ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΤΟΥΣ:

Transcript

1 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΤΟΥΣ: ü ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ü ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ ü ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΕΣ ü ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ü ΤΟΠΟΣ ü ΧΡΟΝΟΣ ü ΣΚΟΠΟΣ ü ΕΚΦΡΑΣΗ ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΑΣ ü ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ ü ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΣΕ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ü ΕΥΘΥΣ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ü ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗ ΕΛΞΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΛΞΗΣ 1

2 ΚΕΙΜΕΝΟ 3 ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ Iratus: αιτιολογική µετοχή (ή τροπική), Παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος (urget) Neptunus που δηλώνει το προτερόχρονο. Ø Quod iratus est (quod+ οριστική παρακειµένου :αντικειµενική αιτιολογία) Ø Quod iratus esset (quod + υποτακτική υπερσυντελίκου :υποκειµενική αιτιολογία) Ø Cum iratus esset (cum + υποτακτική υπερσυντελίκου :αποτέλεσµα εσωτερικής λογικής διεργασίας) ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ v Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae incolis nocet. Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση και το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο ενεστώτα (nocet), οπότε θα τραπεί σε επιθετική µετοχή ενεστώτα. Η µετοχή µας είναι θα είναι συνηµµένη στο αντικείµενο της κύριας πρότασης µε ρήµα το (urget) οπότε θα τραπεί σε αιτιατική πτώση. Ø Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam incolis nascentem. ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΕΣ v Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. (Scriptor dicit) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (habent), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Τα υποκείµενα του ρήµατος Cepheus et Cassiope γίνονται υποκείµενα του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική. Ø Scriptor dicit Cepheum et Cassiopem Andromedam filiam habere. v Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam. (Scriptor dicit, Neptunus dicitur) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (habent), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Neptunus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1ή παραµένει σε πτώση ονοµαστική µε εξάρτηση από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur)2.σε αιτιατική1 και ονοµαστική2 αντίστοιχα τρέπεται και η συνηµµένη στο υποκείµενο µετοχή iratus. Ø Scriptor dicit Neptunum iratum ad oram Aethiopiae urgere beluam marinam. Ø Neptunus dicitur iratus ad oram Aethiopiae urgere beluam marinam. 2

3 v regia hostia deo placet! (Oraculum incolis respondet) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (placet), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος hostia γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική ενώ σε αιτιατική τρέπεται και ο επιθετικός προσδιορισµός του υποκειµένου regia. Ø Oraculum incolis respondet regiam hostiam deo placere. v Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat; (Scriptor dicit, Cepheus narrrat, Cepheus dicitur) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (adligat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Cepheus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1. Στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se2, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα(dicitur) σε πτώση ονοµαστική3. Ø Scriptor dicit Cepheum Andromedam ad scopulum adligare.1 Ø Cepheus narrrat se Andromedam ad scopulum adligare.2 Ø Cepheus dicitur Andromedam ad scopulum adligare.3 v belua ad Andromedam se movet. (Scriptor dicit, belua dicitur) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (movet), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος belua γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1 ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα(dicitur) σε πτώση ονοµαστική2. Ø Scriptor dicit beluam ad Andromedam se movere. Ø Belua dicitur ad Andromedam se movere. v Repente Perseus calceis pennatis advolat; (Scriptor dicit, Perseus narrat, Perseus dicitur) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (advolat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Perseus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1. Στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se2, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur) σε πτώση ονοµαστική3. Ø Scriptor dicit repente Perseum calceis pennatis advolare. Ø Perseus narrat repente calceis pennatis se advolare. Ø Perseus dicitur calceis pennatis advolare. v (Perseus) puellam videt et stupet forma puellae. (Scriptor dicit, Perseus narrat, Perseus dicitur) Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο ενεστώτα (videt, stupet), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Perseus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1. Στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se2, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur) σε πτώση ονοµαστική3. 3

4 Ø Scriptor dicit Perseum puellam videre et stupere forma puellae. Ø Perseus narrat se puellam videre et stupere forma puellae. Ø Perseus dicitur puellam videre et stupere forma puellae. v Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat. (Scriptor dicit, Perseus narrat, Perseus dicitur) Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο ενεστώτα (delet, liberat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Perseus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1. Στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se2, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur) σε πτώση ονοµαστική3. Ø Scriptor dicit Perseum hasta beluam delere et Andromedam liberare. Ø Perseus narrat se hasta beluam delere et Andromedam liberare. Ø Perseus dicitur hasta beluam delere et Andromedam liberare. v Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent. (Scriptor dicit, Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae dicuntur) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (gaudent), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Τα υποκείµενα του ρήµατος Cepheus, Cassiope et incolae γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicuntur) σε πτώση ονοµαστική3. Ø Scriptor dicit Cepheum, Cassiopem et incolas Aethiopias valde gaudere. Ø Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae dicuntur valde gaudere. ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ Neptunus Υ iratus ad oram Aethiopiae urget beluam Α marinam. Belua Υ marina ad oram Aethiopiae urgetur a Neptuno ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. irato. Tum Cepheus Υ Andromedam Α ad scopulum adligat; Tum Andromeda Υ a Cepheo ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ ad scopulum adligatur.. (Perseus) Υ puellam Α videt Puella Υ a Perseo ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. viditur. Perseus Υ hasta beluam Α delet et AndromedamΑ liberat. Belua Υ hasta deletur et Andromeda Υ a Perseo ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ liberatur. 4

5 ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ Ad oram, ad scopulum (κίνηση προς τόπο) ðin/ad patriam (in ή ad +αιτιατική) ð Carthaginem (όνοµα πόλης, απρόθετη αιτιατική) ð in/ ad Galliam (in ή ad +αιτιατική) ΚΕΙΜΕΝΟ 5 ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ v Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo habebat. Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση και το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο παρατατικό (iacebat), οπότε θα τραπεί σε επιθετική µετοχή ενεστώτα. Η µετοχή µας είναι θα είναι συνηµµένη στο αντικείµενο της κύριας πρότασης µε ρήµα το (habebat) οπότε θα τραπεί σε αιτιατική πτώση. Ø Monumentum eius Neapoli iacens pro templo habebat. ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΕΣ v Silius Italicus, poeta epicus, νir clarus erat. (Scriptor dicit, Silius Italicus, poeta epicus dicitur) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (erat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα (ή παρακειµένου). Το υποκείµενο του ρήµατος Silius Italicus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1ή παραµένει σε πτώση ονοµαστική µε εξάρτηση από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur)2.σε αιτιατική1 και ονοµαστική2 αντίστοιχα τρέπονται και οι προσδιορισµοί του υποκειµένου poeta epicus, νir clarus. Ø Scriptor dicit Silium Italicum, poetam epicum, νirum clarum esse (fuisse)1. Ø Silius Italicus, poeta epicus dicitur vir clarus esse (fuisse)2. v libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt. (Scriptor dicit ) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (sunt), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος libri γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική ενώ σε αιτιατική τρέπεται και ο προσδιορισµός του υποκειµένου pulchri. Ø Scriptor dicit libros eius de bello Punico secundo pulchros esse. v (Silius Italicus) Ultimis annis νitae suae in Campania se tenebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus 5

