπων, οι οποίοι συνοδεύονται από πλούσια ποικιλότητα ειδών. Όπως έχει προαναφερθεί, στην περιοχή μελέτης απαντώνται 8 τύποι οικοτόπων, 4 από τους οποίους αναφέρονται στους τύπους οικοτόπων του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 92/43 ΕΟΚ και 322 καταγεγραμμένα φυτικά taxa. Η βιοποικιλότητα της πανίδας είναι υψηλή, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία (2015), καθώς έχουν καταγραφεί 90 είδη πουλιών. Έχουν καταγραφεί, επίσης, 12 είδη ερπετών, 1 είδος αμφιβίων, 17 είδη χειροπτέρων και 14 είδη μικρών και μεγαλύτερων θηλαστικών. Φυσικότητα: Οι φυσικοί οικότοποι δέχονται έντονες ανθρωπογενείς επιδράσεις από την αρχαιότητα έως σήμερα (βοσκή, υλοτόμηση, εκχερσώσεις, απόρριψη απορριμμάτων), και η σημερινή κατάσταση είναι αποτέλεσμα των επιδράσεων αυτών. Είναι δύσκολο να καθοριστεί ποια θα ήταν η αναμενόμενη φυσική δομή και σύνθεση των βιοκοινωνιών εάν δεν υπήρχαν οι επιδράσεις αυτές. Όπως είναι φανερό από την αξιολόγηση της δομής και της διατήρησης των οικοτόπων, αρκετοί από αυτούς έχουν διατηρήσει τη φυσικότητά τους σε σχετικά ικανοποιητικό βαθμό, και φιλοξενούν σπάνια και προστατευόμενα είδη της χλωρίδας και της πανίδας. Αντιπροσωπευτικότητα: Σημαντικότεροι οικότοποι της περιοχής από άποψη σπανιότητας και αντιπροσωπευτικότητας σε εθνικό επίπεδο θεωρούνται τα δάση κεφαλληνιακής Ελάτης (κωδ. 951Β) τα πλέον αντιπροσωπευτικά της χώρας (λόγω και της γεωγραφικής τους απομόνωσης), τα δάση Πρίνου (κωδ. 934Α) που φιλοξενούν πολλά ενδημικά είδη, καθώς και τα σπήλαια (κωδ. 8310), τα οποία παρέχουν προστασία σε σημαντικά και σπάνια είδη πανίδας (χειροπτέρων, αμφιβίων). Όσον αφορά τα είδη πανίδας, απαντάται μόνον ένα ενδημικό της Κεφαλονιάς-Ιθάκης είδος, τα περισσότερα όμως από τα υπάρχοντα εντάσσονται σε περισσότερα του ενός καθεστώτα προστασίας. Επιπροσθέτως, οι μακρομύκητες παρουσιάζουν ικανοποιητική αντιπροσωπευτικότητα, καθώς ορισμένα είδη του ΕΔ Αίνου καταγράφονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Σπανιότητα: Στην περιοχή δεν απαντώνται οικότοποι προτεραιότητας της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Από τα είδη της χλωρίδας της περιοχής, ένα αναφέρεται στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, δύο είδη είναι στενότοπα ενδημικά του Αίνου και δύο ενδημικά της Κεφαλονιάς. Δέκα είδη ερπετών και δεκαέξι είδη χειροπτέρων αναφέρονται στα Παραρτήματα ΙΙ & IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και τριάντα δύο είδη πουλιών στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 147/2009/EK, ορισμένα από τα οποία φωλιάζουν στην περιοχή. Ευαισθησία: Ο τύπος οικοτόπου με τη μεγαλύτερη ευαισθησία είναι ο 8216 (Ασβεστολιθικά βραχώδη πρανή με χασμοφυτική βλάστηση), καθώς η βόσκηση από την Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 124

125 Κεφ. 3 ο οποία απειλείται συστηματικά, επιδρά αρνητικά στα λίγα άτομα που τον απαρτίζουν. Επίσης, ο 8140 (Λιθώνες της Βαλκανικής χερσονήσου), εξαιτίας της μικρής έκταση που καταλαμβάνει, καθώς και του περιορισμένου αριθμού φυτικών ειδών που φιλοξενεί, θεωρείται οικολογικά ευαίσθητος. Όσον αφορά τα φυτικά taxa εξαιρετικά ευαίσθητα θεωρούνται τα δύο στενότοπα ενδημικά είδη του Αίνου, Scutellaria rupestris subsp. cephalonica και Viola cephalonica, καθώς και τα ενδημικά της Κεφαλονιάς Ajuga orientalis subsp. aenesia και Saponaria aenesia, εκ των οποίων το πρώτο και το τελευταίο χαρακτηρίζονται ως Κινδυνεύοντα, ενώ το δεύτερο ως Κρισίμως Κινδυνεύον. Ακόμη, η Campanula garganica subsp. cephallenica που απαντάται στον τ.ο χαρακτηρίζεται ως Τρωτό είδος (Φοίτος κ.ά. 2009). Τα είδη αυτά θεωρούνται εξαιρετικά σημαντικά σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και χρήζουν ιδιαίτερης μέριμνας όσον αφορά την προστασία τους, καθώς συντρέχουν απειλές που μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή υποβάθμιση, ακόμη και αφανισμό. Ευαισθησία ακόμη παρουσιάζουν οι βιότοποι της πανίδας και ιδιαίτερα της ορνιθοπανίδας εξαιτίας των οχλήσεων συγκεκριμένων ανθρώπινων δραστηριοτήτων που ασκούνται στην περιοχή με μη ορθολογικό τρόπο. Θέση σε μια οικολογική/ γεωγραφική ενότητα: Περιμετρικά της περιοχής μελέτης υπάρχουν δύο ακόμη προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura Στα βόρεια εντοπίζονται οι ΕΖΔ «Δυτικές Ακτές Κεφαλληνίας Θαλάσσιο Στενό Ιθάκης» (κωδ. GR ) και «Καλόν Όρος» (κωδ. GR ), ενώ στα νότια βρίσκεται η ΕΖΔ «Παράκτια Θαλάσσια Ζώνη από Αργοστόλι έως Βλαχάτα (Κεφαλληνία) & Όρμος Μούντα» (κωδ. GR ). Επίσης, σχεδόν ολόκληρος ο ΕΔ Αίνου περιλαμβάνεται στην ΖΕΠ «Αίνος, Αγία Δυνατή και Καλόν Όρος» (κωδ. GR ), ο οποίος επεκτείνεται έως και το Καλόν Όρος. Επιπροσθέτως, κατά μήκος της ΒΑ-ΝΑ γραμμής του ΕΔ Αίνου βρίσκονται η Λίμνη Καραβόμυλου, το Λιμνοσπήλαιο Μελλισάνης, η Λίμνη Άκολη, η Λίμνη Άβυθος (Μεγάλη Άκολη) και οι Τεχνητές λίμνες Τζανάτων. Δυνατότητα ανόρθωσης ή αποκατάστασης: Οι πιέσεις που δέχονται τα φυσικά οικοσυστήματα και τα είδη της περιοχής και που προέρχονται κατά κύριο λόγο από τη βοσκή, τη λαθροθηρία, τη ρύπανση, τη συλλογή ειδών, τη λαθροϋλοτομία κ.ά. θα πρέπει να ελεγχθούν. Ειδικότερα, οι υπερβοσκημένες περιοχές και οι τύποι οικοτόπων που απαντώνται σε αυτές παρουσιάζονται υποβαθμισμένοι, εξαιτίας των ανεξέλεγκτων ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Αισθητική αξία: Οι εναλλαγές των διαφορετικών φυσικών τύπων οικοτόπων δημιουργούν ένα μωσαϊκό με διαφορετικά χρώματα, υφή και διαστάσεις, σχηματίζοντας ένα τοπίο υψηλής αισθητικής αξίας. Η εναλλαγή των εποχών δημιουργεί επίσης διαφορετικούς χρωματικούς συνδυασμούς κ.ά. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή του ΕΔ Αίνου, εκτός από την αρνητική επίδραση στους φυσικούς τύπους οικοτόπων, επέφεραν και σημαντικές αλλοιώσεις στην αισθητική αξία του τοπίου. Χώροι απόθεσης απορριμμάτων και μπαζών, παράνομες περιφράξεις ακόμη και εντός του πυρήνα του δρυμού, οι κεραίες στη θέση «Χιονίστρα» αποτελούν μερικά από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αλλοίωσης του τοπίου. Το φαινόμενο αυτό βέβαια είναι αναστρέψιμο, εφόσον σταματήσει η ανεξέλεγκτη διάθεση απορριμμάτων και στείρων υλικών, απομακρυνθούν ή εξωραϊστούν οι περιττές κατασκευές και αποκατασταθεί το τοπίο στις θέσεις όπου υφίσταται το πρόβλημα. Εκπαιδευτική - ερευνητική αξία: Η περιοχή μελέτης, παρά τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες που ασκούν αρνητική επίδραση, εξακολουθεί να διατηρεί την οικολογική Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 125

126 Κεφ. 3 ο της αξία και λειτουργία. Ορισμένα, μάλιστα, από τα δομικά στοιχεία του οικοσυστήματος, αλλά και οι σχέσεις αλληλεπίδρασης και λειτουργίας τους δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς. Επίσης, η περιοχή μπορεί να αποτελέσει οικολογικό πανεπιστημιακό «εργαστήριο», καθώς βρίσκεται πλησίον του Πανεπιστημίου Πατρών και του Τμήματος Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Τ.Ε. του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων στη Ζάκυνθο. Όσον αφορά την εκπαιδευτική της αξία, η περιοχή είναι σχετικά εύκολα προσβάσιμη σε Κεφαλλονίτες μαθητές και δια βίου εκπαιδευόμενους σε θέματα ευαισθητοποίησης και εν γένει περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 126

127 Κεφ. 4 ο 4. Διερεύνηση των τάσεων & παραγόντων που επηρεάζουν τη διαχείριση 4.1 Διερεύνηση της κατάστασης διατήρησης του αβιοτικού, βιοτικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος Με βάση τη διαθέσιμη βιβλιογραφία, καθώς και τα πρόσφατα (2015) αποτελέσματα των έργων παρακολούθησης, τα συμπεράσματα που προκύπτουν για την κατάσταση διατήρησης και τις τάσεις εξέλιξης στην περιοχή μελέτης σε σχέση με το αβιοτικό, το βιοτικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον είναι τα εξής: Αβιοτικό φυσικό περιβάλλον Αναφορικά με το κλίμα, η διαφαινόμενη κλιματική αλλαγή μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στα οικοσυστήματα, τα είδη, τη γενετική ποικιλότητα των ειδών και τις οικολογικές αλληλεπιδράσεις (Βέλλα κ.ά. 2011). Φαινόμενα όπως η μείωση των βροχοπτώσεων και οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας είναι οι βασικότερες αιτίες αύξησης των δασικών πυρκαγιών, λειψυδρίας, μεταβολής της ροής των ποταμών κ.ά. επιπτώσεων. Άμεσες συνέπειες της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη είναι η πρώιμη έναρξη διεργασιών της χλωρίδας και της πανίδας (έκπτυξη φύλλων, μετανάστευση), η μείωση της αναπαραγωγικής επιτυχίας, μετακινήσεις των ορίων των ειδών σε μεγαλύτερα υψόμετρα, νέκρωση δέντρων κ.λπ. (IPCC 2007). Οι επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο και στις υπηρεσίες που αυτή παρέχει (ποιότητα αέρα, πρώτες ύλες, ρύθμιση υδρολογικού κύκλου, αποτροπή διάβρωσης και πλημμυρών, καθαρισμός υδάτων, αναψυχή κ.ά.). Επομένως, για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, θα πρέπει αφενός να χρησιμοποιηθούν κατάλληλες πρακτικές που να ενισχύουν τη διατήρηση και την ανθεκτικότητα των υφιστάμενων φυσικών δεξαμενών άνθρακα (π.χ. δάση), και αφετέρου να μειωθούν οι περιβαλλοντικές πιέσεις προς τα οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα εν γένει. Πάντως, μελέτη του WWF Ελλάς κατατάσσει τον ΕΔ Αίνου τελευταίο μεταξύ των δέκα ΕΔ της χώρας, από άποψη επηρεασμού του από την κλιματική αλλαγή. Όσον αφορά το έδαφος, αναφέρθηκε στον αντίστοιχο υποκεφάλαιο (2.1.3) ότι τα σοβαρότερα φαινόμενα παρουσιάζονται στις Ν-ΝΔ κλιτύες του Αίνου και αφορούν στη διάβρωση, η οποία έχει υποβαθμίσει σημαντικά το έδαφος. Το φαινόμενο, στον βαθμό που εξαρτάται από παράγοντες που δεν μπορούν να ελεγχθούν από τον άνθρωπο (έντονο ανάγλυφο, μεγάλο υψόμετρο, μεγάλο ύψος κατακρημνισμάτων και συχνές καταιγίδες), έχει ήδη δυσμενείς επιπτώσεις. Ένας ανασταλτικός παράγοντας της διάβρωσης που θα μπορούσε να ρυθμιστεί μέσω της διαχείρισης είναι η δασοκάλυψη, κυρίως με την παρουσία της κεφαλληνιακής Ελάτης. Λαμβάνοντας υπ' όψιν ότι το 14% περίπου της έκτασης της περιοχής μελέτης εμφανίζει μέτριο και το 18,5% περίπου υψηλό ρυθμό εδαφικής διάβρωσης (Ξανθάκης 2013), η λήψη μέτρων για την προστασία του εδάφους και την αποτροπή της ερημοποίησης καθίσταται επιβεβλημένη. Όσον αφορά το τοπίο, στην περιοχή μελέτης υπάρχει έντονη εναλλαγή λιβαδιών, θαμνοτόπων και περιβολιών, τα οποία με την κατάλληλη διαχείριση μπορούν να ενισχυθούν και να συνεχίσουν να υπάρχουν. Το λεγόμενο "Πάρκο Κεραιών", το οποίο Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 127

128 Κεφ. 4 ο προκαλεί σοβαρή αλλοίωση στο τοπίο, δεν προβλέπεται να απομακρυνθεί εκτός περιοχής μελέτης στο άμεσο μέλλον 33. Βιοτικό φυσικό περιβάλλον Βλάστηση Σύμφωνα με τα όσα παρουσιάστηκαν στην ενότητα 2.2.2, φαίνεται ότι όσον αφορά τα δάση, η έκτασή τους στον πυρήνα παρουσιάζει αυξητική τάση. Το γεγονός αυτό συνδέεται και με την ύπαρξη της περίφραξης, καθώς συγκρίνοντας τις δασικές εκτάσεις εντός και εκτός αυτής, στη δεύτερη περίπτωση παρατηρείται μείωση κατά 58%. Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγουμε και για τις υπόλοιπες κατηγορίες, οι οποίες εμφανίζουν ελάττωση της έκτασής τους στο σύνολο της περιοχής μελέτης (από 3 έως 57%), σε αντιδιαστολή με τους βοσκοτόπους που έχουν αυξηθεί κατά 78%. Βάσει της φωτοερμηνείας που διεξήγαγε ο ανάδοχος, ο βαθμός εδαφοκάλυψης κατά το έτος 2009 και στους δύο πυρήνες εμφανίζεται με υψηλές τιμές τόσο για την ελάτη μεμονωμένα, όσο και συνολικά (80-100%). Επίσης, σύμφωνα με τα στοιχεία των Διαχειριστικών Σχεδίων που έχουν συνταχθεί για τον ΕΔ Αίνου, το 1964, η έκταση που καταλάμβανε η ελάτη στους δύο πυρήνες ήταν στρ. (50% της συνολικής έκτασης των πυρήνων), το 1986 η αντίστοιχη έκταση ήταν στρ. (69%) και το 1996 ήταν στρ. (82%). Βάσει της φωτοερμηνείας του αναδόχου, η έκταση της ελάτης είναι συνολικά στους δύο πυρήνες (και χωρίς την επέκταση στο Ρούδι) στρ. (86%). Διαφαίνεται δηλαδή μια τάση αύξησης της έκτασης του δάσους της ελάτης. Τύποι οικοτόπων Ο τ.ο (Garrigues της Ανατολικής Μεσογείου), του οποίου η κυριότερη απειλή είναι η βόσκηση, εφόσον αυτή ασκείται με την ίδια ένταση πέριξ και εντός του ΕΔ Αίνου, έχει εξασφαλισμένη παρουσία. Σε περίπτωση που διακοπεί η βόσκηση, αυτός αναμένεται να αναβαθμιστεί, εξελισσόμενος στον τ.ο. υψηλών θάμνων και συγκεκριμένα στον 9340 (Δάση Αριάς), ενώ πολύ αργότερα, και αφού υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες, μπορεί να εγκατασταθεί σταδιακά και η ελάτη. Ανάλογα με την επιδίωξη του ΦΔ, διατήρηση ή μη του 5340, θα πρέπει να ληφθούν και τα αντίστοιχα μέτρα. Για τον τ.ο (Βαλκανικοί λιθώνες), ο οποίος αφορά σε ασβεστολιθικές σάρες, δηλαδή έντονα διαβρωμένες εκτάσεις, αναφέρεται ότι για όσο διάστημα διατηρείται η σταθερότητα των σαρών και ο χρόνος ακινησίας των υλικών τους, θα αναπτύσσεται ο οικότοπος αυτός, και μάλιστα, θα ευνοήσει ακόμη και την εγκατάσταση της ελάτης και ορισμένων θάμνων, καθώς και την εισχώρηση περισσότερων φυτικών taxa, που ενδεχομένως να αλλοιώσουν τη χλωρίδα και τη φυσιογνωμία του εν γένει. Ο τ.ο (Χασμοφυτική βλάστηση βραχωδών πρανών), ο οποίος αφορά στη χασμοφυτική βλάστηση των βραχωδών εξάρσεων και κρημνών, δεν κινδυνεύει από μεγάλα ζώα ούτε και από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Παρ' όλα αυτά η παρουσία κατσικιών που προσεγγίζουν αυτές τις περιοχές, επιδρά αρνητικά στα ελάχιστα άτομα 33 Σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ.4 του Ν. 2801/ (τροπ. άρθρο 29 παρ.16 του Ν. 4053/12), επιτρέπεται η εγκατάσταση δομικών ή μηχανικών κατασκευών πάνω στις οποίες τοποθετούνται κεραίες, πομποί, αναμεταδότες και άλλες συναφείς εγκαταστάσεις σε δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις ή σε πυρήνες εθνικών δρυμών, εφόσον δεν προκαλείται κίνδυνος πυρκαγιάς ή ζημιάς στο δάσος, ύστερα από άδεια του οικείου Νομάρχη και με την προϋπόθεση προσκόμισης της άδειας εγκατάστασης κατασκευής κεραίας του Υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών ή, εφόσον αυτή δεν απαιτείται, της εκχώρησης ή της έγκρισης των ραδιοσυχνοτήτων λειτουργίας. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 128

129 Κεφ. 4 ο που απαρτίζουν τον οικότοπο. Η συνέχιση αυτής της κατάστασης θα επιτείνει την υποβάθμισή του. Ο τ.ο (Σπήλαια των οποίων δεν γίνεται τουριστική εκμετάλλευση) περικλείει υδάτινες επιφάνειες και ρέματα, ενώ φιλοξενεί εξειδικευμένα ή υψηλού ενδημισμού είδη ή είναι μέγιστης σπουδαιότητας για τη διατήρηση ειδών. Προς το παρόν η κατάσταση διατήρησής του κρίνεται ως ικανοποιητική. Μελλοντική τουριστική αξιοποίηση των σπηλαίων αυτών (εξερεύνηση, επισκεψιμότητα) ενδέχεται να απειλήσει τον βαθμό διατήρησής του, αλλά και τα ίδια τα είδη που φιλοξενεί. Ο τ.ο (Δάση αριάς Quercus ilex) παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια ανορθωτική τάση, καθώς εμπίπτει στο ιδιαίτερο προστατευτικό καθεστώς του Δρυμού και δεν θυμίζει τα υπόλοιπα υποβαθμισμένα συνήθως δρυοδάση της Ελλάδας. Τα θαμνόμορφα δάση έχουν αντικατασταθεί με δάση Αριάς και πολλά θαμνώδη είδη στον υπόροφο. Σε περιπτώσεις γειτονίας με ελάτη, τα υποβαθμισμένα οικοσυστήματα της αριάς υποκαθίστανται αργά μεν, αλλά σταθερά από την πρώτη, δημιουργώντας μικτές συστάδες. Ήδη ο τ.ο διαθέτει την καλύτερη δομή και ανάπτυξη από όλους τους υπόλοιπους τ.ο. της περιοχής μελέτης και, εφόσον δεν κινδυνεύσει (λαθροϋλοτομία, υπερβόσκηση, πυρκαγιά), αυτός αναμένεται να εξελιχθεί σε εξαιρετικό οικοσύστημα. Ο τ.ο. 934Α (Ελληνικά δάση πρίνου) αφορά σε δενδρώδεις σχηματισμούς με πουρνάρι (Q. coccifera) και απαντά συνήθως σε άγονα εδάφη. Η κατάσταση διατήρησής τους κρίνεται καλή έως μέτρια, χωρίς να λείπουν θέσεις όπου η σύνθεση του τύπου της βλάστησης είναι ικανοποιητικά αντιπροσωπευτική και παρουσιάζει καλή κατάσταση διατήρησης. Η σημασία του είναι μεγάλη για την προστασία των εδαφών, καθώς το πουρνάρι εμφανίζει εξαιρετική αναγεννητική ικανότητα και αντίσταση σε πυρκαγιές και βόσκηση, και ταυτόχρονα αποτελεί πρόδρομο είδος για την εγκατάσταση μελλοντικά περισσότερο αναβαθμισμένων οικοτόπων. Ο τ.ο. 951Β (Δάση ελληνικής ελάτης Abies cephalonica) χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικής σημασίας, καθώς έχει παραμείνει γενετικά αμιγής σε σχέση με τις θέσεις εμφάνισης στην υπόλοιπη Ελλάδα. Η συνολική εκτίμηση της κατάστασης διατήρησης για την περιοχή θεωρείται καλή, όμως θα πρέπει να ληφθούν μέτρα προστασίας που θα αφορούν κυρίως στην υπερβόσκηση, προκειμένου τα ελατοδάση να αναγεννώνται επαρκώς. Και αυτό γιατί υπάρχουν ορισμένες περιοχές όπου η αναγέννηση είναι μικρή έως ανύπαρκτη. Ένα ακόμη φαινόμενο που ενδεχομένως να επηρεάσει το ελατοδάσος είναι η κλιματική αλλαγή, καθώς αναμένεται να μεταβληθούν τα εύρη εξάπλωσης των ειδών με προς τα άνω μετατόπιση των υψομετρικών ζωνών βλάστησης (ΤΕΧΝΟΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ 2015). Χλωρίδα Όσον αφορά τα είδη που μελετήθηκαν στο πρόσφατο έργο παρακολούθησης (Παν. Πατρών 2015), ισχύουν τα εξής: i) Ajuga orientalis subsp. aenesia: Τα είδος εμφανίζει αυξητική τάση στον συνολικό αριθμό των ατόμων του, αλλά μεγάλες διακυμάνσεις στους επιμέρους υποπληθυσμούς του. Δύο από αυτούς δεν υφίστανται πια, ενώ οι περισσότεροι υποπληθυσμοί βρίσκονται σε οριακή κατάσταση, καταγράφοντας συνεχή και δραματική μείωση της πυκνότητάς τους και έντονες διακυμάνσεις όσον αφορά τον αριθμό των ώριμων ατόμων. Θεωρείται απαραίτητη η λήψη μέτρων (π.χ. περίφραξη), ώστε να προστατευτεί ο εναπομείναν πληθυσμός. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 129

130 Κεφ. 4 ο ii) Campanula garganica subsp. cephallenica: Όλοι οι υποπληθυσμοί του είδους βρίσκονται σε καλή κατάσταση, ενώ γενικότερα το είδος εμφανίζει τάση αύξησης του συνολικού αριθμού των ατόμων του και διακυμάνσεις όσον αφορά την πυκνότητα των υποπληθυσμών του. Εφόσον οι παρούσες συνθήκες διατηρηθούν, η Campanula garganica subsp. cephallenica δεν αναμένεται να απειληθεί στο μέλλον. iii) Fritillaria mutabilis: Ακόμη και μεταξύ των δειγματοληψιών του έργου παρακολούθησης παρατηρήθηκαν σοβαρές διακυμάνσεις του πληθυσμού του εν λόγω είδους και κύρια αιτία είναι η βόσκηση, καθώς σε μία από τις δειγματοληψίες είχαν βοσκηθεί όλοι οι προηγουμένως καταγραφέντες υποπληθυσμοί. Η συνέχιση της παρουσίας του είδους στην περιοχή εξαρτάται άμεσα από τη λήψη μέτρων διατήρησής της. iv) Paeonia mascula subsp. russi: Το είδος παρουσιάζει διακυμάνσεις σε σχέση και με το μέγεθος του υποπληθυσμού του, αλλά και με τη πυκνότητά του. Βάσει του έργου παρακολούθησης, οι υποπληθυσμοί εμφανίζουν αυξητική τάση, ενώ η πυκνότητά του έχει πτωτική τάση. v) Pinus nigra subsp. nigra: Έχουν καταγραφεί 64 άτομα του είδους εντός του Αίνου, στο δάσος της κεφαλληνιακής Ελάτης. Προς το παρόν ο συγκεκριμένος πληθυσμός δεν φαίνεται να διατρέχει κανέναν κίνδυνο. vi) Saponaria aenesia: Σε σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού του, το είδος εμφανίζει σημαντικές διακυμάνσεις, με την τελευταία δειγματοληψία να διαφέρει σημαντικά έναντι των προηγούμενων, καταγράφοντας έντονη τάση μείωσης του αριθμού των ατόμων του. Τα άτομα είναι πολύ διασκορπισμένα και επιπλέον υπάρχει σαφής και έντονη τάση μείωσης της πυκνότητάς του. vii) Scutellaria rupestris subsp. cephalonica: Οι ετήσιες διακυμάνσεις που εμφανίζει το είδος αναφορικά με το μέγεθος του πληθυσμού και την πυκνότητά του είναι πολύ έντονες, παρ' όλο που καταγράφηκε αυξητική τάση και για τις δύο παραμέτρους. Κάποιες θέσεις όμως στις οποίες φύεται (πρανή δρόμων) κινδυνεύουν από τη βόσκηση, αλλά και από χωματουργικές εργασίες/ εργασίες συντήρησης. Γενικά, το είδος υφίσταται έντονες πιέσεις και οι πληθυσμοί του (με κάποιους από αυτούς να έχουν εξαφανιστεί) βρίσκονται σε σημείο καμπής. viii) Viola cephalonica: Το είδος απαντάται σε δύο θέσεις στον Δρυμό, η μία (Χιονίστρα) είναι περιφραγμένη και ο πληθυσμός βρίσκεται σε αρκετά καλή κατάσταση, εμφανίζοντας τάση αύξησης των ατόμων και της πυκνότητάς του, ενώ η δεύτερη (Μέγας Σωρός) εμφανίζει διακυμάνσεις, κυρίως εξαιτίας της απουσίας προστασίας από τη βόσκηση και τη συλλογή από επισκέπτες. Πανίδα Ερπετά: Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του έργου παρακολούθησης (Παν. Θεσσαλίας 2015), ο βαθμός διατήρησης των ειδών-στόχων για την περιοχή Natura 2000 του όρους Αίνος (ΕΔΖ-GR ) έχει αξιολογηθεί ως καλός (Β). Εξαιτίας της απουσίας εκτιμήσεων του μεγέθους πληθυσμών και αποτύπωσης της εξάπλωσης, η εκτίμηση των τάσεων των μεγεθών αυτών βασίστηκε στα βιβλιογραφικά και δειγματοληπτικά δεδομένα του έργου παρακολούθησης. Γενικά, ο Εθνικός Δρυμός Αίνου δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ερπετολογικό ενδιαφέρον. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 130

131 Πληθυσμός Σχέδιο Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου Κεφ. 4 ο Μικρά θηλαστικά: Η πυκνότητα του πληθυσμού, βάσει της δειγματοληψίας του ανωτέρω έργου, φαίνεται να είναι αρκετά χαμηλή, ενώ ο βαθμός διατήρησής τους δεν αξιολογήθηκε, καθώς κανένα από τα είδη που μελετήθηκαν δεν ανήκει σε Παράρτημα της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (Παν. Θεσσαλίας 2015). Χειρόπτερα: Ο βαθμός διατήρησης των ειδών που εντοπίστηκαν στον Αίνο έχει αξιολογηθεί ως εξαίρετος (Α), τη στιγμή που η συνολική εκτίμηση της αξίας της περιοχής για τη διατήρηση των οικοτόπων που τα φιλοξενούν είναι χαρακτηρισμένη ως επαρκής (C). Γενικά, όσο τα ενδιαιτήματα των χειροπτέρων μένουν ανενόχλητα από ανθρώπινες παρεμβάσεις (τουριστική αξιοποίηση, εξερεύνηση), η κατάσταση δεν αναμένεται να μεταβληθεί (Παν. Θεσσαλίας 2015). Ημιάγρια άλογα: Παρ' όλο που το μέγεθος της αγέλης είναι χαμηλό (32-42 άτομα) και ο ρυθμός γεννήσεων είναι επίσης χαμηλός, φαίνεται ότι ο πληθυσμός παρουσιάζει αυξητική τάση. Η παραπάνω εκτίμηση καθιστά το είδος ευαίσθητο σε διακυμάνσεις, και επιπλέον δημιουργεί την υποχρέωση για λήψη μέτρων διαχείρισης του πληθυσμού (διασπορά, ζημίες, γενετική σύσταση), διαχείρισης του ενδιαιτήματος και ενημέρωσηευαισθητοποίηση των ντόπιων και των επισκεπτών (Παν. Θεσσαλίας 2015). Παρόλο που οι ενδείξεις αυξητικής τάσης του μεγέθους της αγέλης δημιουργούν θετική εικόνα για τη μελλοντική της εξέλιξη, το χαμηλό μέγεθος, ο κίνδυνος ομομικτικής κατάπτωσης λόγω συγγενών διασταυρώσεων, η σχετική ακαταλληλότητα του ενδιαιτήματος και η πιθανότητα ασθένειας, διαμορφώνουν ένα πλαίσιο αρνητικών παραγόντων το οποίο η διαχείριση θα πρέπει να αντιμετωπίσει δυναμικά και άμεσα Ορνιθοπανίδα: Για τα είδη που αναφέρονται στο άρθρο 4 της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ και αφορούν τη ΖΕΠ με κωδικό GR (στην οποία συμπεριλαμβάνεται η περιοχή μελέτης) ο βαθμός διατήρησης των περισσοτέρων αξιολογείται ως καλός (Β), υπάρχουν είδη με εξαίρετη διατήρηση (Apus (Tachymarptis) melba, Buteo buteo, Lullula arborea), ενώ λείπουν εντελώς είδη με μέτρια ή περιορισμένη διατήρηση (C). Αναφορικά με τη συνολική αξιολόγηση του τόπου (βαθμός διατήρησης τωv χαρακτηριστικών τoυ ενδιαιτήματος πoυ είναι σημαντικά για τα ενδιαφερόμενα είδη) τα περισσότερα διατηρούνται καλώς (Β), δύο (Caprimulgus europaeus και Lullula arborea) διατηρούνται εξαιρετικά (A), ενώ ένα (Calandrella brachydactyla) διατηρείται επαρκώς (C) (ΤΕΧΝΟΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ 2015). Και σε αυτή την περίπτωση ισχύει ότι η μείωση/ περιορισμός των απειλών αναμένεται να έχει θετικές επιπτώσεις στον πληθυσμό των πτηνών. Ανθρωπογενές περιβάλλον Το ανθρωπογενές περιβάλλον της περιοχής μελέτης συνίσταται από τα εξής στοιχεία: πληθυσμός, ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία, υποδομές, χρήσεις γης και οικονομικές δραστηριότητες. Όσον αφορά τον πληθυσμό του νησιού, αυτός έχει ανοδικές τάσεις από το 1981 και μετά, με σχετικά μεγάλη άνοδο (μέχρι το 2011 αυξήθηκε διαδοχικά μεταξύ των απογραφών κατά 6%, 24% και 5% αντίστοιχα). Για την τετραετία , Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 131

