ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Αναστασία Στρατηγέα. Ακριβή Λέκα Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός, Δρ. Ε.Μ.Π., Μέλος Ε.Δ.Ι.Π. Ε.Μ.Π.

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ακριβή Λέκα Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός, Δρ. Ε.Μ.Π., Μέλος Ε.Δ.Ι.Π. Ε.Μ.Π. Πηγή: Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, 2008 Υπεύθυνη Μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα 1

2 ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδεια χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς στο τέλος του εγγράφου 2

3 ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ & ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΒΑΣΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ 2742/1999 ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Περιβαλλοντικά προβλήματα καύσωνες, πυρκαγιές, πλημμύρες, ξηρασίες, ανεπάρκεια νερού ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η Χωροταξία αποτυπώνει τη χωρική διάσταση των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και οικολογικών πολιτικών της κοινωνίας Χάρτα Ευρωπαϊκής Χωροταξίας -Torremolinos Charter,

4 ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ & ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Ν. 2742/99 Ανάδειξη ποικιλότητας και πολυμορφίας εθνικού χώρου Συλλογική δράση και κοινωνική ευθύνη για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή του Χωροταξικού Σχεδιασμού Ανανέωση εργαλείων και μηχανισμών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και σε κρίσιμες γεωγραφικές ενότητες π.χ. παράκτιες, ορεινές, δυσπρόσιτες περιοχές Παρακολούθηση, αξιολόγηση και αναθεώρηση των εγκεκριμένων Στρατηγικών Χωροταξικών Πλαισίων Κατοχύρωση αίσθησης δικαίου και αρχής εμπιστοσύνης Υποστήριξη Διοικητικής & Οικονομικής Ανασυγκρότησης 4

5 ΧΩΡΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ν.1650/1986: «Προστασία του Περιβάλλοντος» (ΦΕΚ 160 Α/ ) Ν. 2742/1999 Υ.Α : «Παρακολούθηση και Αξιολόγηση της Εφαρμογής του Γενικού των Ειδικών και των Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης» Ν.2508/1997: «Βιώσιμη Οικιστική Ανάπτυξη των Πόλεων και Οικισμών της Χώρας» (ΦΕΚ Α 124/ ) 5

6 ΧΩΡΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Σχεδιασμός Προστασίας της Φύσης Ειδική μορφή Χωροταξικού Σχεδιασμού Ν. 1650/86 Χωρικά σύνολα της φύσης και του τοπίου Αντικείμενα προστασίας ή διατήρησης λόγω οικολογικής ή αισθητικής αξίας π.χ. περιοχές απολύτου προστασίας, εθνικά πάρκα Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη για τον καθορισμό Χρήσεων Γης, Όρων Δόμησης και Περιορισμών και Ειδικών Φορέων Εφαρμογής 6

7 ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ & ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ Σύνολο Φυσικών Αντικειμένων και Άυλων Χαρακτηριστικών Τοπίο, φυσικό περιβάλλον, χλωρίδα και πανίδα (Philips, 1996) Διεθνείς Συνθήκες & Συμβάσεις Συνθήκη RAMSAR για την προστασία των υγροτόπων Σύμβαση για τα μνημεία παγκόσμιας φυσικής κληρονομιάς της UNESCO κ.ά. Κανονισμοί και Οδηγίες της Ε.Ε. - Δίκτυο NATURA 2000 «Ζώνες Ειδικής Προστασίας ΖΕΠ» - Οδηγία 79/409/ΕΟΚ για την ορνιθοπανίδα «Τόποι Κοινοτικής Σημασίας ΤΚΣ» - Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (Ίδρυση Δικτύου NATURA 2000) 7

8 ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ & ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ Θεσμικό Πλαίσιο στην Ελλάδα Ν. 3044/03 & Ν. 2742/99 - Σύσταση 25 Φορέων Διαχείρισης & Αρμοδιότητες Φορέων Διαχείρισης ΣΤΟΧΟΣ: διατήρηση βιοποικιλότητας, προστασία και βελτίωση παραγωγικότητας εδάφους και υδάτινων πόρων, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση κοινού, σχεδιασμός επιχειρησιακών πολιτικών περιβάλλοντος Ν.1650/86: 5 κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών π.χ. Περιοχές Απολύτου Προστασίας, Εθνικά Πάρκα Ν.998/79 & 996/71: Δασικός Νόμος Ν.1468/50: Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους - ΤΙΦΚ Ν.856/1937: Περί Εθνικών Δρυμών 8