6 dicitur) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (erat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα (ή παρακειµένου). Το υποκείµενο του ρήµατος Silius Italicus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1ή παραµένει σε πτώση ονοµαστική µε εξάρτηση από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur)2. Ø Scriptor dicit Silium Italicum ultimis annis νitae suae in Campania se tenere (tenuisse)1. Ø Silius Italicus dicitur ultimis annis vitae suae in Campania se tenere.(tenuisse)2 v (Silius Italicus) Multos in illis locis agros possidebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicit) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (erat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα (ή παρακειµένου). Το υποκείµενο του ρήµατος Silius Italicus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1ή δηλώνεται µε το se στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας. Ø Scriptor dicit Silium Italium multos in illis locis agros possidere (possesisse)1. Ø Silius Italicus dicit multos in illis locis agros se possidere (possesisse)2. v Silius animum tenerum habebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicit) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (habebat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα (ή παρακειµένου). Το υποκείµενο του ρήµατος Silius Italicus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1ή δηλώνεται µε το se στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας. Ø Scriptor dicit Silium animum tenerum habere (habuisse) Ø Italicus dicit se animum tenerum habere (habuisse) v (Silius Italicus) Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius foνebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicit,silius Italicus dicitur) Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο παρατατικού (studebat, fovebat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Silius Italicus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1. Στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se2, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur) σε πτώση ονοµαστική3. Ø Scriptor dicit Gloriae Vergili studere (studisse) ingeniumque eius foνere (fovisse). Ø Silius Italicus dicit se Gloriae Vergili studere (studisse) ingeniumque eius foνere (fovisse) Ø Silius Italicus dicitur Gloriae Vergili studere (studisse) ingeniumque eius foνere (fovisse) v (Silius Italicus) Eum ut puer magistrum honorabat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicit) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (habebat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα (ή παρακειµένου). Το υποκείµενο του ρήµατος Silius Italicus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1ή δηλώνεται µε το se στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας. Ø Scriptor dicit Silium Italicum eum ut puerum magistrum honorare (honoravisse) 6

7 Ø Silius Italicus dicit eum ut puer se honorare (honoravisse) v (Silius Italicus) Monumentum eius [ ] pro templo habebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicitur, Silius Italicus dicit) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (erat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα (ή παρακειµένου). Το υποκείµενο του ρήµατος Silius Italicus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1, στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se2 ή παραµένει σε πτώση ονοµαστική µε εξάρτηση από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur)3. Ø Scriptor dicit Silium Italicum monumentum eius pro templo habere (habuisse) Ø Silius Italicus dicit monumentum eius pro templo se habere (habuisse) Ø Silius Italicus dicitur monumentum eius pro templo habere (habuisse). ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ (Silius Italicus) Υ Multos in illis locis agros Α possidebat. Multi agri Υ in illis locis a Silio Italico ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ possidebatur.. (Silius Italicus) Υ Gloriae Α Vergili studebat ingeniumque Α eius foνebat. Gloria Υ Vergilii studebatur ingenium Υ eius a Silio Italico ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. fovebatur ΕΚΦΡΑΣΗ ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΑΣ v (Silius Italicus) Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius foνebat. Η αυτοπάθεια εκφράζεται µε το suus-a-um. Αντικαθιστούµε το eius που αναφέρεται στο Vergilius µε το suus που αναφέρεται στο Silius Italicus. Τονίζουµε ότι το eius εκφράζει µόνο κτήση, ενώ το suus δηλώνει και την αυτοπάθεια. Ø (Silius Italicus) Gloriae Vergili studebat ingeniumque suum foνebat. 7

8 ΚΕΙΜΕΝΟ 6 ΣΥΜΠΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ v In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. Η πρόταση που θα συµπτυχτεί σε µετοχή είναι δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο ea civitate και το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο ενεστώτα (continent), οπότε θα τραπεί σε επιθετική µετοχή ενεστώτα. Το ea civitate θα είναι το υποκείµενο της µετοχής που θα τραπεί σε αφαιρετική πτώση και το leges θα εννοείται ως ποιητικό αίτιο. Ø In ea civitate, continenta (a legibus), boni viri libenter leges servant. ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΕΣ v In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. (Scriptor dicit ) Η υπογραµµισµένη πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (servant), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος viri γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική. Σε αιτιατική τρέπεται και ο επιθετικός προσδιορισµός boni που συνοδεύει το υποκείµενο. Ø Scriptor dicit in ea civitate, quam leges continent, bonos viros libenter leges servare. v Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. (Plinius dicit ) Η υπογραµµισµένη πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (est), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος lex γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική. Σε αιτιατική τρέπονται και οι προσδιορισµοί που συνοδεύουν το υποκείµενο, fundamentum και fons. Ø Plinius dicit legem enim esse fundamentum libertatis, fortem aequitatis. v Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus. (Scriptor dicit ) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (est), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Τα υποκείµενα του ρήµατος mens et animus et consilium et sententia γίνονται υποκείµενα του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική. Ø Scriptor dicit mentem et animum et consilium et sententias civitatis positas esse in legibus. v Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes servi sumus: (Scriptor dicit ) Οι προτάσεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (sunt), οπότε τρέπονται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Τα υποκείµενα του ρήµατος 8ministri, iudices, (nos)γίνονται υποκείµενα του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική. Σε αιτιατική τρέπονται και τα κατηγορούµενα των υποκειµένων 8

9 magistratus, interpretes, servi καθώς και ο επιθετικός προσδιορισµός omnes. Ø Legum ministros esse magistratos, legum interpretes iudices, legum denique omnes servos esse. v sic enim liberi esse possumus. (Scriptor dicit, nos putamus) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (possumus), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος nos γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική (ετεροπροσωπία). Σε αιτιατική τρέπεται και το κατηγορούµενο στο υποκείµενο liberi1.στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας2µε εξάρτηση από ενεργητικό ρήµα το υποκείµενο του ειδικού απαρεµφάτου δηλώνεται µε το se ενώ το κατηγορούµενο liberi τρέπεται και πάλι σε πτώση αιτιατική. Ø Scriptor dicit sic enim liberos esse posse1. Ø Nos putamus sic enim se liberos esse posse. ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ In ea civitate [ ]boni viri Υ libenter leges Α servant. In ea civitate leges Υ libenter servantur a bonis viris ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.. QuamΑ legesυ continent. Qua Υ a legibus ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. continetur. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ In civitate, in legibus σταση σε τοπο ð Corinthi (απρόθετη γενική όνοµα πόλης ή µικρού νησιού δευτερόκλιτο ενικού αριθµού) ð Athenis (απρόθετη αφαιρετική όνοµα πόλης ή µικρού νησιού τριτόκλιτο) ð in Asia (in + αφαιρετική) KEIMENO 7 ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΕΣ v Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. (Plinius narrat, Caesar narrat, Caesar dicitur) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (conlocat), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Caesar γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1 ή δηλώνεται µε το se στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης 9