132 Κεφ. 4 ο περίοδο που η οικονομική κρίση μαστίζει την Ελλάδα, δεν υπάρχουν προς το παρόν στοιχεία μετανάστευσης, εσωτερικής ή εξωτερικής. Όσον αφορά τα ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία στην περιοχή μελέτης, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή απαντάται μεγάλος αριθμός, ορισμένα από τα οποία διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση, ενώ άλλα είναι εναπομείναντα ερείπια. Οι υποδομές της περιοχής μελέτης αφορούν στο οδικό δίκτυο του οποίου τα ασφαλτοστρωμένα τμήματα διατηρούνται σε άριστη κατάσταση, ενώ οι χωματόδρομοι απαιτούν οχήματα 4x4. Τα πέντε μονοπάτια του ΕΔ Αίνου, συνολικού μήκους 26 χλμ. περίπου βρίσκονται σε καλή κατάσταση, καθώς εποπτεύονται και καθαρίζονται τακτικά από το προσωπικό της Φύλαξης του ΦΔ παράλληλα και με τις πινακίδες που τοποθετήθηκαν προς ενημέρωση των επισκεπτών του ΕΔ Αίνου. Το κέντρο πληροφόρησης/ ορεινό καταφύγιο (κτίριο Μεταξά), το οποίο αποκαταστάθηκε πρόσφατα μετά από τους μεγάλους σεισμούς που έγιναν το νησί, διατηρείται σε άριστη κατάσταση, ενώ το δασικό φυτώριο, το δασοφυλάκειο και τα πυροφυλάκια που βρίσκονται στην περιοχή μελέτης έχουν εγκαταλειφθεί. Επίσης, η περίφραξη του πυρήνα συχνά παρουσιάζει φθορές ή και ολική καταστροφή κατά θέσεις, και καταβάλλεται προσπάθεια να επισκευάζεται κάθε φορά που εντοπίζεται πρόβλημα. Οι χώροι υπαίθριας αναψυχής έχουν αποκατασταθεί και συντηρούνται και αυτοί τακτικά και, τέλος, οι ομβροδεξαμενές, που ενισχύουν την αντιπυρική προστασία, ελέγχονται τακτικά ως προς κατάστασή τους, αλλά και την πληρότητα και συνδεσιμότητά τους κατά την έναρξη κάθε αντιπυρικής περιόδου από το προσωπικό φύλαξης του ΦΔ. Σχετικά με τις χρήσεις γης στην περιοχή μελέτης τη μεγαλύτερη έκταση καταλαμβάνουν η σκληροφυλλική βλάστηση (45%) και τα δάση κωνοφόρων (28%). Οι εκτάσεις αυτές θα μπορούσαμε να αποδεχτούμε χοντρικά ότι αντιστοιχούν στους τ.ο (Garrigues της Ανατολικής Μεσογείου) και 951Β (Δάση ελληνικής ελάτης - Abies cephalonica) αντίστοιχα, για τα οποία εκτιμήσεις αναφέρθηκαν προηγουμένως. Σύμφωνα, όμως και με πιο πρόσφατη έρευνα (Τσάρτσου κ.ά. 2015) που αφορούσε στη διευρεύνηση των αλλαγών στις χρήσεις γης εντός του ΕΔ Αίνου (πυρήνα και περιφερειακή ζώνη) σε αεροφωτογραφίες του 1945, 1960, 1986, 1996 και 2009, καταγράφονται τα εξής: Οι αγροτικές εκτάσεις που το 1945 καταλάμβαναν περίπου στρ., σταδιακά μειώνονται έως το 1960, ενώ από την κήρυξη του ΕΔ Αίνου και εντεύθεν και εξαιτίας του προστατευτικού καθεστώτος που διέπει την περιοχή, καταγράφεται ραγδαία μείωση της τάξεως του 92%. Οι εκτάσεις αυτές συνήθως μετατρέπονται σε δασικές ή χορτολιβαδικές. Οι βραχώδεις εκτάσεις και οι διαβρώσεις έχουν διαχρονικά σταθερή έκταση. Οι δασικές εκτάσεις με βλάστηση αειφύλλων πλατυφύλλων (κάλυψης 20-40% και %) και αναβαθμίδες έχουν επίσης μείνει σταθερές. Αντίθετα, η ίδια κατηγορία με κάλυψη 40-60% από στρ. περίπου το 1945, αυξάνεται κατά 20% περίπου μέχρι το 1960 για να εξαφανιστεί μέχρι το 1986, να επανεμφανιστεί το 1996 και να εξαφανιστεί και πάλι το Οι δασικές εκτάσεις (χωρίς αναβαθμίδες) κάλυψης 40-60% και 60-80% παρουσιάζουν διαχρονικά αύξηση (μάλιστα η πρώτη κατηγορία σχεδόν διπλασιάζεται σε έκταση το 2009 σε σχέση με το 1945). Αντίθετα, δασικές εκτάσεις με κάλυψη 20-40% έχουν μειωθεί κατά 70% περίπου από το 1945, με τη μεγαλύτερη διαφοροποίηση να επέρχεται από το 1996 Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 132

133 Κεφ. 4 ο και έπειτα. Συνολικά πάντως, οι δασικές εκτάσεις (με ή χωρίς αναβαθμίδες) παρουσιάζουν μία σταθερότητα, με τη μικρότερη έκταση να καταγράφεται το Όσον αφορά το δάσος ελάτης, υπάρχει αύξηση των εκτάσεων με κάλυψη μεγαλύτερη από 80% (κυρίως στους πυρήνες), εκτάσεις με κάλυψη μικρότερη του 40% παρουσιάζουν μείωση, ενώ το 2009 δεν εντοπίζονται καθόλου. Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι τα δάση αυτά έχουν τεθεί αφενός εκτός δασικής διαχείρισης και αφετέρου έχει απαγορευτεί η βόσκηση εξαιτίας του προστατευτικού καθεστώτος της περιοχής. Χορτολιβαδικές εκτάσεις παρουσιάζονται για πρώτη φορά στις Α/Φ του 1996, ενώ το 2009 έχουμε αύξησή τους κατά 85% περίπου. Μάλλον πρόκειται για γεωργικές εκτάσεις που σταδιακά εγκαταλήφθηκαν. Τα διάκενα παρουσιάζουν αυξομείωση σε όλη την αναφερόμενη χρονική περίοδο ( ) και οφείλονται κυρίως σε υλοτομίες (πριν κηρυχθεί ο ΕΔ Αίνου) ή πυρκαγιές. Λατομεία και στρατιωτικές εγκαταστάσεις καταλαμβάνουν μικρές σχετικά εκτάσεις, από το 1960 και έπειτα, βαίνοντας ελαφρώς αυξανόμενες. Το οδικό δίκτυο έχει μήκος περίπου 2 χλμ. το 1945, 33 χλμ. το 1960, το 1996 διπλασιάζεται σε 66 χλμ., ενώ μέχρι το 2009 το μήκος του φτάνει τα 117 χλμ. Σύμφωνα με τη μελέτη, λοιπόν, οι μεγαλύτερες αλλαγές καταγράφηκαν στις χρήσεις: οδικό δίκτυο, χορτολιβαδικές εκτάσεις, λατομεία, στρατιωτικές εγκατατάσεις και το Πάρκο των κεραιών, ενώ οι ηπιότερες στις διαβρώσεις με χαρακτηριστικά κατολίσθησης, Δασική έκταση με βλάστηση αειφύλλων - πλατυφύλλων, Βραχώδης έκταση με ύπαρξη χορτολιβαδικής βλάστησης, Βραχώδης δασική έκταση με ύπαρξη θαμνώδους βλάστησης σε ποσοστό πυκνότητας επί του εδάφους 20-30% και το Δάσος Ελάτης. Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης η κύρια οικονομική δραστηριότητα που ασκείται είναι η κτηνοτροφία, η οποία φαίνεται ότι επηρεάζει δραστικά τον ΕΔ Δρυμό ασκώντας μεγάλες πιέσεις στα προστατευτέα αντικείμενα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ της περιόδου η συντριπτική πλειοψηφία των Ενιαίων Αιτήσεων Εκμετάλλευσης αφορά σε αιγοπρόβατα. Ο μεγαλύτερος αριθμός ζώων καταγράφεται το 2011, ενώ το 2012 και το 2013 υπάρχει σταδιακή μείωση, με τον αριθμό τους να αυξάνεται και πάλι το 2014, λίγο χαμηλότερα από τα επίπεδα του Δεδομένης της οικονομικής κρίσης και κατάστασης της χώρας, αλλά και των επιδοτήσεων/ ενισχύσεων που δίδονται στους κτηνοτρόφους ως κίνητρα διατήρησης των μονάδων αυτών, δεν αναμένεται αξιόλογη μεταβολή και κατά τα προσεχή έτη. Επιπλέον, τα τελευταία τρία χρόνια υπάρχει ενδιαφέρον και για ορνιθοειδή στην ευρύτερη περιοχή, ενώ και ο αριθμός των κυψελών/ μελισσοσμηνών παρουσιάζει αυξητική τάση. Μία ακόμη δραστηριότητα που επηρεάζει τον ΕΔ Αίνου, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί απειλή όταν δεν ασκείται σύμφωνα με τους θεσπισμένους κανόνες, και αξίζει να Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 133

134 Κεφ. 4 ο αναφερθεί είναι η θήρα. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρθηκαν στην ενότητα , ο αριθμός των αδειών που εξέδωσε η Δ/νση Δασών Κεφαλληνίας για τις κυνηγετικές περιόδους από το 2011 έως και το 2016 βαίνει προοδευτικά ελαττούμενος, καθώς σε σχέση με την περίοδο , το 2015 έχουν εκδοθεί 19% λιγότερες άδειες. Το γεγονός αυτό πιθανότατα να οφείλεται στο κόστος έκδοσης της άδειας αυτής. Όσον αφορά μεταβολές σε στοιχεία του ΕΔ Αίνου (βλάστηση, έκταση, ασθένειες) δεν έχουν καταγραφεί σοβαρές περιπτώσεις. Οι ξηράνσεις που εντοπίζονται αφορούν σε μεμονωμένα άτομα ελάτης. Για τη μοναδική περίπτωση ασθένειας (μύκητας Pucciniastrum sp.) που καταγράφηκε σε κουμαριές του Ρουδίου, ο ΦΔ απέστειλε δείγμα στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, αλλά οι ειδικοί ήταν καθησυχαστικοί σχετικά με τη σοβαρότητα της κατάστασης, καθώς δεν καταγράφηκε προσβολή της κεφαλληνιακής Ελάτης, οπότε και θα υπήρχε λόγος ανησυχίας. 4.2 Διαμορφούμενες τάσεις για την περιοχή Στο κεφάλαιο αυτό, με βάση τα διαθέσιμα απογραφικά στοιχεία και την υφιστάμενη ζήτηση και τις τάσεις για νέες δραστηριότητες στην περιοχή μελέτης, γίνεται εκτίμηση για επέκταση ή μη δραστηριοτήτων που αφορούν επιτρεπτές επεμβάσεις στα δάση και δασικές εκτάσεις του Εθνικού Δρυμού, συμπεριλαμβανομένων των δύο πυρήνων, και ειδικότερα για δραστηριότητες όπως έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), Χώροι διάθεσης απορριμμάτων (ΧΑΔΑ/ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ), εγκατάσταση κεραιών ραδιοτηλεοπτικών μέσων κλπ. Ανάλογες εκτιμήσεις πραγματοποιούνται γενικότερα για τις δραστηριότητες που έχουν αναφερθεί στο Κεφ. 2 (γεωργία, κτηνοτροφία, τουρισμός κ.λπ.). Έργα ΑΠΕ: Στον Εθνικό Δρυμό Αίνου (πυρήνας και προτεινόμενη Περιφερειακή Ζώνη) δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα εγκατεστημένα ή αδειοδοτημένα έργα ΑΠΕ, αφού αφενός μεν για τα αιολικά πάρκα η αυστηρή προστασία των δύο πυρήνων που καταλαμβάνουν τα υψηλότερα σημεία του Αίνου αποτρέπουν την εγκατάσταση τέτοιου είδους δραστηριοτήτων, αφετέρου οι κλιματολογικές συνθήκες του Αίνου δεν κάνουν ελκυστική την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων σε δάση και δασικές εκτάσεις της Περιφερειακής Ζώνης. Ενδιαφέρον για αιολικά πάρκα ενδέχεται να υπάρξει μελλοντικά για τη δυτική κορυφογραμμή του Αίνου μεταξύ των δύο πυρήνων (κορυφές 1125 m, 1089 m, 1050 m, 1025 m), δραστηριότητα που, δεδομένης της ορνιθολογικής σημασίας της περιοχής, αλλά και των ιδιαίτερων αξιών του Εθνικού Δρυμού (βλ. Επόμενο κεφάλαιο) θα πρέπει να απαγορευθεί στην εν λόγω περιοχή. Επιπλέον, η μείωση της εξασφαλισμένης τιμής σε σχετικά χαμηλά επίπεδα (~0,18 /KWh) για τα φωτοβολταϊκά εδάφους δεν αναμένεται να δημιουργήσει ζήτηση για τέτοιου είδους επενδύσεις κατά την προσεχή 5ετία στις ιδιωτικές εκτάσεις (γεωργικές) εντός και πέριξ της Περιφερειακής Ζώνης. Όσον αφορά στα υδροηλεκτρικά έργα, είναι προφανές ότι η έλλειψη υδατικών πόρων (επιφανειακών ή τρεχούμενων νερών) στην περιοχή εξασφαλίζει τη διατήρηση του ίδιου καθεστώτος για τα επόμενα χρόνια. Διάθεση απορριμμάτων & αποβλήτων (ΧΥΤΑ): Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν οργανωμένοι χώροι διάθεσης απορριμμάτων (ΧΥΤΑ κ.λπ.) στον Εθνικό Δρυμό. Το σύνολο των απορριμμάτων (οικιακών και βιομηχανικών) του νησιού (και της Ιθάκης) γίνεται στον ΧΥΤΑ στην περιοχή Παλλοστή Θηνιάς Ληξουρίου, η τελευταία επέκταση του οποίου έγινε το 2007 με προβλεπόμενη διάρκεια ζωής τα 10 έτη, ενώ δεν προβλέπεται να χωροθετηθεί τέτοιου είδους δραστηριότητα εντός ή περιμετρικά του Εθνικού Δρυμού κατά την επόμενη 5ετία. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 134

135 Κεφ. 4 ο Κεραίες Ραδιοτηλεοπτικών Μέσων: Εντός του Εθνικού Δρυμού λειτουργούν δύο (2) Πάρκα Κεραιών, στην κορυφή του Αίνου (μεταξύ των κορυφών Μέγας Σωρός και Σταυρός) εντός του πυρήνα και στο Ρούδι (κορυφή Γιούπαρη), εκτός του πυρήνα και εντός της προτεινόμενης Περιφερειακής Ζώνης. Τα εν λόγω Πάρκα θεωρείται ότι υπερκαλύπτουν τις σημερινές ανάγκες, δεδομένης της οικονομικής κρίσης η οποία πλήττει και τις συγκεκριμένες επιχειρήσεις. Κατά την επόμενη 5ετία δεν προβλέπεται η απομάκρυνση ή επέκταση των εν λόγω εγκαταστάσεων. Γεωργία: τα τελευταία χρόνια, λόγω της οικονομικής κρίσης, φαίνεται να υπάρχει μία αναστροφή της τάσης εγκατάλειψης της υπαίθρου με αξιοποίηση των γεωργικών εκτάσεων, η οποία, σε τουριστικές περιοχές, όπως η Κεφαλονιά, συνήθως λαμβάνει τον χαρακτήρα της τουριστική αξιοποίησης (ίδρυση τουριστικών μονάδων). Στην περίπτωση του Εθνικού Δρυμού η γεωργική δραστηριότητα είναι περιορισμένη, και αυτή λαμβάνει χώρα σε μικρά αγροτεμάχια στα όρια της Περιφερειακής Ζώνης, σε σχετικά ομαλές θέσεις πλησίον των παραδασόβιων οικισμών. Εκτιμάται όμως ότι η δραστηριότητα αυτή θα επεκταθεί, αφού όλο και περισσότεροι ιδιοκτήτες εγκαταλειμμένων γεωργικών εκτάσεων θα επιδιώξουν την αναγνώριση των ιδιοκτησιών τους, αρχικά μέσω αιτήσεων για Πράξεις Χαρακτηρισμού στη Δασική Υπηρεσία, και στη συνέχεια μέσω του Εθνικού Κτηματολογίου και των Δασικών Χαρτών. Η δασική νομοθεσία προβλέπει, επίσης, την παραχώρηση δασικών εκτάσεων μέχρι 20 στρ. για δενδροκομική καλλιέργεια, καθώς επίσης και τη νομιμοποίηση εκχερσώσεων που έλαβαν χώρα μέχρι το έτος 2007, εφ όσον η καλλιέργεια των εκτάσεων συνεχίζεται μέχρι σήμερα και μόνο για γεωργική χρήση, εξαιρουμένων περιοχών του δικτύου ΦΥΣΗ Εν τούτοις, εκτιμάται ότι η Δασική Υπηρεσία δεν θα ικανοποιήσει τέτοιου είδους αιτήματα κατά το προσεχές διάστημα (5ετία), ενώ σχετική πρόβλεψη είναι σκόπιμο να γίνει στο Προεδρικό Διάταγμα χαρακτηρισμού της περιοχής. Όσον αφορά τη γεωργική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή μελέτης αυτή φαίνεται να έχει αυξητικές τάσεις, λαμβάνοντας υπ όψιν και τις προβλέψεις της νέας ΚΑΠ και τα υψηλά ποσά επιχορήγησης των νέων αγροτών, αλλά και λόγω της οικονομικής κρίσης, αν και οι πλέον πρόσφατες εξελίξεις στο φορολογικό και ασφαλιστικό των αγροτών ενδεχομένως να οδηγήσουν σε σταδιακή μείωση της γεωργίας με έξοδο από το επάγγελμα μικροκαλλιεργητών και στροφή σε άλλες δραστηριότητες (π.χ. τουρισμός). Μελισσοκομία: πρόκειται για μια σημαντική δραστηριότητα του αγροτικού κλάδου, η οποία ασκείται κυρίως σε φυσικά, χερσαία οικοσυστήματα, συμπεριλαμβανομένων των δασοσκεπών εκτάσεων και του δάσους ελάτης. Η διατήρηση υψηλών τιμών στο μέλι και η σημαντική ζήτηση για μέλι και άλλα μελισσοκομικά προϊόντα εκτιμάται ότι όχι μόνο θα διατηρήσει τη δραστηριότητα αυτή σε υψηλά επίπεδα, αλλά ενδεχομένως θα συνεχισθεί η αυξητική τάση των τελευταίων ετών. Κτηνοτροφία & βοσκότοποι: πρόκειται για τη σημαντικότερη δραστηριότητα του πρωτογενούς τομέα στον Εθνικό Δρυμό, η οποία ασκείται κυρίως στην Περιφερειακή Ζώνη (εκτός της περίφραξης), χωρίς όμως να αποκλείονται και τα συχνά φαινόμενα παράνομης βόσκησης εντός των δύο πυρήνων. Οι πρόσφατες νομοθετικές αλλαγές στους κανονισμούς επιδοτήσεων των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων έχει δημιουργήσει σημαντική πίεση για εξεύρεση βοσκοτόπων και βοσκήσιμων γαιών, γενικότερα, Σήμερα, η κτηνοτροφική πίεση είναι ιδιαίτερα σημαντική στο σύνολο της έκτασης του Εθνικού Δρυμού, και μόνο η σύνδεση της καταβολής των κοινοτικών ενισχύσεων με την ευλαβική τήρηση της δασικής νομοθεσίας και των προβλέψεων της Ειδικής Λιβαδοπονικής Μελέτης θα μπορούσε να αμβλύνει τις δυσμενείς συνέπειες της υπερβόσκησης στην Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 135

136 Κεφ. 4 ο προστατευόμενη περιοχή, με ταυτόχρονη υλοποίηση τεχνικών και άλλων μέτρων αύξησης της αποδοτικότητας των βοσκόμενων εκτάσεων. Η διαρκής ζήτηση για υψηλής ποιότητας κτηνοτροφικά προϊόντα, λόγω και του τουρισμού, αναμένεται να συνεχισθεί κατά την επόμενη περίοδο, ενδεχομένως δε και να αυξηθεί. Δασοπονία: δασοπονική εκμετάλλευση δεν ασκείται, σήμερα, στον Εθνικό Δρυμό, ενώ οι όποιες ατομικές ανάγκες καλύπτονται κυρίως από ιδιωτικά αγροκτήματα της γεωργικής περιοχής περιμετρικά της Περιφερειακής Ζώνης. Οι υψηλές τιμές του πετρελαίου θέρμανσης κατά τα προηγούμενα χρόνια είχαν δημιουργήσει συνθήκες αυξημένης ζήτησης για καυσόξυλα ατομικών αναγκών, ενώ ευνοούσαν και κρούσματα λαθροϋλοτομίας, ενώ η μεγάλη πτώση της τιμής του πετρελαίου που έλαβε χώρα κατά το έτος 2015 σε συνδυασμό με τις προβλέψεις για διατήρηση της τιμής σε χαμηλά επίπεδα, κατά τα επόμενα χρόνια, πιθανότατα θα αντιστρέψει την τάση αυτή. Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος των δασικών οικοσυστημάτων είναι να εξυπηρετούν πολλαπλούς σκοπούς, εκτιμάται δε ότι δασοσκεπείς εκτάσεις εκτός του πυρήνα, με βάση και τις προβλέψεις του παρόντος Σχεδίου Διαχείρισης, θα μπορούσαν να αναπτύξουν τη δασοπονία, τόσο στον τομέα των προϊόντων ξύλου, όσο και στα μη ξυλώδη δασικά προϊόντα (δένδρα Χριστουγέννων, αρωματικά φυτά, μανιτάρια κ.λπ.). Χρήση υδάτων: όπως έχει αναφερθεί, αξιόλογοι υδατικοί πόροι δεν υπάρχουν στην περιοχή, πλην των υπόγειων υδάτων που τροφοδοτούνται από το όρος Αίνος. Τυχόν αύξηση του τουρισμού στους παραθαλάσσιους οικισμούς και το Αργοστόλι, σε συνδυασμό με τις διαρκείς ανάγκες για άρδευση και ύδρευση αναμένεται να αυξήσουν και την υδρολογική αξία των οικοσυστημάτων του Εθνικού Δρυμού. Αναψυχή - τουρισμός: η αυξητική τάση στον τουρισμό των τελευταίων ετών, τόσο σε πανελλαδικό επίπεδο, όσο και στο νησί της Κεφαλονιάς ειδικότερα, αναμένεται να συνεχισθεί με αμείωτη ένταση στα επόμενα χρόνια, με σταθεροποίηση σε υψηλά επίπεδα για το σύνολο της 5ετίας, με ανάλογη ζήτηση για δασική αναψυχή στον Εθνικό Δρυμό Αίνου, που σήμερα φτάνει περί τα άτομα ετησίως (αλλοδαποί τουρίστες, κάτοικοι Ελλάδας και Κεφαλλονίτες). Ευνοϊκές συνθήκες για την αύξηση του τουρισμού αποτελούν η μείωση του κόστους και η αύξηση του αριθμού των αεροπορικών ταξιδιών, η διατήρηση των τιμών των τουριστικών υπηρεσιών σε χαμηλά επίπεδα (με ελαφρώς ανοδική τάση), το σχετικά υψηλό εισόδημα των αλλοδαπών τουριστών που επισκέπτονται την Κεφαλονιά, οι γεωπολιτικές εξελίξεις σε ανταγωνιστικούς προορισμούς της Μεσογείου κ.λπ. Επιπλέον, η υλοποίηση των προτεινόμενων, από το παρόν Σχέδιο Διαχείρισης, μέτρων στον τομέα αυτό (δασική αναψυχή και οικοτουρισμός) αναμένεται να δημιουργήσει επιπλέον ζήτηση και να έχει ιδιαίτερα θετική επίπτωση τόσο στην επισκεψιμότητα στον Εθνικό Δρυμό, όσο και στη βελτίωση των εμπειριών αναψυχής από τους επισκέπτες, χωρίς βέβαια να παραγνωρίζεται η ανάγκη προσδιορισμού ανώτατων ορίων που δεν θα θέτουν σε κίνδυνο τις προστατευτέες αξίες του Εθνικού Δρυμού. Προστασία οικοσυστημάτων: σήμερα παρέχεται ικανοποιητική προστασία στα οικοσυστήματα του Εθνικού Δρυμού, αφού πρόκειται για μια περιορισμένη, σχετικά, σε έκταση περιοχή, η οποία εποπτεύεται και φυλάσσεται από (τουλάχιστον) 4 διαφορετικές Υπηρεσίες (Φορέας Διαχείρισης, Δασική Υπηρεσία, Πυροσβεστική Υπηρεσία, Θηροφυλακή). Αν και η τάση εξυγίανσης των δημοσιονομικών της χώρας ενδεχομένως να οδηγήσει σε συγχώνευση ορισμένων από τις δομές αυτές με άλλες δομές (για παράδειγμα, προβλέπεται η συγχώνευση του ΦΔ ΕΔ Αίνου με τους ΦΔ Χελμού- Βουραϊκού και Υγροτόπων Κοτυχίου - Στροφυλιάς σε νέο ΦΔ με την ονομασία Φορέας Διαχείρισης Οικοσυστημάτων Δυτικής Πελοποννήσου και Κεφαλονιάς, η οποία έχει Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 136

137 Κεφ. 4 ο ανασταλεί μέχρι ), εκτιμάται ότι το επίπεδο προστασίας των οικοσυστημάτων του Εθνικού Δρυμού θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα, λαμβάνοντας υπ όψιν το διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον και τη δράση Κινημάτων, οικολογικών οργανώσεων, ΜΚΟ σε τοπικό, αλλά και διεθνές επίπεδο, τις διαθέσιμες πιστώσεις για προγράμματα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης, που θα συνεχίσουν να διατίθενται, ενδεχομένως μάλιστα με αυξητική τάση, το συνδετικό κρίκο μεταξύ της προστασίας των οικοσυστημάτων του ΕΔ και της τουριστικής αξίας όλου του νησιού της Κεφαλονιάς κ.ά. Παραγωγή ενέργειας: τα θέματα παραγωγής ενέργειας καλύφθηκαν εν μέρει στην παραπάνω αναφορά στις ΑΠΕ. Εδώ θα μπορούσε, ενδεχομένως, να γίνει ένα σχόλιο για την παραγωγή ενέργειας από δασική βιομάζα, δραστηριότητα που εκτιμάται, όμως, ότι δεν έχει πιθανότητες να λάβει χώρα τα επόμενα χρόνια, δεδομένου ότι η δασική βιομάζα αξιοποιείται πλήρως από την κτηνοτροφία, μέσω της αιγοβοσκής. Επικοινωνίες - τηλεπικοινωνίες: οι ανάγκες τηλεπικοινωνιών (κινητή τηλεφωνία) εξυπηρετούνται από τα δύο Πάρκα των Κεραιών και δεν αναμένεται να υπάρξει ζήτηση για αδειοδότηση κεραιών τηλεπικοινωνιών σε άλλες περιοχές κατά το προσεχές χρονικό διάστημα. Υποδομές: το δασικό και επαρχιακό οδικό δίκτυο εντός του Εθνικού Δρυμού φαίνεται να εξυπηρετεί τις υπάρχουσες και μελλοντικές ανάγκες και δεν αναμένεται η επέκτασή του, πλην των περιορισμένου μήκους και έκτασης προτάσεων που αφορούν στη βελτίωση της αντιπυρικής προστασίας του δάσους (νέοι δρόμοι και διαπλατύνσεις). Νέες υποδομές αντιπυρικής προστασίας περιλαμβάνουν την τοποθέτηση δεξαμενών σε καίριες θέσεις του Εθνικού Δρυμού. Νέες υποδομές δασικής αναψυχής (χώροι αναψυχής, μονοπάτια) αναμένεται να πραγματοποιηθούν στα πλαίσια προτάσεων του παρόντος Σχεδίου Διαχείρισης για την καλύτερη εξυπηρέτηση της υφιστάμενης ζήτησης και της επιπλέον ζήτησης για αναψυχή. Νέες κτιριακές εγκαταστάσεις (δασικά φυλάκια, πυροφυλάκια, ξύλινα οικήματα, καταφύγια), ποιμνιοστάσια ή άλλες εγκαταστάσεις δεν αναμένονται εντός του Εθνικού Δρυμού, πλην τυχόν βελτιώσεων ή μικρών επεκτάσεων υφιστάμενων εγκαταστάσεων, αφού αυτές φαίνεται να εξυπηρετούν τις σημερινές και τις βραχυπρόθεσμες ανάγκες. Οι περιφράξεις των δύο πυρήνων αποτελούν μια σημαντική υποδομή για την αποτελεσματική προστασία από τη βόσκηση, αναμένεται δε να επεκταθούν σε ορισμένες θέσεις στο Ρούδι, σύμφωνα με τις προτάσεις του παρόντος Σχεδίου Διαχείρισης, ή να επανακατασκευασθούν σε άλλες θέσεις. Για την εξυπηρέτηση αναγκών της θήρας και της άγριας ζωής γενικότερα προβλέπεται η κατασκευή νέων υποδομών παροχής νερού (υδατοσυλλογές) για τη βελτίωση των βιοτόπων. 4.3 Ιδιαίτερες αξίες για την προστατευόμενη περιοχή Στην παρούσα παράγραφο περιγράφονται οι ιδιαίτερες αξίες της περιοχής μελέτης, οι οποίες θα πρέπει να διατηρηθούν και να αναδειχθούν μέσα από τα διαχειριστικά μέτρα που θα προτείνει το παρόν Σχέδιο Διαχειριστικής Μελέτης. Οι αξίες αυτές προκύπτουν από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω για την περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης στην προστατευόμενη περιοχή, όσο αφορά τόσο το φυσικό όσο και το ανθρωπογενές περιβάλλον, ενώ τεκμηριώνονται από τους χαρακτηρισμούς που έχουν αποδοθεί στην περιοχή και συγκεκριμένα: - Από το χαρακτηρισμό τμήματος των πυρήνων της περιοχής μελέτης ως Εθνικό Δρυμό («Εθνικός Δρυμός Αίνου») από το 1962, τον ταυτόχρονο χαρακτηρισμό ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής και το χαρακτηρισμό της ίδιας περιοχής ως Ευρωπαϊκό Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 137