9 ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΔΙΚΤΥΟΥ NATURA 2000 ΠΛΗΣΙΟΝ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ 9

10 ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ & ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ε.Π. Περιβάλλον ΕΠΠΕΡ ( ) Ε.Π. Αγροτική Ανάπτυξη Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου ( ) Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα ( ) Ε.Π. Περιβάλλον- Αειφόρος Ανάπτυξη ( ) Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα ( ) Ε.Π. Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη ( ) Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα ( ) 10

11 ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ή ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ π.χ. ειδικά χωροταξικά, διασυνοριακός αγωγός φυσικού αερίου ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΕΡΓΩΝ π.χ. Οδικό τμήμα Π.Α.Θ.Ε., οικιστική ανάπτυξη περιοχής 11

12 ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΝΩΤΕΡΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΙΔΙΚΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΑ ΠΕΡΙΦΕ- ΡΕΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ π.χ. ΡΣΑ,ΡΣΘ 12

13 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΠΕ Ονομασία και είδος έργου Περίληψη ΜΠΕ (..., ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ) Γεωγραφική θέση προτεινόμενου έργου Υφιστάμενη κατάσταση φυσικού περιβάλλοντος Υφιστάμενη κατάσταση ανθρωπογενούς περιβάλλοντος Περιγραφή έργου (..., Εναλλακτικές Θέσεις Χωροθέτησης - Συγκριτική αξιολόγηση) Εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων Μέτρα αντιμετώπισης περιβαλλοντικών επιπτώσεων Κοινωνικές επιπτώσεις - Συνολικές ωφέλειες έργου 13

14 ΣΧΕΣΗ ΜΠΕ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων (σημειακή διαδικασία) Αθροιστικά αποτελέσματα των επί μέρους σημειακών χωροθετήσεων διαμορφώνουν τη ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Επιτρέπει τον κατακερματισμό σύνθετων έργων μεγάλης κλίμακας σε επιμέρους τμήματα και την αξιολόγηση των επιπτώσεων μόνο για κάθε τμήμα π.χ. εκτροπή Αχελώου Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ): καλύπτει αυτό το κενό της ΜΠΕ - συμβάλλει στην ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ των σημειακών χωροθετήσεων έργων μεγάλης κλίμακας ή προγραμμάτων με το ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ 14

15 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Βασική Αρχή Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Πρόληψη, Αντιμετώπιση, Παρακολούθηση Επιπτώσεων (εμπειρία από ΜΠΕ) Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων - ΣΜΠΕ Κοινοτική Οδηγία 2001/42/ΕΚ, ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΠΕ/οικ , Άρθρο 6, Παράρτημα ΙΙΙ Άρθρου 11 15

16 ΣΤΟΧΟΣ ΣΜΠΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διερεύνηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων των προτάσεων Ανάδειξη βέλτιστης εναλλακτικής Βελτίωση Σχεδίων ή Προγραμμάτων ενσωματώνοντας την περιβαλλοντική διάσταση Ελαχιστοποίηση περιβαλλοντικών κινδύνων Διαδικασία παράλληλη και συμπληρωματική της εκπόνησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος 16

17 ΣΤΑΔΙΑ ΣΜΠΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Πρώτο Στάδιο: Ανάθεση & Εκπόνηση της ΣΜΠΕ Δεύτερο Στάδιο: Διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης (ΣΠΕ) Διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς Εισήγηση στο αρμόδιο όργανο για την αποδοχή και έγκριση των συμπερασμάτων 17

18 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΜΠΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Α. Γενικά στοιχεία της αρχής σχεδιασμού ή του φορέα εκπόνησης του σχεδίου ή του προγράμματος Β. Περιγραφή Σχεδίου ή Προγράμματος Γ. Περιγραφή Υφιστάμενης Κατάστασης του Περιβάλλοντος Δ. Εκτίμηση της σημαντικότητας των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον του Σχεδίου ή του Προγράμματος Ε. Παράρτημα 18

19 ΤΟΜΕΑΚΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ π.χ. Αγροτικός Τομέας Κατανομή, οριοθέτηση και χαρτογράφηση των ανανεώσιμων και μη πόρων του γεωργικού χώρου και των έργων υποδομής του Χωροθέτηση δραστηριοτήτων Αγροτικού Τομέα Η Γεωργική Γη και κυρίως η Γεωργική Γη Υψηλής Παραγωγικότητας (Γ.Γ.Υ.Π., βλ. Χάρτη 1), αποτελεί έναν εν ανεπαρκεία και αναντικατάστατο φυσικό πόρο 19

20 ΤΟΜΕΑΚΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ π.χ. Αγροτικός Τομέας Πηγή: 20

21 ΤΟΜΕΑΚΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ π.χ. Αγροτικός Τομέας «Μελέτη Αποκατάστασης και Ανάπτυξης του Αγροτικού Τομέα, των Δασών και της Προστασίας του Περιβάλλοντος στις Πυρόπληκτες Περιοχές» Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης, Νοέμβριος 2007 ΣΤΟΧΟΣ Εκπόνηση Ολοκληρωμένου Σχεδίου Αποκατάστασης και Διαχείρισης των δέκα εξεταζόμενων νομών και των πυρόπληκτων περιοχών τους 21

22 ΤΟΜΕΑΚΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ π.χ. Αγροτικός Τομέας Κάηκαν περίπου 2700 τ.μ. στους νομούς Μεσσηνίας Αρκαδίας Ηλείας Αχαΐας Λακωνίας Αργολίδας Κορινθίας Αττικής Εύβοιας Φθιώτιδας Περιοχές που πλήγησαν περισσότερο από τις πυρκαγιές του

23 ΤΟΜΕΑΚΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ π.χ. Αγροτικός Τομέας ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΛΕΤΗΣ Α. Αναλυτική αποτύπωση προϋπάρχουσας και υφιστάμενης κατάστασης Β. Διατύπωση κοστολογημένων προτάσεων ανασυγκρότησης σε επιμέρους τομείς Περιβάλλον: προστασία εδαφών, προστασία υδατικών πόρων, αποκατάσταση και προστασία δασών Παραγωγικό σύστημα πρωτογενούς παραγωγής: αποκατάσταση ζημιών ελαιοκαλλιέργειας, αμπελουργίας, λοιπών δενδρωδών καλλιεργειών, μελισσοκομίας και κτηνοτροφίας, κ.λπ. Γ. Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη κάθε νομού, με βάση τα αποτελέσματα των δύο προηγούμενων φάσεων 23

24 ΤΟΜΕΑΚΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ π.χ. Αγροτικός Τομέας - Προτεραιότητες Α. Περιβάλλον και Φυσικοί Πόροι Αντιδιαβρωτικά Έργα Προστασία Υδατικών πόρων Αποκατάσταση και Προστασία Δασών Β. Παραγωγικό Σύστημα Αποκατάσταση ζημιών ελαιοκαλλιέργειας, αμπελουργίας, δενδρωδών καλλιεργειών, μελισσοκομίας, κτηνοτροφίας Βελτίωση γεωργικών διαρθρώσεων - Σχέδια Βελτίωσης Νέοι γεωργοί 24

25 ΤΟΜΕΑΚΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ π.χ. Αγροτικός Τομέας Προτεραιότητες - Δράσεις Γ. Μεταποίηση και Υπηρεσίες Αποκατάσταση ζημιών στη μεταποίηση, τον αγροτουρισμό Προστασία υδατικών πόρων Αποκατάσταση και προστασία δασών Δ. Απασχόληση Πρόγραμμα απασχόλησης προσωπικού στην αντιπυρική προστασία Προσέλκυση νέων επενδύσεων και επιδότηση θέσεων εργασίας 25

26 ΤΟΜΕΑΚΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ π.χ. Αγροτικός Τομέας - Προτεραιότητες Ε. Υποδομές Αποκατάσταση ζημιών στις υποδομές παρακολούθησης / διαχείρισης ακραίων υδρολογικών φαινομένων λόγω πυρκαγιάς Υποδομές προβλέψεων εκδήλωσης πυρκαγιών και πλημμυρικών φαινομένων Μετεωρολογικοί Σταθμοί ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΔΡΑΣΗ 1: «Περιβάλλον Προστατευόμενες Περιοχές» ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΔΡΑΣΗ 2: «Γεωργική Εκπαίδευση Κατάρτιση στις πυρόπληκτες περιοχές» 26

27 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους 27