10 από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur) σε πτώση ονοµαστική3. Ø Plinius narrat Caesarem propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocare.1 Ø Caesar narrat se propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocare.2 Ø Caesar dicitur propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocare.3 v (Caesar) Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. (Plinius narrat, Caesar narrat, Caesar dicitur) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (iubet), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος Caesar γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1 ή δηλώνεται µε το se στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας, ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicitur) σε πτώση ονοµαστική3. Ø Plinius narrat Caesarem legatos omnes frumentum in castra importare iubere.1 Ø Caesar narrat se legatos omnes frumentum in castra importare iubere.2 Ø Caesar dicitur legatos omnes frumentum in castra importare iubere. 3 v Hostes adventare audio; (Ego dico) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (audio), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος συµπίπτει µε το υποκείµενο του απαρεµφάτου, το οποίο λόγω ταυτοπροσωπίας δηλώνεται µε το se. Ø Ego dico hostes adventare se audire. v speculatores nostri eos prope esse nuntiant. (Plinius narrat) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (nuntiant), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο του ρήµατος speculatores γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1ενώ σε αιτιατική τρέπεται και ο επιθετικός προσδιορισµός του υποκειµένου nostri. Ø Plinius narrat speculatores nostros eos prope esse nuntiare. v hostes enim de collibus advolare solent et caedem militum perpetrare possunt. (Plinius narrat, Hostes dicuntur) Οι πρότασεις είναι κύριες κρίσεως µε ρήµατα σε χρόνο ενεστώτα (solent, possunt), οπότε τρέπονται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το υποκείµενο των ρηµάτων hostes γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική1 ενώ στην περίπτωση της εξάρτησης από παθητικό λεκτικό ρήµα (dicuntur) σε πτώση ονοµαστική2. Ø Plinius narrat hostes enim de collibus advolare solere et caedem militum perpetrare posse. Ø Hostes dicuntur enim de collibus advolare solere et caedem militum perpetrare posse. 10

11 ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ Caesar Υ propter frumenti inopiam legiones Α in hibernis multis conlocat. Legiones Υ propter frumenti inopiam in hibernis multis conlocantur a Caesare ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ In hibernis, in Nerviis, in Belgis (in + αφαιρετική, στάση σε τόπο) ð Corinthi (απρόθετη γενική όνοµα πόλης ή µικρού νησιού δευτερόκλιτο ενικού αριθµού) ð Athenis (απρόθετη αφαιρετική όνοµα πόλης ή µικρού νησιού τριτόκλιτο) ð in Asia (in + αφαιρετική) In castra (in + αιτιατική) ðin/ad patriam (in ή ad +αιτιατική) ð Carthaginem (όνοµα πόλης, απρόθετη αιτιατική) ð in/ ad Galliam (in ή ad +αιτιατική) ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ Propter inopiam(propter + αιτιατική) ðob, per inopiam(ob, per + αιτιατική) ðex, de inopia( ex, de + αφαιρετική-µε αλλαγή της πρόθεσης αλλάζει και η πτώση του ουσιαστικού) ð inopia(απλή αφαιρετική) ΚΕΙΜΕΝΟ 11 ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ v Natus Επιθετική µετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη Hannibal,το Hannibal τρέπεται σε ονοµαστική γιατί θα είναι το υποκείµενο της πρότασης. Ø Qui natus erat (qui + Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουµε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο,superavit). 11

12 ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΡΙΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΙΚΕΣ v Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit (Hannibal narrat ) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (superavit), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου. Το υποκείµενο του ρήµατος Hannibal γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου και καθώς έχουµε ταυτοπροσωπία δηλώνεται µε το se. Ø Hannibal narrat, se ducem Carthaginiensis, VI et XX annos natum, omnes gentes Hispaniae bello superavisse. v Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit. (Plinius narrat ) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (audivit), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου. Το υποκείµενο του ρήµατος Populus γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική. Σε αιτιατική τρέπεται και ο επιθετικός προσδιορισµός Romanum. Ø Plinius narrat populum Romanum cladem Cannensem pavidum audivisse. v Carthaginienses eum in Africam revocaverunt. (Omnes audimus ) Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (revocaverunt), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου. Το υποκείµενο του ρήµατος Carthaginienses γίνεται υποκείµενο του απαρεµφάτου σε πτώση αιτιατική. Ø Omnes audimus Carthaginienses eum in Africam revocavisse. ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ HannibalΥ, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentesα Hispaniae bello superavit Omnes gentes Υ Hispaniae bello superata sunt, a Hannibale ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ., duce Carthaginiensis, VI et XX annos natu. Populus Romanus Υ cladem Α Cannensem pavidus audivit. Clades Υ Cannensis a populo ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. Romano pavido auditus est. Carthaginienses Υ eum Α in Africam revocaverunt. Is Υ in Africam a Carthaginiense ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.. revocatus est Romani Υ victoriam Α reportaverunt. 12

13 Victoria Υ a Romanis ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. reportata est. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΣΕ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ v Hannibal, dux Carthaginiensis Η αναφορική αντωνυµία qui σε ονοµαστική, η παράθεση dux σε ονοµαστική ως κατηγορούµενο + παρατατικός (ρήµα ιστορικού χρόνου superavit). Ø Hannibal qui dux Carthaginiensis erat. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ In agro Falerno/ in Italia (in + αφαιρετική, στάση σε τόπο) ð Corinthi (απρόθετη γενική όνοµα πόλης ή µικρού νησιού δευτερόκλιτο ενικού αριθµού) ð Athenis (απρόθετη αφαιρετική όνοµα πόλης ή µικρού νησιού τριτόκλιτο) ð in Asia (in + αφαιρετική) in Africam(κίνηση προς τόπο) ðin/ad patriam (in ή ad +αιτιατική) ð Carthaginem (όνοµα πόλης, απρόθετη αιτιατική) ð in/ ad Galliam (in ή ad +αιτιατική) ΚΕΙΜΕΝΟ 13 ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ v Quia ille metum exercitus Romani vicerat, imperator adversarios vincere potuit: να µετατραπεί η δευτερεύουσα πρόταση σε µετοχή. Η δευτερεύουσα Αιτιολογική πρόταση (Quia ille metum exercitus Romani vicerat) µπορεί να τραπεί σε Αιτιολογική µετοχή. Το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο υπερσυντέλικο ενεργητικής φωνής (vicerat), ωστόσο, επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται σε µετοχή Παρακειµένου µέσης φωνής και τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Ειδικότερα, τρέπουµε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Έτσι, ως υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το άµεσο αντικείµενο του ρήµατος της 13