138 Κεφ. 4 ο Βιογενετικό Απόθεμα. - Από την ένταξη της παραπάνω περιοχής στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000 ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (SCI) με κωδικό GR (Εθνικός Δρυμός Αίνου). - Από την ένταξη της περιοχής στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000 στο πλαίσιο της ευρύτερης γεωγραφικά Ζώνη Ειδικής Προστασίας (SPA) με κωδικό GR (Κεφαλονιά: Αίνος, Αγία Δυνατή και Καλόν Όρος) Οι παραπάνω χαρακτηρισμοί έχουν αποδοθεί για την προστασία κυρίως μίας σειράς βιολογικών και οικολογικών αξιών, η διαφύλαξη των οποίων αποτελεί προτεραιότητα για τη ορθή διαχείριση της περιοχής. Για λόγους παρουσίασης, οι αξίες διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες: (i) Βιολογικές αξίες, (ii) Οικολογικές αξίες, (iii) Αξίες τοπίου, (iv) Κοινωνικές και οικονομικές αξίες, (v) Πολιτιστικές και ιστορικές αξίες. Σημειώνεται ωστόσο ότι τα ίδια στοιχεία έχουν ταυτόχρονα πολλαπλές αξίες, οι οποίες συνδυάζουν τις παραπάνω κατηγορίες. 1) Βιολογικές αξίες Πρόκειται για αξίες που προκύπτουν από την παρουσία σημαντικών τύπων οικοτόπων και ειδών χλωρίδας και πανίδας και ιδιαίτερα σπάνιων κινδυνευόντων βιοτόπων, ενδημικών ειδών χλωρίδας και προστατευόμενων από την εθνική και κοινοτική νομοθεσία ειδών άγριας χλωρίδας και πανίδας. Οι σημαντικότερες βιολογικές αξίες, όπως προκύπτουν και τεκμηριώνονται από τους παραπάνω χαρακτηρισμούς της περιοχής, είναι οι εξής: - Παρουσία δάσους Κεφαλληνιακής Ελάτης Το δάσος της Κεφαλληνιακής Ελάτης (Abies cephalonica) αποτελεί το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της περιοχής και το βασικό λόγο που απολαμβάνει το καθεστώς του Εθνικού Δρυμού ήδη από το Η αξία αυτή επίσης αναγνωρίζεται ως η κύρια για την ένταξη της περιοχής στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000 ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (SCI) με κωδικό GR (Εθνικός Δρυμός Αίνου). Όπως αναφέρεται στο σχετικό επίσημο Δελτίο της περιοχής, η Abies cephalonica είναι ελληνικό ενδημικό είδος και το όρος Αίνος το «locus classicus». Ως οικοσύστημα και ως φυσική κληρονομιά, το δάσος με Abies cephalonica θεωρείται πολύ σημαντικό εξαιτίας του ότι είναι το μοναδικό δάσος αυτού του τύπου σε ολόκληρη την περιοχή του Ιονίου. Επίσης το δάσος είναι γεωγραφικώς απομονωμένο από παρόμοια δάση της ηπειρωτικής Ελλάδας, όπου η Abies cephalonica υβριδίζεται με τη βαλκανική Abies borisii-regis και συνεπώς αποτελεί σημαντικό γενετικό πόρο. Για το λόγο αυτό η περιοχή χαρακτηρίστηκε και ως Ευρωπαϊκό Βιογενετικό Απόθεμα. Συνεπώς, η παρουσία του δάσους, ιδιαίτερα στον πυρήνα της περιοχής μελέτης αλλά και έξω από αυτόν αναγνωρίζεται ως υψηλή βιολογική αξία και η προστασία και ορθή διαχείρισή του ως αντίστοιχα υψηλή προτεραιότητα των διαχειριστικών δράσεων. - Παρουσία ενδημικών taxa χλωρίδας Εκτός από την Abies cephalonica, η περιοχή φιλοξενεί σχετικά μεγάλο αριθμό ενδημικών taxa χλωρίδας, τα οποία μπορούν να διακριθούν τέσσερα επίπεδα ενδημισμού: τα αποκλειστικά ενδημικά taxa του Εθνικού Δρυμού, τα ενδημικά της νήσου Κεφαλονιάς, τα ενδημικά taxa των Ιονίων Νήσων και τα ελληνικά ενδημικά (Καραγιάννη 2010). Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται τα: Viola cephalonica, Saponaria aenesia, Ajuga orientalis subsp. aenesia, Campanula garganica subsp. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 138

139 Κεφ. 4 ο cephallenica, Centaurea subciliaris, κ.ά. Συνολικά η μελέτη περιλαμβάνει 21 taxa τα οποία ανήκουν σε 13 οικογένειες. Τα taxa αυτό εντοπίζονται τόσο στους δύο πυρήνες (Αίνος, Ρούδι), όσο και στην περιφερειακή ζώνη αναφέρεται ενδεικτικά ότι το ενδημικό και εμβληματικό είδος Viola cephalonica απαντάται κυρίως στην περιφέρεια και συγκεκριμένα στη θέση «Χιονίστρα», όπου βρίσκονται μάλιστα και οι κεραίες αναμετάδοσης. Στον Εθνικό Δρυμό απαντώνται 36 ενδημικά taxa, τα οποία αποτελούν ποσοστό 60% των συνολικά 60 ενδημικών taxa, τα οποία φύονται στο νησί της Κεφαλονιάς. Μερικά από τα taxa της περιοχής μελέτης ανευρέθηκαν και περιγράφηκαν για πρώτη φορά από την Κεφαλονιά και μάλιστα από τον Αίνο, όπως τα Erysimum cephalonicum, Astragalus sempervirens subsp. cephalonicus, Campanula garganica subsp. cephallenica, Poa cephalonica, κ.ά. Η συγκριτικά υψηλή ενδημικότητα της χλωρίδας της περιοχής αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της, αφού πηγάζει από το σχετικά σπάνιο συνδυασμός του νησιωτικού και του ορεινού χαρακτήρα της (Καραγιάννη 2010). Η αξία των ενδημικών taxa αποτελεί και το δεύτερο βασικό λόγο ένταξης της περιοχής στο Δίκτυο Natura, καθώς, όπως αναφέρει το Δελτίο η περιοχή είναι σημαντική από βιογεωγραφική άποψη αφού η πλειοψηφία των ενδημικών του Ιονίου φύονται στα μεγαλύτερα υψόμετρα του όρους Αίνος. Το πρότυπο εξάπλωσης ορισμένων taxa που εμφανίζονται σε αυτή την περιοχή υποδηλώνει φυτογεωγραφικές συνδέσεις μεταξύ της Ελληνικής και της Ιταλικής χερσονήσου. Συνεπώς, η παρουσία των ενδημικών taxa, τόσο στον πυρήνα της περιοχής μελέτης όσο και έξω από αυτόν αναγνωρίζεται ως υψηλή βιολογική αξία και η προστασία και ορθή διαχείρισή του ως αντίστοιχα υψηλή προτεραιότητα των διαχειριστικών δράσεων. - Παρουσία άλλων σημαντικών, σπάνιων, απειλούμενων ή προστατευόμενων ειδών χλωρίδας Γενικότερα, η ευρύτερη περιοχή του όρους Αίνου και του όρους Ρούδι φιλοξενεί ιδιαίτερα πλούσια χλωρίδα, η οποία φτάνει τα 322 taxa. 21 από αυτά περιλαμβάνονται σε καταλόγους προστασίας (ενδημικά, RDB 2009, IUCN 1997, BERN, CITES, 92/43/ΕΟΚ Παράρτημα 5, Π.δ. 67/81) (ΦΔ 2015, Καραγιάννη 2010). Στο Δελτίο της περιοχής GR αναφέρονται επίσης 21 «αξιόλογα φυτά». Συνεπώς, η χλωρίδα της περιοχής, στον πυρήνα και στην περιφέρεια, αναγνωρίζεται ως υψηλή βιολογική αξία και η προστασία και ορθή διαχείρισή του ως αντίστοιχα υψηλή προτεραιότητα των διαχειριστικών δράσεων. - Παρουσία σημαντικής ορνιθοπανίδας Η περιοχή μελέτης χαρακτηρίζεται επίσης από την παρουσία σημαντικής ορνιθοπανίδας, η οποία οδήγησε και στο χαρακτηρισμό της ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (GR ). Σύμφωνα με την Ορνιθολογική Έκθεση της περιοχής (Περγάντης 2009α), η περιοχή χαρακτηρίστηκε ως ΖΕΠ καθώς για τέσσερα είδη αρπακτικών (τρία ημερόβια και ένα νυκτόβιο) πληροί το κριτήριο 1% του ελληνικού αναπαραγομένου πληθυσμού. Πρόκειται για το Φιδαετό (Circaetus gallicus), για το Χρυσογέρακο (Falco biarmicus), το οποίο μάλιστα προτείνεται ως είδος για το χαρακτηρισμό της περιοχής, για τον Πετρίτη (Falco peregrinus) και για τον Μπούφο (Bubo bubo). Παλιότερα αναφερόταν και η παρουσία του Όρνιου, η οποία ωστόσο δεν επιβεβαιώθηκε. Συνεπώς, η ορνιθοπανίδα της περιοχής, στον πυρήνα και στην περιφέρεια, αναγνωρίζεται ως υψηλή βιολογική αξία και η προστασία και ορθή Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 139

140 Κεφ. 4 ο διαχείρισή του ως αντίστοιχα υψηλή προτεραιότητα των διαχειριστικών δράσεων. - Παρουσία άλλων σημαντικών, σπάνιων, απειλούμενων ή προστατευόμενων ειδών πανίδας Πέρα από τα προαναφερόμενα είδη προτεραιότητας της ορνιθοπανίδας, στην περιοχή καταγράφονται και άλλα σημαντικά είδη άγριας πανίδας. Συγκεκριμένα, Δελτίο της περιοχής GR αναφέρονται για την πανίδα ότι καταγράφονται είδη ερπετών του Παραρτήματος ΙΙ της 92/43 και άλλα σημαντικά είδη. Ειδικότερα, αναφέρονται 6 είδη θηλαστικών με σημαντικότερα το Τσακάλι (Canis aureus), η παρουσία του οποίου ωστόσο δεν επιβεβαιώθηκε πρόσφατα και θα πρέπει να θεωρείται εξαφανισμένο από την περιοχή, και τον Τυφλοσπάλακα (Talpa stankovici), η παρουσία του οποίου είναι εμφανής και εμβληματική για την περιοχή. Όσον αφορά τα αμφίβια και τα ερπετά, αναφέρονται 7 αξιόλογα είδη, με σημαντικότερο τη Σαύρα του Μοριά (Algyroides moreoticus), ενδημικό της Ελλάδας, καθώς και 2 αξιόλογα ασπόνδυλα. Τα περισσότερα από τα σημαντικά είδη πανίδας αναφέρονται στη Συνθήκη της Βέρνης ή/και στο Π.Δ. 67/1981. Συνεπώς, η υπόλοιπη πανίδα της περιοχής, πλην της ορνιθοπανίδας, στον πυρήνα και στην περιφέρεια, αναγνωρίζεται ως υψηλή βιολογική αξία και η προστασία και ορθή διαχείρισή του ως αντίστοιχα υψηλή προτεραιότητα των διαχειριστικών δράσεων. - Παρουσία πληθυσμού ελεύθερων αλόγων Πολύ σημαντικό στοιχείο της πανίδας της περιοχής είναι η παρουσία ολιγομελής ομάδα αλόγων (Equus caballus) που διαβιώνει ελεύθερα σε ημιάγρια κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή του μοναστηριού της Ζωοδόχου Πηγής, στις ΝΑ πλευρές του όρους Αίνος. Εκτιμάται ότι τα σχετικά μικρόσωμα αυτά άλογα κατάγονται από τα αντίστοιχα της φυλής της Πίνδου, ενώ εγκαταλείφθηκαν μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο και διατηρήθηκαν μέχρι και σήμερα σε ολιγάριθμες αγέλες. Η διαβίωσή τους στις σκληρές συνθήκες της περιοχής τα οδήγησαν να προσαρμοστούν κατάλληλα και να δημιουργήσουν ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά. Για τους παραπάνω λόγους, διατηρούν μεγάλη γενετική αξία, ενώ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη γενετική βελτίωση της φυλής της Πίνδου. Γενικά, ο πληθυσμός των αλόγων έχει ταυτόχρονα υψηλή βιολογική, γενετική, αισθητική, ιστορική και πολιτισμική σημασία και η διατήρησή του πρέπει να αποτελεί υψηλή προτεραιότητα των διαχειριστικών δράσεων. 2) Οικολογικές αξίες Πρόκειται για τις αξίες που προκύπτουν από βασικές οικολογικές και άλλες φυσικές διεργασίες συνδεόμενες με τα οικοσυστήματα της περιοχής. Οι σημαντικότερες από αυτές είναι: - Βελτίωση του κλίματος Η παρουσία του όρους Αίνου και του δάσους Ελάτης επηρεάζει θετικά το κλίμα της περιοχής και γενικότερα του νησιού της Κεφαλονιάς. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι οι παλιότερες πυρκαγιές των δασών του Αίνου, κατά τις οποίες κάηκαν χιλιάδες δένδρα κεφαλληνιακής Ελάτης, είχαν ως αποτέλεσμα να υποστεί μικρές μεταβολές το μικροκλίμα της περιοχής (Φραγκόπουλος & Μαλεφάκης 1963, από Καραγιάννη 2010). Εξάλλου, η γεωλογική και οικολογική ποικιλομορφία του τοπίου, δημιουργεί θέσεις με ιδιαίτερες συνθήκες μικροκλίματος, οι οποίες με τη σειρά τους δημιουργούν Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 140

141 Κεφ. 4 ο στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού κατάλληλους θώκους για τη φιλοξενία ενδημικών ειδών. - Βελτίωση της ποιότητας νερού Εξαιτίας της ασβεστολιθικής σύστασης των πετρωμάτων (υψηλή υδροπερατότητα) και της άμεσης υδραυλικής σύνδεσης της πλειοψηφίας των υδρογεωλογικών ενοτήτων με τη θάλασσα, στην οποία εκτονώνονται εύκολα τα υπόγεια νερά, στην ευρύτερη περιοχή του Αίνου και της Κεφαλονιάς δεν παρουσιάζονται επιφανειακές πηγές, με μόνη εξαίρεση την πηγή της Ζωοδόχου Πηγής, εντός μάλιστα της περιοχής μελέτης (Καραγιάννη 2010). Συνεπώς, η συνεισφορά του δάσους Ελάτης και γενικότερα των δασικών οικοτόπων της προστατευόμενης περιοχής στη συγκράτηση των επιφανειακών νερών και τον εμπλουτισμό του εκ φύσεως φτωχού υδροφόρου ορίζοντα σημαντική. - Αντιπλημμυρική προστασία Εξαιτίας των έντονων κλίσεων της περιοχής μελέτης, οι οποίες για τις Ν-ΝΔ εκθέσεις του Αίνου υπολογίζονται στο 50-80%, για τις Β-ΒΑ εκθέσεις στο 30-60% και για το Ρούδι στο 30-60% και της ποσότητας και της ραγδαιότητας των βροχοπτώσεων και των χιονολισθήσεων, στην περιοχή παρατηρούνται συχνά και έντονα χειμαρρικά και πλημμυρικά φαινόμενα. Συνεπώς, η συνεισφορά του δάσους Ελάτης και γενικότερα των δασικών οικοτόπων της προστατευόμενης περιοχής στη συγκράτηση και επιβράδυνση των νερών που προέρχονται από τις βροχοπτώσεις και των χιονολισθήσεων και κατ επέκταση στην αντιπλημμυρική προστασία της ευρύτερης περιοχής γύρω από το βουνό, η οποία φιλοξενεί πολλούς οικισμούς καθώς και γεωργικές, κτηνοτροφικές και τουριστικές εκμεταλλεύσεις, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική. - Προστασία του εδάφους από τη διάβρωση Η εδαφική διάβρωση λόγω απορροής αποτελεί την κυριότερη αιτία εδαφικής απώλειας στην Ελλάδα και ειδικότερα στην Κεφαλονιά, όπου οι χειμερινές καταιγίδες μεγάλης ραγδαιότητας είναι συχνές. Στον Εθνικό Δρυμό του Αίνου, λόγω του έντονου αναγλύφου και των απότομων κλίσεων εμφανίζονται συχνά φαινόμενα έντονης εδαφικής διάβρωσης (Ξανθάκης 2013). Η διάβρωση αυτή ενισχύθηκε στο παρελθόν από την υποχώρηση του δάσους και την εντατική βόσκηση των ορεινών εκτάσεων, κάτι που ισχύει ως ένα βαθμό ακόμα. Συνεπώς, η συνεισφορά του δάσους Ελάτης και γενικότερα των δασικών οικοτόπων της προστατευόμενης περιοχής, αλλά και των παλιών αναβαθμίδων (πεζούλες) που παρατηρούνται σε θέσεις στην Περιφερειακή Ζώνη, στην προστασία του εδάφους από τη διάβρωση, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική. 3) Αξίες τοπίου Πρόκειται για αξίες που συνδέονται με τα φυσικά, οικολογικά και γεωλογικά στοιχεία του τοπίου ως σύνολο, όπως οι ιδιαίτεροι γεωμορφολογικοί σχηματισμοί. - Ορεινό τοπίο θέα Η Κεφαλονιά είναι κατ εξοχήν ορεινό νησί, με 16,2% πεδινό, 41,8% ημιορεινό και 36,3% ορεινό χαρακτήρα (ΕΠΜ 2002). Ειδικότερα, ο Αίνος με υψόμετρο 1628 μ. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 141

142 Κεφ. 4 ο αποτελεί το ψηλότερο βουνό στα Επτάνησα, καθώς και σε κάθε άλλο ελληνικό νησί αντίστοιχου μεγέθους. Έτσι, η δεσπόζουσα παρουσία του ορεινού όγκου του Αίνου, με τις μεγάλης κλίσης πλαγιές, τις βραχώδεις εξάρσεις, τις συχνές χιονοπτώσεις το χειμώνα και το δάσος της ελάτης, αποτελεί εμβληματικό στοιχείο του συνολικού τοπίου της Κεφαλονιάς, εμφανές από κάθε πλευρά, διαμορφώνοντας ένα σχετικά σπάνιο συνδυασμού νησιώτικου/θαλάσσιου και ταυτόχρονα ορεινού τοπίου. Εξάλλου, το ύψος και η διαμόρφωση του βουνού προσφέρουν στους επισκέπτες του τη δυνατότητα θέας προς όλο το νησί, τα γειτονικά νησιά ως και την ηπειρωτική Ελλάδα. Η υψηλή αισθητική αξία της περιοχής, καθώς και της θέας που προσφέρει, αποτελεί έτσι εξαιρετική συνθήκη για μία προστατευόμενη ορεινή περιοχή και μάλιστα σε νησί. Συνεπώς, η διαφύλαξή της από παρεμβάσεις που αλλοιώνουν αισθητικά το τοπίο αποτελεί υψηλή προτεραιότητα της διαχείρισης της περιοχής. - Σπήλαια και άλλοι ιδιαίτεροι γεωμορφολογικοί σχηματισμοί Εξαιτίας της ιδιαίτερης ασβεστολιθικής σύστασης των πετρωμάτων και των άλλων γεωλογικών και κλιματολογικών συνθηκών, στην περιοχή μελέτης διαμορφώνονται σημαντικοί και ιδιαίτερη γεωμορφολογικοί σχηματισμοί, όπως σπήλαια και βραχώδεις εξάρσεις. Οι σχηματισμοί αυτή έχουν αισθητική αξία για τους επισκέπτες, αποτελώντας βασικά στοιχεία του τοπίου, αλλά και βιολογική και οικολογική, καθώς διαμορφώνουν οικοθέσεις που με τη σειρά τους προσφέρουν καταφύγιο σε σημαντικά είδη της χλωρίδας (όπως ενδημικά ποώδη φυτά) και της πανίδας (όπως οι νυκτερίδες στα σπήλαια και τα αρπακτικά πουλιά στις βραχώδεις θέσεις). - Εγκαταλελειμμένα χωράφια, αναβαθμίδες Η ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα έχει διαμορφώσει καθοριστικά το τοπίο στην περιοχή μελέτης. Η Κεφαλονιά, σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα νησιά της Μεσογείου, αποτελεί το νησί με την παλαιότερη διαπιστωμένη ανθρώπινη παρουσία (περίπου έτη πριν, μέση Παλαιολιθική εποχή), όπως αυτή επιβεβαιώνεται από τη χρονολόγηση αρχαιολογικών χώρων (Rackham 2008, από Καραγιάννη 2010). Η επίδραση αυτή δεν μπορεί να θεωρείται μονοσήμαντα μόνο ως προς τις αρνητικές της επιπτώσεις (πχ περιορισμός δάσους ελάτης), αλλά ως ένας αντικειμενικός παράγοντας εξέλιξης που έχει διαμορφώσει στο χρόνο ένα σύνθετο, περίπλοκο φυσικό και συνάμα ανθρωπογενές περιβάλλον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αναβαθμίδες ή πεζούλες, οι οποίες διαμορφώθηκαν για την προστασία του εδάφους και τη συγκράτηση του νερού, με σκοπό την αγροτική του αξιοποίηση. Τις τελευταίες δεκαετίες, η ένταση των παραδοσιακών αγροτικών δραστηριοτήτων έχει περιοριστεί, όπως και στο σύνολο της χώρας, αφήνοντας πίσω της ίχνη στο χώρο όπως εγκαταλελειμμένα χωράφια, οπωρώνες και ελαιώνες, βοσκολίβαδα, αναβαθμίδες, ξερολιθιές και άλλα. Τα απομεινάρια αυτά αποτελούν σημαντικά στοιχεία του τοπίου με σύνθετη και υψηλή οικολογική, αισθητική και κοινωνική σημασία. 4) Κοινωνικές και οικονομικές αξίες Πρόκειται για τις αξίες που αφορούν την προστατευόμενη περιοχή και τους πόρους που εξαρτώνται από αυτή και συνδέονται ταυτόχρονα με τις βασικές παραγωγικές χρήσεις της γης. - Αξία για την κτηνοτροφία Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 142

143 Κεφ. 4 ο Η σημαντικότερη, με οικονομικούς όρους, χρήση γης στην προστατευόμενη περιοχή είναι η κτηνοτροφία. Από τους περασμένους αιώνες ήδη έχει καταγραφθεί η πίεση που ασκεί η βόσκηση στους οικοτόπους της περιοχής, και κυρίως στο δάσος της ελάτης, και έχουν προταθεί διαχειριστικά μέτρα. Σήμερα, η πίεση αυτή συνεχίζεται, με αρνητικές επιπτώσεις, κυρίως στην περιφερειακή ζώνη (βλ. παραπάνω). Ωστόσο, η κτηνοτροφία στον Εθνικό Δρυμό κρίνεται επιβαρυντική μόνο εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο ασκείται, ενώ η βόσκηση που ασκείται με ορθολογικό τρόπο έχει θετική επίδραση στο φυσικό οικοσύστημα, συντελεί στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, βοηθάει στην ευστάθεια και παραγωγικότητα των φυσικών οικοσυστημάτων και ασκεί έλεγχο στις πυρκαγιές με την απομάκρυνση της φυτικής ύλης που είναι συγχρόνως και καύσιμη. Εξάλλου, η κτηνοτροφία αποτελεί βασικό οικονομικό πόρο των τοπικών οικονομιών, ενώ παράγει αναγνωρισμένα προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας (κρέας, παραδοσιακά τυροκομικά κα). Η ιδιαίτερη βιοποικιλότητα της χλωρίδας της περιοχής μπορεί να θεωρηθεί μάλιστα ότι συμβάλλει στη διατήρηση αυτής της παραγωγής, τόσο ποσοτικά, όσο και ποιοτικά, γεγονός που τεκμηριώνει την αντίστοιχη υψηλή της αξία. Η διαχείριση της περιοχής πρέπει να στοχεύει λοιπόν στο βέλτιστο συνδυασμό της προστασίας των φυσικών τύπων οικοτόπων, και κυρίως του δάσους της ελάτης και των ενδημικών ειδών, με την ορθολογική άσκηση και διατήρηση της ποιοτικής κτηνοτροφίας. - Αξία για τη γεωργία Η γεωργική δραστηριότητα αφορά αποκλειστικά στην περιφερειακή ζώνη, όπου βέβαια οι γεωργικές εκτάσεις που παραμένουν ενεργές είναι ελάχιστες. Στο παρελθόν η άσκηση της γεωργίας ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη στην περιοχή. Οι γεωργικές εκτάσεις εντοπίζονταν κυρίως στη μεταξύ των όρων Αίνου και Ρουδίου περιοχή, με την ονομασία Μολού, όπου καλλιεργούνταν τοπικές ποικιλίες όσπριων και δημητριακών, όπου σήμερα και απαντώνται εγκαταλελειμμένα χωράφια (βλ. παραπάνω). Σημειώνεται ωστόσο ότι η περιοχή μελέτης αλληλεπιδρά έντονα με τις παρακείμενες αγροτικές εκτάσεις που βρίσκονται εκτός των ορίων της, καθώς συνεισφέρει, όπως αναφέρθηκα παραπάνω, στην προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και τις πλημμύρες, στη βελτίωση του νερού και του κλίματος. Συμπληρωματικά αναφέρεται επίσης ότι η περιοχή προσφέρεται για συλλογή αρωματικών φυτών, κυρίως ρίγανη (Origanum vulgare subsp. hirtum) και άλλων άγριων εδώδιμων φυτών και μανιταριών. Η παραδοσιακή δραστηριότητα αυτή, στο βαθμό που ασκείται με ορθολογικό και αειφορικό τρόπο έχει περιορισμένες επιπτώσεις και συμβάλει στην κοινωνική/οικονομική αξία της περιοχής. - Αξία για τη μελισσοκομία Η ιδιαίτερη χλωρίδα του Αίνου προσφέρει τη δυνατότητα ανάπτυξης μίας παραγωγικής και εξαιρετικά ποιοτικής μελισσοκομίας. Βάση της παραγωγής είναι τα αρωματικά μελισσοτροφικά φυτά, όπως το θυμάρι (Corydothymus capitatus), η λεβάντα (Lavandula angustifolia) και η ρίγανη (Origanum vulgare subsp. hirtum), ενώ ιδιαίτερο ρόλο παίζει το μελίτωμα της ελάτης, το οποίο εμφανίζεται με συχνότητα μια φορά κάθε πέντε χρόνια περίπου. Σύμφωνα με την ΕΠΜ, συνολικά στο νησί υπάρχουν κυψέλες, που αποδίδουν τόνους μέλι. Εξάλλου, σημειώνεται ότι αντίστροφα η μελισσοκομία συμβάλλει στη διατήρηση της χλωρίδας, αφού βοηθά στην επικονίαση των φυτών, δημιουργώντας έτσι μία συμβιωτική σχέση μεταξύ ανθρώπινης δραστηριότητας και άγριας ζωής. Η αξία λοιπόν της περιοχής Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 143

