Λόγοι δημιουργίας της Κοινής

Transcript

1 Ελληνιστική Κοινή

2 Λόγοι δημιουργίας της Κοινής Διοικητικοί-Πολιτικοί: Η ενοποίηση των περιοχών που κατακτήθηκαν από τους Μακεδόνες μετά τη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.χ.) δημιούργησε την ανάγκη για μια ενιαία γλώσσα επικοινωνίας Οικονομικοί: Ανάγκη για γλωσσική επικοινωνία προκειμένου να πραγματοποιούνται ανετότερα οι οικονομικές συναλλαγές

3 Η Αττική ως βάση της Ελληνιστικής Κοινής Λόγοι ιστορικοί: Η υιοθέτηση της Αττικής του 5ου αιώνα ως επίσημης γλώσσας των Μακεδόνων και της γλώσσας της διοίκησης και της διπλωματίας Λόγοι οικονομικοί: Η Αθήνα είναι μια οικονομική υπερδύναμη που επιβάλλει τη γλώσσα της στις οικονομικές της συναλλαγές. Επίσης, ο Πειραιάς είναι ένα σημαντικό λιμάνι, όπου δουλεύουν μέτοικοι και μετανάστες που έχουν έρθει να βρουν δουλειά.

4 Η Αττική ως βάση της Ελληνιστικής Κοινής Λόγοι πολιτικοί: Η Αθήνα με την εγκαθίδρυση της Αθηναϊκής Συμμαχίας εξουσιάζει τους συμμάχους και επιβάλλει κατά κάποιο τρόπο τη γλώσσα της. Εγκαθιστά κληρούχους στις συμμαχικές πόλειςκράτη, η απονομή δικαιοσύνης γίνεται στην Αθήνα, κτλ. Λόγοι πολιτισμικοί: Η Αθήνα είναι ένα πρυτανείο σοφίας. Υπάρχει μεγάλη λογοτεχνική και φιλοσοφική παραγωγή στην αττική διάλεκτο που περιβάλλεται κατ αυτόν τον τρόπο με κύρος. Επίσης, συρρέουν στην Αθήνα για σπουδές κοντά σε σημαντικούς δασκάλους άνθρωποι από όλα τα μέρη της Ελλάδας.

5 Πηγές Ελληνιστικής Κοινής Το έργο του Ξενοφώντα, του Πολύβιου, του Αριστοτέλη καθώς και η μετάφραση των Ο' τον 3ο και 2ο π.χ. αιώνα Οι πάπυροι της Αιγύπτου, δηλαδή κείμενα, όπως προσωπικά γράμματα ημιμαθών πολλές φορές ανθρώπων, λογαριασμοί, αναφορές κλπ. που αρχίζουν από το 300 π.χ. Βιβλικά κείμενα Παρατηρήσεις Γραμματικών (Φρύνιχος, Μοίρις)

6 Φωνολογικές αλλαγές Ο ρυθμός της γλώσσας μετατρέπεται από ποσοτικός (διάκριση μακρών και βραχέων φωνηέντων) σε τονικό Απώλεια τονικών νόμων (πλην του νόμου της τρισυλλαβίας) Πολλά φωνήεντα ισοφωνίζονται και οι δίφθογγοι μονοφθογγίζονται (βλ. αναλυτικά αρχείο Προφορά) Το F και η δασεία παύουν να προφέρονται

7 Φωνολογικές αλλαγές Φαινόμενα τριβοποίησης: Αποκλειστοποίηση ηχηρών κλειστών σε ηχηρά τριβόμενα, δηλαδή b, d, g (Β, Δ, Γ) > v, δ, γ. Σημ.: Τα b, d, g επανήλθαν μέσω των συμφωνικών συμπλεγμάτων μβ/νδ/γγ που διατηρούν την αρχαία προφορά, λ.χ. ἐμ-βαίνω > μπαίνω, ἄνδρας > άντρας, ἄγγελος > άγγελος, των δανείων της λατινικής, λ.χ. accumbo > ακουμπώ, axungia «πάχος» > ξίγγι, και της αφομοίωσης στα όρια λέξεων ή της προερρίνωσης στο εσωτερικό των λέξεων, λ.χ. tim boli, emboros Αποκλειστοποίηση και αποδάσυνση κλειστών δασέων, δηλαδή ph, th, kh (Φ, Θ, Χ) > pf, tθ, kx > f, θ, x.

8 Φωνολογικές αλλαγές Διάσπαση των ουρανισκόφωνων /k/, /γ/, /x/, /g/ σε ουρανικά και υπερωϊκά (k/c, γ/j, x/ç, g/g )με γενίκευση της υπάρχουσας διάκρισης κ/c (κόππα, κάππα) Φωνηματοποίηση του /z/ που αποδίδεται γραφηματικά άλλοτε ως σ και άλλοτε ως ζ Μονοφθογγισμός των διπλών συμφώνων, λ.χ. αλλά [ala].