14 πρότασης metum, σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος (ille). ð Ab illo metu exercitus Romani victo, imperator adversarios vincere potuit. v ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat: να µετατραπεί η πρώτη κύρια πρόταση σε µετοχή. Το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο υπερσυντέλικο ενεργητικής φωνής (invaserat) δηλαδή θα µετατραπεί σε µετοχή παρακειµένου. Ωστόσο, επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται σε µετοχή Παρακειµένου µέσης φωνής και τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Ειδικότερα, τρέπουµε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Έτσι, ως υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το άµεσο αντικείµενο του ρήµατος της πρότασης animos, σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος terror, το οποίο ως άψυχο εκφέρεται µε απλή αφαιρετική του ποιητικού αιτίου. ð terrore animis militum invasis exercitus fiduciam amiserat. ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ Terror Υ animos Α militum invaserat Animi militum invasi errant terrore. liberales artes Y Galli adituma ad illustrem illam Paulianam victoriam dederunt. Aditus Υ ad illustrem illam Paulianam victoriam Galli liberalibus artibus ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ. data est ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ Ob monstrum/(per monstrum) (ob, per + αιτιατική) ðex, de monstro ( ex, de + αφαιρετική-µε αλλαγή της πρόθεσης αλλάζει και η πτώση του ουσιαστικού) ð monstro (απλή αφαιρετική) ΔΗΛΩΣΗ ΕΚΦΟΡΑΣ ΣΚΟΠΟΥ In pugnam ð ut pugnaret: Δευτερεύουσα Τελική πρόταση, εκφέρεται µε Υποτακτική Παρατατικού επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (ιδιοµορφία στην ακολουθία χρόνων) ðqui pugnaret: Δευτερεύουσα Αναφορική Τελική πρόταση, εκφέρεται µε Υποτακτική Παρατατικού επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (ιδιοµορφία στην ακολουθία χρόνων) 14

15 ð pugnatum (αιτιατική σουπίνου) ð pugnandi causa (causa /gratia + γενική γερουνδίου) ð ad pugnandum (ad + αιτιατική γερουνδίου) Το ρήµα είναι αµετάβατο οπότε απαγορεύεται η γερουνδιακή έλξη. ad victoriam ð ut vincitur: Δευτερεύουσα Τελική πρόταση, εκφέρεται µε Υποτακτική Παρατατικού επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (ιδιοµορφία στην ακολουθία χρόνων) ðqui vincitur: Δευτερεύουσα Αναφορική Τελική πρόταση, εκφέρεται µε Υποτακτική Παρατατικού επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (ιδιοµορφία στην ακολουθία χρόνων) ð victum (αιτιατική σουπίνου) ð vicendi causa (causa /gratia + γενική γερουνδίου) ð ad vicendum (ad + αιτιατική γερουνδίου) Το ρήµα είναι αµετάβατο οπότε απαγορεύεται η γερουνδιακή έλξη. ΚΕΙΜΕΝΟ 21: ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΗ v deletis legionibus [a Gallis]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική µετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: everterunt (Παρακείµενος). Το υποκείµενο του ρήµατος της πρότασης (που συµπίπτει µε το εννοούµενο ποιητικό αίτιο της µετοχής Galli (υποκείµενο ή a Gallis το ποιητικό αίτιο) θα είναι και το υποκείµενο του ρήµατος της χρονικής πρότασης. ð Ø postquam Galli legiones deleverunt (postquam + Οριστική Παρακειµένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν). Ø cum Galli legiones delevissent (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο). v Divisam: Επιθετική µετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη praedam,το praedam τρέπεται σε ονοµαστική γιατί θα είναι το υποκείµενο της πρότασης. ð Ø quae non divisa est (erat) (quae + Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουµε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο, factus est / fuerat). 1 v absens: Εναντιωµατική Μετοχή, Ενεστώτα, µε ρήµα εξάρτησης Ιστορικού χρόνου (factus est: Παρακείµενος). Εφόσον η µετοχή Ενεστώτα εξαρτάται από ιστορικό χρόνο θα πρέπει να τραπεί σε παρατατικό. ð 15

16 Ø etsi aberat (etsi + Οριστική Παρατατικού). Ø licet abesset (licet+ Υποτακτική Παρατατικού). v Abeuntes: Χρονική Μετοχή, συνηµµένη στο Gallos, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν, καθώς εξαρτάται από το secutus est. ð Ø dum iam abeunt (dum + Οριστική Ενεστώτα. Μια συνεχιζόµενη πράξη, στη διάρκεια της οποίας συµβαίνει µια άλλη). Ø cum abirent (ιστορικός cum + Υποτακτική Παρατατικού. Με βάση την Ακολουθία των Χρόνων, το Σύγχρονο στο Παρελθόν, δηλώνεται µε Υποτ. Πρτ., όταν έχουµε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο: secutus est: Οριστική Παρακειµένου). v Quibus interemptis [a Camillo]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική µετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: recepit (Παρακείµενος). Το υποκείµενο του ρήµατος της πρότασης (που συµπίπτει µε το εννοούµενο ποιητικό αίτιο της µετοχής Camillus (υποκείµενο ή a Camillo το ποιητικό αίτιο) θα είναι και το υποκείµενο του ρήµατος της χρονικής πρότασης. ð Ø postquam Camillus eos interemit (postquam + Οριστική Παρακειµένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν). Ø cum Camillus eos interemisset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο). v Appensum: Αιτιολογική Μετοχή, Παρακειµένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο. Εξαρτάται από ρήµα Ιστορικού χρόνου: dedit (Παρακείµενος), οπότε θα τραπεί σε χρόνο Υπερσυντέλικο, ώστε να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν ð Ø quod illic appensum est (erat) (quod+ Οριστική Υπερσυντέλικου. Αντικειµενική Αιτιολογία). Ø quod illic appensum esset (quod+ Υποτακτική Υπερσυντέλικου. Υποκειµενική / Υποθετική Αιτιολογία). Ø cum illic appensum esset (cum+ Υποτακτική Υπερσυντέλικου. Η αιτιολογία παρουσιάζεται ως αποτέλεσµα µιας εσωτερικής λογικής διεργασίας). v Rogatus: Χρονική Μετοχή, Παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο Camillus,εξαρτάται από ιστορικο χρόνο reversus est και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. ð Ø postquam rogatus est (postquam + Οριστική Παρακειµένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο 16