144 Κεφ. 4 ο για τη μελισσοκομία θεωρείται πολύ υψηλή. - Αξία για τον τουρισμό και την αναψυχή Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου, εξαιτίας της εξαιρετικής αισθητικής και οικολογικής του αξίας, αποτελεί ένα σημαντικό πόλο έλξης επισκεπτών. Αναπτύσσονται δραστηριότητες, όπως πεζοπορία, ποδηλασία βουνού, παρατήρηση της φύσης, πικνικ, ορειβασία. Σύμφωνα με αρχεία του Φ.Δ.Ε.Δ.Α. για το έτος 2009, ο μεγαλύτερος αριθμός των επισκεπτών καταγράφεται την περίοδο Μάιο έως Οκτώβριο, με τον αριθμός των επισκεπτών να ανέρχεται σε άτομα. Ο αριθμός αυτός είναι μικρότερος από την εκτίμηση της ΕΠΜ (2002) για επισκέπτες, όμως θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο Δρυμός συνεχίζει να προσελκύει επισκέπτες και κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Η παρουσία ενός τέτοιου οικοτουριστικού πόλου σε ένα νησί όπως η Κεφαλονιά η οποία μάλιστα που αποτελεί έναν ήδη αναπτυγμένο τουριστικό θερινού κυρίωςπροορισμό προσδίδει πολλαπλή αξία στο συνολικό προϊόν, αφού αυξάνει τον πλούτο των προτεινόμενων δραστηριοτήτων και κατ επέκταση την αναμενόμενη διάρκεια της επίσκεψης, την ποιότητα των επισκεπτών, το εύρος της τουριστικής περιόδου, ενώ δυνητικά μπορεί να βοηθήσει στη διάχυση των οικονομικών ωφελειών από τον τουρισμό σε ευρύτερες ομάδες κατοίκων και παραγωγών. - Ερευνητική, επιστημονική και εκπαιδευτική αξία Εξαιτίας κυρίως της παρουσίας της Κεφαλληνιακής Ελάτης (Abies cephalonica), για την οποία όπως αναφέρθηκε το όρος Αίνος αποτελεί το «locus classicus» της κατανομής της και ένας τόπος όπου διατηρείται προστατευμένη από υβριδισμούς με άλλα είδη ελάτης με τα οποία συνοικεί σε άλλα βουνά της Ελλάδας, καθώς και των άλλων ενδημικών taxa χλωρίδας, η περιοχή του Αίνου αποτέλεσε αντικείμενο πολυάριθμων επιστημονικών ερευνών, κυρίως χλωριδικών, ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα. Σε αυτό συνετέλεσε και η ανακήρυξη της περιοχής ως Εθνικό Δρυμό ήδη από το 1962, η οποία ανέδειξε τη σημασία του. Η ερευνητική δραστηριότητα, με επίκεντρο την Κεφαλληνιακή Ελάτη και τα άλλα ενδημικά είδη χλωρίδας, συνεχίζεται ως σήμερα, τόσο από τα πανεπιστήμια και τους ερευνητές τους, όσο και από το Φορέα Διαχείρισης της περιοχής. Γενικά, οι οικολογικές και βιολογικές ιδιαιτερότητες της προσδίδουν στην περιοχή σημαντική ερευνητική, επιστημονική και εκπαιδευτική αξία. - Θηρευτική αξία Ο Εθνικός Δρυμός αποτελεί καταφύγιο άγριων θηραμάτων και η Διεύθυνση Δασών Κεφαλονιάς έχει εκδώσει απαγορευτική διάταξη θήρας, η οποία απαγορεύει τη θήρα εντός του πυρήνα του Δρυμού καθώς και σε ακτίνα 100 μέτρων από τα όριά του. Στην περιφερειακή ζώνη ωστόσο η θήρευση επιτρέπεται, πάντα κάτω από τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας. Τα θηράματα περιλαμβάνονται άφθονοι πληθυσμοί νησιώτικης πέρδικας που έχουν πολλαπλασιαστεί εντυπωσιακά μετά από παλαιές απελευθερώσεις που έχουν γίνει εκεί από τους κυνηγετικούς συλλόγους (Περγαντής 2009α), άλλα πουλιά και λαγοί. 5) Πολιτιστικές και ιστορικές αξίες Πρόκειται για αξίες που συνδέονται με αρχαιολογικά, ιστορικά και πολιτιστικά Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 144

145 Κεφ. 4 ο στοιχεία της περιοχής. - Μονές Στην περιοχή μελέτης ή κοντά σε αυτήν απαντώνται 4 μονές, οι οποίες αποτελούν σημαντικά θρησκευτικά, ιστορικά και πολιτισμικά μνημεία. Συγκεκριμένα, στις δυτικές πλαγιές του Αίνου στην κοιλάδα των Ομαλών βρίσκεται η Ιερά Μονή του Αγίου Γερασίμου, η σημαντικότερη του νησιού, καθώς αφιερώνεται στον προστάτη άγιο. Στην πορεία από την θέση Αγραπιδιές προς την είσοδο του Εθνικού Δρυμού συναντάμε το μοναστήρι του Αγίου Ελευθερίου. Σε υψόμετρο 800 μ. πάνω από τα Αργίνια, στην ανατολική πλευρά του Αίνου συναντάμε την Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής Αργινίων, όπου βρίσκεται και η μόνη πηγή της περιοχής, ενώ γύρω από την Μονή εντοπίζεται ο βιότοπος των άγριων αλόγων του Αίνου. Κατεβαίνοντας προς την Σάμη τώρα, συναντάμε τα ερείπια από το Μοναστήρι της Γρούσπας αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο. Η Μονή ιδρύθηκε στο τέλος του 16ου αιώνα και λειτούργησε μέχρι το Αρχαιολογικά στοιχεία Όπως αναφέρθηκε, η περιοχή του Αίνου κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους. Αποτελεί βασική αναφορά της ομηρικής γεωγραφίας για την περιοχή της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης ενώ στους αρχαίους χρόνους το βουνό αποκτά ιερό χαρακτήρα, από όπου πιθανό προέρχεται και η ονομασία του βουνού. Από αρχαιολογικές τοποθεσίες εντός της περιοχής μελέτης και συγκεκριμένα λίγο πιο χαμηλά από την κορυφή του Αίνου συναντάμε ερείπια ιερού, αφιερωμένου στο Αινήσιο ή Αίνειο Δία, που αναφέρει και ο Ησίοδος στο έργο του. Με βάση τα παραπάνω, τεκμηριώνεται η αρχαιολογική αξία της περιοχής. Τέλος, παρατίθεται πίνακας όπου παρουσιάζονται συνοπτικά όλες οι προαναφερόμενες αξίες και αξιολογείται κλιμακωτά η σημασία τους (υψηλή=3, μεσαία=2, χαμηλή=1), ώστε να ληφθούν υπόψη με αντίστοιχο βαθμό προτεραιότητας κατά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των διαχειριστικών μέτρων. Σημειώνουμε βέβαια, ότι η κλιμακωτή αυτή ποσοτικοποίηση έχει περιορισμένη εφαρμογή, καθώς δεν μπορούν να συγκριθούν και να αναχθούν σε ένα κοινό μέτρο τόσο διαφορετικές ποιοτικά αξίες. Πίνακας 4-1: Συνοπτικός κατάλογος και αξιολόγηση των αξιών του Εθνικού Δρυμού Αίνου Αξία Σημασία Βιολογικές αξίες Παρουσία δάσους Κεφαλληνιακής Ελάτης 3 Παρουσία ενδημικών taxa χλωρίδας 3 Παρουσία άλλων σημαντικών, σπάνιων, απειλούμενων ή προστατευόμενων ειδών χλωρίδας 2 Παρουσία σημαντικής ορνιθοπανίδας 2 Παρουσία άλλων σημαντικών, σπάνιων, απειλούμενων ή προστατευόμενων ειδών πανίδας 1 Παρουσία πληθυσμού ελεύθερων αλόγων 3 Οικολογικές αξίες Βελτίωση του κλίματος 1 Βελτίωση της ποιότητας νερού 1 Αντιπλημμυρική προστασία 2 Προστασία του εδάφους από τη διάβρωση 3 Αξίες τοπίου Ορεινό τοπίο θέα 3 Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 145

146 Κεφ. 4 ο Αξία Σημασία Σπήλαια και άλλοι ιδιαίτεροι γεωμορφολογικοί σχηματισμοί 2 Εγκαταλελειμμένα χωράφια, αναβαθμίδες 1 Κοινωνικές και οικονομικές αξίες Αξία για την κτηνοτροφία 3 Αξία για τη γεωργία 1 Αξία για τη μελισσοκομία 2 Αξία για τον τουρισμό και την αναψυχή 2 Ερευνητική, επιστημονική και εκπαιδευτική αξία 2 Θηρευτική αξία 1 Πολιτιστικές και ιστορικές αξίες Μονές 2 Αρχαιολογικά στοιχεία Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαχείριση Το νομικό καθεστώς του Εθνικού Δρυμού Αίνου περιλαμβάνει, σε γενικές γραμμές, τη δασική και περιβαλλοντική νομοθεσία, καθώς και δεσμεύσεις και υποχρεώσεις που απορρέουν από την Κοινοτική Νομοθεσία και Διεθνείς Συμβάσεις, πολλές εκ των οποίων έχουν ήδη ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο, όπως ήδη έχει περιγραφεί στα προηγούμενα κεφάλαια. Ειδικότερα: Στο Β.Δ. 776/1962 (ΦΕΚ Α/199/1962) προβλέπονται: - Ιδρύεται ο Εθν. Δρυμός της Νήσου Κεφαλληνίας αποτελούμενος από τον πυρήνα και της περί αυτόν χορτολιβαδικής και δασικής έκτασης. - Ο πυρήνας εκτείνεται περί τον κεντρικόν κορμόν του Όρους Αίνος και περιλαμβάνει δυο τμήματα: α) Το τμήμα Αίνος" με έκταση στρ. και β) Το Τμήμα Ρουδίου εκτάσεων στρ. - Η περί τον πυρήνα χορτολιβαδική και δασική έκταση ("εξικνείται") φθάνει μέχρι τα όρια των επαρχιών Σάμης και Κραναίας (Αργοστολίου), εκτάσεις που υπάγονται στο Δασαρχείο Κεφαλληνίας. Στο ΝΔ 996/71 (ΦΕΚ Α/172/1971) τροποποιούνται σχετικά άρθρα (78, του δασικού κώδικα ΝΔ 86/1969) και προβλέπονται: - Κριτήρια βάσει των οποίων κηρύσσονται Εθνικοί Δρυμοί (και άρα και του ΕΔ Αίνου) - Καθορίζονται στόχοι ίδρυσης των ΕΔ, όπως η προστασία, η διατήρηση και η βελτίωση της σύνθεσης, της μορφής και των φυσικών καλλονών, για λόγους αισθητικούς, ψυχικής και υγιεινής απόλαυσης και ανάπτυξη του τουρισμού. - Ορίζεται ότι κάθε ΕΔ αποτελείται α) από τον Πυρήνα και β) την Περιφερειακή ζώνη, η οποία μπορεί και να παραλείπεται αν με άλλα μέσα επιτυγχάνεται η πλήρης προστασία του Πυρήνα του ΕΔ. - Δια κανονισμού ρυθμίζονται ζητήματα οργάνωσης, λειτουργίας και διαχείρισης κάθε ΕΔ Απαγορεύσεις στον Πυρήνα του ΕΔ Η παραχώρηση εκτάσεων για αλλότριους σκοπούς Η εγκατάσταση μεταλλείων και λατομείων Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 146

147 Κεφ. 4 ο Η διατάραξη του τοπίου (εκχωματώσεις, επιχωματώσεις) Διαφημιστικές πινακίδες πλην αυτών που εξυπηρετούν στόχους προστασία και διαχείρισης του ΕΔ ή γενικότερα συμφέροντα Βιομηχανικές δραστηριότητες εν γένει Η εγκατάσταση οικισμών και κατασκευών, πλην αυτών που εξυπηρετούν τον ΕΔ Η υλοτομία, η κοπή, η εκρίζωση, η καταστροφή, η συλλογή, η μεταφορά ειδών και δασικών προϊόντων Η βόσκηση παντός ζώου και η κατασκευή παντός είδους κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων Η θήρα παντός ζώου, πλην επιβλαβών Η αλιεία στα ορεινά ύδατα Για την Περιφερειακή ζώνη, προβλέπεται ότι μπορούν από τη Δασική Υπηρεσία να λαμβάνονται μέτρα και να εκτελούνται έργα, για την οργάνωση και βελτίωση των περιφερειακών ζωνών, δηλαδή των χώρων περιορισμένης προστασίας των ΕΔ, που κρίνονται ενδεδειγμένα και ιδιαίτερα: Η προστασία και αύξηση της πανίδας και χλωρίδας ή και η μείωσης αυτών, κατ' είδος και αριθμός, εντός των ενδεδειγμένων ορίων βιολογικής ισορροπίας μεταξύ ειδών των ειδών αφενός μεν της πανίδας και αφετέρου της χλωρίδας, όπως επίσης και της ισορροπίας μεταξύ τους. Η διατήρηση των γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών ή και η προστασία των φυσικών καλλονών, όπως επίσης και η, μέσω τεχνητής επέμβασης, καλύτερη εκμετάλλευση αυτών από τουριστική και αισθητική άποψη. Η λήψη προληπτικών και προκατασταλτικών μέτρων προστασία του ΕΔ Η ίδρυση εκτροφείων θηραμάτων για αύξηση της πανίδας και η λήψη δασοτεχνικών χειρισμών βελτίωσης και επέκτασης της βλάστησης, η ίδρυση φυτωρίων και δασικών δεντρόκηπων, όπως επίσης και η μέριμνα για φυσική αναγέννηση της βλάστησης Η κατασκευή του απαραίτητου οδικού δικτύου και των αναγκαίων εγκαταστάσεων για την εξυπηρέτηση των κατασκηνώσεων, της ορειβασίας, του τουρισμού και του αθλητισμού εν γένει. Η συλλογή και εκρίζωση φυτικών ειδών και η μεταφορά αυτών, όπως επίσης και η σύλληψη αγρίων ζώων για επιστημονικούς σκοπούς, κατόπιν σχετικής αδείας. Στο Ν.3937/2011 Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις, παρ. η) προβλέπεται: Οι εθνικοί δρυμοί που έχουν κηρυχθεί κατά το άρθρο 78 του ν.δ. 86/1969 (ΦΕΚ 7 Α ), όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 3 του ν.δ. 996/1971 (ΦΕΚ 192 Α ) και οι υγρότοποι διεθνούς σημασίας κατά τη Σύμβαση Ραμσάρ, η οποία κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν.δ. 191/1974 (ΦΕΚ 350 Α ), χαρακτηρίζονται εθνικά πάρκα με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής κατά τη διαδικασία του άρθρου 21. Αυτό σημαίνει ότι ο ΕΔ Αίνου παρατηρείται μεν ως "Εθνικό Πάρκο (ΕΠ)" αλλά δεν υφίσταται ως τέτοιο από νομική άποψη επειδή δεν έχει εκδοθεί μέχρι σήμερα το αντίστοιχο προεδρικό διάταγμα, γι' αυτό και δεν συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των προστατευόμενων περιοχών του Ν. 3937/ Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 147

148 Κεφ. 4 ο Επίσης, δεδομένης της ύπαρξης εγκεκριμένης ΕΠΜ (2002) κρίνεται αναγκαία η έκδοση ΠΔ για κήρυξη της περιοχής ως ΕΠ. Αυτό σημαίνει επίσης ότι η περιοχή του Αίνου μπορεί και πρέπει να διαχειρίζεται σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στη Δασική Νομοθεσία και ειδικά με το Νόμο 996/71 όπως σχετικά αναφέρεται παραπάνω. Η ανάθεση της σύνταξης Ε.Π.Μ. και η τελική έγκρισή της πραγματοποιείται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Στο άρθρο 6 προβλέπονται ρυθμίσεις για την προστασία και διαχείριση των περιοχών του Δικτύου Natura 2000, όπως: Απαγόρευση της εγκατάστασης ιδιαιτέρως οχλουσών και επικίνδυνων βιομηχανικών εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στις διατάξεις της Οδηγίας 96/82/ΕΚ (L 10). Απαγόρευση της εγκατάστασης βιομηχανικών εγκαταστάσεων υψηλής όχλησης, όπως αυτές ορίζονται στο Παράρτημα της κοινής υπουργικής απόφασης των Υπουργών Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων 13727/724/2003 (ΦΕΚ 1087 Β ). Απαγόρευση της τοποθέτησης διαφημιστικών πινακίδων, πλην εκείνων που ενημερώνουν τον επισκέπτη για την περιοχή ή προωθούν τις ήπιες φυσιολατρικές δραστηριότητες. Ορίζεται ως ελάχιστο όριο αρτιότητας και κατάτμησης των γηπέδων σε τ.μ., σε περιοχές που εμπίπτουν σε ΕΖΔ ή Ζ.Ε.Π., Οι γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες υπόκεινται σε περιορισμούς, οι οποίοι υποχρεωτικά περιλαμβάνουν τα ήδη οριζόμενα στον κανονισμό 146/2010 (L 47) περί καθεστώτος της πολλαπλής συμμόρφωσης. Δάση και δασικές εκτάσεις εντός των περιοχών του άρθρου 19 του ν. 1650/1986 μπορούν να διατίθενται σε φυσικά και νομικά πρόσωπα, για τη δημιουργία ορειβατικών καταφυγίων και χιονοδρομικών κέντρων, σύμφωνα με διαδικασία ανάλογη με την προβλεπόμενη του άρθρου 51 του ν. 998/1979, καθώς και για τις χρήσεις τις προβλεπόμενες στην παράγραφο 5 του άρθρου 46 του ως άνω νόμου, εφόσον οι παραπάνω χρήσεις επιτρέπονται από τις πράξεις χαρακτηρισμού και οριοθέτησής τους κατά το άρθρο 21 του ν. 1650/1986 και το άρθρο 8 του παρόντος. Δασική νομοθεσία: πέραν των ειδικότερων ρυθμίσεων αυστηρής προστασίας των πυρήνων των Εθνικών Δρυμών, στην υπόλοιπη περιοχή (Περιφερειακή Ζώνη), για τα δάση, τις δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις εφαρμόζονται οι διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, οι κυριότεροι νόμοι της οποίας είναι ο ν. 998/79, ο ν.3208/03 και ο ν.4280/2014, καθώς επίσης και το π.δ. 437/1981 Περί μελέτης και εκτέλεσης δασοτεχνικών έργων. Στις σημαντικότερες διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, που επηρεάζουν τη διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής, περιλαμβάνονται τα θέματα αναγνώρισης ιδιοκτησίας έναντι του Δημοσίου (άρθρο 10 ν. 3208/03, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 43 ν. 4280/14) και οι ορισμοί του δάσους και της δασικής έκτασης, αφού στη μεν πρώτη περίπτωση καθορίζονται οι ειδικότερες περιπτώσεις όπου το Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας σε δασικές και άλλες εκτάσεις (περιορισμοί στη διαχείριση λόγω ιδιοκτησίας), ενώ στη δεύτερη καθορίζονται τα κριτήρια χαρακτηρισμού μιας έκτασης ως δάσους, δασικής ή χορτολιβαδικής, με σαφή επίδραση τόσο σε θέματα αρμοδιότητας της Δασικής Υπηρεσίας, όσο και σε θέματα επιτρεπτών επεμβάσεων σε δάση και δασικές εκτάσεις (βλ. άρθρα του ν. 998/79 όπως Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 148

149 Κεφ. 4 ο αντικαταστάθηκαν με το άρθρο 36 ν. 4280/14). Στις επιτρεπτές επεμβάσεις προβλέπεται σήμερα ένας σχετικά μεγάλος αριθμός από έργα, όπως οδοποιία, κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, στρατιωτικά έργα, έργα ΑΠΕ και κοινής ωφέλειας, ορειβατικά καταφύγια κλπ, ενώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι η έγκριση επέμβασης χορηγείται ταυτόχρονα με την Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ). Ιδιαίτερης επισήμανσης χρήζει και το γεγονός ότι τα περισσότερα έργα επιτρέπονται σε δασικές μόνο εκτάσεις, ενώ και η ταξινόμηση μιας δασικής έκτασης κατά το άρθρο 4 του ν. 998/79 35 έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού ελάχιστες επεμβάσεις επιτρέπονται σε δάση και δασικές εκτάσεις της περίπτωσης (α) παρ. Ι. Άλλα θέματα που θα μπορούσαν να ενδιαφέρουν τη διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής -πάντα αναφερόμενοι στην προτεινόμενη Περιφερειακή Ζώνη- σχετίζονται με την αναγνώριση των δασωθέντων αγρών (άρθρο 67 ν. 998/79 όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 39 ν 4280/14). Νομοθεσία περί βοσκοτόπων: λόγω του κτηνοτροφικού χαρακτήρα της Περιφερειακής Ζώνης δεν θα πρέπει να αγνοηθούν οι σχετικές διατάξεις, όπως αυτές ψηφίστηκαν με τον πρόσφατο ν.4351/2015 (ΦΕΚ 164Α) Βοσκήσιμες γαίες Ελλάδας και άλλες διατάξεις. Διεθνής Σύμβαση CITES: Η Σύμβαση CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) ρυθμίζει το διεθνές εμπόριο ειδών της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας που απειλούνται με εξαφάνιση. Τα κράτη-μέρη της Σύμβασης, έχουν συμφωνήσει στην τήρηση και εφαρμογή ενιαίων αρχών, κανόνων και συγκεκριμένων διαδικασιών διακίνησης και εμπορίας των ειδών της άγριας πανίδας και χλωρίδας, προκειμένου να προστατευθούν σε παγκόσμιο επίπεδο είδη που απειλούνται με εξαφάνιση. Σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις της Σύμβασης, τα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες, ανάλογα με το βαθμό επικινδυνότητας αφανισμού τους (Παραρτήματα Ι και ΙΙ). Ορισμένα κράτη-μέρη της Σύμβασης, για λόγους προστασίας κάποιων ενδημικών ειδών της χώρας τους, επέβαλαν στη Σύμβαση και τρίτη κατηγορία (Παράρτημα ΙΙΙ). Χαρακτηριστικό και βασική αρχή της Σύμβασης είναι ότι η εμπορία και διακίνηση ειδών CITES (συμπεριλαμβανομένων υβριδίων τους, δειγμάτων, ζωντανών ή νεκρών, μερών τους ή προϊόντων μερών και παραγώγων) γίνεται μέσω ενός ενιαίου συστήματος αδειοδότησης και πιστοποιητικών διακίνησης ή κατοχής τους, που εκδίδονται αποκλειστικά από τις αρμόδιες Διαχειριστικές Αρχές CITES (CITES Management Authorities) των μερών της Σύμβασης. Για την περιοχή μελέτης, αρμόδια αρχή είναι η Περιφερειακή Διαχειριστική Αρχή CITES Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας & Ιονίου, που εδρεύει στην Πάτρα. Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτή σε σχέση με τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών, θα πρέπει να αναφερθούν: (α) η Απόφαση του Συμβουλίου της Ευρώπης (76)17/ για τα Βιογενετικά Αποθέματα, με σκοπό τη διατήρηση αντιπροσωπευτικών δειγμάτων χλωρίδας, πανίδας και φυσικών περιοχών της Ευρώπης (16 περιοχές στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένου του Αίνου), και (β) οι Οδηγίες Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ) και Ορνιθοπανίδας 35 Κατηγορίες δασών και δασικών εκτάσεων (παρ. Ι άρθρου 4 ν.998/79): (α) δάση και δασικές εκτάσεις με ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον (εθνικοί δρυμοί, αισθητικά δάση, υγροβιότοποι, περιοχές δικτύου ΦΥΣΗ 2000, αρχαιολογικοί χώροι, άμεσο περιβάλλον μνημείων και ιστορικών τόπων, διατηρητέα μνημεία της φύσης), (β) δάση και δασικές εκτάσεις με ιδιαίτερη προστατευτική επίδραση υπερκείμενα οικισμών, πολιτισμικών μνημείων και σημαντικών τεχνικών έργων, (γ) παραγωγικά δάση και δασικές εκτάσεις, (δ) δάση αναψυχής, (ε) λοιπά δάση και δασικές εκτάσεις. Η ταξινόμηση γίνεται με τη διαδικασία του άρθρου 14 ν. 998/79 (έκδοση Πράξης Χαρακτηρισμού). Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 149

150 Κεφ. 4 ο (2009/149/ΕΕ). Στην πρώτη περίπτωση, καθορίζεται ότι κύριοι σκοποί των Βιογενετικών Αποθεμάτων είναι:. Η εξασφάλιση της βιολογικής ισορροπίας και κατά συνέπεια της διατήρησης, της δυναμικής, της γενετικής ποικιλότητας και της αντιπροσωπευτικότητας των διαφόρων ενδιαιτημάτων, βιοενώσεων και οικοσυστημάτων: α) προς όφελος των επόμενων γενεών, β) για πιθανούς νέους γενετικούς συνδυασμούς με την πρόοδο της εξέλιξης, γ) για τη διατήρηση των συστημάτων υποστήριξης της ζωής και δ) για τη λειτουργία ως γενετικών αποθεμάτων για μελλοντική αποκατάσταση υποβαθμισμένων περιοχών, Η εξυπηρέτηση της επιστημονικής έρευνας ώστε οι οικολογικές αλληλεπιδράσεις να μπορούν να μελετηθούν ακριβέστερα, να είναι δυνατή η εφαρμογή σχεδίων για κατάλληλη προστασία και διαχείριση των περιοχών, να είναι δυνατή η εκπαίδευση ειδικών και η περιβαλλοντική ενημέρωση του κοινού. Στη δεύτερη περίπτωση, η Οδηγία 92/43/ΕΟΚ «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας» θεσμοθετήθηκε από το Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων με σκοπό να συμβάλει στην προστασία της βιολογικής ποικιλότητας, μέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας στο ευρωπαϊκό έδαφος των κρατών μελών που εφαρμόζεται η συνθήκη. Τα μέτρα, τα οποία λαμβάνονται σύμφωνα με την Οδηγία αυτή, αποσκοπούν στη διασφάλιση της διατήρησης ή της αποκατάστασης σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, των φυσικών οικοτόπων και των άγριων ειδών χλωρίδας και πανίδας κοινοτικού ενδιαφέροντος. Κατά τη λήψη μέτρων, σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, λαμβάνονται υπόψη οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές απαιτήσεις, καθώς και οι περιφερειακές και τοπικές ιδιομορφίες. Όσον αφορά την Οδηγία για τα Πουλιά, αυτή αποσκοπεί στον καθορισμό των αναγκαίων μέτρων και διαδικασιών και τη θέσπιση κανόνων εκμετάλλευσης ώστε να καθίσταται αποτελεσματική η προστασία, διατήρηση και ο έλεγχος όλων των ειδών της άγριας ορνιθοπανίδας της ελληνικής επικράτειας που ζουν σε άγρια/φυσική κατάσταση, καθώς και στα αυγά, στις φωλιές και στους οικοτόπους/ενδιαιτήματά τους, και η προσαρμογή των πληθυσμών των ειδών αυτών σε ένα επίπεδο που να ανταποκρίνεται ιδιαίτερα στις οικολογικές, επιστημονικές και πολιτιστικές απαιτήσεις, λαμβάνοντας ωστόσο υπόψη τις οικονομικές και ψυχαγωγικές απαιτήσεις. Τα προβλεπόμενα μέτρα περιλαμβάνουν α) τη δημιουργία Ζωνών Προστασίας με δυνατότητα χαρακτηρισμού τους σύμφωνα με το Ν.Δ. 86/69, το Ν.Δ. 996/1971 και το Ν.177/1975, όπως ισχύουν καθώς και με το άρθρο 18 (παρ. 3, περ.3,4 και 5) του Ν. 1650/86, με τη λήψη των προβλεπόμενων στις εν λόγω διατάξεις μέτρων, β) τη δημιουργία Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ), γ) τη διατήρηση και διαχείριση, σύμφωνα με τις οικολογικές απαιτήσεις, των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων που βρίσκονται εντός και εκτός των ΖΕΠ, δ) αποκατάσταση των κατεστραμμένων και υποβαθμισμένων οικοτόπων/ενδιαιτημάτων, και ε) δημιουργία/ επαναδημιουργία οικοτόπων/ενδιαιτημάτων. Τέλος, όσον αφορά στη Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα των δασών, πρόσφατα εκδόθηκε το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 28ης Απριλίου 2015 σχετικά με «Μια νέα δασική στρατηγική της ΕΕ: για τα δάση και τον δασικό τομέα» (2014/2223(INI)), στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι (το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο): Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 150

151 Κεφ. 4 ο (28) αναγνωρίζει τον ρόλο των δασών στην κοινωνία, σε σχέση με τη σωματική και ψυχική υγεία των πολιτών, και το γεγονός ότι τα δημόσια αγαθά που παρέχονται από τα δάση έχουν υψηλή περιβαλλοντική και ψυχαγωγική αξία και συμβάλλουν στην ποιότητα ζωής, ιδίως όσον αφορά την παροχή οξυγόνου, τη δέσμευση του άνθρακα, το φιλτράρισμα του αέρα, την αποθήκευση και τη διήθηση των υδάτων, τον έλεγχο της διάβρωσης και την προστασία από κατολισθήσεις, ενώ τα δάση συνιστούν και τοποθεσία για δραστηριότητες στην ύπαιθρο (30) επισημαίνει τη σημασία άλλων δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το δάσος, π.χ. τη συγκομιδή δασικών προϊόντων εκτός της ξυλείας, όπως είναι τα μανιτάρια ή οι μαλακοί καρποί, καθώς και τη βόσκηση και τη μελισσοκομία (32) τονίζει ότι η χρήση ξυλείας και άλλων προϊόντων υλοτομίας ως ανανεώσιμων και φιλικών προς το κλίμα πρώτων υλών, αφενός, και η βιώσιμη διαχείριση των δασών, αφετέρου, πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη των κοινωνικοπολιτικών στόχων της ΕΕ, όπως είναι η ενεργειακή μετάβαση, ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής και η προσαρμογή σε αυτήν, και η υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και των στόχων για τη βιοποικιλότητα (33) σημειώνει ότι η έλλειψη ενεργού διαχείρισης των δασών θα ερχόταν σε αντίθεση με τους στόχους αυτούς (41) εκτιμά ότι η βιώσιμη διαχείριση των δασών πρέπει να βασίζεται σε ευρέως αναγνωρισμένες και αποδεκτές αρχές και εργαλεία, όπως κριτήρια και δείκτες για βιώσιμη διαχείριση των δασών, που πρέπει να ισχύουν σε κάθε περίπτωση για το σύνολο του κλάδου ανεξάρτητα από την τελική χρήση της ξυλείας Σύμφωνα με τα παραπάνω, για τον Φορέα Διαχείρισης ΕΔ Αίνου υφίστανται ορισμένοι περιορισμοί στη διαχείριση των προστατευτέων αντικειμένων, αφού ως αρμόδια κατά το νόμο υπηρεσία για τη διοίκηση, διαχείριση και δασοπολιτική επιτήρηση των δασικών και χορτολιβαδικών εκτάσεων είναι η Δασική Υπηρεσία, όπως αυτή εκπροσωπείται σε τοπικό επίπεδο από το οικείο Δασαρχείο ή Δ/νση Δασών, δομές που υπάγονται στην αρμοδιότητα του οικείου Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης, σε κεντρικό επίπεδο από τη Γενική Δ/νση Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Αγροπεριβάλλοντος του Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Για το λόγο αυτό προϋπόθεση μελέτης και κατασκευής έργων σε δάση και δασικές εκτάσεις είναι η σύναψη σχετικής Προγραμματικής Σύμβασης με την οικεία Αποκεντρωμένη Διοίκηση ή/και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ενώ ιδίως για τους Εθνικούς Δρυμούς, η σύμφωνη γνώμη / ενημέρωση της Δασικής Υπηρεσίας (της Δ/νσης Αισθητικών Δασών, Δρυμών και Θήρας του ΥΠΕΡΕΝ) απαιτείται ακόμη και για επιστημονική έρευνα. Ακόμα και αυτό το ίδιο το Σχέδιο Διαχείρισης έχει ισχύ έναντι της Δασικής Υπηρεσίας και μόνο εφ όσον αυτό εγκριθεί με Υπουργική Απόφαση (βλ. Σχέδιο π.δ. στο Παράρτημα ΙΙ), έπειτα από σχετική γνωμοδότηση της Δασικής Υπηρεσίας. Επιπλέον, το προσωπικό επόπτευσης και φύλαξης του ΦΔ δεν έχει αρμοδιότητα βεβαίωσης παραβάσεων (της δασικής και περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ή έστω με βάση τον Κανονισμό Λειτουργίας της Προστατευόμενης Περιοχής), αρμοδιότητα που έχουν μόνο οι δασικοί υπάλληλοι και οι υπάλληλοι της Θηροφυλακής. Για το λόγο αυτό, το προσωπικό επόπτευσης και φύλαξης περιορίζεται στην ενημέρωση των αρμόδιων αρχών για διαπιστούμενες παραβάσεις, καθώς επίσης και στην παροχή συστάσεων. Ο ΦΔ γενικότερα έχει ως κύριες αρμοδιότητες την παροχή γνωμοδοτήσεων κατά την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, την περιβαλλοντική εκπαίδευση Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 151

