ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ & ΑΞΙΕΣ ΤΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ

Transcript

1 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ & ΑΞΙΕΣ ΤΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ Β. Προσαρμογές της βιωτής στους υγροτόπους Δ. Οι αξίες των Λειτουργίες Υφίστανται και χωρίς ανθρώπινη δράση (Απορρόφηση CO 2 ) Στήριξη τροφικών αλυσίδων Μια λειτουργία μπορεί να αποκτά Αξίες Κλιματική αξία Ύπαρξη επικονιαστών Αλιευτική αξία (άσκηση ανθρώπινης δραστηριότητας) πολλαπλές αξίες για τον άνθρωπο 1 2 Λειτουργίες Μια λειτουργία μπορεί να έχει διαφορετική σημασία από υγρότοπο σε υγρότοπο Μια λειτουργία μπορεί να είναι σημαντική για μια ομάδα ανθρώπων Συμπλέγματα συνδυάζουν λειτουργίες (συνεργισμός) Αξίες Διαφορετικές αξίες για τις ίδιες λειτουργίες Μεγάλη αξία για τη συγκεκριμένη ομάδα Αξία πολλαπλάσια του αθροίσματος των αξιών των επιμέρους Εμπλουτισμός υπόγειων υδροφορέων Τροποποίηση πλημμυρικών φαινομένων Παγίδευση ιζημάτων Απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα Αποθήκευση και ελευθέρωση θερμότητας 3 4

2 Εμπλουτισμός υπόγειων υδροφορέων Εμπλουτισμός υπόγειων υδροφορέων Η συγκέντρωση επιφανειακών νερών είναι λειτουργία της λεκάνης απορροής. Η κατακόρυφη αλλά και οριζόντια κίνηση του νερού προκαλεί εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφορέα. VII VI V VIII IV III N II L E G E N D Watershed borders Main streams Forest borders Meter I Παράγοντες που καθορίζουν τη λειτουργία: Εδαφικοί (διηθητικότητα) Γεωλογικοί (υπόβαθρο) Κλιματικοί Μορφολογικοί της λεκάνης απορροής Σφάλματα καθορισμού του υδροκρίτη Καλύψεις (χρήσεις γης) 5 6 Εμπλουτισμός υπόγειων υδροφορέων Οι υγρότοποι εμπλουτίζουν υπόγειους υδροφορείς αλλά και τροφοδοτούνται από αυτούς. Παραθαλάσσιοι υγρότοποι πολύτιμοι ΚΑΙ ΜΟΝΟ για αυτή τη λειτουργία. Υγρότοποι με αδιαπέραστο υπόστρωμα ΔΕΝ επιτελούν αυτή τη λειτουργία (Πικρολίμνη Κιλκίς). Η λειτουργία είναι πολύ σημαντική ιδιαίτερα για την Ελλάδα (το παράδειγμα της λίμνης Κάρλας) Τροποποίηση πλημμυρικών φαινομένων Η ποσότητα του νερού στην έξοδο μιας λεκάνης απορροής εξαρτάται από: την ποσότητα βροχής ή χιονοτήγματος τη γεωλογική σύσταση της λεκάνης την κάλυψη της λεκάνης (χρήσεις γης) και το σχήμα της λεκάνης 7 8

3 Τροποποίηση πλημμυρικών φαινομένων Η ύπαρξη υγροτόπου σε μια λεκάνη απορροής μεταβάλλει τα πλημμυρικά φαινόμενα : μειώνοντας τον όγκο του νερού της πλημμύρας αμβλύνοντας τις πλημμυρικές αιχμές (ορμητικότητα νερού) Τροποποίηση πλημμυρικών φαινομένων Μείωση του όγκου του νερού της πλημμύρας: Αποθήκευση κάποιας ποσότητας νερού ( διήθηση ή εξατμισοδιαπνοή) Άμβλυνση των πλημμυρικών αιχμών Επιβράδυνση ταχύτητας ροής του νερού Αποσυγχρονισμός της ροής 9 10 Τροποποίηση πλημμυρικών φαινομένων Συμπερασματικά: Οι υγρότοποι δρουν σαν αποθήκες νερού του υδρολογικού κύκλου Αποδίδουν το νερό σταδιακά, μειώνοντας τις πλημμυρικές αιχμές Η λειτουργία αυτή επηρεάζεται από ανθρώπινες επεμβάσεις Παγίδευση ιζημάτων και άλλων ουσιών Τα υλικά που παρασύρει το απορρέον νερό αιχμαλωτίζονται και εναποτίθενται στους υγροτόπους. Μεταφερόμενες ουσίες: Σε αιώρηση σε διάλυση προσροφημένες Ουδέτερες προς τους οργανισμούς Θρεπτικά στοιχεία για τους οργανισμούς Τοξικές ουσίες Ουσίες που πέφτουν κατευθείαν στον υγρότοπο 11 12

