Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 9 η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ Εαρινό

Transcript

1 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 03/12/10 Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 9 η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ Εαρινό ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ 1

2 Ηαποκατάσταση υγροτόπων δεν έχει ένα γενικά αποδεκτό ορισμό: Με την ευρύτερη ερη δυνατή έννοια περιλαμβάνει ε τρεις περιπτώσεις: 1. ΤΗΝ ΑΝΑΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ του υγροτόπου στην τοποθεσία που υπήρχε ένας αποξηραμένος υγρότοπος Η πλήρης αναδημιουργία είναι αδύνατη Ηαποκατάσταση υγροτόπων δεν έχει ένα γενικά αποδεκτό ορισμό: Με την ευρύτερη ερη δυνατή έννοια περιλαμβάνει ε τρεις περιπτώσεις: 2. ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ενός υγροτόπου σε τοποθεσία όπου δεν υπήρχε υγρότοπος, στα πλαίσια μιας προσπάθειας να εμπλουτιστεί μια λεκάνη απορροής με υγροτοπικές λειτουργίες. 2

3 Ηαποκατάσταση υγροτόπων δεν έχει ένα γενικά αποδεκτό ορισμό: Με την ευρύτερη ερη δυνατή έννοια περιλαμβάνει ε τρεις περιπτώσεις: 3. ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ των δομικών και λειτουργικών γνωρισμάτων ενός υφιστάμενου υγροτόπου. Συχνά αυτή η προσπάθεια καλείται ΑΝΟΡΘΩΣΗ Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο όρος «αποκατάσταση» δεν αναφέρεται στην επαναφορά του υγροτόπου στις ίδιες ακριβώς συνθήκες που επικρατούσαν πριν την υποβάθμιση. ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΟΣ σκοπός των έργων αποκατάστασης θα πρέπει να είναι η επίτευξη, στο μέτρο του δυνατού, της οικολογικής ακεραιότητας του υποβαθμισμένου οικοσυστήματος. 3

4 ΑΚΕΡΑΙΟ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΑΤΗΡΟΥΜΕΝΟ οικοσύστημα είναι αυτό που έχει ικανότητα αυτοανόρθωσης και είαι ένα αειφόρο σύστημα ικανό να αφομοιώσει την καταπόνηση και την αλλαγή. Τα μέτρα της αποκατάστασης πρέπει να στοχεύουν στην επαναφορά υγροτοπικών λειτουργιών ικανών να ανταποκριθούν στις υφιστάμενες οικολογικές και κοινωνικο οικονομικές συνθήκες της συγκεκριμένης περιοχής. Σαν χώρα οφείλουμε να επανακτήσουμε όλες τις αξίες των υγροτόπων που έχουμε χάσει και ιδιαίτερα ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ ΑΡΔΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΑ 4

5 Σαν χώρα οφείλουμε να επανακτήσουμε υγροτόπων που έχουμε χάσει και ιδιαίτερα όλες τις αξίες των ΓΙΑΤΙ Έχουμε ηθική δέσμευση απέναντι στην ιστορία και τον πολιτισμό μας Οι υγρότοποι στηρίζουν την οικονομία (τουρισμό, αλιεία, γεωργία) Οι υγρότοποι διαμέσου των λειτουργιών τους ρυθμίζουν την ποιότητα ζωής Το απαιτούν οι ευρωπαϊκές και διεθνείς υποχρεώσεις μας Υπάρχει ανάγκη για περισσότερο καθαρό νερό Η αποκατάσταση παράγοντες: ενός υγροτόπου εξαρτάται Ανάμεσα στους οποίους: από ποικίλους Ο τύπος του υγροτόπου Οι οικολογικές λειτουργίες που παρουσιάζουν ενδιαφέρον Ο τύπος και ο βαθμός υποβάθμισης Οι χρήσεις γης στην ευρύτερη λεκάνη απορροής Η ικανότητα δημιουργίας και διατήρησης κατάλληλων υδρολογικών συνθηκών. 5