152 Κεφ. 4 ο και ευαισθητοποίηση μέσω ξεναγήσεων, την επιστημονική παρακολούθηση, μέσω συντονισμού, χρηματοδότησης και υλοποίησης, εν μέρει, των σχετικών δράσεων, και τη διαχείριση μέσω χρηματοδότησης και υλοποίησης των ΣΔ. Αντιτιθέμενες δραστηριότητες και συγκρουόμενες απόψεις κατά τη διαχείριση του ΕΔ Αίνου σχετίζονται με την άσκηση της βόσκησης και της θήρας (στην Περιφερειακή Ζώνη), τη συλλογή αυτοφυών ειδών, την ανεξέλεγκτη κίνηση των επισκεπτών εκτός των μονοπατιών και οχημάτων εκτός του δικτύου των δρόμων, την αισθητική αλλοίωση του τοπίου μέσω του Πάρκου Κεραιών. Όσον αφορά τα κοινωνικο-οικονομικά στοιχεία που επηρεάζουν τη διαχείριση θα πρέπει να επισημανθεί ότι σε γενικές γραμμές η Κεφαλονιά είναι λιγότερο τουριστικά αναπτυγμένη σε σχέση με άλλα νησιά (Ζάκυνθος, Κεφαλονιά), ενώ η καθιέρωση του Εθνικού Δρυμού ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 έχει καθιερώσει στη συνείδηση των κατοίκων την ύπαρξη της συγκεκριμένης προστατευόμενης περιοχής απόλυτης προστασίας (οι δύο πυρήνες) ως αναπόσπαστου χαρακτηριστικού της Κεφαλονιάς, στο οποίο οφείλει να προσαρμόζεται κάθε αναπτυξιακή στρατηγική του νησιού. Στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 4-2) παρατίθεται η SWOT ανάλυση αναφορικά με τη διαχείριση και την κατάσταση διατήρησης στον ΕΔ. Πίνακας 4-2: Ανάλυση SWOT για τους παράγοντες που επηρεάζουν τη διαχείριση και την κατάσταση διατήρησης στον ΕΔ Αίνου Δυνατά σημεία (Strengths) Γηγενής παρουσία κεφαλληνιακής Ελάτης Ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης των σημαντικότερων Τ.Ο. Υποδομές σε επάρκεια & ικανοποιητική κατάσταση Περιορισμένη σχετικά έκταση ΕΔ (ευκολία εποπτείας - διαχείρισης) Επάρκεια σε ανθρώπινο δυναμικό & επιστημονικό προσωπικό εμπλεκόμενων φορέων Μοναδικός συνδυασμός ορεινού τοπίου δάσους ελάτης με θάλασσα Μοναδικός νησιωτικός Εθνικός Δρυμός σε νησί ανάλογου μεγέθους Σχετικά πλούσια βιβλιογραφία & επιστημονική έρευνα Ευκαιρίες (Opportunities) Περαιτέρω ανάπτυξη οικοτουρισμού & εναλλακτικών μορφών τουρισμού Ευκαιρίες αναψυχής σε κατοίκους λόγω μικρής απόστασης από Αργοστόλι Φυσικό εργαστήρι για οικολογική & βιολογική έρευνα Κατάλληλες υποδομές για περιβαλλοντική εκπαίδευση Δυνατότητα παραγωγής κτηνοτροφικών προϊόντων υψηλής ποιότητας Περαιτέρω ανάπτυξη μελισσοκομίας Ευκαιρίες ανάπτυξης βιοοικονομίας & πράσινων θέσεων εργασίας Αδύναμα σημεία (Weaknesses) Μικρός αριθμός Τ.Ο. Φυσικοί Τ.Ο. εκτός Παρ.Ι 92/43/ΕΟΚ Έλλειψη Τ.Ο. προτεραιότητας Περιορισμένος αριθμός ειδών θηλαστικών (πλην νυχτερίδων) Αδυναμία βεβαίωσης παραβάσεων από ΦΔ Εξάρτηση διαχείρισης από Δασική Υπηρεσία Μη άσκηση ενεργούς διαχείρισης στις δασοσκεπείς εκτάσεις Αισθητική υποβάθμιση τοπίου από Πάρκο Κεραιών & απορρίμματα επισκεπτών Έλλειψη επιφανειακών υδατικών πόρων Σχετικά μικρή έκταση προστατευόμενης περιοχής Απειλές (Threats) Έντονη πίεση από κτηνοτροφία Δυσχερής επιβολή περιοριστικών μέτρων λόγω κοινωνικών αντιδράσεων Αναμενόμενη πίεση για επιπλέον τουριστικές υποδομές Θηρευτική πίεση & όχληση ορνιθοπανίδας Αναμενόμενη αύξηση δασικών πυρκαγιών (συσσώρευση βιομάζας, κλιματική αλλαγή, κτηνοτροφία) Ανεξέλεγκτη κίνηση οχημάτων-επισκεπτών εκτός προβλεπόμενων διαδρομών Διάβρωση εδαφών Άμεσες επιπτώσεις κλιματικής αλλαγής (μεταναστεύσεις ειδών, επιδημίες εντόμων κ.λπ.) Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 152

153 Κεφ. 5 ο 5. Διατύπωση σκοπών & μέτρων διαχείρισης 5.1 Διατύπωση γενικού σκοπού Σύμφωνα με τα υφιστάμενα καθεστώτα προστασίας του Εθνικού Δρυμού, και ιδιαίτερα το γεγονός ότι η διαχείριση του ΕΔ Αίνου βασίζεται ακόμα, δηλαδή μέχρι να υπαχθεί ο ΕΔ στις Προστατευόμενες Περιοχές του Ν. 3937/11, στη δασική νομοθεσία, ως γενικός στόχος διαχείρισης του ΕΔ, και κατ' επέκταση και του παρόντος Σχεδίου Διαχείρισης ορίζεται: «η προστασία και η διατήρηση των οικοσυστημάτων και φυσικών τύπων οικοτόπων, των ειδών αυτοφυούς χλωρίδας, της άγριας ζωής και των ενδιαιτημάτων αυτής, καθώς και η βελτίωση της σύνθεσης, της μορφής και του επιπέδου διατήρησης αυτών, για λόγους βιολογικής και γενετικής ποικιλότητας, αισθητικής του τοπίου, αναψυχής και βιώσιμης ανάπτυξης» Ο παραπάνω γενικός σκοπός λαμβάνει υπ όψιν τις γενικές αρχές που διέπουν την προστασία και διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων, ήτοι (Γκατζογιάννης κ.ά. 2011): Της αειφορίας των καρπώσεων (εν προκειμένω με έμφαση στην παραγωγή δευτερογενών δασικών προϊόντων), των δασικών λειτουργιών & υπηρεσιών των οικοσυστημάτων και της φυσικής εξέλιξης Της οικονομικότητας (διαμόρφωση ευνοϊκής σχέσης μεταξύ διατιθέμενων μέσων και αποτελέσματος) Της ευελιξίας (στα πλαίσια των μεταβαλλόμενων κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών, έκτακτων γεγονότων και της κλιματικής αλλαγής) Της κοινωφέλειας, που αναγνωρίζει ότι δάσος είναι κατ εξοχήν κοινωνικό αγαθό και άρα θα πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στο κοινωνικό έναντι του ιδιωτικού οφέλους, ιδίως όσον αφορά τη διαχείριση των συγκρουόμενων συμφερόντων και διαχειριστικών στόχων Της σφαιρικής και ολοκληρωμένης προσέγγισης (ecosystem approach). Η αρχή πηγάζει από την παραδοχή ότι τα δασικά οικοσυστήματα είναι ενιαία και αδιαίρετα σύνολα, που σημαίνει ότι θα πρέπει να αποφεύγονται ενέργειες διάσπασης της συνέχειάς τους Ο παραπάνω γενικός σκοπός εξειδικεύεται σε επιμέρους στόχους (ειδικοί σκοποί διαχείρισης) στο επόμενο Κεφάλαιο. 5.2 Διατύπωση ειδικών σκοπών διαχείρισης και Ορίων Αποδεκτής Αλλαγής Εισαγωγή Οι ειδικοί σκοποί διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής αναφέρονται στο χρονικό διάστημα εφαρμογής του Σχεδίου Διαχείρισης (5ετία: ). Σύμφωνα με τις Τεχνικές Προδιαγραφές του ΣΔ, οι ειδικοί σκοποί πρέπει να σχετίζονται με τα προστατευόμενα αντικείμενα, να είναι ιεραρχημένοι και σαφώς καθορισμένοι. Η Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 153

154 Κεφ. 5 ο περιγραφή των σκοπών πρέπει να έχει ποσοτικό χαρακτήρα, ώστε να επιτρέπεται η παρακολούθηση και η αξιολόγηση της επίτευξής τους. Σε ό,τι αφορά είδη ή τύπους οικοτόπων που προστατεύονται, ο στόχος διατήρησης είναι η επίτευξη του Επιθυμητού Καθεστώτος Διατήρησης (Επιθυμητή Κατάσταση). Τα Όρια Αποδεκτής Αλλαγής ορίζουν τον βαθμό με τον οποίο η τιμή των παραμέτρων κάθε προστατευόμενου αντικειμένου/χαρακτηριστικού επιτρέπεται να αυξομειώνεται γύρω από μία συγκεκριμένη τιμή χωρίς να δίνεται αφορμή για επανορθωτική δράση. Τα Όρια Αποδεκτής Αλλαγής επιλέγονται έχοντας υπόψη τις φυσικές δυναμικές και τις αλλαγές που υπόκεινται οι φυσικοί οικότοποι και οι πληθυσμοί και δεν θα πρέπει να τίθενται εγγύς των σημείων πιθανής εξαφάνισης ή μη αναστρέψιμης αλλαγής, γιατί αποτελούν ένα σύστημα προειδοποίησης για την λήψη μέτρων πριν να είναι πολύ αργά. Κατηγορίες ειδικών σκοπών διαχείρισης Έχοντας υπόψη τις ως άνω κατευθυντήριες οδηγίες των Τεχνικών Προδιαγραφών και τον διατυπωθέντα γενικό σκοπό διαχείρισης, καθορίζονται παρακάτω κατηγορίες ειδικών σκοπών διαχείρισης ως εξής (κατά σειρά ιεράρχησης σε επίπεδο κατηγοριών): 1. Διατήρηση της φύσης και της βιοποικιλότητας 2. Αναψυχή και περιβαλλοντική εκπαίδευση 3. Επιστημονική έρευνα 4. Διατήρηση και επέκταση του προστατευτικού ρόλου της βλάστησης 5. Ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης Οι ως άνω κατηγορίες εξειδικεύονται περαιτέρω σε επιμέρους τομείς και ειδικούς σκοπούς διαχείρισης, σύμφωνα με τον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 5-1). Πίνακας 5-1: Ιεράρχηση, καθορισμός και ταξινόμηση ανά κατηγορία και θεματικό τομέα των ειδικών σκοπών διαχείρισης Κατηγορίες ειδικών σκοπών διαχείρισης 1. Διατήρηση της φύσης και της βιοποικιλότητας 2. Αναψυχή και περιβαλλοντική εκπαίδευση Θεματικοί τομείς 1.1 Φυσικοί τύποι οικοτόπων (φτο) και βλάστηση Ειδικοί σκοποί διαχείρισης (ανά θεματικό τομέα) Διατήρηση φτο (κατά σειρά σημαντικότητας) Βελτίωση κατάστασης διατήρησης φυσικών τύπων οικοτόπων Αποκατάσταση και ανόρθωση υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων Ενίσχυση της ποικιλότητας φ.τ.ο Αυτοφυής χλωρίδα Διατήρηση προστατευόμενων ειδών & πληθυσμών χλωρίδας Βελτίωση κατάστασης διατήρησης ειδών χλωρίδας Διατήρηση γενετικών πόρων ειδών Ενίσχυση βιολογικής και γενετικής ποικιλότητας ειδών χλωρίδας 1.3 Άγρια ζωή Διατήρηση προστατευόμενων ειδών & πληθυσμών πανίδας Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης ειδών πανίδας Ενίσχυση βιοποικιλότητας 1.4 Τοπίο Διατήρηση φυσικών τοπίων υψηλής αισθητικής αξίας Αποκατάσταση υποβαθμισμένων τοπίων Ανάδειξη στοιχείων φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς 2.1 Αναψυχή Συντήρηση και διατήρηση υφιστάμενων υποδομών αναψυχής Βελτίωση των εμπειριών αναψυχής Αύξηση επισκεψιμότητας 2.2 Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση & εκπαίδευση 3. Επιστημονική έρευνα 3.1 Επιστημονική παρακολούθηση 3.2 Λοιπή επιστημονική έρευνα Ενίσχυση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης του κοινού Ενίσχυση προγρσμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Συνέχιση της παρακολούθησης οικοτόπων και ειδών Κατάρτιση ειδικών επιστημόνων Λοιπές έρευνες & απογραφές Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 154

155 Κεφ. 5 ο Κατηγορίες ειδικών σκοπών διαχείρισης 4. Προστασία των οικοσυστημάτων κατά των απειλών και κινδύνων 5. Διατήρηση και επέκταση του προστατευτικού ρόλου της βλάστησης 6. Ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης Θεματικοί τομείς 4.1 Ανεξέλεγκτη βόσκηση Ειδικοί σκοποί διαχείρισης (ανά θεματικό τομέα) Εξάλειψη της παράνομης βόσκησης στους πυρήνες του ΕΔ Αποκατάσταση ισοζυγίου βοσκοφόρτωσης - βοσκοϊκανότητας (στην Περιφερειακή Ζώνη) 4.2 Δασικές πυρκαγιές Διατήρηση της καμένης έκτασης σε επίπεδα φυσικής ισορροπίας Βελτίωση του συστήματος αντιπυρικής προστασίας 4.3 Λοιποί κίνδυνοι και απειλές Βελτίωση του επιπέδου γνώσεων για τις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή Περιορισμός ή/και εξάλειψη της λαθροθηρίας 4.4 Λειτουργία θεσμών Θεσμοθέτηση της προστατευόμενης περιοχής (χαρακτηρισμός - οριοθέτηση) Βελτίωση της συμμόρφωσης προς το καθεστώς προστασίας Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των αρμόδιων υπηρεσιών Ενίσχυση των συμμετοχικών διαδικασιών στη λήψη αποφάσεων 5.1 Έδαφος Διατήρηση εδάφους Μείωση απώλειας εδαφών λόγω διάβρωσης Βελτίωση εδαφικών ιδιοτήτων 5.2 Κλίμα / ατμόσφαιρα Περιορισμός επιπτώσεων φαινομένου θερμοκηπίου (αποθήκευση άνθρακα) Διατήρηση και βελτίωση αντιρρυπαντικής λειτουργίας Βελτίωση μικροκλίματος 5.3 Υδατικοί πόροι Διατήρηση υπόγειων αποθεμάτων 6.1 Ευκαιρίες απασχόλησης 6.2 Κτηνοτροφία και γεωργία Βελτίωση ποιότητας υδατικών πόρων Διατήρηση θέσεων εργασίας Αύξηση της απασχόλησης Βελτίωση εισοδημάτων Μεγιστοποίηση αποδοτικότητας βοσκήσιμων εκτάσεων Πιστοποίηση προϊόντων Βελτίωση της μελισσοκομικής απόδοσης των οικοσυστημάτων Διατήρηση παραδοσιακών ποικιλιών Πολλαπλή αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων γεωργικών εκτάσεων 6.3 Παροχή υπηρεσιών Ανάπτυξη & προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού - τουρισμός Επιμήκυνση τουριστικής περιόδου 6.4 Δασικά προϊόντα Κάλυψη ατομικών αναγκών παραδασόβιων πληθυσμών & ευπαθών ομάδων Εξορθολογισμός αξιοποίησης εκτός ξύλου προϊόντων (μανιτάρια, ρίγανη κλπ) Ανάδειξη πολλαπλού ρόλου των δασικών οικοσυστημάτων Για την ποσοτικοποίηση των ειδικών σκοπών διαχείρισης χρησιμοποιήθηκαν τιμές αναφοράς και τιμές στόχοι, λαμβάνοντας υπ όψιν τα δεδομένα των προηγούμενων Κεφαλαίων, υφιστάμενες και μελλοντικές κοινωνικο-οικονομικές ανάγκες και εκτιμήσεις των μελών της Ομάδας Μελέτης, βασιζόμενες σε ήδη εφαρμοζόμενες Βέλτιστες Τεχνικές και τη βιβλιογραφία. Στη συνέχεια (Πίνακας 5-2), παρατίθενται οι δείκτες μέτρησης / παρακολούθησης των ειδικών σκοπών διαχείρισης, οι μονάδες μέτρησης αυτών, οι τιμές αναφοράς, οι επιθυμητές τιμές (στόχοι) και η μεταβολή αυτών κατά το χρονικό διάστημα εφαρμογής του ΣΔ. Πίνακας 5-2: Ποσοτικοποίηση ειδικών σκοπών διαχείρισης: δείκτες, τιμές αναφοράς και επιθυμητές τιμές ανά δείκτη Ειδικοί σκοποί διαχείρισης (ανά θεματικό τομέα) Διατήρηση φυσικών τύπων οικοτόπων Δείκτες Τιμή αναφο-ράς Επιθυμητή τιμή - στόχος Αριθμός φτο 8 8 Έκταση ανά φτο (ha) Πίν. Πίν. Μεταβολή (%) Παρατηρήσεις Παραπομπή σε πίνακα ανά τ.ο. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 155

156 Κεφ. 5 ο Ειδικοί σκοποί διαχείρισης (ανά θεματικό τομέα) Βελτίωση κατάστασης διατήρησης φυσικών τύπων οικοτόπων Αποκατάσταση και ανόρθωση υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων Ενίσχυση της ποικιλότητας φ.τ.ο Διατήρηση προστατευόμενων ειδών & πληθυσμών χλωρίδας Βελτίωση κατάστασης διατήρησης ειδών χλωρίδας Διατήρηση γενετικών πόρων ειδών Ενίσχυση βιολογικής και γενετικής ποικιλότητας ειδών χλωρίδας Διατήρηση προστατευόμενων ειδών & πληθυσμών πανίδας Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης ειδών πανίδας Ενίσχυση βιοποικιλότητας Διατήρηση φυσικών τοπίων υψηλής αισθητικής αξίας Αποκατάσταση υποβαθμισμένων τοπίων Ανάδειξη στοιχείων φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς Συντήρηση και διατήρηση υφιστάμενων υποδομών αναψυχής Βελτίωση των εμπειριών αναψυχής Αύξηση επισκεψιμότητας Ενίσχυση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης του Δείκτες Κατάσταση διατήρησης ανά φτο (από ΔΕ) Τιμή αναφο-ράς Αριθμός μελετών / έργων 0 Έκταση που αποκαταστάθηκε (ha) Αριθμός νέων φτο που καταγράφηκαν Επιθυμητή τιμή - στόχος Μεταβολή (%) Παρατηρήσεις»»» 0 0 (1) Αριθμός ειδών Πληθυσμός ανά είδος (σημαντικά είδη) Κατάσταση διατήρησης ανά είδος Αριθμός δειγμάτων στην Τράπεζα Γενετικού Υλικού Πίν. Πίν. Αριθμός νέων (καταγεγραμμένων) ειδών 0 (1) Αριθμός νέων υπο-ειδών, ποικιλιών 0 (?) Αριθμός ειδών χειροπτέρων Αριθμός ειδών εντόμων Αριθμός ειδών ορνιθοπανίδας Πληθυσμός ανά είδος (σημαντικά είδη) Κατάσταση διατήρησης ανά είδος Αριθμός νέων (καταγεγραμμένων) ειδών Νέες θέσεις αισθητικής υποβάθμισης Αφορά κυρίως τη θέση εμφάνισης των ατόμων μ.πεύκης Περιλαμβάνονται μόνο είδη σε κάποιο καθεστώς προστασίας Μόνο τα είδη του Πίν.2-6 (8 είδη)»»» Πίν. Πίν.»» 0 (?) 0 0 Μόνο τα είδη του Πίν (33 είδη με πληθ.δεδομένα) Μόνο για τα είδη του Πίν.2-11 Αριθμός μελετών 0 1 Πάρκο Κεραιών Αίνου Αριθμός καταγεγραμμένων στοιχείων Αριθμός υποδομών που συντηρήθηκαν Βαθμός ικανοποίησης επισκεπτών Αριθμός επισκεπτών ανά έτος Αριθμός Ημερίδων / Σεμιναρίων (ΦΔ) Αριθμός συμμετεχόντων 18 (25) Σύμφωνα με στοιχεία του ΓΣΠ Μέσω έρευνας επισκεπτών (εκτίμηση σε 5βάθμια κλίμακα) 7 7 Στοιχεία 2014 Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 156

157 Κεφ. 5 ο κοινού Ειδικοί σκοποί διαχείρισης (ανά θεματικό τομέα) Ενίσχυση προγρσμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Συνέχιση της παρακολούθησης οικοτόπων και ειδών Κατάρτιση ειδικών επιστημόνων Λοιπές έρευνες & απογραφές Εξάλειψη της παράνομης βόσκησης Αποκατάσταση ισοζυγίου ΒΦ/ΒΙ Διατήρηση της καμένης έκτασης σε επίπεδα φυσ. ισορροπίας Βελτίωση του συστήματος αντιπυρικής προστασίας Βελτίωση γνώσεων για επιπτώσεις από κλιματική αλλαγή Περιορισμός ή/και εξάλειψη λαθροθηρίας Θεσμοθέτηση της προστατευόμενης περιοχής Βελτίωση της συμμόρφωσης προς το καθεστώς προστασίας Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των αρμόδιων υπηρεσιών Ενίσχυση των συμμετοχικών διαδικασιών Διατήρηση εδάφους Μείωση απώλειας εδαφών λόγω διάβρωσης Βελτίωση εδαφικών ιδιοτήτων Περιορισμός επιπτώσεων φαινομένου θερμοκηπίου (αποθήκευση άνθρακα) Δείκτες Αριθμός φυλλαδίων που μοιράσθηκαν Αριθμός προγραμμάτων Αριθμός συμμετεχόντων Αριθμός παρακολουθούμενων ειδών Αριθμός μεταπτυχιακών / διδακτορικών Τιμή αναφο-ράς 9 τ.ο. 8 χλωρίδας 6 ερπετά 6 χειρόπτερα 43 πουλιά Επιθυμητή τιμή - στόχος = τιμή αναφοράς Αριθμός λοιπών μελετών 5 Αριθμός περιστατικών 61 Λόγος ΒΦ/ΒΙ Καμένη έκταση (ha) Αριθμός εγκεκριμένων μελετών 0 ha για τους πυρήνες, 15 ha για ΠΖ 5 0 μέχρι το 2020 max 20 ha ετησίως Αριθμός μελετών 2 Αριθμός περιστατικών (1) 0 Αριθμός νομοθετημάτων 1 Αριθμός βεβαιωμένων παραβάσεων Αριθμός κενών οργανικών θέσεων Αριθμός μνημονίων συνεργασίας του ΦΔ Αριθμός διαβουλεύσεων Δασοσκεπής έκταση που καταστράφηκε (ha) Έκταση που αναδασώθηκε (ha) Εκτίμηση Εκτίμηση ποσότητας αποθηκευμένου άνθρακα ή ξυλαπόθεμα σε m 3 5 Μείωση κατά 50% 0 μέχρι το ανά έτος Μεταβολή (%) 50% Παρατηρήσεις Ετήσιος μ.ό. περιόδου Σύμφωνα με την Ειδική Λιβαδοπονική Μελέτη Σύμφωνα με στοιχεία τελευταίας 5ετίας Σε συνδυασμό με εντατικοποίηση των ελέγχων Δημοσίευση στο ΦΕΚ του π.δ. χαρακτηρισμού 0 0 Έμμεση εκτίμηση 0 (?)» +10% Απαιτούνται είτε μετρήσεις σε δείγματα εδάφους, είτε ποιοτικές εκτιμήσεις σε ΔΕ Απαιτείται η εκτίμηση της τιμής αναφοράς ή έμμεση εκτίμηση μέσω του ξυλαποθέματος Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 157

158 Κεφ. 5 ο Ειδικοί σκοποί διαχείρισης (ανά θεματικό τομέα) Διατήρηση και βελτίωση αντιρρυπαντικής λειτουργίας Βελτίωση μικροκλίματος Διατήρηση υπόγειων αποθεμάτων Βελτίωση ποιότητας υδατικών πόρων Διατήρηση θέσεων εργασίας Αύξηση της απασχόλησης Βελτίωση εισοδημάτων Μεγιστοποίηση αποδοτικότητας βοσκήσιμων εκτάσεων Πιστοποίηση προϊόντων Βελτίωση της μελισσοκομικής απόδοσης των οικοσυστημάτων Διατήρηση παραδοσιακών ποικιλιών Πολλαπλή αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων γεωργικών εκτάσεων Ανάπτυξη & προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού Επιμήκυνση τουριστικής περιόδου Κάλυψη ατομικών αναγκών παραδασόβιων πληθυσμών & ευπαθών ομάδων Εξορθολογισμός αξιοποίησης εκτός ξύλου προϊόντων (μανιτάρια, ρίγανη κλπ) Ανάδειξη πολλαπλού ρόλου των δασικών οικοσυστημάτων Δείκτες Έκταση δασοσκεπούς περιοχής (ha) Εκτίμηση Έκταση δάσους ελάτης & αειφύλλων πλατυφύλλων Όγκος παροχής πηγής Ζ.Πηγής Εκτιμήσεις Αριθμός απασχολούμενων Αριθμός απασχολούμενων Μέσο εισόδημα Παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων (kg) Τιμή αναφο-ράς Επιθυμητή τιμή - στόχος Μεταβολή (%) 2.701,9 ±3% 6.876,4 ±3% - = τιμή αναφοράς Αριθμός πιστοποιητικών 0 10 Παραγωγή ανά κυψέλη (kg/έτος) Αριθμός παραδοσιακών ποικιλιών Έκταση ενταγμένων έργων (στρ) 0 (5) 0 (30) Αριθμός επιχειρήσεων 5 Κύκλος εργασιών επιχειρήσεων Αριθμός συμμετεχόντων Λόγος μέγιστου / ελάχιστου αριθμού επισκεπτών (ανά μήνα) Ποσότητα καυσοξύλων σε χ.κ.μ Αριθμός οικογενειών (αδειών) Αριθμός αδειών συλλογής 0 (10) Αριθμός νέων επιχειρήσεων / μονάδων Αριθμός άρθρων, δημοσιευμάτων, ΔΤ 0 (3) (10) ±5% +20% Παρατηρήσεις Σύμφωνα με Ξανθάκης (2013) Απαιτείται παρακολούθηση ακραίων τιμών εντός και εκτός του δάσους ελάτης Σύμφωνα με Ξανθάκης (2013) Απαιτούνται μετρήσεις παροχής Απαιτούνται μετρήσεις ανάλυσης ποιότητας νερού υδροδοτούμενων οικισμών Έμμεσες εκτιμήσεις μέσω στοιχείων που θα πρεπει να κοινοποιούνται στον ΦΔ Μέσω του προτεινόμενου Τοπικού Συστήματος Ποιότητας Απαιτείται η συλλογή στοιχείων από μελισσοκόμους περιοχής Στοιχεία αφίξεων στο αεροδρόμιο Αργοστολίου Στοιχεία 2015 (μόνο από δάση) Στοιχεία 2015 (μόνο από δάση) Απαιτείται αποδελτίωση τύπου Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 158