4 Παγίδευση ιζημάτων και άλλων ουσιών Μεταφερόμενες ουσίες Άμεσα πίπτουσες Διασπώνται και ορισμένες απομακρύνονται απότοσύστημα Πρωταρχικός ο ρόλος των φυτών στις (φυσικές, χημικές και βιοχημικές) διεργασίες Όσο μεγαλύτερη έκταση και όγκο νερού έχει ο υγρότοπος τόσο πιο αποτελεσματικά παγιδεύει ιζήματα Απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα Το φαινόμενο του θερμοκηπίου Το CO 2 επιτρέπει τη διέλευση της φωτεινής ηλιακής ακτινοβολίας αλλά όχι της θερμικής ακτινοβολίας Σαν αποτέλεσμα έχουμε αύξηση της θερμοκρασίας της γης Τα τελευταία 200 χρόνια καταγράφεται δραματική αύξηση των εκλύσεων CO 2 στην ατμόσφαιρα Απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα Η υδρόσφαιρα είναι ο σημαντικότερος ρυθμιστής της περιεκτικότητας της ατμόσφαιρας σε CO 2. Οι υδάτινες μάζες των μπορούν να δεσμεύσουν μεγάλη ποσότητα CO 2. Μέρος αυτής δεσμεύεται από τους υδρόβιους οργανισμούς και εναποτίθεται στα ιζήματα. Η δέσμευση αυτή θεωρείται αποτελεσματικότερη από την αντίστοιχη χερσαίων οικοσυστημάτων. Αποθήκευση και ελευθέρωση θερμότητας Θερμικές ιδιότητες του νερού: Μεγάλη ειδική θερμότητα Μεγάλη θερμική αγωγιμότητα Μεγάλες υδάτινες μάζες λειτουργούν ως αποθήκες θερμότητας Παρόμοια λειτουργούν και οι υγρότοποι Διαφορές θερμοκρασίας αέρα χειμώνα-καλοκαίρι και ημέρα-νύχτα 15 16

5 Αποθήκευση και ελευθέρωση θερμότητας Πολυετείς μετρήσεις θερμοκρασιών σε υγροτόπους επιβεβαιώνουν το θερμορυθμιστικό τους ρόλο Στην Ελλάδα λείπουν πολυετή στοιχεία Υπάρχουν όμως μαρτυρίες κατοίκων των παρακάρλιων περιοχών (εύρος θερμοκρασιών & ζημιές από παγετούς) Δέσμευση ηλιακής ακτινοβολίας (αυτότροφοι οργανισμοί): Μικροσκοπικοί οργανισμοί (φυτοπλαγκτό) Μεγαλύτεροι οργανισμοί που πλέουν στο νερό (μικροφύκη, διάτομα) Ριζωμένα στο υπόστρωμα φυτά (μερικώς ή πλήρως καλυμμένα) Θάμνοι & δέντρα (υδρόβια βλάστηση) Οι υγρότοποι είναι από τα πιο παραγωγικά οικοσυστήματα της γης: Καθαρή πρωτογενής παραγωγικότητα ανά μονάδα επιφάνειας και ανά μονάδα χρόνου Συναγωνίζονται την παραγωγικότητα πολλών εντατικοποιημένων αγροοικοσυστημάτων Οι αυτότροφοι οργανισμοί σχηματίζουν διάφορους τύπους ενδιαιτημάτων για ζωικούς οργανισμούς (ετερότροφους): Απευθείας κατανάλωση φυτοπλαγκτού, φυτών και φυκών από φυτοφάγα και σαπροφάγα ζώα Κατανάλωση βιοθρυμμάτων Παροχή ενδιαιτημάτων αναπαραγωγής, προστασίας, φωλιάσματος, ξεκούρασης, κλπ