17 παρελθόν). Ø cum rogatus esset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν, σύµφωνα µε τους κανόνες της Ακολουθίας των Χρόνων, µε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο reversus est). Brenno duce: Ιδιόµορφη Αφαιρετική Απόλυτη Χρονική µετοχή, που δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (everterunt). ð Ø cum Brennus dux erat (χρονικός cum + Οριστική Παρατατικού του sum). Ø cum Brennus dux esset (ιστορικός cum + Υποτακτική Παρατατικού του sum, σύγχρονο στο παρελθόν, εξάρτηση από ιστορικό χρόνο everterunt). 1 Και οι δύο χρόνοι (παρακείµενος, υπερσυντέλικος) είναι συντακτικά σωστοί. Ωστόσο, χρησιµοποιούµε τον παρακείµενο και τον υπερσυντέλικο εντός παρενθέσεως. ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ Nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est (Ονοµάζεται δηλαδή Πίσαυρο, επειδή εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι). ð Η δευτερεύουσα Αιτιολογική πρόταση µπορεί να τραπεί σε Αιτιολογική µετοχή. Εφόσον το υποκείµενο της κύριας (civitas) δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της δευτερεύουσας (aurum) ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΑΛΛΟ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ, η µετοχή που θα προκύψει θα είναι αφαιρετική απόλυτη. Επίσης, εφόσον το ρήµα της δευτερεύουσας είναι παθητικού Παρακειµένου (έχουµε δηλαδή ήδη παθητική σύνταξη και δε χρειάζεται να κάνουµε αλλαγή σύνταξης), τότε η µετοχή (Παρακειµένου) θα έχει κανονικά ως υποκείµενό της το υποκείµενο του ρήµατος, σε πτώση βέβαια αφαιρετική. Αφαιρούµε, λοιπόν, το σύνδεσµο εισαγωγής της δευτερεύουσας, θέτουµε το υποκείµενο σε αφαιρετική και τρέπουµε το ρήµα Παρακειµένου σε οµοιόπτωτη µε το υποκείµενό της µετοχή Παρακειµένου. ð auro illic pensato Galli immensam pecuniam acceperunt et everterunt Romam, cum Camillus dux fuisset. ð ðimmensam pecuniam: το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο Παρακείµενο ενεργητικής φωνής, ωστόσο, επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται σε µετοχή 17

18 Παρακειµένου µέσης φωνής και τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Ειδικότερα, τρέπουµε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Έτσι, ως υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το άµεσο αντικείµενο του ρήµατος της δευτερεύουσας pecuniam, σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικο αιτιο το υποκείµενο του ρήµατος acceperunt Galli (ως ποιητικό αίτιο a Gallis) αλλά επειδή συµπίπτει µε το υποκείµενο της νέας κύριας πρότασης δεν το ξαναγράφουµε. Camillus dux fuisset: θα γίνει ιδιόµορφη αφαιρετική απόλυτη βλ. Brenno duce. ð Galli immensa pecunia accepta everterunt Romam Camillo duce. ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΥΘΕΟΣ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ Tum Camillus absens dictator est factus. ð Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο, οπότε τρέπεται σε απαρέµφατο παρακειµένου, το υποκείµενο του οποίου Camillus τίθεται σε πτώση αιτιατική. ð Scriptor scripsit tum Camillum absentem dictatorem factum esse. Quod illic appensum civitati nomen dedit. ð Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο, οπότε τρέπεται σε απαρέµφατο παρακειµένου. Η αντωνυµία quod στον πλάγιο λόγο γίνεται id. ð Incolae dicunt id illic appensum civitati nomen dedisse. Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. ð Η πρόταση Pisaurum dicitur, είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα µέσης φωνής οπότε τρέπεται σε απαρέµφατο ενεστώτα, ενώ η πρόταση quod illic aurum pensatum est είναι δευτερεύουσα (αιτιολογική) οπότε το ρήµα της pensatum est, χρόνου παρακειµένου τρέπεται σε υποτακτική παρακειµένου. ð Incolae dicunt civitatem Pisaurum dici, quod illic aurum pensatum sit. ð Incolae censebant civitatem Pisaurum dici, quod illic aurum pensatum esset. (εξαρτηση από ιστορικό χρόνο censebant οπότε σύµφωνα µε ακολουθία χρόνων υποτακτική υπερσυντελίκου). 18

19 Quibus interemptis aurum omne recepit. ð Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο, οπότε τρέπεται σε απαρέµφατο παρακειµένου. Η αντωνυµία quibus γίνεται eis. ð Camillus dicitur eis interemptis aurum omne recepisse. Camillus Gallos abeuntes secutus est.ð Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο µέσης φωνής οπότε τρέπεται σε απαρέµφατο παρακειµένου µέσης φωνής. ð Scriptor dixit Camillum Gallos abeuntes secutum esse. Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est. ð Η πρόταση post... exilium είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (rediit) οπότε τρέπεται σε απαρέµφατο παρακειµένου redisse ενώ η πρόταση unde... 19reversus est είναι δευτερεύουσα (αναφορική) µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο οπότε τρέπεται σε υποτακτική παρακειµένου (reversus esset). Η αντωνυµία hoc στην πρώτη πρόταση γίνεται illud. esset. ð Scriptor dixit Camillum post illud factum redisse in exilium, unde tamen rogatus reversus ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ Camillus Υ omne aurum Α recepit. Omne aurum Υ receptum est a Camillo Ποιητ. Αιτ.. pro quo [Galli Υ ] immensam pecuniam Α acceperunt [για το οποίο (οι Γαλάτες) πήραν ως αντάλλαγµα ένα τεράστιο χρηµατικό ποσό]. pro quo immensa pecunia Υ Ποιητ. Αιτ.. accepta est a Gallis Galli Υ... everterunt urbem Α Romam Επεξ. Praeter Capitolium [οι Γαλάτες κατέστρεψαν εντελώς την πόλη Ρώµη εκτός από το Καπιτώλιο]. Urbs Υ Ποιητ. Αιτ.. RomaΕπεξ. Praeter Capitolium eversa est a Gallis 19

20 quod Υ illic appensum civitati nomen Α dedit [επειδή αυτό ζυγίστηκε εκεί, έδωσε το όνοµά του στην πόλη] (η αναφορική αντωνυµία υποκαθιστά τη λέξη aurum, ισοδυναµεί επίσης µε την οριστική αντωνυµία id). nomen Υ auro (ή eo) Ποιτ. Αιτ. illic appenso civitati datum est [το Ποιητικό Αίτιο auro / eo είναι σε απλή αφαιρετική ως άψυχο]. ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ Tum Camillus Υ dictator est factus. Tum Camillum Α dictatorem fecerunt. Nam Pisaurum Υ dicitur. Nam Pisaurum Α civitatem dicunt. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΣΕ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ Pro quo immensam pecuniam acceperunt. ð pro quo pecunia, quae immensa erat, acceperunt. Η αναφορική αντωνυµία quae σε ονοµαστική, ο επιθετικός προσδιορισµός immensa σε ονοµαστική ως κατηγορούµενο + παρατατικός (ρήµα ιστορικού χρόνου acceperunt). ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ quod illic aurum pensatum est. ð Quod Pisauri aurum pensatum est. (To illic δηλώνει στάση σε τόπο και γι αυτό το Pisaurum, επειδή είναι β κλιτο κύριο όνοµα πόλης, τίθεται σε πτώση γενική). ΔΗΛΩΣΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ quod illic aurum pensatum est. ð quod illic aurum pensatum esset (κατόπιν της ακολουθίας χρόνων ð υποκειµενική αιτιολογία) cum illic aurum pensatum esset (η αιτιολογία είναι αποτέλεσµα λογικής εσωτερικής διεργασίας). 20