159 Κεφ. 5 ο 5.3 Περιγραφή και κατηγορίες διαχειριστικών μέτρων Μέτρα διαχείρισης τύπων οικοτόπων Στο έργο «Εποπτεία και αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των τύπων οικοτόπων στην προστατευόμενη περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου μέσω του σχεδιασμού και της εφαρμογής ενός προγράμματος παρακολούθησης με εργασία πεδίου» (ΤΕΧΝΟΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ 2015) προτείνεται η συνέχιση της παρακολούθησης σε ετήσια βάση. Επίσης, προτείνεται να χρησιμοποιηθούν οι ίδιες δειγματοληπτικές επιφάνειες (ΔΕ) με το παραπάνω έργο και τα προτεινόμενα πρωτοκόλλα για την αξιολόγηση ή την επαναξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των χερσαίων τύπων οικοτόπων κατά τις επισκέψεις στο πεδίο. Λαμβάνοντας υπ όψιν τις προτάσεις αυτές προτείνονται τα παρακάτω μέτρα, για τη διάρκεια ισχύος του παρόντος Σχεδίου Διαχείρισης: Η εκτίμηση της κατάστασης διατήρησης σε ετήσια βάση στις ίδιες 40 ΔΕ με τη χρήση κατάλληλα τροποποιημένου πρωτοκόλλου (εντύπου), με επιτόπιες επισκέψεις κατά τη χρονική περίοδο Απρίλιος - Σεπτέμβριος. Η δράση αυτή θα πραγματοποιείται από ειδικό επιστήμονα στους χερσαίους τύπους οικοτόπων, εξωτερικό συνεργάτη ή εποχιακά απασχολούμενο προσωπικό του ΦΔ, ενώ για την υποβοήθηση της δράσης προτείνεται η αξιοποίηση φοιτητών ή σπουδαστών Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της χώρας (Βιολογίας, Δασολογίας, Περιβάλλοντος κ.ά.), στα πλαίσια εκπόνησης διατριβών, ερευνητικών εργασιών κ.λπ. Η έγκαιρη προετοιμασία του φακέλου για την προκήρυξη του επόμενου Προγράμματος παρακολούθησης των τύπων οικοτόπων στο τέλος της 5ετίας, ή της υποβοήθησης του προσωπικού του ΦΔ, ανάλογα με την εμπειρία που θα έχει αποκτηθεί στα πλαίσια της προηγούμενης δράσης, με σκοπό την ετοιμασία της νέας εξαετούς Έκθεσης προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Η ανάληψη των κατάλληλων πρωτοβουλιών (προς την Επιτροπή ΦΥΣΗ 2000 και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή), για την ένταξη στο Παρ. ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του ελληνικού τύπου οικοτόπου 951Β - Δάση ελληνικής ελάτης, σε συνεργασία και με άλλους Φορείς Διαχείρισης, στους οποίους απαντάται ο συγκεκριμένος τύπος οικοτόπου Μέτρα διαχείρισης ειδών Όπως έχει αναφερθεί, στην περιοχή μελέτης έχουν ολοκληρωθεί τα τελευταία χρόνια έργα καταγραφής παρακολούθησης (monitoring) των πληθυσμών των: (α) Eιδών χλωρίδας (Πανεπιστήμιο Πατρών 2015), (β) Ειδών πανίδας (ερπετών και αμφίβιων, θηλαστικών, άγριων αλόγων), (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 2015), και (γ) Ειδών ορνιθοπανίδας (ΤΕΧΝΟΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ 2015). Στο πρόγραμμα παρακολούθησης της ορνιθοπανίδας προτείνεται η συνέχιση της παρακολούθησης των ειδών -πρόταση που συνοδεύεται και από σχετική εκτίμηση του κόστους- και που θα πρέπει να επεκταθεί και στις άλλες δύο κατηγορίες ειδών (χλωρίδας και πανίδας). Με βάση αυτές τις προτάσεις, προτείνονται τα παρακάτω μέτρα: Η ετήσια παρακολούθηση των ειδών χλωρίδας (8 είδη), πανίδας (56 είδη) συμπεριλαμβανομένων των ημιάγριων αλόγων, ορνιθοπανίδας (43 είδη) και εντομοπανίδας (75 είδη) σε ετήσια βάση, που θα περιλαμβάνει την εκτίμηση επίτευξης των Ικανοποιητικών Τιμών Αναφοράς για κάθε είδος. Η δράση θα Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 159

160 Κεφ. 5 ο πραγματοποιείται από ειδικούς επιστήμονες εξωτερικούς συνεργάτες ή εποχιακά απασχολούμενο προσωπικό του ΦΔ, ενώ για την υποβοήθηση της δράσης προτείνεται η αξιοποίηση φοιτητών ή σπουδαστών Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της χώρας (Βιολογίας, Δασολογίας, Περιβάλλοντος κ.ά.), στα πλαίσια εκπόνησης διατριβών, ερευνητικών εργασιών κ.λπ. Η έγκαιρη προετοιμασία του φακέλου για την προκήρυξη του επόμενου Προγράμματος παρακολούθησης των ειδών χλωρίδας, πανίδας και ορνιθοπανίδας στο τέλος της 5ετίας, ή της υποβοήθησης του προσωπικού του ΦΔ, ανάλογα με την εμπειρία που θα έχει αποκτηθεί στα πλαίσια της προηγούμενης δράσης, με σκοπό την ετοιμασία της νέας εξαετούς Έκθεσης προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το συγκεκριμένο μέτρο δύναται να συγχωνευθεί σε μία ενιαία δράση με το αντίστοιχο μέτρο για τους τύπους οικοτόπων Η καταγραφή των θέσεων φωλεοποίησης ειδών ορνιθοπανίδας εντός του ΕΔ Αίνου. Το συγκεκριμένο μέτρο αποσκοπεί στην αυξημένη προστασία των συγκεκριμένων θέσεων έναντι της λαθροθηρίας, όχλησης από τεχνικά έργα, επισκέπτες κλπ. Το μέτρο αυτό προτείνεται να υλοποιηθεί από το προσωπικό του ΦΔ σε συνεργασία με εξωτερικό συνεργάτη - επιστήμονα ορνιθολόγο. Η δημιουργία μικροαποθεμάτων για σπάνια ή ενδημικά είδη χλωρίδας, και ειδικότερα για τα είδη: Viola cephalonica, Scutellaria rupestris subsp. cephalonica, Ajuga orientalis subsp. aenesia και Saponaria aenesia. Το μέτρο περιλαμβάνει τόσο την επιλογή των κατάλληλων θέσεων, όσο και την κατασκευή των απαραίτητων υποδομών, καθώς επίσης και των υπόλοιπων ενεργειών για τη διατήρηση των συγκεκριμένων ειδών Η δημιουργία πρωτοκόλλου καταγραφής των ζημιών και η τήρηση σχετικής Βάσης Δεδομένων, που προκαλούνται από τα ημιάγρια άλογα σε γεωργικές καλλιέργειες, για την τεκμηρίωση της ανάληψης σχετικών πρωτοβουλιών για την παροχή αποζημιώσεων ή ενισχύσεων στους αγρότες, μέσω του ΕΛΓΑ ή αγροπεριβαλλοντικών προγραμμάτων (π.χ. για την κατασκευή περιφράξεων). Η έκδοση ρυθμιστικής διάταξης για τα συλλεγόμενα είδη (μανιτάρια, αρωματικά φυτά) εντός του Εθνικού Δρυμού, στην οποία θα καθορίζονται οι ανώτατες ποσότητες κατ άτομο, τα επιτρεπόμενα είδη, οι τυχόν περιορισμοί κατά τη διακίνηση, καθώς επίσης και συστάσεις για τον ορθό τρόπο συλλογής. Η κατασκευή υποδομών για τα ημιάγρια άλογα του Αίνου με στόχο τη διαχείριση του πληθυσμού τους και τον περιορισμό στο μέτρο του δυνατού των ζημιών που προκαλούν σε καλλιέργειες. Η γενετική μελέτη και ακολούθως ένταξη των ημιάγριων αλόγων του Αίνου σε καθεστώς προστασίας, που παρά τις προσπάθειες του ΦΔ του ΕΔ Αίνου δεν έχει καταστεί εφικτό μέχρι στιγμής. Η διεξοδική μελέτη των δύο σπηλαίων του ΕΔ Αίνου, Νύφι και Πετάσι, τα οποία δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς, ενώ αποτελούν σημαντικά ενδιαιτήματα για την πανίδα και ειδικότερα για τα χειρόπτερα. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 160

161 Κεφ. 5 ο Μέτρα διαχείρισης του δάσους ελάτης Το δάσος ελάτης βρίσκεται, ως επί το πλείστον, εντός του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού, όπου δεν επιτρέπεται η εκτέλεση υλοτομικών εργασιών, πλην των απαραιτήτων για την εξασφάλιση της αντιπυρικής προστασίας του. Εν τούτοις, αμιγείς συστάδες ελάτης ή μικτές με αείφυλλα πλατύφυλλα, καθώς επίσης και μερικώς δασοσκεπείς εκτάσεις ελάτης εντοπίζονται στην Περιφερειακή Ζώνη καλύπτοντας έκταση στρ περίπου. Οι συστάδες αυτές θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο αειφορικής δασοπονικής εκμετάλλευσης για την άσκηση δασοπονίας πολλαπλών σκοπών, μεταξύ άλλων και για την κάλυψη μέρους των ατομικών αναγκών των παραδασόβιων οικισμών. Επιπλέον, η επέκταση του δάσους ελάτης σε κατάλληλες εκτάσεις μέσω κατάλληλων χειρισμών της θαμνώδους βλάστησης, ή με αναδασώσεις, θεωρείται ρεαλιστικός στόχος, λαμβάνοντας υπ όψιν το γεγονός ότι το υπάρχον δάσος ελάτης αποτελεί μικρό μόνο μέρος των άλλοτε εκτεταμένων ελατοδασών της Κεφαλονιάς. Με βάση το σκεπτικό και λαμβάνοντας υπ όψιν ότι το παρόν Σχέδιο Διαχείρισης αποτελεί ένα Γενικό Σχέδιο (Master Plan), που δεν μπορεί να καλύψει τις ειδικότερες ανάγκες διαχείρισης των δασών της περιοχής μελέτης, προτείνονται τα παρακάτω μέτρα: Εκπόνηση Διαχειριστικής Μελέτης του δημόσιου δάσους Εθνικού Δρυμού Αίνου (Πυρήνας και Περιφερειακή Ζώνη). Δεδομένης της απόλυτης προστασίας του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού, η μελέτη θα πρέπει να βασισθεί σε σύγχρονες μεθόδους απογραφής και αξιολόγησης και γενικότερα σε Τεχνικές Προδιαγραφές οι οποίες θα καλύπτουν το σύνολο των δασικών λειτουργιών και υπηρεσιών που παρέχουν τα δασικά οικοσυστήματα (βλ. Σχέδιο Τεχνικών Προδιαγραφών που έχει εκπονήσει το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης). Η μελέτη αυτή θα περιλαμβάνει και ειδικό κεφάλαιο με μελέτη εφαρμογής για την ανόρθωση υποβαθμισμένων εκτάσεων ελάτης. Η ανάθεση της μελέτης θα γίνει με βάση τις διαδικασίες του ν. 3316/05, προτείνεται εν τούτοις η διερεύνηση της δυνατότητας εκπόνησης της μελέτης από το προσωπικό του Φορέα Διαχείρισης, και η ανάθεση μόνο των τυχόν απαραίτητων εξειδικευμένων εργασιών, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. Η οριοθέτηση και αποτερματισμός του πυρήνα και της Περιφερειακής Ζώνης του Εθνικού Δρυμού Αίνου, σύμφωνα με τις διατάξεις της Δασικής Νομοθεσίας. Το μέτρο αυτό περιλαμβάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την αναγνώριση και εξασφάλιση επί του εδάφους (με χτιστά ορόσημα) της ιδιοκτησίας του δημοσίου στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού Μέτρα διαχείρισης γεωργικών εκτάσεων Όπως αναφέρεται στην περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, στην περιοχή μελέτης απαντώνται σχετικά λιγοστές γεωργικές εκτάσεις και εγκαταλελειμμένοι αγροί (~2.000 στρ.) και αυτές μόνο στην περιφερειακή ζώνη. Συνεπώς, όπως αναφέρεται άλλωστε και στα προηγούμενα Διαχειριστικά Σχέδια της περιοχής, δεν προκύπτει η ανάγκη για περιοριστικά μέτρα στην άσκηση της γεωργίας. Αντίθετα, τα μέτρα που προτείνονται συμβάλλουν στην ενίσχυση της αγροτικής δραστηριότητας στην Περιφερειακή Ζώνη, καθώς αυτή, κάτω πάντα από προϋποθέσεις, μπορεί να συμβάλλει στη δομική ποικιλομορφία του τοπίου, στη διατήρηση και την αύξηση της βιοποικιλότητας, στην αρμονική συνύπαρξη της άγριας ζωής και των τοπικών κοινωνιών και την αποδοχή εκ μέρους των τελευταίων του συνολικού πλαισίου διαχείρισης και προστασίας της περιοχής και ειδικότερα του έργου του Φορέα Διαχείρισης. Ειδικότερα, η προνομιακή βελτίωση της κατάστασης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων εντός ή σε μικρή απόσταση από την Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 161

162 Κεφ. 5 ο Περιφερειακή Ζώνη, μπορεί να βοηθήσει καθοριστικά στη μελλοντική αποδοχή του χαρακτηρισμού της περιοχής από τις τοπικές κοινωνίες. Τα μέτρα αφορούν τις ιδιωτικές καλλιέργειες που υπάρχουν στην Περιφερειακή Ζώνη. Αν επίσης καταστεί εφικτό, τα μέτρα αυτά μπορούν να εφαρμοστούν και στις γεωργικές εκτάσεις που βρίσκονται γύρω από την περιοχή μελέτης και αλληλεπιδρούν οικολογικά, αισθητικά και κοινωνικά με αυτήν. Η εφαρμογή τους θα βασίζεται γενικά σε οικειοθελή συμφωνία με τους ιδιοκτήτες και τους παραγωγούς που διαχειρίζονται αυτές τις εκτάσεις. Ειδικότερα προτείνεται: Η δημιουργία συστήματος απονομής Τοπικού Σήματος Ποιότητας σε γεωργικά προϊόντα ή αγροτικές εκμεταλλεύσεις, που θα πληρούν συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις, που θα σχετίζονται με τους στόχους προστασίας και αειφόρου ανάπτυξης του Εθνικού Δρυμού Η καταγραφή, προστασία, διατήρηση και ανάδειξη στοιχείων της αγροτικής πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως παραδοσιακοί ελαιώνες - οπωρώνες - αμπελώνες και τα δομικά στοιχεία αυτών (ξερολιθιές, πεζούλες, νερόμυλοι, πέτρινα κτίσματα, πηγάδια κ.λπ.). Το μέτρο θα περιλαμβάνει μια σειρά από ενέργειες, όπου θα συμπεριλαμβάνονται η διατήρηση παραδοσιακών ποικιλιών, ο καθαρισμός/κλάδεμα οπωροφόρων δένδρων σε εγκαταλελειμμένους αγρούς, οι εμβολιασμοί καρποφόρων δένδρων, η τυποποίηση προϊόντων (μαρμελάδες, αποξηραμένα φρούτα κ.λπ.) Μέτρα διαχείρισης βοσκόμενων εκτάσεων Για τη συγκεκριμένη κατηγορία διαχειριστικών μέτρων γίνεται παραπομπή στα μέτρα που προτείνονται από την Ειδική Λιβαδοπονική Μελέτη του Εθνικού Δρυμού Αίνου, η οποία εκπονείται παράλληλα με το παρόν Σχέδιο Διαχείρισης Μέτρα διαχείρισης υδατικών πόρων Στην περιοχή μελέτης δεν υφίστανται σημαντικοί υδατικοί πόροι (λίμνες, ποταμοί, επιφανειακά ύδατα εν γένει), που να χρήζουν ιδιαίτερων διαχειριστικών μέτρων. Το γεωλογικό υπόστρωμα, το ανάγλυφο και το κλίμα της περιοχής μελέτης ευνοούν, κατά κανόνα, την υπόγεια αποθήκευση του νερού και την απόδοση αυτού σε χαμηλότερα υψόμετρα μέσω πηγών, στα όρια ή εκτός της Περιφερειακής Ζώνης. Για το λόγο αυτό, κατάλληλα μέτρα διαχείρισης υδατικών πόρων είναι εκείνα που εξασφαλίζουν τη διατήρηση ικανοποιητικού βαθμού δασοκάλυψης και εδάφους με σκοπό τη συγκράτηση και διήθηση του νερού των κατακρημνισμάτων, και την αποθήκευσή του στους υπόγειους υδροφορείς Μέτρα προστασίας των εδαφικών πόρων Η προστασία των εδαφικών πόρων είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη διατήρηση της βλάστησης και της άγριας ζωής που συνδέεται με αυτή, καθώς επίσης και του νερού που αποθηκεύεται στους υπόγειους υδροφορείς, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Προβλήματα διάβρωσης εντοπίζονται στις Ν-ΝΔ πλαγιές του Εθνικού Δρυμού, τόσο στον πυρήνα, αλλά κυρίως στην Περιφερειακή Ζώνη, ως αποτέλεσμα των έντονων κλίσεων, της υπερβόσκησης και της επίδρασης των κατακρημνισμάτων, ιδίως δε των ραγδαίων φαινομένων. Τα μέτρα που συμβάλουν στην προστασία, τη διατήρηση ή την αναδημιουργία του προστατευτικού μανδύα της φυτοκάλυψης, συμβάλλουν και στην προστασία των εδαφικών πόρων. Τυχόν περιορισμοί στη βόσκηση στις περιοχές αυτές θα πρέπει να λαμβάνουν υπ όψιν τις τοπικές κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες. Επίσης, Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 162

163 Κεφ. 5 ο τα μέτρα αντιπυρικής προστασίας συμβάλουν και στην προστασία των εδαφικών πόρων, αφού η προστασία του εδάφους αποτελεί το πρωταρχικό μέλημα μετά από κάθε δασική πυρκαγιά. Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η εκπόνηση ολοκληρωμένης μελέτης για προστασία από τη διάβρωση, προκειμένου να αντιμετωπιστούν φαινόμενα κατολισθήσεων σε περιοχές όπως ο Φαγιάς, και στην οποία εκτός της καταγραφής του μεγέθους του προβλήματος, θα προτείνονται και μέτρα αντιμετώπισης του φαινομένου Μέτρα για την θήρα Η θήρα αποτελεί παραδοσιακή δραστηριότητα στα Επτάνησα, προσελκύοντας και στην Κεφαλονιά μεγάλο αριθμό κυνηγών κάθε χρόνο. Στον Εθνικό Δρυμό ασκείται στην Περιφερειακή Ζώνη με τους όρους και περιορισμούς που προβλέπονται από τις ετήσιες ρυθμιστικές κυνηγιού. Τα καταγεγραμμένα περιστατικά λαθροθηρίας είναι σχεδόν μηδαμινά. Λαμβάνοντας υπ όψιν, εν τούτοις, και την όχληση που προκαλείται από τη δραστηριότητα της θήρας τόσο στην άγρια ζωή (ιδίως στην ορνιθοπανίδα), όσο και στη δραστηριότητα της αναψυχής (αν και η ίδια η άσκηση της θήρας θεωρείται από πολλούς ως μια μορφή αναψυχής), προτείνονται τα παρακάτω μέτρα: Καταγραφή και παρακολούθηση (α) του πληθυσμού των θηρεύσιμων ειδών, (β) της θηραματικής κάρπωσης, (γ) της θηρευτικής πίεσης (εξορμήσεις) και (δ) των ασθενειών (συλλογή δειγμάτων από θηρευθέντα ζώα και αποστολή προς εξέταση σε εξειδικευμένα εργαστήρια), μέσω ειδικού πρωτοκόλλου καταγραφής και σε συνεργασία με τις κυνηγετικές οργανώσεις (Κυνηγετικός Σύλλογος και Κυνηγετική Ομοσπονδία - Θηροφυλακή). Το μέτρο προτείνεται να υλοποιηθεί με αυτεπιστασία από το προσωπικό του ΦΔ Βελτίωση βιοτόπων άγριας ζωής, με έμφαση στα θηρεύσιμα είδη, μέσω κατασκευής υδατοσυλλογών (ποτιστρών ή φυσικών θέσεων συλλογής βρόχινου νερού) σε διάφορες θέσεις του Εθνικού Δρυμού (συμπεριλαμβανομένου του Πυρήνα), καθώς επίσης και μέσω φυτεύσεων ή εμβολιασμών καρποφόρων δένδρων και θάμνων (μόνο στην Περιφερειακή Ζώνη). Το δεύτερο σκέλος του μέτρου μπορεί να συνδυασθεί και με αντίστοιχες δράσεις των μέτρων διαχείρισης γεωργικών εκτάσεων. Το μέτρο περιλαμβάνει την εκπόνηση της σχετικής Τεχνικής Μελέτης (μελέτη εφαρμογής) και την κατασκευή - υλοποίηση των προβλεπόμενων έργων και εργασιών και θα υλοποιηθεί με ανάθεση σε ιδιώτες μελετητές και εργολήπτες Μέτρα επόπτευσης/ φύλαξης Σύμφωνα με τη Έκθεση Πεπραγμένων Φύλαξης έτους 2014 του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου (Ξανθάκης 2015), η φύλαξη της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου αποτελεί βασική προτεραιότητα του Φορέα Διαχείρισης που σκοπό έχει τη μεγαλύτερη δυνατή προστασία της περιοχής, για την καταπολέμηση των παράνομων δραστηριοτήτων καθ όλη τη διάρκεια του έτους και κυρίως για την πρόληψη και την αποτροπή τους. Λόγω της ανεπάρκειας του θεσμικού πλαισίου του Φορέα και του γεγονότος ότι δεν έχει εκδοθεί Προεδρικό Διάταγμα χαρακτηρισμού της προστατευόμενης περιοχής, το προσωπικό φύλαξης δεν έχει τη δυνατότητα να διενεργεί ελέγχους, και η φύλαξη ουσιαστικά περιορίζεται στην παρατήρηση, στην σύσταση και στην άμεση ειδοποίηση των αρμόδιων, για έλεγχο, υπηρεσιών. Ο Φορέας Διαχείρισης με τα μέσα που διαθέτει έφτασε γενικά το έτος 2013 σε ένα πάρα πολύ ικανοποιητικό επίπεδο φύλαξης/προστασίας (505 περιπολίες) λόγω του ότι σε αυτό συνέβαλε η συνεχής Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 163

164 Κεφ. 5 ο εποπτεία, ενημέρωση, καθοδήγηση και συνεργασία των φυλάκων με όλα τα θεσμοθετημένα όργανα φύλαξης της προστατευόμενης περιοχής, όπως: Η Δασική Υπηρεσία Η Πυροσβεστική Υπηρεσία Η Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλληνίας & Ιθάκης Η Αστυνομία Το προσωπικό του Φορέα που απασχολήθηκε το 2014 στη φύλαξη έφτασε τα 15 άτομα, εκ των οποίων 4 από το μόνιμο προσωπικό του, 4 από το επιστημονικό, 6 εποχιακοί, ενώ συμμετείχε και 1 εθελοντής. Τα περιστατικά που καταγράφηκαν περιελάμβαναν πυρκαγιές, λαθροθηρία, παράνομη βόσκηση, συλλογή ρίγανης και ειδών χλωρίδας. Το προσωπικό της φύλαξης συνέβαλε επίσης και σε άλλες δραστηριότητες του Φορέα, όπως η καταγραφή της άγριας πανίδας και ορνιθοπανίδας, της χλωρίδας και της δασικής βλάστησης, την καταγραφή και παρακολούθηση των οικοτόπων, των μακρομυκήτων και του πληθυσμού άγριων αλόγων. Επίσης, στην καταγραφή και ενημέρωση των επισκεπτών, την αυτοψία των μονοπατιών και των δασικών δρόμων και άλλες δράσεις προβολής του έργου του Φορέα. Συνολικά, ο Φορέας συμπεραίνει από τα αποτελέσματα της Δράσης πως η φύλαξη κρίνεται επιτυχής και αυτό αποδεικνύεται από τις λιγοστές παράνομες δραστηριότητες που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου ως αποτέλεσμα της συνεχής παρουσίας του προσωπικού Φύλαξης σε καθημερινή βάση, καθώς και από το πλήθος των εγγράφων-αναφορών που έστειλε ο Φορέα Διαχείρισης στις αρμόδιες Υπηρεσίες της Κεφαλονιάς. Παρόλο που οι φύλακες περιορίζονταν στην επίβλεψη και την εποπτεία της περιοχής χωρίς να μπορούν να κάνουν ουσιαστικό έλεγχο, όταν εντόπιζαν οποιαδήποτε παράβαση, η παρουσία τους και μόνο στο πεδίο με τις περιπολίες που πραγματοποιούσαν έπαιξε ανασταλτικό ρόλο. Πρέπει να σημειωθεί επίσης και οι άριστες σχέσεις που έχει το προσωπικό Φύλαξης με βοσκούς και κατοίκους των οικισμών γύρω από τον Εθνικό Δρυμό, πράγμα που αποτελεί και ένα πλεονέκτημα για την εικόνα του Φορέα Διαχείρισης στη Κεφαλονιά (Ξανθάκης 2015). Ειδικότερα, όσο αφορά το προσωπικό αναφέρεται ότι ενώ με την ενίσχυση των εποχικών εργαζομένων αυτό ήταν επαρκές για το καλοκαίρι, τους χειμερινούς μήνες δεν αρκούσε. Με βάση τα παραπάνω, ο Φορέας προτείνει τη συνέχιση της σχετικής δράσης με αναθεώρηση και επικαιροποίηση του ισχύοντος Σχεδίου Φύλαξης, και επιπλέον προτείνει: Τη συνεχή επιμόρφωση - εκπαίδευση των φυλάκων, με σεμινάρια από διάφορους ενεργούς φορείς και όργανα, σε θέματα που αφορούν τον τομέα τους Τη συνέχιση των συνεργασιών με εθελοντικές ομάδες και να γίνονται περιπολίες με μικτά κλιμάκια, με τα θεσμοθετημένα όργανα της Περιφερειακής Ενότητας και της Διεύθυνσης Δασών, έτσι ώστε να μπορεί να πραγματοποιείται πλήρης έλεγχος και άμεση καταστολή των παράνομων δραστηριοτήτων και όχι απλή καταγραφή αυτών. Την απασχόληση 8 τουλάχιστον ατόμων στο προσωπικό φύλαξης, ώστε να καλύπτονται διπλές βάρδιες τόσο την χειμερινή όσο και την καλοκαιρινή περίοδο, από τουλάχιστον δύο άτομα ανά όχημα. Τη δημιουργία ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων καταχώρησης των παράνομων δραστηριοτήτων και η σύνδεσή της με μία χωρική βάση σε Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών θα μπορέσει να αυτοματοποιήσει τη διαδικασία συμπερασμάτων και να βοηθήσει στην αποτελεσματικότητα της Φύλαξης. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 164

165 Κεφ. 5 ο Έχοντας υπ όψιν τα παραπάνω δεδομένα και τις καταγεγραμμένες προτάσεις εκ μέρους του ΦΔ, στα πλαίσια του παρόντος Σχεδίου Διαχείρισης προτείνονται τα παρακάτω μέτρα: Την ανάπτυξη εφαρμογής για έξυπνες συσκευές επιτόπιας καταχώρησης και τεκμηρίωσης παράνομων δραστηριοτήτων σε Γεωγραφική Βάση Δεδομένων. Η εφαρμογή θα περιλαμβάνει κατάλληλο λογισμικό στο οποίο ο υπεύθυνος της περιπόλου θα καταχωρεί περιγραφικές πληροφορίες της παράνομης δραστηριότητες, ενώ αυτόματα θα καταχωρούνται η ημερομηνία και ώρα του συμβάντος, οι συντ/νες (μέσω του GPS της συσκευής) και ψηφιακή φωτογραφία, τα οποία θα αποστέλλονται σε πραγματικό χρόνο στο Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών (Κεντρική Βάση Δεδομένων) του ΦΔ, από όπου στη συνέχεια, θα γίνεται ενημέρωση της αρμόδιας Υπηρεσίας Την τοποθέτηση μπαρών στους δασικούς δρόμους στις εισόδους των δύο πυρήνων του Εθνικού Δρυμού (2 στο Ρούδι και 2 στον Αίνο), καθώς επίσης και στην έναρξη του δασικού δρόμου μετά το Πάρκο Κεραιών (σύνολο 5 μπάρες). Η λειτουργία των μπαρών θα γίνεται με ευθύνη του προσωπικού φύλαξης του ΦΔ, θα είναι ανοιχτές για την κίνηση των οχημάτων των επισκεπτών μέχρι τη δύση του ηλίου, θα κλείνουν σε έκτακτες περιπτώσεις, με τη σύμφωνη γνώμη της Δασικής Υπηρεσίας. Για τον έλεγχο του κυνηγιού και της βόσκησης στην Περιφερειακή Ζώνη, προτείνεται επιπλέον η τοποθέτηση τριών (3) μπαρών στις θέσεις Ι.Μ. Ζωοδόχου Πηγής και στη διασταύρωση πριν τη δεξαμενή στα Βλαχάτα και στη διασταύρωση πριν τη Καβαλερόπετρα. Την εξασφάλιση της απασχόλησης/πρόσληψης ενός (1) ατόμου εποχιακού προσωπικού φύλαξης κατά τη χειμερινή περίοδο, μέσω προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας, πρακτικής άσκησης, ή με απόσπαση από άλλες Υπηρεσίες Την επιμόρφωση του προσωπικού φύλαξης μέσω Σεμιναρίων Κατάρτισης, ή με τη πρόβλεψη για την εκπαίδευση προσωπικού στις αναθέσεις υπηρεσιών, εργασιών, ερευνητικών προγραμμάτων κ.λπ. Την υπογραφή Μνημονίων Συνεργασίας με συναρμόδιους φορείς και ιδίως με τη Δασική Υπηρεσία, το Πυροσβεστικό Σώμα και την Ομοσπονδιακή Θηροφυλακή, για την από κοινού εκτέλεση και συνεργασία στις δράσεις φύλαξης, τη διάθεση οχημάτων, εξοπλισμού, μέσων κ.λπ Επικοινωνία, Ενημέρωση, και Εκπαίδευση του Κοινού Η εν λόγω κατηγορία διαχειριστικών μέτρων αφορά σε δράσεις επικοινωνίας, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης του κοινού, τόσο σε τοπική όσο και σε εθνική κλίμακα, για τις αξίες της προστατευόμενης περιοχής, την οικολογική και κοινωνική της σημασία, το έργο και τις δράσεις του Φορέα, τις επιτρεπόμενες και μη χρήσεις γης και δραστηριότητες. Προτείνεται να δοθεί προτεραιότητα στις δράσεις άμεσης επικοινωνίας και διαβούλευσης με τα μέλη και τους φορείς της τοπικής κοινωνίας, καθώς η επιτυχία γενικά όλων των μέτρων διαχείρισης εξαρτάται άμεσα από την αποδοχή και υιοθέτησή τους από την τοπική κοινωνία. Επίσης, στο πλαίσιο των δράσεων ενημέρωσης προτείνεται να δίνεται έμφαση στα οφέλη που προκύπτουν από το καθεστώς προστασίας τόσο για τις τοπικές κοινωνίες όσο και για το ευρύτερο κοινό. Ειδικότερα, προτείνονται: Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 165