6 Η αποκατάσταση παράγοντες: ενός υγροτόπου εξαρτάται από ποικίλους Η ΥΔΡΟΛΟΓΙΑ σήμερα θεωρείται ο σημαντικότερος παράγοντας για τη διαχείριση και την αποκατάσταση ενός υγροτόπου. Ηυδρολογία ενός υγροτόπου δεν αφορά μόνο το υδατικό ισοζύγιο του ίδιου του υγροτόπου, ΑΛΛΑ και της ευρύτερης λεκάνης απορροής. 6

7 Το υδρολογικό ισοζύγιο επηρεάζει τη χλωρίδα και την πανίδα του υγροτόπου, την πλειονότητα των υγροτοπικών λειτουργιών, καθώς και τη μορφολογία του υγροτόπου. Ένα έργο αποκατάστασης της υδρολογίας προσομοιάζει ένα σχέδιο διαχείρισης. ενός υγροτόπου Επομένως κατά το στάδιο της σύνταξης, θα πρέπει να τεθούν σαφείς στόχοι. Ο καθορισμός των σκοπών της αποκατάστσης για ένα συγκεκριμένο τόπο αποτελει ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΣ προαπαιτούμενο για την εκπόνηση ενός έργου αποκατάστασης. Ηύπαρξη σαφών, εφικτών και μετρήσιμων σκοπών, συνιστά το καίριο αρο βήμα προς την επιτυχή έκβαση της αποκατάστασης. 7

8 Οι σκοποί καθοδηγούν την πορεία της υλοποίησης και θέτουν τα κριτήρια για την αξιολόγηση της επιτυχίας. Το ερώτημα για πιο λόγο θέλουμε τον υγρότοπο, πρέπει να απαντάται σε συνάρτηση με τις δυνατότητες και τους περιορισμούς της ευρύτερης περιοχής. Για να προσδιοριστούν υγροτόπου απαιτείται : οι σκοποί της αποκατάστασης ενός 1. γνώση του ιστορικού των συνθηκών που υπήρχαν πριν την υποβάθμιση 2. Του είδους των μελλοντικών συνθηκών που είναι δυνατό να διαμορφωθούν. 8

9 Παράδειγμα: Το υδρολογικό καθεστώς (ταχύτητα ύδατος, όγκος, χρόνος εισροής και εκροής) ) να μοιάζει όσο το δυνατό με εκείνο που είχε ο υγρότοπος πριν την υποβάθμιση του. Στόχος πρέπει να είναι όχι μόνο ο εντοπισμός και η αποκατάσταση των σχετικών υγροτοπικών λειτουργιών που σχετίζονται με το νερό αλλά και η εξάλειψη των αιτιών που προκάλεσαν την υποβάθμιση. Προσδιορισμός του επιπέδου αναφοράς. Προσδιορισμός του επιπέδου αναφοράς ΣΥΛΛΟΓΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΟΜΕΙΩΣΗ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 9

10 Προσδιορισμός του επιπέδου αναφοράς ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΡΟΣΟΜΕΙΩΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΔΥΝΗΤΙΚΩΝ ΑΠΟΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Προσδιορισμός του επιπέδου αναφοράς ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΔΥΝΗΤΙΚΩΝ ΑΠΟΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 10

11 Προσδιορισμός του επιπέδου αναφοράς ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Κατά το στάδιο του σχεδιασμού είναι απαραίτητη η συλλογή δεδομένων για την υδρολογία ολόκληρης της λεκάνης απορροής. Απαραίτητη η καταγραφή όλων των χρήσεων νερού. Μοντέλα προσομείωσης. 11

12 Στα πλαίσια της αποκατάστασης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η περιεκτικότητα του εδάφους σε θρεπτικά. Πιθανή επέκταση του υγροτόπου μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση θρεπτικών από το έδαφος και την εμφάνιση φαινομένων ευτροφισμού. Η διαχείριση των υδάτων και γενικότερα της λεκάνης απορροής πρέπει να διέπονται από τις παρακάτω αρχές: 1. Αειφορία 2. Κατανοητή διαδικασία χρήσης 3. Ισότητα στη συμμετοχή και λήψη αποφάσεων ως προς τη χρήση 4. Επιστημονική αξιοπιστία 5. Διαφάνεια κατά την εφαρμογή 6. Ευέλικτη διαχείριση 7. Υποχρέωση λογοδοσίας για τις αποφάσεις 12