21 ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΟΥ POST Post hoc factum (post + αιτιατική): να αντικατασταθεί από ισοδύναµη νοηµατικά φράση. ð hoc post facto (post + αφαιρετική του µέτρου ή της διαφοράς) ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΥ ΑΙΤΙΟΥ propter Veientanam praedam: Να εκφραστεί µε διαφορετική πρόθεση το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο. ð ob / per Veientanam praedam. ΚΕΙΜΕΝΟ 23: ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΗ interroganti: επιθετική µετοχή ενεστώτα συνηµµένη στο έµµεσο αντικείµενο του ρήµατος marito, το marito θα είναι το υποκείµενο της πρότασης (αναφορική αντωνυµία σε ονοµαστική qui), σύγχρονο. Ø qui persaepe interrogabat (qui + οριστική παρατατικού, εξαρτάται από παρατατικό respondebat) diu cohibitae: επιθετική µετοχή παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος lacrimae (αναφορική αντωνυµία σε ονοµαστική quae), υστερόχρονο. Ø quae diu cohibitae sunt (cohibitae erant) (quae + οριστική παρακειµένου/υπερσυντελίκου, εξαρτάται από παρατατικό,vincerent) occiso Scriboniano: αφαιρετική απόλυτη γνήσια, χρονική µετοχή παρακειµένου, η σύνταξη παραµένει παθητική, το υποκείµενο της µετοχής Scriboniano τρέπεται σε υποκείµενο του ρήµατος (σε ονοµαστική), προτερόχρονο. Ø cum Scribonianus occisus esset (cum + υποτακτική υπερσυντελίκου, εξαρτάται από παρατατικό trahebatur και δηλώνεται το προτερόχρονο στο παρόν) Ø postquam Scribonianus occisus est (postquam + Οριστική Παρακειµένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν). 21

22 ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ Cum lacrimae suae vincerent prorumperentque Οι προτάσεις είναι δευτερεύουσες χρονικές. Το υποκείµενο του ρήµατος των δευτερευουσών προτάσεων (Cum lacrimae suae vincerent/ Cum lacrimae suae prorumperentque) lacrimae δεν έχει σχέση µε το υποκείµενο ή το αντικείµενο του ρήµατος της κύριας (egrediebatur), οπότε η µετοχή θα είναι απόλυτη και θα τεθεί σε πτώση αφαιρετική. Επίσης εφόσον τα ρήµατα των δευτερευουσών(vincerent prorumperent) είναι σε χρόνο παρατατικό, οι µετοχές που θα προκύψουν θα είναι µετοχές ενεστώτα. Ø lacrimis suis vincentibus prorumpentibusque conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est. Το ρήµα της πρότασης βρίσκεται σε χρόνο Παρακείµενο ενεργητικής φωνής (conduxit), ωστόσο, επειδή η ενεργητική φωνή δε διαθέτει µετοχή παρακειµένου µετατρέπεται σε µετοχή Παρακειµένου µέσης φωνής και τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Ειδικότερα, τρέπουµε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Έτσι, ως υποκείµενο της µετοχής θέτουµε το άµεσο αντικείµενο του ρήµατος της πρότασης naviculam, σε πτώση αφαιρετική. Εννοείται ως ποιητικό αίτιο το υποκείµενο του ρήµατος Arria αλλά επειδή συµπίπτει µε το υποκείµενο της νέας κύριας πρότασης δεν το ξαναγράφουµε(ως ποιητικό αίτιο). Ø Arria, conducta piscatoria navicula, ingentem navem secuta est. ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΥΘΕΟΣ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et fillius. ð Οι προτάσεις είναι κύριες µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό(aegrotabat), οπότε τρέπονται σε απαρέµφατο ενεστώτα(ή παρακειµένου aegrotisse), τα υποκείµενα των οποίων(caecina Paetus, fillius) τίθεται σε πτώση αιτιατική. Σε πτώση αιτιατική τίθενται και ο οµοιόπτωτος προσδιορισµός, παράθεση (maritum). ð Plinius dicit aegrotare Caecinam Paetum, maritum Arriae, aegrotare et fillium. Fillius mortuus est. Η πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο(mortuus est), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο παρακειµένου, το υποκείµενο του οποίου Fillius τίθεται σε πτώση αιτιατική. ð Scriptor tradit filium mortuum esse. Bene quievit, libenter cibum sumpsit. Οι προτάσεις είναι κύριες µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (quievit), οπότε τρέπονται σε απαρέµφατο παρακειµένου, το υποκείµενο των οποίων puer τίθεται σε πτώση αιτιατική. ðarria respondebat puerum bene quievisse, libenter cibum sumpsisse. 22

23 Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat; fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur. Οι προτάσεις είναι κύριες µε ρήµα σε χρόνο υπερσυντέλικο (moverat,fuerat)και σε χρονο παρατατικό(trahebatur), οπότε τρέπονται σε απαρέµφατο παρακειµένου και ενεστώτα αντίστοιχα, το υποκείµενο των οποίων (Scribonianus, Paetus) τίθεται σε πτώση αιτιατική. ð Plinius dixit Scribonianum arma in Illyrico contra Claudium movisse, fuisse Paetum in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahi. Arria milites orabat, ut simul imponeretur. Η πρώτη πρόταση είναι κύρια µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (orabat) οπότε τρέπεται σε απαρέµφατο ενεστώτα(ή παρακειµένου oravisse),το υποκείµενο του οποίου (Arria) τίθεται σε πτώση αιτιατική. Στη δεύτερη περίπτωση όπου το υποκείµενο της πλαγιασµένης πρότασης είναι το Arria (Arria narrat)για να µην επαναληφθεί λόγω ταυτοπροσωπίας από το ειδικό απαρέµφατο(orabatðorare/oravisse) βάζουµε την αντωνυµία se. Η δεύτερη πρόταση είναι δευτερεύουσα επιρρηµατική συµπερασµατική (ut simul imponeretur)οπότε παραµένει στον πλάγιο λόγο και το ρήµα της παραµένει αµετάβλητο (ιδιοµορφία στην ακολουθία χρόνων, συγχρονισµός κύριας µε δευτερεύουσα πρόταση). ð Plinius dixit Arriam milites orare, ut simul imponeretur.1 ðarria narrabat se milites orare, ut simul Imponeretur.2 ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΕΥΘΥ Ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat Η πλάγια ερώτηση µετατρέπεται σε ευθεία. Η υποτακτική παρατατικού ( «ageret» ) που υπήρχε στην πλάγια ερωτηµατική πρόταση δικαιολογούνταν εξαιτίας της εξάρτησής της από την µετοχή «interroganti», η οποία εξαρτιόταν από ρήµα ιστορικού χρόνου ( «respondebat» παρατατικός ) και δήλωνε το σύγχρονο στο παρελθόν. Στην ευθεία ερώτηση τρέπεται σε οριστική. ð Quid agit puer? Arria milites orabat ut simul imponeretur. Βουλητική πρόταση που σε κύρια πρόταση επιθυµίας τρέπεται σε προστακτική(περίπτωση 1). Στην πρόταση αυτή έχουµε ενεργητική σύνταξη αφού δηλώνεται το υποκείµενο που θα ενεργήσει ή σε προτρεπτική υποτακτική (περίπτωση 2) όπου διατηρείται η παθητική σύνταξη. ðimponite, quaeso, me simul.1 ð Milites simul imponar.2 23