6 Τα τροφικά πλέγματα των υγροτοπικών συστημάτων είναι συχνά πολυπλοκότερα των χερσαίων οικοσυστημάτων και εκείνων των βαθιών νερών Διασύνδεση (τροφικήενεργειακή) υγροτοπικών οικοσυστημάτων με άλλα γειτονικά ή και απομακρυσμένα οικοσυστήματα Β. Προσαρμογές της βιωτής στους υγροτόπους Μορφολογικές προσαρμογές Φωτοσύνθεση σε χαμηλές εντάσεις φωτός Πρόσληψη CO 2 από το νερό Πρόσληψη ανόργανων ουσιών από φύλλα Επικονίαση μέσα στο νερό Μεταφορά και αποθήκευση Ο 2 από τα φύλλα σε άλλα μέρη (αερέγχυμα) Β. Προσαρμογές της βιωτής στους υγροτόπους Προσαρμογές συμπεριφοράς Κυματισμός βράγχιων για πρόσληψη Ο 2. Αξιοποίηση του ρεύματος του νερού για διασπορά αυγών ή γόνου, σπόρων. Αναπαραγωγή αμφιβίων 23 24

7 1. Ιοί Μικροσκοπικοί οργανισμοί που αναπαράγονται στα κύτταρα άλλων οργανισμών. Προκαλούν ασθένειες. 2. Βακτήρια Μικροσκοπικοί οργανισμοί που ανακυκλώνουν οργανικές και ανόργανες ουσίες. Προκαλούν ασθένειες. 3. Μύκητες Ανακυκλώνουν οργανικές ουσίες Αποικοδομητές. 4. Φύκη Μικροσκοπικά ή μακροσκοπικά. Φωτοσυνθέτες. Παραγωγοί φυτοπλαγκτού. 5. Φυτά Υδρόβια, Πρωτόζωα Μικροσκοπικοί, ευκίνητοι, μονοκύτταροι οργανισμοί. Τρέφονται από βιοθρύμματα ή άλλους μικροσκοπικούς οργανισμούς. 7. Τροχόζωα Μικροσκοπικοί, ευρύτατα διαδεδομένοι οργανισμοί του ζωοπλαγκτού λιμνών και ποταμών. 8. Μυξόζωα Μικροσκοπικοί οργανισμοί. Παρασιτούν μέσα ή πάνω στα ψάρια. 9. Πλατυέλμινθες Μεγάλη κατηγορία σκουληκόμορφων ή ταινιόμορφων οργανισμών, σε βενθικές ή παρασιτικές μορφές (ταινία, εχινόκοκκος)

8 10. Νηματώδεις Μικροσκοπικά κυλινδρικά σκουλίκια. Παρασιτικοί, χορτοφάγοι ή αρπακτικά. 11. Δακτυλιοσκώληκες Ολιγόχαιτοι (ιζηματοφάγοι) Βδέλες (παρασιτικά) 12. Μαλάκια Δίθυρα (μύδια, στρείδια) Γαστερόποδα (σαλιγκάρια) 13. Καρκινοειδή Εξωσκελετός (σκληρυμένος με ανθρ. ασβ.) Γαρίδες, αστακοί, καραβίδες, καβούρια Έντομα 15. Ψάρια Πάνω από 160 είδη ζουν στα γλυκά νερά στην Ελλάδα 45 είναι ενδημικά 16. Αμφίβια Βάτραχοι, φρύνοι, σαλαμάνδρες, τρίτωνες Χορτοφάγα-νεαρά, αρπακτικά-ενήλικα 17. Ερπετά Χελώνες, σαύρες, φίδια Αρπακτικά 31 32

9 18. Πουλιά Υγρότοποι σημαντικοί για τα αποδημητικά 19. Θηλαστικά Δελφίνια ποταμών, Βίδρες, κάστορες Κουνάβια, ασβοί, αγριόγατες 33