166 Κεφ. 5 ο Δράσεις ενημέρωσης - διαβούλευσης και συνεργασίες με την τοπική κοινωνία, όπου θα περιλαμβάνονται επισκέψεις των στελεχών του ΦΔ στα χωριά της περιοχής, καθώς επίσης και η διενέργεια ενημερωτικών Ημερίδων και η διανομή ενημερωτικού υλικού (φυλλάδια κ.λπ.) Δράσεις ενημέρωσης του ευρύτερου κοινού, όπου περιλαμβάνεται η συμμετοχή των στελεχών του ΦΔ σε δράσεις τρίτων, η (συν-)διοργάνωση επιστημονικών Ημερίδων εθνικής ή διεθνούς εμβέλειας κ.λπ. Λειτουργία βασικών δομών ενημέρωσης του κοινού: εδώ περιλαμβάνονται τα έξοδα λειτουργίας των δύο (2) Κέντρων Ενημέρωσης του ΦΔ (στην έδρα του Φορέα στον Κούταβο και στο κτίριο Μεταξά), ο εμπλουτισμός της Έκθεσης στο Κτίριο Μεταξά, ο εκσυγχρονισμός των υλικοτεχνικών υποδομών κ.ά. Εκπόνηση και υλοποίηση Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης: το μέτρο αυτό περιλαμβάνει το σχεδιασμό και εκπόνηση του προγράμματος, την παραγωγή του εκπαιδευτικού υλικού, Ημερίδα ενημέρωσης και κατάρτισης των εκπαιδευτικών που θα συμμετέχουν στο Πρόγραμμα, την πιλοτική υλοποίηση σε μαθητές της περιοχής Πρόγραμμα Οικο-Εθελοντών: με το μέτρο αυτό ο ΦΔ θα αναζητήσει και θα προσελκύσει εθελοντές από μέλη ΜΚΟ, μεμονωμένους πολίτες κ.λπ., το δε μέτρο θα περιλαμβάνει την εκπόνηση προγραμμάτων κατάρτισης/εκπαίδευσης των εθελοντών, την εκπόνηση προγράμματος εθελοντικών δραστηριοτήτων, την οργανωτική υποστήριξη του προγράμματος και διάφορες συνοδευτικές εργασίες Συντήρηση, λειτουργία και αναβάθμιση του δικτυακού τόπου του Φορέα Διαχείρισης. Το μέτρο αυτό περιλαμβάνει τη συνέχιση λειτουργίας (κόστος φιλοξενίας), τον ανασχεδιασμό, τον εμπλουτισμό και τη μετάφραση στα αγγλικά, γερμανικά και ιταλικά της ιστοσελίδας του Φορέα Διαχείρισης / Εθνικού Δρυμού, την εκπαίδευση του προσωπικού διαχείρισης της ιστοσελίδας κ.ά. Σχεδιασμός και παραγωγή ενημερωτικού υλικού (φυλλάδια, χάρτες, αφίσες) και αναμνηστικών (T-shirts, καπελάκια, μπρελόκ, κούπες, ξύλινα μικρο-αντικείμενα από έλατο κ.ά.). Το υλικό αυτό θα παρέχεται δωρεάν ή θα διατίθεται με συμβολικό τίμημα, αναλόγως των δεσμεύσεων που θα διέπουν τους όρους παραγωγής του, και θα είναι διαθέσιμο στα δύο Κέντρα Ενημέρωσης του Φορέα Μέτρα Διαχείρισης - διακίνησης επισκεπτών Αφορούν δράσεις για την προβολή της περιοχής ως οικοτουριστικό προορισμό, τον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος, τον εμπλουτισμό των προτεινόμενων δραστηριοτήτων προς τους επισκέπτες, την αύξηση του βαθμού ενημέρωσής τους και αντίστοιχα των γνώσεων που αποκομίζουν από την επίσκεψη. Ταυτόχρονα, αφορούν δράσεις για την ορθή διαχείριση του τουρισμού ώστε αυτός να επιβαρύνει λιγότερο τα προστατευτέα αντικείμενα και να συμβάλει περισσότερο στην τοπική ανάπτυξη. Προτείνονται τα παρακάτω μέτρα: Εκπόνηση μελέτης ανάπτυξης του τουρισμού και διαχείρισης επισκεπτών, η οποία θα περιλαμβάνει επιμέρους παραδοτέα όπως: τη δημιουργία πακέτων ολοκληρωμένων περιηγήσεων, την ανάπτυξη οικοτουριστικής εφαρμογής για έξυπνες συσκευές (smartphone, tablet), την κατάρτιση Μητρώου Επιχειρήσεων με Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 166

167 Κεφ. 5 ο σκοπό τη δικτύωση και ανάπτυξη συνεργασιών με τουριστικές επιχειρήσεις, τη διενέργεια έρευνας ζήτησης αναψυχής στον Εθνικό Δρυμό και στα δύο περιβαλλοντικά κέντρα, την εκπόνηση οικοτουριστικού χάρτη, τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων καταγραφής των επισκεπτών κ.λπ. Σημειώνεται ότι τα επιμέρους παραδοτέα του συγκεκριμένου μέτρου δύνανται να αποτελέσουν και αυτοτελή μέτρα (βλ. και παρακάτω) Δημιουργία InfoKiosks προβολής του ΕΔ Αίνου: Για την αποτελεσματικότερη προβολή της προστατευόμενης περιοχής του ΕΔ Αίνου σε περιοχές όπου συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός επισκεπτών του νησιού (ημεδαπών και αλλοδαπών), προτείνεται η τοποθέτηση 4 καλαίσθητων τελευταίας τεχνολογίας InfoKiosks στις περιοχές: αεροδρόμιο Αργοστολίου, λιμάνι Πόρου, λιμάνι Σάμης και στην είσοδο του κτιρίου της Περιφερειακής Ενότητας Κεφαλονιάς. Οι τεχνικές προδιαγραφές και ο τύπος των InfoKiosks που θα επιλεγούν θα εξειδικευτούν στην προκήρυξη της δράσης, ενώ ο ειδικότερος τύπος μπορεί να αποτελεί αντικείμενο αξιολόγησης των τεχνικών προσφορών (δηλαδή οι υποψήφιοι προμηθευτές να προτείνουν τους καταλληλότερους τύπους στα πλαίσια του διαγωνισμού). Τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων καταγραφής επισκεπτών και των χαρακτηριστικών αυτών (κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά, απόψεις για τις εμπειρίες αναψυχής κ.λπ.). Το μέτρο αυτό προτείνεται αυτοτελώς προκειμένου να μπορεί να υλοποιηθεί με μικρότερη χρηματοδότηση και περιλαμβάνει τη δημιουργία του κατάλληλου εντύπου (φόρμας) για την καταχώρηση των απαραίτητων πληροφοριών, καθώς επίσης και τη Βάση Δεδομένων όπου θα καταχωρούνται τα έντυπα και από όπου θα προκύπτουν με αυτοματοποιημένο τρόπο βασικά στατιστικά. Η καταγραφή των επισκεπτών θα πραγματοποιείται στο σύνολο των επισκεπτών των δύο Κέντρων Ενημέρωσης του ΦΔ, και δειγματοληπτικά σε επισκέπτες ή ομάδες επισκεπτών σε διάφορες περιοχές υποδομές αναψυχής του ΕΔ. Συμπλήρωση της σήμανσης των μονοπατιών και των υποδομών αναψυχής του ΕΔ Αίνου: μέχρι σήμερα έχουν τοποθετηθεί 27 πινακίδες στον ΕΔ, εκ των οποίων οι 11 πινακίδες είναι πινακίδες μονοπατιού, οι 5 εισόδου, οι 5 Κανονισμού λειτουργίας και 6 χλωρίδας και πανίδας. Με το μέτρο αυτό προτείνεται η συμπλήρωση της σήμανσης με ενιαία σήμανση των μονοπατιών (αποστάσεις, χαρακτηριστικές θέσεις, κατεύθυνσης κ.λπ.) Συντήρηση των υφιστάμενων μονοπατιών: το μέτρο αυτό προτείνεται να πραγματοποιηθεί μία φορά στη διάρκεια ισχύος του παρόντος Σχεδίου Διαχείρισης Διάνοιξη νέων μονοπατιών: στον ΕΔ υπάρχει ένα δίκτυο μονοπατιών συνολικού μήκους 35 km, τα οποία σε γενικές γραμμές επαρκούν για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Λαμβάνοντας υπ όψιν τις ανάγκες σύνδεσης των επιμέρους διαδρομών, προτείνεται η διάνοιξη & σήμανση των παρακάτω διαδρομών: (α) Πάρκο Κεραιών - Μέγας Σωρός (940 m). Αν και δύο σημεία συνδέονται μέσω δασικού δρόμου, προτείνεται είτε η χάραξη διαδρομής πλησίον του δρόμου είτε η σηματοδότηση του δρόμου ως πεζοπορικής διαδρομής, για την ένωση των μονοπατιών Κέντρο Ενημέρωσης - Πάρκο Κεραιών και του κυκλικού μονοπατιού Μέγ. Σωρός - Κισσός - Πετάσι, (β) είσοδος Ρουδίου - μονοπάτι Ρούδι-Αλώνια : το μονοπάτι αυτό μήκους 1,4 km θα συνδέει την είσοδο του Ρουδίου με το υφιστάμενο κυκλικό μονοπάτι του Ρουδίου και τον εκεί χώρο αναψυχής διερχόμενο μέσα από πυκνό δάσος ελάτης και αποφεύγοντας τον μεγάλο κύκλο που πρέπει να κάνει Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 167

168 Κεφ. 5 ο κανείς με το αυτοκίνητο για να φτάσει στην αντίστοιχη θέση, (γ) Άγιος Νικόλαος Ρουδίου - Κεφάλια - κυκλικό μονοπάτι Ρουδίου: η διαδρομή αυτή μήκους 1,3 km θα διασχίζει κατά μήκος, σχεδόν, της ανατολικής περίφραξης τον πυρήνα του Ρουδίου, θα διέρχεται από πυκνή συστάδα ελάτης στη θέση Κεφάλια, και θα συναντά το ανατολικό τμήμα του κυκλικού μονοπατιού του Ρουδίου, (δ) Άγ. Ελευθέριος - Ερ. Βαλσαμάτων: πρόκειται για μία διαδρομή μήκους 2,1 km που συνδέει το τέρμα του υφιστάμενου μονοπατιού στον Άγ. Ελευθέριο με το Αστεροσκοπείο, και τις βόρειες παρυφές του χωριού Βαλσάματα, παρακάμπτοντας τον απότομο, φιδωτό δασικό δρόμο, και (ε) Κρουκουμπιά - Καμπουλιέρη - Ατσουπάδες: πρόκειται για μία διαδρομή 3,4 km που συνδέει τη νότια πλευρά του κυκλικού μονοπατιού Μέγ. Σωρός - Κισσός με το χωριό Ατσουπάδες, κατεβαίνοντας τη ΝΑ ράχη του Αίνου με θέα το φαράγγι του ρέματος των Ατσουπάδων. Ένας κλάδος - παράκαμψη του μονοπατιού αυτού θα μπορούσε να φτάνει μέχρι τη Ζωοδόχο πηγή Αργινίων Δημιουργία θέσεων δασικής αναψυχής: στον ΕΔ υπάρχουν επτά (7) θέσεις αναψυχής, οι οποίες επαρκούν, σε γενικές γραμμές, για τα δεδομένα έκτασης της προστατευόμενης περιοχής. Εν τούτοις, κρίνεται σκόπιμη η δημιουργία επιπλέον τριών (3) θέσεων στις παρακάτω θέσεις: (α) στο τέλος του σχετικά απότομου μονοπατιού Περιβ. Κέντρο Αίνου - Βλαχάτα, το οποίο καταλήγει σε αυχένα με πανοραμική θέα προς τον Κόλπο του Αργοστολίου. Η θέση αυτή βρίσκεται εκτός του πυρήνα του ΕΔ. (β) στη θέση Ζωοδόχος Πηγή (Αργινίων) κοντά στη διασταύρωση των δασικών δρόμων, με σκοπό την απόλαυση της θέας των ημι-άγριων αλόγων, που κυκλοφορούν ελεύθερα στην ευρύτερη περιοχή (εκτός του πυρήνα του ΕΔ), και (γ) πλησίον της εισόδου του Ρουδίου, προκειμένου να εξυπηρετούνται διερχόμενοι επισκέπτες μέσω της Ε.Ο. Σάμης - Αργοστολίου, οι οποίοι με μια μικρή παράκαμψη 1,3 km θα μπορούν να φτάνουν μέχρι την είσοδο του ΕΔ στο Ρούδι, σε περιοχή με πυκνή βλάστηση ελάτων. Ένας τέταρτος χώρος αναψυχής θα μπορούσε να εξυπηρετήσει την κυκλική διαδρομή Κισσός - Πετάσι - Κορυφή Αίνου, με εναλλακτικές θέση πλησίον της κορυφής του Μέγ. Σωρού ή πλησίον της κορυφής Κρουκουμπιά (εντός του πυρήνα) Διαμόρφωση προγραμμάτων κατάρτισης Οι προτεινόμενες δράσεις κατάρτισης αφορούν το προσωπικό του ΦΔ, αλλά και άλλων εμπλεκομένων με τη διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής, όπως δημόσιοι φορείς (Δασαρχεία, ΟΤΑ, Περιφέρεια), παραγωγούς (γεωργούς, κτηνοτρόφους, μελισσοκόμους) επαγγελματίες στον τουρισμό και λοιπούς παράγοντες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Με τον όρο κατάρτιση υποδηλώνεται η μετάδοση επιστημονικών γνώσεων και τεχνογνωσίας στους ανθρώπους των οποίων οι αποφάσεις ή οι δραστηριότητες επηρεάζουν μια περιοχή. Γενικά, δράσεις κατάρτισης των παραπάνω ομάδων αναφέρονται σε πολλά από τα προηγούμενα προτεινόμενα διαχειριστικά μέτρα, με σκοπό την επιτυχημένη εφαρμογή τους. Εδώ, οι δράσεις αυτές συμπυκνώνονται ανά κατηγορία ομάδας στόχου. Ειδικότερα, προτείνονται: Κατάρτιση προσωπικού του ΦΔ και λοιπών εμπλεκόμενων φορέων (Δασική Υπηρεσία, Πυροσβεστική Υπηρεσία): τα σεμινάρια κατάρτισης αυτής της κατηγορίας θα περιλαμβάνουν (ενδεικτικά) την παρακάτω θεματολογία: σύγχρονες τάσεις στη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών, αναγνώριση ειδών, ορθές πρακτικές Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 168

169 Κεφ. 5 ο επόπτευσης και φύλαξης, δημόσιες σχέσεις - επικοινωνία με το κοινό, χρηματοδότηση δράσεων κ.λπ. Κατάρτιση παραγωγών και επιχειρηματιών: τα σεμινάρια αυτά στοχεύουν στη μετάδοση επιστημονικών γνώσεων σε ομάδες - στόχους που σχετίζονται άμεσα με το προστατευτέο αντικείμενο του ΕΔ. Ειδικότερα, απευθύνονται σε παραγωγούς (κυρίως κτηνοτρόφους, μελισσοκόμους, αγρότες) για την κατάρτισή τους σε θέματα βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, τήρησης περιβαλλοντικών δεσμεύσεων, ορθών γεωργικών πρακτικών, αειφορική διαχείριση δασικών και λιβαδικών οικοσυστημάτων, αγροτουρισμός, δικτύωση κλπ. Επίσης, τα σεμινάρια θα απευθύνονται και σε επιχειρηματίες του τουριστικού κλάδου Κατάρτιση κυνηγών: οι κυνηγοί αποτελούν μία ιδιαίτερη ομάδα-στόχο των σεμιναρίων κατάρτισης, τα οποία εδώ προτείνεται να διοργανώνονται σε συνεργασία με τους Κυνηγετικούς Συλλόγους και οργανώσεις. Αντικείμενο των σεμιναρίων θα αποτελούν θέματα διαχείρισης άγριας πανίδας, αναγνώριση προστατευόμενων ειδών, δασική & περιβαλλοντική νομοθεσία, κανόνες συμπεριφοράς κ.λπ Κτίρια, υποδομές και εξοπλισμός Από την ανάλυση των στοιχείων σχετικά με τις κτιριακές υποδομές του ΦΔ δεν προκύπτει ανάγκη για την κατασκευή νέων υποδομών, αφού τα δύο κτίρια στον Κούταβο και τον Αίνο καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες του ΦΔ και του ΕΔ γενικότερα. Εν τούτοις, εντός του πυρήνα του ΕΔ υφίστανται κτιριακές εγκαταστάσεις και υποδομές που είτε αλλοιώνουν την αισθητική του φυσικού τοπίου (π.χ. Πάρκο Κεραιών), είτε χρήζουν αδειοδότησης / νομιμοποίησης ή απομάκρυνσης. Επιπλέον, η υφιστάμενη περίφραξη του πυρήνα του ΕΔ επιτέλεσε σχετικά αποτελεσματικά το ρόλο της, για την προστασία του δάσους ελάτης (κυρίως της αναγέννησης) από την αιγοβοσκή, παρ όλα τα περιστατικά που έχουν καταγραφεί εντός του πυρήνα. Εν τούτοις, οι ανάγκες για διαρκές επισκευές αφενός, και αφετέρου το γεγονός ότι η περίφραξη σε ορισμένα σημεία διαφοροποιείται σημαντικά από την έκταση που παραχωρήθηκε το 1968 στο Δημόσιο, και που αποτελεί τον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού, συγκλίνουν στη συνολική αντιμετώπιση του θέματος σε νέα βάση. Βέβαια, σήμερα υπάρχει εγκεκριμένη μελέτη για την τοποθέτηση νέας περίφραξης. Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικότερο πρόβλημα εντοπίζεται στην ανατολική πλευρά του Ρουδίου, που περιλαμβάνεται μεν στον πυρήνα του ΕΔ (με βάση το συμβόλαιο του 1968 και τον χάρτη του προηγούμενου Σχεδίου Διαχείρισης) χωρίς να είναι περιφραγμένο. Όσον αφορά στον εξοπλισμό του ΦΔ, αυτός κρίνεται σχετικά ικανοποιητικός, χωρίς να παραγνωρίζονται ορισμένες ελλείψεις και ανάγκες που θα προκύψουν στη διάρκεια ισχύος του Σχεδίου Διαχείρισης (5ετία). Με βάση τα παραπάνω, τα μέτρα που προτείνονται στην κατηγορία αυτή είναι τα παρακάτω: Επικαιροποίηση της μελέτης οριοθέτησης του πυρήνα, η οποία έχει εκπονηθεί από τη Δ/νση Δασών Κεφαλληνίας. Στην τροποποιημένη μελέτη θα πρέπει να προβλέπεται δαπάνη για την απομάκρυνση της υπάρχουσας περίφραξης, καθώς και διάνοιξη σημείων σε επιλεγμένα σημεία της περίφραξης, ούτως ώστε να μπορεί να μετακινείται η πανίδα εντός και εκτός πυρήνα. Το μέτρο αυτό προτείνεται να υλοποιηθεί αφού ολοκληρωθεί η οριοθέτηση - αποτερματισμός του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 169

170 Κεφ. 5 ο Αισθητική αναβάθμιση του Πάρκου των Κεραιών: το μέτρο αυτό περιλαμβάνει την ίδρυση φορέα για τη λειτουργία και διαχείριση των τηλεπικοινωνιακών εγκαταστάσεων στο Πάρκο των Κεραιών, την ανάθεση μελέτης για τη διερεύνηση της δυνατότητας εξυπηρέτησης των αναγκών από σύγχρονο τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό εξυπηρέτηση πολλαπλών χρηστών, την απομάκρυνση εξοπλισμού που έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου. Συντήρηση δασικού οδικού δικτύου: το δασικό οδικό δίκτυο έχει συνολικό μήκος 81,5 km και θα πρέπει να συντηρείται, στο μεγαλύτερο μέρος του, τουλάχιστον 2-3 φορές στην 5ετία, λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών του χειμώνα, αλλά και λόγω της εξυπηρέτησης πολλαπλών σκοπών (αντιπυρική προστασία, κίνηση επισκεπτών, εποπτεία-φύλαξη) Διάνοιξη νέου δασικού οδικού δικτύου: η διάνοιξη νέων δρόμων εντός των πυρήνων των Εθνικών Δρυμών δεν επιτρέπεται, εκτός εάν εξυπηρετούν την αντιπυρική προστασία, και για το λόγο αυτό το συγκεκριμένο μέτρο περιγράφεται στην αντίστοιχη κατηγορία μέτρων Μελέτη - ίδρυση - λειτουργία δασικού φυτωρίου: Στον Εθνικό Δρυμό λειτούργησε κατά το παρελθόν μικρό φυτώριο έκτασης μισού στρέμματος περίπου, το οποίο στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε. Προτείνεται η επαναλειτουργία του φυτωρίου στο οποίο θα παράγεται ικανός αριθμός φυταρίων ελάτης ( ) σε paper-pots ή μικρές γλάστρες, τα οποία θα είναι διαθέσιμα προς φύτευση είτε σε περίπτωση δασικής πυρκαγιάς, εκχέρσωσης κ.λπ., είτε σε δράσεις αποκατάστασης υποβαθμισμένων εκτάσεων ελάτης, σύμφωνα με τις προβλέψεις τις Διαχειριστικής Μελέτης. Τυχόν μη χρησιμοποιηθέντα δενδρύλλια ηλικίας >7-10 ετών και άνω, θα μπορούν να διατίθενται και ως Χριστουγεννιάτικα Δένδρα, στα πλαίσια φιλοπεριβαλλοντικών δράσεων του ΦΔ. Επίσης, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη μέριμνα ανάπτυξης φυταρίων τα οποία θα είναι προσαρμοσμένα σε ξηρανθεκτικές συνθήκες, π.χ. Από σπόρους ατόμων σε χαμηλές, προσήλιες περιοχές, προκειμένου να δημιουργηθούν σταδιακά ποικιλίες προσαρμοσμένες στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Προμήθεια αυτοκινήτου 4x4: σήμερα ο ΦΔ έχει δύο (2) οχήματα 4x4, τα οποία σε γενικές γραμμές εξυπηρετούν τις σημερινές ανάγκες. Λαμβάνοντας υπ όψιν το γεγονός ότι η έδρα του ΦΔ είναι στον Κούταβο, εκτός του Εθνικού Δρυμού, τις ανάγκες που θα προκύψουν από την εφαρμογή του παρόντος Σχεδίου Διαχείρισης, αλλά και τη σταδιακή παλαίωση του υφιστάμενου εξοπλισμού, προτείνεται στο μέσο της 5ετίας η προμήθεια ενός ακόμη οχήματος 4x4 διπλοκάμπινου με δυνατότητα μεταφοράς αποσπώμενου πυροσβεστικού εξοπλισμού (για την αντιπυρική περίοδο) Συμπλήρωση επιστημονικού εξοπλισμού και εξοπλισμού πληροφορικής του Φορέα Διαχείρισης: προτείνεται η προμήθεια στερεοσκοπίου για τη μελέτη της εντομοπανίδας, την εξέταση της κατάστασης της υγείας δειγμάτων (βελονών, φύλλων κ.λπ.). Επίσης, προτείνεται μέχρι το τέλος της 5ετίας η προμήθεια δύο (2) ηλεκτρονικών υπολογιστών (ενός σταθερού και ενός φορητού), καθώς επίσης και περιφερειακών. Απομάκρυνση παράνομων υποδομών και κατασκευών από την προστατευόμενη περιοχή του ΕΔ Αίνου (πυρήνας και Περιφερειακή Ζώνη). Το μέτρο αυτό περιλαμβάνει σε πρώτο στάδιο την καταγραφή του συνόλου των υποδομών και κατασκευών στον ΕΔ Αίνου, και τη δημιουργία σχετικής Βάσης Δεδομένου Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 170

171 Κεφ. 5 ο (Μητρώου), όπου θα καταγράφεται ο φορέας λειτουργίας ή ο ιδιοκτήτης, το καθεστώς λειτουργίας, η ύπαρξη των σχετικών αδειοδοτήσεων, ιδίως η ύπαρξη ΕΠΟ, και η διάρκεια ισχύος αυτών. Σε δεύτερο στάδιο, οι φορείς λειτουργίας ή οι ιδιοκτήτες υποδομών ή κατασκευών που στερούνται νόμιμων αδειοδοτήσεων θα ενημερώνονται για την υποβολή φακέλου ΕΠΟ και των λοιπών απαιτούμενων αδειοδοτήσεων εντός συγκεκριμένης προθεσμίας που δεν θα ξεπερνά το ένα (1) έτος, ενώ ταυτόχρονα θα ενημερώνονται και οι αρμόδιες υπηρεσίες (Δασική Υπηρεσία, Πολεοδομία κ.λπ.). Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, ή εφ όσον καταγραφούν "ορφανές" υποδομές ή κατασκευές, ο ΦΔ θα προβαίνει στις απαραίτητες ενέργειες για την απομάκρυνση ή κατεδάφιση αυτών και την αποκατάσταση του χώρου, εφ όσον πρόκειται για δημόσια δασική έκταση. Για τις ανάγκες του συγκεκριμένου μέτρου προϋπολογίζεται πίστωση για το πρώτο στάδιο (Μητρώο), ενώ θα προβλέπεται πίστωση ίση με για εργασίες απομάκρυνσης και αποκατάστασης για το σύνολο της 5ετίας. Η δράση θα ξεκινήσει κατά τον 2ο χρόνο εφαρμογής του ΣΔ και θα έχει διάρκεια 2 ετών Διοίκηση, δημόσιες σχέσεις και συνεργασίες Η εκπλήρωση των αυξημένων απαιτήσεων που προκύπτουν από την εφαρμογή του παρόντος Σχεδίου Διαχείρισης δημιουργεί την ανάγκη της κάλυψης της οργανικής θέσης του Διευθυντή του Φορέα Διαχείρισης από άτομο κατάλληλων δεξιοτήτων που θα έχει μόνο διευθυντικά καθήκοντα, χωρίς παράλληλα καθήκοντα και υποχρεώσεις εντός του ΦΔ (π.χ. Επιστημονική παρακολούθηση, φύλαξη). Επιπλέον, η συζήτηση των τελευταίων ετών για την οικονομική βιωσιμότητα των Φορέων Διαχείρισης γενικότερα πιθανότατα θα ωθήσει και τον συγκεκριμένο Φορέα στην αναζήτηση πόρων χρηματοδότησης όχι μόνο των δράσεων, αλλά και της ίδιας της κάλυψης των λειτουργικών του εξόδων, τα οποία σύμφωνα με τον πλέον πρόσφατο ισολογισμό (2014) είχε έξοδα διοικητικής λειτουργίας ευρώ, εκ των οποίων ευρώ έξοδα μισθοδοσίας και ευρώ αμοιβές τρίτων (εξωτερικοί συνεργάτες), τα οποία στο σύνολό τους καλύφθηκαν μέσω επιχορήγησης από το ΕΠΠΕΡΑΑ και το Πράσινο Ταμείο. Σύμφωνα με την Έκθεση Ορκωτών Λογιστών, το σύστημα λογιστικής παρακολούθησης που εφαρμόζει ο ΦΔ κρίνεται επαρκές, εν τούτοις θεωρούμε ότι αυτό θα πρέπει να αναβαθμισθεί προκειμένου να είναι δυνατή η παρακολούθηση της οικονομικής αποδοτικότητας των δράσεων και δραστηριοτήτων του ΦΔ, σε συνδυασμό με την επίτευξη ή μη των στόχων που θα τίθενται σε κάθε διαχειριστική περίοδο. Με βάση τα παραπάνω, στη συγκεκριμένη κατηγορία μέτρων προτείνονται τα παρακάτω: Ενίσχυση μόνιμου στελεχιακού δυναμικού του Φορέα Διαχείρισης με πρόσληψη διευθυντή του ΦΔ, ο οποίος δεν θα ασκεί άλλα παράλληλα καθήκοντα Εκπόνηση ετήσιου σχεδίου δράσης του Φορέα Διαχείρισης με καθορισμό συγκεκριμένων στόχων και δεικτών παρακολούθησης. Θα υποβάλλεται στο ΔΣ από τον Διευθυντή το αργότερο μέχρι τις 31-1 κάθε έτους. Εκπόνηση ετήσιου Απολογισμού δραστηριοτήτων, με κατάλληλη τροποποίηση της Έκθεσης Πεπραγμένων Φύλαξης, που συντάσσεται μέχρι σήμερα. Ο απολογισμός δραστηριοτήτων θα καλύπτει το σύνολο των δραστηριοτήτων του ΦΔ, θα εκτιμά τις τυχόν αποκλίσεις από τους στόχους που τέθηκαν στο Σχέδιο Δράσης, θα περιλαμβάνει οικονομικά στοιχεία της λειτουργίας του ΦΔ και της οικονομικής αποδοτικότητας των επιμέρους δράσεων, θα αναφέρει τα κυριότερα ιστορικά στοιχεία (προηγούμενων ετών), ενώ θα περιλαμβάνει προτάσεις που θα Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 171