24 ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΒΟΥΛΗΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Arria milites orabat, ut simul imponeretur: να αντικατασταθεί το ρήµα εξάρτησης από το orat Κατά την µετατροπή του ρήµατος εξάρτησης αλλάζει και η ακολουθία των χρόνων µεταξύ δευτερεύουσας και κύριας πρότασης. Συγκεκριµένα στις βουλητικές προτάσεις που παρουσιάζεται ιδιοµορφία της ακολουθίας των χρόνων, συγχρονισµός της κύριας µε τη δευτερεύουσα, όταν µεταβάλλεται το ρήµα εξάρτησης και γίνεται χρόνου ενεστώτα, την ίδια µετατροπή θα ακολουθήσει και το ρήµα της δευτερεύουσας. ð Arria milites orat, ut simul imponatur. ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ Huic Arria Υ funus Α ita paravit. Funus Υ huic ab Arria ΠΟΙΗΤ. ΑΙΤ. Ita paratum est. Conduxit piscatoriam naviculamα. Piscatoria navicula Υ ab Arria ΠΟΙΤ. ΑΙΤ. Conducta est. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ in Illyrico (στάση) ð Corinthi (απρόθετη γενική όνοµα πόλης ή µικρού νησιού δευτερόκλιτο ενικού αριθµού) ð Athenis (απρόθετη αφαιρετική όνοµα πόλης ή µικρού νησιού τριτόκλιτο) ð in Asia (in + αφαιρετική) Romam trahebatur (κίνηση προς τόπο) ðin/ad patriam (in ή ad +αιτιατική) ð Carthaginem (όνοµα πόλης, απρόθετη αιτιατική) ð in/ ad Galliam (in ή ad +αιτιατική) ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΣΕ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ v Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae 24

25 Η αναφορική αντωνυµία qui στο γένος και αριθµό του προσδιοριζόµενου Caecina Paetus. H παράθεση maritus θα τεθεί επίσης σε ονοµαστική ως κατηγορούµενο. Το ρήµα sum θα τεθεί σε οριστική παρατατικού,αφού αναφέρεται στο παρελθόν. ð Aegrotabat Caecina Paetus, qui maritus Arriae erat v ingentemque navem secuta est Η αναφορική αντωνυµία quae στο γένος και αριθµό του προσδιοριζοµένου navem. Ο επιθετικός προσδιορισµός ingentem θα τεθεί επίσης σε ονοµαστική ως κατηγορούµενο. Το ρήµα sum θα τεθεί σε οριστική παρατατικού,αφού αναφέρεται στο παρελθόν ðnavemque, quae ingens erat, secuta est ΚΕΙΜΕΝΟ 24: ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΗ v quaerenti: επιθετική µετοχή, ενεστώτα συνηµµένη στο έµµεσο αντικείµενο του ρήµατος ei, το ei θα είναι το υποκείµενο της πρότασης (αναφορική αντωνυµία σε ονοµαστική qui), σύγχρονο Ø qui quaerebat (qui + Οριστική Παρατατικού, για να δηλωθεί το σύγχρονο, αφού έχουµε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο dixisset) v indignatus: αιτιολογική µετοχή, Παρακειµένου, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος Ennius που δηλώνει το προτερόχρονο. Ø quod Ennius indignatus est/erat (quod+ οριστική παρακειµένου :αντικειµενική αιτιολογία) Ø quod Ennius indignatus esset (quod + υποτακτική υπερσυντελίκου :υποκειµενική αιτιολογία) Ø cum Ennius indignatus esset (cum + υποτακτική υπερσυντελίκου :αποτέλεσµα εσωτερικής λογικής διεργασίας) ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ v et eum a ianua quaereret Η πρόταση είναι δευτερεύουσα χρονική οπότε µπορεί να τραπεί σε χρονική µετοχή. Εφόσον το υποκείµενο της δευτερεύουσας (Ennius) δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της κύριας (tu) ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΑΛΛΟ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ, η µετοχή που θα προκύψει θα είναι αφαιρετική απόλυτη. Επίσης, καθώς το ρήµα της δευτερεύουσας (quaereret) είναι σε χρόνο παρατατικό, τρέπεται σε µετοχή ενεστώτα. ð Ennio eum (Nasicam) a ianua quaerente 25