13 Ο ρόλος του εδάφους στην αποκατάσταση υγροτόπων Κοινό γνώρισμα των υγροτοπικών εδαφών είναι ηπεριοδική ήμόνιμη κατάκλιση τους με νερό. Τα υγροτοπικά εδάφη διαφέρουν ως προς την συγκράτηση της οργανικής ύλης, τη δομή, τη μηχανική σύσταση και την ανάπτυξη και κατανομής τους. Σε κάθε περίπτωση, η επιλογή του κατάλληλου εδάφους αποτελεί σπουδαίο βήμα για την αποκατάσταση του υγροτόπου γιατί το έδαφος θα καθορίσει τον αριθμό και το βαθμό εκτέλεσης των διαφόρων λειτουργιών του υγροτόπου. Επομένως οι ιδιότητες του εδάφους πρέπει να λαμβάνονται υπόψη μιας και καθορίζουν τις εδαφικές διεργασίες με τις οποίες σχετίζονται οι λειτουργίες του υγροτόπου. Ο ρόλος του εδάφους στην αποκατάσταση υγροτόπων ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Εμπλουτισμός υπογείων υδροφορέων Τροποποίηση πλημμυρικών φαινομένων Σταθεροποίηση οχθών Παγίδευση ιζημάτων και τοξικών ουσιών Απομάκρυνση και μετασχηματισμός θρεπτικών ουσιών Στήριξη τροφικών πλεγμάτων Αποθήκευση νερού ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΕΔΑΦΩΝ / ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΩΝ Μηχανική σύσταση, υδατοπερατότητα Μηχανική σύσταση, μικρο ανάγλυφο, συγκράτηση νερού Δομή, μηχανική σύσταση, οργανική ουσία, μικρο ανάγλυφο Ορυκτά της αργίλου, μηχανική σύσταση, ph, οξειδοαναγωγικό ανάγλυφο Οργανική ουσία, μηχανική σύσταση, μικροοργανισμοί, ph, οξειδοαναγωγικό δυναμικο Μηχανική σύσταση, οργανική ουσία, ph, οξειδοαναγωγικό δυναμικό, χημικές ιδιότητες Μηχανική σύσταση, δομή, υδατοπερατότητα 13

14 Η ανασύσταση της λίμνης Μαυρούδας στο νομό Θεσσαλονίκης, η αποκατάσταση παραποτάμιων διαπλάσεων και λειτουργιών στην κοίτη του Γαλλικού ποταμού, η αποκατάσταση του ενδιαιτήματος για το προστατευόμενο είδος Λαγγόνα στην κοίτη του ποταμού Αξιού (WWF Έλλας και Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία), η δημιουργία νησίδων από υλικά εκσκαφών στη λίμνη Βιστονίδα, η δημιουργία νησίδων και πλωτών σχεδιών για φώλιασμα υδρόβιων πτηνών στη λίμνη Κερκίνη (ΑΠΘ), και στη λίμνη Μικρή Πρέσπα (Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών). Δύο μεγάλες παρεμβάσεις με κατεύθυνση την αποκατάσταση υγροτόπων που βρίσκονται στη φάση της υλοποίησης είναι η αναδημιουργία μέρους της πρώην λίμνης Κάρλας, ενός από τους σημαντικότερους υγροτόπους των Βαλκανίων που αποξηράνθηκε στη δεκαετία του 1960, και η εξυγίανση της λίμνης Κορώνειας (υγροτόπου Ραμσάρ), ο οποίος κινδυνεύει από πλήρη αποξήρανση και υποβάθμιση λόγω της εκτεταμένης χρήσης του ως χώρο απόρριψης λημμάτων. 14

15 Διαβάστε (ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ): Η Αποκατάσταση της Λίμνης Κορώνειας ως Μοντέλο Ανόρθωσης και Διαχείρισης Υγροτοπικών Οικοσυστημάτων στη Λεκάνη της Μεσογείου ΣΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ 1. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΝΙΔΑΣ 2. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ 15