172 Κεφ. 5 ο λαμβάνονται υπ όψιν στο ετήσιο Σχέδιο δράσης του επόμενου έτους. Θα ετοιμάζεται από τον Δ/ντή του ΦΔ και θα υποβάλλεται προς έγκριση στο ΔΣ το αργότερο μέχρι τις 31-1 κάθε έτους Συνέχιση νομικής και λογιστικής υποστήριξης του ΦΔ: προτείνεται η συνέχιση του υφιστάμενου καθεστώτος νομικής και λογιστικής υποστήριξης του Φορέα Διαχείρισης Υπογραφή μνημονίων συνεργασίας με συναρμόδιους φορείς (βλ. Σχετικό μέτρο) Σύναψη (ή ανανέωση) προγραμματικής σύμβασης με Δασική Υπηρεσία και άλλους φορείς: Η σύναψη προγραμματικής συμφωνίας με τη Δασική Υπηρεσία είναι απαραίτητη προκειμένου ο ΦΔ να έχει το δικαίωμα να μελετήσει και να κατασκευάσει έργα σε δημόσια δάση και δασικές εκτάσεις, αξιοποιώντας ευκαιρίες χρηματοδότησης διάφορων προγραμμάτων, ενώ λόγω της έλλειψης διαχειριστικής επάρκειας τύπου Α για την ανάθεση μελετών, απαιτείται η σύναψη προγραμματικής συμφωνίας με φορείς όπως η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Οι προγραμματικές συμφωνίες έχουν ελάχιστη διάρκεια πέντε (5) ετών. Δικτύωση με άλλους Φορείς Διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, κατά προτίμηση με ομοοειδείς προστατευτέες αξίες, αντικείμενο ή διαχειριστικούς στόχους, με σκοπό το συντονισμό ανάληψης δράσεων σε εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο, τη συνεργασία σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και βέλτιστων πρακτικών διαχείρισης, την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση προβλημάτων, την από κοινού προβολή ή συμμετοχή σε Εκθέσεις, φόρα, ομάδες εργασίας κ.λπ. Οι δράσεις δικτύωσης μπορούν να γίνονται με άλλους ΦΔ της χώρας, είτε της ΕΕ, λαμβάνοντας υπ όψιν, μάλιστα, και ευκαιρίες χρηματοδότησης από Προγράμματα Διασυνοριακής Συνεργασίας. Ενδεικτικά αναφέρονται περιπτώσεις, όπως ο ΦΔ Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, ή το Parco Nazionale dell'aspromonte της Ν. Ιταλίας στην Καλαβρία. Το μέτρο θα έχει διάρκεια καθ όλη τη διάρκεια εφαρμογής του ΣΔ, με άμεση έναρξη υλοποίησης (με αυτεπιστασία) και κόστος / έτος, κυρίως για μετακινήσεις του προσωπικού που θα απασχοληθεί σε αυτή Έρευνα, απογραφές Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται έρευνες και απογραφές που έχουν ήδη αναφερθεί σε άλλες κατηγορίες διαχειριστικών μέτρων (π.χ. Παρακολούθηση οικοτόπων και ειδών, διαχειριστική μελέτη, έρευνα επισκεπτών κ.λπ.) και για το λόγο αυτό εδώ περιλαμβάνονται έρευνες που δεν περιλαμβάνονται σε άλλες κατηγορίες: Έρευνα κοκκοειδών ελάτης Κεφαλονιάς: η έρευνα αυτή θα δώσει τη δυνατότητα στους μελισσοκόμους της περιοχής να αποκτήσουν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τα ωφέλιμα έντομα που παράγουν μέλι από το έλατο, ιδίως δε για το χρονικό διάστημα έναρξης της δραστηριότητας των συγκεκριμένων εντόμων, προκειμένου να μεταφέρουν τα μελίσσια τους περιμετρικά του ελατοδάσους το κατάλληλο χρονικό διάστημα. Επισημαίνεται ότι ανάλογες έρευνες ήδη πραγματοποιούνται σε άλλα ελατοδάση της χώρας Επικαιροποίηση της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης: η ΕΠΜ του 2002 θεωρείται παρωχημένη και θα πρέπει το συντομότερο δυνατόν να γίνει επικαιροποίηση αυτής, με βάση τα νέα δεδομένα των προγραμμάτων εποπτείας και παρακολούθησης των Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 172

173 Κεφ. 5 ο τύπων οικοτόπων και των ειδών, που έχουν ήδη περιληφθεί στον παρόν Σχέδιο Διαχείρισης, προκειμένου να συνταχθεί νέο Σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για την οριοθέτηση και τον χαρακτηρισμό της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου, έπειτα από αξιολόγηση των ευρημάτων των εν λόγω ερευνών, και μετά από διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης με τους τοπικούς φορείς. Το επόμενο Σχέδιο Διαχείρισης θα συνταχθεί για την περιοχή που θα προταθεί από την επικαιροποιημένη ΕΠΜ (κάθε Σχέδιο Διαχείρισης έπεται της ΕΠΜ αφού αποτελεί εφαρμοστικό σχέδιο αυτής). Αναθεώρηση του Σχεδίου Διαχείρισης: το μέτρο αυτό έχει ως σκοπό τον έγκαιρο προγραμματισμό και την εξασφάλιση της σχετικής πίστωσης, ήδη στο πλαίσιο εφαρμογής του παρόντος ΣΔ, για την αναθεώρησή του κατά τη λήξη της περιόδου ισχύος του (2020). Για την ομαλή μετάβαση από την τρέχουσα περίοδο εφαρμογής στην επόμενη διαχειριστική περίοδο, προβλέπεται να περιλαμβάνει την υλοποίηση των διαδικασιών ανάθεσης του επόμενου ΣΔ, την επίβλεψη, παραλαβή και έγκριση του επόμενου ΣΔ. Υπό τον όρο της εφαρμογής των προβλεπόμενων στο παρόν ΣΔ δράσεων, το εκτιμώμενο κόστος για το επόμενο ΣΔ δεν αναμένεται να ξεπεράσει τα Η έναρξη υλοποίησης της δράσης θα γίνει κατά τον 4ο χρόνο εφαρμογής του παρόντος ΣΔ και η διάρκεια θα είναι 12 μήνες (6 μήνες διαδικασίες ανάθεσης + 6 μήνες υλοποίηση και έγκριση) Μέτρα αντιπυρικής προστασίας Η έντονη υλοτομία στο δάσος του Αίνου κατά τους προηγούμενους αιώνες, κυρίως μετά τον 14ο αιώνα και η απουσία μέσων κατάσβεσης των πυρκαγιών που ξεσπούσαν στην περιοχή, έθεσαν πολλές φορές σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του δάσους της Ελάτης. Οι καταστρεπτικές πυρκαγιές καθ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα στην Κεφαλονιά επέφεραν μεγάλο πλήγμα στην υπάρχουσα βλάστηση. Αποτεφρώθηκαν χιλιάδες στρέμματα δασικής και γεωργικής έκτασης και κινδύνευσε ο Αίνος, καθώς από τις αλλεπάλληλες πυρκαγιές δημιουργήθηκαν διάκενα διαφόρου μεγέθους στις Ν-ΝΔ πλαγιές. Η ύπαρξη μεγάλων κλίσεων και η επακόλουθη διάβρωση του εδάφους δεν καθιστά δυνατή την εκ νέου εγκατάσταση της Ελάτης στα σημεία αυτά για τη φυσική αναγέννηση του δάσους με αποτέλεσμα η Ελάτη να περιορίζεται σταδιακά ολοένα και σε πιο υψηλά σημεία. Τα βουνά της Κεφαλονιάς στις κτηνοτροφικές περιοχές παρατηρείται ότι έχουνε καταστραφεί από τη διάβρωση λόγω πυρκαγιών. Οι περισσότερες πυρκαγιές έχουν παρατηρηθεί σε υψόμετρο μ. Η προστασία του Εθνικού Δρυμού αποτελεί κύριο μέλημα του Φορέα Διαχείρισης, ο οποίος με το προσωπικό και τα μέσα που διαθέτει συμβάλλει στην προσπάθεια προστασίας σε συνεργασία με άλλους φορείς (Πυροσβεστική Υπηρεσία, Πολιτική προστασία, Εθελοντικές ομάδες δασοπυρόσβεσης, Δασική υπηρεσία). Οι πυρκαγιές και κυρίως η επόπτευση και πρόληψή τους είναι ένα σημαντικό κομμάτι με το οποίο ασχολείται το προσωπικό φύλαξης του ΦΔ τόσο εντός του Εθνικού Δρυμού όσο και στις ημιορεινές και πεδινές γύρω από τον Δρυμό με συνεχείς ελέγχους και περιπολίες. Παρακάτω αναφέρονται δράσεις και μέτρα αντιπυρικής προστασίας στα οποία περιλαμβάνονται και συγκεκριμένες ανάγκες της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, η οποία έχει σήμερα την ευθύνη του έργου κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 173

174 Κεφ. 5 ο Σχέδιο αντιπυρικής προστασίας: προτείνεται η εκπόνηση σχεδίου με στόχο τον περιορισμό του κινδύνου δασικών πυρκαγιών και παράλληλη ενίσχυση της αντιπυρικής προστασίας (πρόληψη και εποπτεία). Βάση της εκπόνησης θα αποτελεί η εμπεριστατωμένη "ανάλυση απειλής", σύμφωνα με την οποία προκύπτουν η κατανομή και το μέγεθος του κινδύνου από πυρκαγιά χωρο-χρονικά, αλλά και το εκτιμώμενο μέγεθος ενδεχόμενης καταστροφής. Μελέτη και διάνοιξη δασικών δρόμων αντιπυρικής προστασίας: προτείνεται κυρίως η σύνδεση τυφλών (αδιεξόδων) υφιστάμενων δρόμων, με σκοπό την αποτροπή του εγκλωβισμού των πυροσβεστικών οχημάτων και του προσωπικού, σε περίπτωση πυρκαγιάς. Ειδικότερα προτείνονται οι παρακάτω δρόμοι: (α) από τη θέση Αριά (αδιέξοδο) προς τη θέση Έζα (κεντρική είσοδος Εθνικού Δρυμού), εκτιμώμενου μήκους 1,93 km, (β) από τη θέση "Τσάκου Στέρνα" - "Γρούσπα"- "Κακό Λαγκάδι" ο οποίος καταλήγει σε αδιέξοδο και χρήζει δημιουργίας εξόδου προς άλλο οδικό δίκτυο. Επίσης, απαιτούνται διαπλατύνσεις καθώς και πύκνωση σημείων διαπλατύνσεων, έτσι ώστε να μπορούν να επεμβαίνουν και να κάνουν ελιγμούς πυροσβεστικά οχήματα με μεγαλύτερη χωρητικότητα νερού (εκτιμώμενα σημεία διαπλατύνσεων: 10). Μελέτη και κατασκευή υδατοδεξαμενών πυροπροστασίας στις θέσεις: (α) Περιοχές Σιμωτάτα έως Αργίνια, επί του δασικού δρόμου, νότια (Ν) και νοτιοανατολικά (ΝΑ) του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού, (β) Περιοχές από θέση "Έζα" προς θέση "Μελανίτσα" βόρεια (Β) και βορειοδυτικά (ΒΔ) του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού, και (γ) επί του δασικού δρόμου, στις περιοχές από θέση "Τσάκου Στέρνα" προς θέση "Κακό Λαγκάδι", όρους Ρουδίου. Η πλήρωση των δεξαμενών θα γίνεται πριν την έναρξη της αντιπυρικής προστασίας είτε με βυτίο ή μεγάλο πυροσβεστικό όχημα, είτε μέσω πηγών ή ακόμα και του δικτύου ύδρευσης, σύμφωνα με όσα θα προβλεφθούν από την οικεία τεχνική μελέτη Επισκευή - συντήρηση και εξασφάλιση λειτουργίας των πυροφυλακίων: για την εξασφάλιση της λειτουργίας των πυροφυλακίων κατά την αντιπυρική περίοδο προτείνεται η επάνδρωση αυτών με εθελοντές Ανάπτυξη ολοκληρωμένου συστήματος αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών, το οποίο θα περιλαμβάνει τη δημιουργία και ετήσια επικαιροποίηση Γεωγραφικής Βάσης Δεδομένων, την ετήσια παραγωγή επικαιροποιημένων αντιπυρικών χαρτών για τα πυροσβεστικά οχήματα, την κατάρτιση λεπτομερούς σχεδίου δράσης και συντονισμού των εμπλεκόμενων φορέων, την κατάρτιση σχεδίου εκκένωσης επισκεπτών και προσωπικού, την εκπαίδευση κατοίκων και εθελοντών, την εκπόνηση μοντέλων καύσιμης ύλης και διάδοσης πυρκαγιάς, την τοποθέτηση αυτόματων θερμικών καμερών για τον έγκαιρο εντοπισμό πυρκαγιών κ.λπ. Τα προαναφερθέντα επιμέρους παραδοτέα του μέτρου αυτού μπορούν να αποτελέσουν και αυτοτελή διαχειριστικά μέτρα, ανάλογα με τις ανάγκες και τις προτεραιότητες του ΦΔ και των εμπλεκόμενων φορέων Έλεγχος επιπτώσεων κλιματικής αλλαγής Τα φυσικά οικοσυστήματα (χερσαία και θαλάσσια) ρυθμίζουν καθοριστικά το κλίμα, απορροφώντας τις μισές περίπου ανθρωπογενείς εκπομπές CO 2. Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τα φυσικά οικοσυστήματα κατά τρόπο δραστικό, αποτελώντας μία από τις αιτίες απώλειας της βιοποικιλότητας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή / Περιβάλλον 2009). Πολύ υψηλές θερμοκρασίες (καύσωνες), αυξημένες περίοδοι ξηρασίας, παγετοί, πυρκαγιές Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 174

175 Κεφ. 5 ο (ανάφλεξη), πλημμύρες αποτελούν ακραία φαινόμενα, τα οποία θεωρούνται ως επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες ταυτόχρονα με το φυσικό περιβάλλον απειλούν και όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής. Σύμφωνα με μελέτη του WWF Ελλάς (2009) μεταξύ των 10 Εθνικών Δρυμών από πλευράς κλιματικής αλλαγής, ο ΕΔ Αίνου προβλέπεται να παρουσιάσει τις μικρότερες σχετικά επιπτώσεις. Βάσει των στοιχείων του παρόντος Σχεδίου Διαχείρισης, αλλά και σε συνδυασμό με την παραπάνω μελέτη, δεν διαφαίνεται -προς το παρόν- κίνδυνος σοβαρών επιπτώσεων εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια ισχύος του παρόντος Σχεδίου Διαχείρισης. Εξάλλου, τα μέτρα ενίσχυσης της αντιπυρικής θωράκισης του δάσους, σε συνδυασμό με την ίδρυση δασικού φυτωρίου, που θα εξασφαλίζει τη συνεχή διαθεσιμότητα ικανοποιητικού αριθμού φυταρίων, αποτελούν και προληπτικά μέτρα αντιμετώπισης των επιπτώσεων κλιματικής αλλαγής, δεδομένου ότι στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού, τουλάχιστον, δεν επιτρέπονται, προς το παρόν, μέτρα ενεργούς διαχείρισης του δάσους, τα οποία θα μπορούσαν να σχετίζονται στην προσαρμογή της δασικής διαχείρισης στην κλιματική αλλαγή, λαμβάνοντας υπ όψιν τα συμπεράσματα σχετικού ερευνητικού προγράμματος που υλοποιήθηκε πρόσφατα σε 4 περιοχές της Ελλάδας. Για τον λόγο αυτό προτείνεται: Η εγκατάσταση και ετήσια παρακολούθηση Μόνιμων Δειγματοληπτικών Επιφανειών (ΜΔΕ) σε συστάδες ελάτης στα χαμηλότερα δασοόρια του ΕΔ, σε Ν-ΝΔ εκθέσεις, όπου εκτιμάται ότι θα γίνουν έγκαιρα αντιληπτές τυχόν επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής στη δασική βλάστηση. Για την υλοποίηση του μέτρου αυτού προϋποτίθεται η δημιουργία κατάλληλου πρωτοκόλλου (εντύπου). Η παρακολούθηση της υγείας του δάσους ελάτης με την εκπόνηση μελέτης που θα αφορά στη διερεύνηση του φαινομένου ξήρανσης ατόμων της κεφαλληνιακής Ελάτης, τους παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση και ένταση του φαινομένου, την ενδεχόμενη προσβολή είτε πρωτογενώς είτε δευτερογενώς από έντομα και μύκητες. 5.4 Διερεύνηση καθορισμού μονάδων διαχείρισης Ως μονάδα διαχείρισης ορίζεται μια έκταση στην οποία έχει τεθεί ο ίδιος ή συναφείς ειδικοί σκοποί, προτείνονται τα ίδια ή συναφή διαχειριστικά μέτρα και επιτρέπονται ή απαγορεύονται οι ίδιες συναφείς χρήσεις. Η διάκριση μονάδων διαχείρισης είναι μια ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδος στη διαχείριση προστατευόμενων περιοχών, που συμβάλει στη δομημένη άσκηση της διαχείρισης και οργάνωση των πληροφοριών, με απώτερο σκοπό της επίτευξη των τεθέντων ειδικών σκοπών και στόχων. Τα κριτήρια καθορισμού των μονάδων διαχείρισης, που θα πρέπει να έχουν κατά το δυνατόν μόνιμα χαρακτηριστικά, είναι: οικολογικά κριτήρια (ομοειδής τύποι οικοτόπων, λειτουργικά κριτήρια (κυριαρχία χρήσεων γης ή εφαρμογή ομάδας μέτρων), διοικητικά κριτήρια (υπαγωγή σε διαφορετικές διοικητικές μονάδες). Στον Εθνικό Δρυμό Αίνου υφίστανται, σήμερα, τρεις (3) βασικές μονάδες διαχείρισης, όπως προκύπτουν από το υφιστάμενο καθεστώς προστασίας, ήτοι των δύο διακριτών πυρήνων του Εθνικού Δρυμού, και της προτεινόμενης Περιφερειακής Ζώνης, όπως αυτή έχει προταθεί στην ΕΠΜ (2002). Ξεκινώντας από τον μικρότερο σε έκταση πυρήνα του Ρουδίου, παρατηρούμε ότι αυτός εν μέρει μόνο καλύπτεται από δάσος ελάτης (τ.ο. Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 175

176 Κεφ. 5 ο 951Β), που αποτελεί το κυρίαρχο δασικό οικοσύστημα της περιοχής μελέτης, ενώ κατά το υπόλοιπο μέρος καλύπτεται από πυκνό δάσος αειφύλλων πλατυφύλλων / αριάς (τ.ο. 9340). Στη διαχειριστική μελέτη του 1964 είχε γίνει ανάλογη διάκριση, όπου μάλιστα η διαχειριστική κλάση των αειφύλλων πλατυφύλλων είχε τεθεί και εκτός διαχείρισης. Επιπλέον, η υφιστάμενη περίφραξη στο Ρούδι έχει αφήσει μέρος της δασοσκεπούς έκτασης των αειφύλλων πλατυφύλλων εκτός αυτής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται αναφορικά με την επίδραση της βόσκησης. Με τα δεδομένα αυτά, προτείνεται η διαίρεση του πυρήνα του Ρουδίου στις παρακάτω διαχειριστικές μονάδες, ως εξής: Τμήμα 1: Ρούδι - ελάτη. Έχει έκταση 244,8 ha το οποίο βρίσκεται εντός της περίφραξης, καταλαμβάνεται κυρίως από δάσος ελάτης (τ.ο. 951Β) και διαχωρίζεται από το Τμήμα 2 από το δασικό δρόμο Ε.Ο. Αργοστολίου - Σάμης - Άγ. Ελευθέριος. Για την καλύτερη περιγραφή της κατακόρυφης και οριζόντιας διάρθρωσης του εν λόγω Τμήματος, προτείνεται η διαίρεσή του σε 3 υποτμήματα (1α, 1β και 1γ). Σημειώνεται ότι το υποτμήμα 1γ έκτασης 40 ha περιλαμβάνει διάσπαρτες συστάδες ελάτης, και πυκνές ή μερικώς δασοσκεπείς συστάδες αειφύλλων πλατυφύλλων, και θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο έρευνας σχετικά με τη σταδιακή ανόρθωση της κατάστασης διατήρησης του τ.ο. 951Β στις πιο υποβαθμισμένες θέσεις. Τμήμα 2: Ρούδι - αριά. Έχει έκταση 330,4 ha και περιλαμβάνει την υπόλοιπη περιφραγμένη έκταση και την έκταση του πυρήνα εκτός περίφραξης, όπως αυτός απεικονίζεται στο τοπογραφικό διάγραμμα του 1968 και τους χάρτες του προηγούμενου Σχεδίου Διαχείρισης και της ΕΠΜ (2002) (βλ. και Παράρτημα και γεωβάση παρόντος ΔΣΧ). Λόγω της περίφραξης, το εν λόγω Τμήμα διαιρείται σε δύο (2) υποτμήματα 2α και 2β έκτασης 159,7 και 170,7 ha αντίστοιχα. Ο πυρήνας του Αίνου καταλαμβάνει έκταση ha (εντός της υφιστάμενης περίφραξης), η οποία θεωρείται αρκετά μεγάλη για να αποτελέσει ενιαία διαχειριστική μονάδα, από άποψη περιγραφής τουλάχιστον. Η ανάγκη διάκρισης σε αυτόν επιμέρους διαχειριστικών μονάδων προκύπτει επίσης από το γεγονός ότι: Στη διαχειριστική μελέτη του 1964 είχαν διακριθεί 12 επιμέρους συστάδες Ο πυρήνας Αίνου διατρέχεται από την κορυφογραμμή του όρους Αίνος με γενική κατεύθυνση ΒΔ-ΝΑ, δημιουργώντας λόγω του προσανατολισμού των πλαγιών (προσβόρειες και προσνότιες) διαφορετικό οικολογικό περιβάλλον. Οι προσνότιες πλαγιές έχουν ισχυρότερες κλίσεις και εμφανίζουν εντονότερα προβλήματα διάβρωσης και αποσάθρωσης, ενώ επιπλέον βρίσκονται σε άμεση οπτική επαφή με το Αργοστόλι Οι δύο πλευρές ανήκουν σε διαφορετικές υδρολογικές λεκάνες. Από υδρολογικής άποψης, οι ΒΑ πλαγιές υπάγοντες επίσης σε δύο διαφορετικές λεκάνες απορροής (Σάμης και Πόρου) Κάτω από την κορυφή Μέγ. Σωρός υπάρχουν εκτεταμένη βραχώδη έκταση (τ.ο. 8210) Με βάση τα παραπάνω, προτείνεται η διαίρεση του πυρήνα του Αίνου σε πέντε (5) Τμήματα και συνολικά 21 υποτμήματα, ως εξής: Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 176

177 Κεφ. 5 ο Τμήμα 3 Βούνος - Ομπρέλα - Χαλίκι : έχει έκταση 486,4 ha και καταλαμβάνει τις Β-ΒΑ πλαγιές του Αίνου, που ανήκουν στην υδρολογική λεκάνη της Σάμης. Το Τμήμα 3 χωρίζεται σε τρία υποτμήματα (3α, 3β, 3γ), εκ των οποίων στο 3α βρίσκονται αυτοφυή άτομα μαύρης πεύκης, μοναδικά για ολόκληρο το νησί. Τμήμα 4 Μέγας Σωρός - Πλατειά Ράχη - Κόντρο Χόσο : έχει έκταση 547,7 ha και καταλαμβάνει τις ΒΑ-Α πλαγιές του Αίνου, που βρίσκονται στο βορεινότερο μέρος της υδρολογικής λεκάνης Πόρου. Και αυτό το Τμήμα διαιρείται σε 3 υποτμήματα (4α, 4β, 4γ). Τμήμα 5 Κροκουμπιά - Κουρκουλάκι - Καμπουλιέρη : έχει έκταση 566,7 ha και καταλαμβάνει τις Α-ΝΑ πλαγιές του Αίνου, που βρίσκονται στο νοτιότερο μέρος της λεκάνης του Πόρου. Διαιρείται σε 4 υποτμήματα (5α, 5β, 5γ, 5δ), εκ των οποίων στα 5β και 5γ εμφανίζονται μικτές συστάδες ελάτης με κράταιγο και πουρνάρι, στον υπόροφο Τμήμα 6 Κορυφή Αίνου - Χαλεπίδι - Στέρνα Τσιδιό : έχει έκταση 494,4 ha και καταλαμβάνει τις ΝΔ πλαγιές του Αίνου, συμπεριλαμβανομένης της βραχώδους περιοχής κάτω από το Μέγα Σωρό. Το Τμήμα αυτό διαιρέθηκε σε 4 υποτμήματα (6α-6δ), εκ των οποίων το 6δ καταλαμβάνεται κυρίως από τον τ.ο Τμήμα 7 Σταυρός - Βούνος - Παπά Ρόγκιο : έχει έκταση 414,5 ha και καταλαμβάνει τις δυτικές πλαγιές του Αίνου. Και το Τμήμα αυτό διαιρέθηκε σε 4 επιμέρους υποτμήματα. Όσον αφορά στην Περιφερειακή Ζώνη, αυτή αποτελείται από συμπαγείς ή διασπασμένες θαμνώδεις εκτάσεις, καθώς επίσης και από μεμονωμένες συστάδες ελάτης, κυρίως σε επαφή και εξωτερικά με την περίφραξη, οι οποίες προτείνεται να αποτελέσουν αντικείμενο επιμέρους μονάδων διαχείρισης. Σημειώνεται ότι στην παρακάτω πρόταση διαίρεσης της Περιφερειακής Ζώνης σε επιμέρους Μονάδες Διαχείρισης δεν έχουν ληφθεί υπ όψιν οι προτεινόμενες Λιβαδικές Μονάδες της Ειδικής Λιβαδοπονικής Μελέτης. Προτείνεται η διαίρεση της Περιφερειακής Ζώνης σε τέσσερα (4) Τμήματα και συνολικά 10 Υποτμήματα ως εξής: Τμήμα 8 Κόρινθος - Κούτουπα - Λιμπίδι : Έχει έκταση 1.103,6 ha και καταλαμβάνει το βορειότερο μέρος της Περιφερειακής Ζώνης, καλύπτεται δε από δάσος αειφύλλων πλατυφύλλων. Δεν διαιρείται σε επιμέρους υποτμήματα. Η εξωτερική οριοθέτηση του συγκεκριμένου Τμήματος απαιτεί επαναπροσδιορισμό, αφού δεν ακολουθεί φυσικές γραμμές (ράχες, ρέματα). Η διάκριση του από το Τμήμα 9 στη ΝΑ πλευρά του γίνεται κατά μήκος της ΕΟ Σάμης - Αργοστολίου. Τμήμα 9 Γιούπαρη - Άγ. Ελευθέριος : έχει έκταση 1.282,6 ha και καταλαμβάνει την πέριξ του Ρουδίου Περιφερειακή Ζώνη μέχρι το ύψος του Αγ. Ελευθερίου, στο ήμισυ περίπου του αυχένα που συνδέει το Ρούδι με τον Αίνο. Η εξωτερική οριοθέτηση του εν λόγω Τμήματος είναι κατά θέσεις καλά εξασφαλισμένη (π.χ. Στο ανατολικότερο όριο που εφάπτεται στο ρ. Κακό Λαγκάδι), ενώ με το Τμήμα 10 διαχωρίζεται εν μέρει από το δρόμο Διγαλέτο - Άγ.Ελευθέριος. Το Τμήμα 9 διαιρείται σε 4 υποτμήματα (9α-9δ), εκ των οποίων το 9α περιλαμβάνει συστάδες ελάτης μεταξύ του πάρκου Κεραιών στο Ρούδι και της περίφραξης, το 9β μέρος της Περιφερειακής Ζώνης στην υδρολογική λεκάνη Αργοστολίου, ενώ το 9γ πυκνό δάσος αειφύλλων πλατυφύλλων (αριάς), διακρινόμενο από το 9δ που περιλαμβάνει πιο υποβαθμισμένες εκτάσεις. Τμήμα 10 Περιφερειακή Ζώνη πυρήνα Αίνου : έχει έκταση ha και καταλαμβάνει την πέριξ του πυρήνα του Αίνου Περιφερειακή Ζώνη και διακρίνεται σε 9 Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 177

178 Κεφ. 5 ο επιμέρους υποτμήματα (10α-10θ), εκ των οποίων το 10β καταλαμβάνει μεμονωμένη συστάδα ελάτης στα ανάντη του Επανοχωρίου, το 10γ συστάδες ελάτης κατά μήκος και εξωτερικά της περίφραξης στις θέσεις Κεφάλι-Πετρή και Άγ.Ελευθέριος (πέριξ της κεντρικής εισόδου στον πυρήνα Α), το 10ε τις ΝΔ πλαγιές μέχρι το ρ. Ατσουπάδων, όπου εμφανίζονται έντονα φαινόμενα διάβρωσης, το 10στ την περιοχή των ημιάγριων αλόγων από το ρέμα Ατσουπάδων μέχρι το ρέμα μετά το δρόμο Μουρτζιές-Αργίνια, ενώ τα 10ζ- 10θ συστάδες ελάτης κατά μήκος και εξωτερικά της ανατολικής περίφραξης, εκ των οποίων το 10θ πυκνό πρινώνα στο μεγαλύτερο μέρος του (τ.ο. 934Α). Εικόνα 5-1: Χάρτης προτεινόμενων μονάδων διαχείρισης ΕΔ Αίνου Στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 5-3) φαίνεται το σύνολο των προτεινόμενων μονάδων διαχείρισης του ΕΔ Αίνου (10 Τμήματα και 28 υποτμήματα), ενώ στο Παράρτημα παρατίθεται λεπτομερής Χάρτης προτεινόμενων Μονάδων Διαχείρισης σε κλίμακα 1: (βλ. και Εικόνα 5-1). Πίνακας 5-3: Προτεινόμενη διαίρεση του Εθνικού Δρυμού Αίνου σε Μονάδες Διαχείρισης (Τμήματα και υποτμήματα) Τμήμα Ονομασία Υποτμήμα 1 Ρούδι - ελάτη (πυρήνας) 2 Ρούδι - αριά (πυρήνας) Έκταση (ha) 1α 88,9 1β 104,4 1γ 2α 159,7 2β Παρατηρήσεις 51,5 Διάσπαρτες συστάδες ελάτης 170,7 Εκτός της περίφραξης Σύμπραξη Δασολόγων Μελετητών «Δ. Τσιάρας Δ. Παλάσκας» Σελίδα 178