26 v etsi domi erat. δεν µετατρέπεται, γιατί δεν υπάρχει µετοχή ενεστώτα του sum v quod Nasica... mentiebatur Η πρόταση είναι δευτερεύουσα αιτιολογική οπότε µπορεί να τραπεί σε αιτιολογική µετοχή. Εφόσον το υποκείµενο της κύριας (Ennius) δε συµπίπτει µε το υποκείµενο της δευτερεύουσας (Nasica) ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΑΛΛΟ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ, η µετοχή που θα προκύψει θα είναι αφαιρετική απόλυτη. Επίσης, καθώς το ρήµα της δευτερεύουσας (mentiebatur) είναι σε χρόνο παρατατικό, η µετοχή τρέπεται σε µετοχή ενεστώτα. ð Nasica... mentiente v cum te quaererem Η προταση είναι δευτερεύουσα αιτιολογική οπότε µπορεί να τραπεί σε αιτιολογική µετοχή. Το εννοούµενο υποκείµενό της (ego) συµπίπτει µε το υποκείµενο του ρήµατος της κύριας πρότασης (credidi) οπότε η µετοχή θα τεθεί σε πτώση ονοµαστική. ð quaerens te ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΥΘΕΟΣ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ v Accipe nunc quid postea Nasica fecerit. Η πρώτη πρόταση είναι κύρια επιθυµίας µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα, προστακτικής (accipe) οπότε τρέπεται σε δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, µε υποτακτική παρατατικού λόγω της εξάρτησης από ιστορικό χρόνο (admonuit).το β πρόσωπο του ρήµατος accipe τρέπεται σε γ πρόσωπο στον πλάγιο λόγο. To nunc στον πλάγιο λόγο γίνεται tunc. Η δεύτερη πρόταση είναι δευτερεύουσα µε ρήµα σε χρόνο παρακείµενο (fecerit) οπότε τρέπεται σε υποτακτική υπερσυντελίκου, λόγω της εξάρτησης από ιστορικό χρόνο (admonuit). ðscriptor admonuit eum ut acciperet tunc quid postea Nasica fecisset. v Quid (dicis)? Η πρόταση είναι ευθεία ερώτηση που θα µεταβληθεί σε πλάγια. Το εννοούµενο ρήµα (dicis) θα τεθεί σε υποτακτική στην περίπτωση 1 ενεστώτα αφού το ρήµα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου(interrogat) και στην περίπτωση 2 σε παρατατικό αφού το ρήµα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου για να εκφραστεί και στις δύο περιπτώσεις το σύγχρονο, σύµφωνα µε την ακολουθία χρόνων. Το εννοούµενο υποκειµένο (tu) µεταβάλλεται σε ille/is,καθώς στον πλάγιο λόγο το β πρόσωπο µεταγράφεται σε γ. ð Ennius Nasicam interrogat quid ille dicat.1 ð Ennius Nasicam interrogavit quid ille diceret.2 26

27 v Ego non cognosco vocem tuam? Η πρόταση είναι ευθεία ερώτηση που θα µεταβληθεί σε πλάγια. Το ρήµα (cognosco) θα τεθεί σε υποτακτική στην περίπτωση 1 ενεστώτα αφού το ρήµα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου(interrogat) και στην περίπτωση 2 σε παρατατικό αφού το ρήµα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου για να εκφραστεί και στις δύο περιπτώσεις το σύγχρονο, σύµφωνα µε την ακολουθία χρόνων. Οι αντωνυµίες ego και tuam µεταβάλλονται σε ipse και illius αντίστοιχα. Οι πλάγιες ερωτήσεις εισάγονται µε το num. Στον πλάγιο λόγο το α ρηµατικό πρόσωπο µεταγράφεται σε γ. ðennius Nasicam interrogat num ipse non cognoscat vocem illius.1 ðennius Nasicam interrogavit num ipse non cognosceret vocem illius.2 v «Homo es impudens» Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως µε ρήµα σε χρόνο ενεστώτα (es), οπότε τρέπεται σε ειδικό απαρέµφατο ενεστώτα. Το ille προέρχεται από την µετατροπή του εννοούµενου υποκειµένου (tu) σε ille/is και τίθεται σε πτώση αιτιατική ως υποκείµενο ειδικού απαρεµφάτου. Οµοίως, σε αιτιατική τίθενται και οι οµοιόπτωτοι προσδιορισµοί homo, impudens. ðnasica respondit eum/ illum esse hominem impudentem. v «Ego, cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse» Η πρώτη πρόταση είναι δευτερεύουσα χρονική µε ρήµα σε χρόνο παρατατικό (quaererem) που παραµένει αµετάβλητος για να δηλωθεί και πάλι το σύγχρονο στο παρελθόν. Τρέπεται όµως σε γ πρόσωπο και το εννοούµενο υποκείµενό του (ego) στον πλάγιο λόγο µεταβάλλεται σε se.το αντικείµενο του quaererem (te) µεταβάλλεται σε illum. Η δεύτερη πρόταση είναι κύρια και το ρήµα της (credidi) που βρίσκεται σε χρόνο παρακείµενο µετατρέπεται σε απαρέµφατο παρακειµένου. Οι αντωνυµίες tuae και te της δεύτερης προτασης µεταγράφονται σε illius και illum αντίστοιχα. ðnasica respondit se, cum illum quaereret, ancillae illius credidisse illum domi non esse. v «Tu mihi ipsi non credis?» Η πρόταση είναι ευθεία ερώτηση που θα µεταβληθεί σε πλάγια. Το ρήµα (credis) θα τεθεί σε υποτακτική ενεστώτα στην περίπτωση 1 αφού το ρήµα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου(interrogat) για να εκφραστεί το σύγχρονο, σύµφωνα µε την ακολουθία χρόνων και θα τεθεί σε γ πρόσωπο. Στην περίπτωση 2 θα τεθεί σε υποτακτική παρατατικού για να εκφραστεί και πάλι το σύγχρονο, στο παρελθόν. Η πλάγια ερώτηση εισάγεται µε το num.το tu γίνεται ille και το mihi sibi. ðnasica interrogat Ennium num ille sibi ipsi non credat.1 ð Nasica interrogavit Ennium num ille sibi ipsi non crederet.2 27

28 ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΕΥΘΥ v Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse. Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (sensit) και οι δύο κύριες προτάσεις το ρήµα των οποίων µεταβλήθηκε σε απαρέµφατο παρακειµένου στον πλάγιο λόγο(dixisse/esse) µεταβάλλονται σε οριστική παρακειµένου. Τα υποκείµενα των απαρεµφάτων illam και illum αντίστοιχα τρέπονται σε πτώση ονοµαστική σε illa και illum. ð Illa domini iussu id dixit et ille intus est. v Accipe nunc quid postea Nasica fecerit. Η πλάγια ερώτηση µετατρέπεται σε ευθεία. Η υποτακτική παρακειµένου ( «fecerit» ) που υπήρχε στην πλάγια ερωτηµατική πρόταση,στην ευθεία ερώτηση τρέπεται σε οριστική. ðquid postea Nasica fecit? v Exclamavit Nasica se domi non esse. Διώχνουµε το ρήµα εξάρτησης (exclamavit) και η κύρια πρόταση το ρήµα της οποίας µεταβλήθηκε σε απαρέµφατο ενεστώτα(non esse) στον πλάγιο λόγο, στον ευθύ µεταβάλλεται σε οριστική ενεστώτα. Το se γίνεται ego. ðego domi non sum. v Visne scire quid Nasica responderit? Η πλάγια ερώτηση µετατρέπεται σε ευθεία. Η υποτακτική παρακειµένου ( «responderit» ) που υπήρχε στην πλάγια ερωτηµατική πρόταση, στην ευθεία ερώτηση τρέπεται σε οριστική. ðquid Nasica respondit? ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ Ego Υ non cognosco vocem Α tuam? Vox Υ tua non cognoscitur a me ΠΟΙΗΤ.ΑΙΤ.? ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ Acippe nunc quid postea Nasic fecerit. ð ne acceperis (ne + υποτακτική παρακειµένου) ð noli accipere (noli / nolite + τελικό απαρέµφατο ενεστώτα) 28