9 Ονοματική μορφολογία Φεύγει ο δυϊκός, λ.χ. ὀφθαλμὼ > δύω ὀφθαλμὼ > δύο ὀφθαλμοί Απλοποίηση ανώμαλων τύπων: Με μεταπλασμό σε -ιον για προσαρμογή στα δευτερόκλιτα, λ.χ. οὖς > ὠτίον, κλεὶς > κλειδίον Με αντικατάσταση: ναῦς > πλοῖον, ὗς > χοῖρος Με εξομάλυνση, λ.χ. γήρως > γήρατος Εξαφανίζεται η αττική κλίση, λ.χ. λεώς > λαός Απλοποίηση συγκριτικών: ταχίων > ταχύτερος Απώλεια διπλοτυπίας, όπως της αιτ. -α των επιθέτων, λ.χ. ὑγιᾶ Σταδιακή απώλεια της δοτικής, που αντικαθίσταται από γενική και εμπρόθετους, ειδικά στη δήλωση τόπου, μέσου (πβ. ότι στην ΑΕ η δοτική απορρόφησε τοπική και οργανική)

10 Ρηματική μορφολογία: γενικές αρχές Τάση για αναλυτική δήλωση έναντι της συνθετικής, δηλαδή ο χρόνος, η έγκλιση και το ποιόν ενεργείας αρχίζουν να δηλώνονται περιφραστικά αντί για μονολεκτικά με λεξικοποιημένη και όχι με γραμματικοποιημένη δήλωση μέσω φράσεων που χρησιμοποιούν ρήματα, όπως εἰμί, μέλλω, ὀφείλω, θέλω κλπ. και μετοχές/απαρέμφατα Τάση για δομική ενοποίηση, λ.χ. συνένωση παρελθοντικών καταλήξεων Συμμετρία και κανονικότητα, λ.χ. διάκριση αορίστου και μέλλοντα (πβ. ΑΕ λύσ-ω, ἔ-λυσ-α) Διαφάνεια στη δήλωση

11 Αναλυτική δήλωση: χρόνοι Ενεστώτας: εἰμί + μτχ. ενεστώτα, λ.χ. εἰμί λέγων (διατηρείται στα τσακώνικα, λ.χ. εμί ορου = βλέπω) Παρακείμενος/Υπερσυντέλικος: εἰμι/ἦν + μετοχή (παθητικού) παρακειμένου/αορίστου, λ.χ. εἰμι/ἦν πεποιηκώς/ποιήσας/ πεποιημένος/ποηθείς/ποιήσας Μέλλοντας: ἔχω + απαρέμφατο αορίστου, ἔσομαι + μετοχή ενεστώτα, μέλλω + απαρέμφατο, θέλω + απαρέμφατο αορίστου, θέλω ἵνα + υποτακτική, λ.χ. ἔχω/μέλλω/θέλω γράψαι, θέλω ἵνα γράψω.

12 Αναλυτική δήλωση: εγκλίσεις Ευκτική: ἔχω/εἶχον + απαρέμφατο και αργότερα να + υποτακτική ενεστώτα/αορίστου ή οριστική αορίστου Προστακτική: ἄφες + ρήμα > ας + ρήμα (πρώιμη μεσαιωνική), λ.χ. ἄφες ἵδωμεν, ἀς ἵδωμεν Υποτακτική: ἵνα/ἱνά + υποτακτική > να + υποτακτική, λ.χ. βούλομαι ἵνα έλθω (> νά έλθω) => διατήρηση αλλά δήλωση με τον μορφολογικό δείκτη νά.

13 Δομική ενοποίηση Φωνές: ενοποίηση μέσης και παθητικής φωνής (=> ενεργητική και μεσοπαθητική) Θέματα: ενοποίηση των θεμάτων σε δύο, δηλαδή στο ενεστωτικό, λ.χ. χαν-, και στο αοριστικό (ενεργητικό και μεσοπαθητικό), λ.χ. χασ-/χαθ-, στα οποία βασίζεται η λειτουργία του ρήματος (=> απώλεια της λειτουργίας της αύξησης ως δείκτη χρόνου και των καταλήξεων ως δεικτών φωνής) Εξομοίωση καταλήξεων: (α) αόριστος β αόριστος α, λ.χ. ἔγραψας > ἔγραψες, (β) παρατατικός αόριστος, λ.χ. ἐγράφομεν > ἐγράφαμεν

14 Σύνταξη Αναλυτική: αυξάνει ο συνταγματικός άξονας και μειώνεται ο παραδειγματικός Χρήση προθέσεων Εξασθενίζει η δοτική και η γενική και αλλάζει η σύνταξη

15 Λεξιλόγιο: παραγωγή και δανεισμός Κληρονομημένες λέξεις αλλάζουν σημασία, λ.χ. ἄριστον «πρωϊνό, φαγητό», κοίμησις «ύπνος, θάνατος», στενοχωρία «στενοχώρια» κλπ. Αύξηση της παραγωγικότητας των επιθημάτων, λ.χ. -της, - ευτής, -ας, -ισσα, -τρια, -ευω, -ίζω Πρωτότυπες λέξεις αντικαθίστανται από παράγωγες, όπως σε -ιον, λ.χ. παιδίον (< παίς) Εμπλουτισμός μέσω δανεισμού κυρίως από: Λατινική, λ.χ. φάβρικα, κουστωδία, βενεφικιάριος Εβραϊκή, λ.χ. Σάββατον

16 Αττικισμός Πρέσβευε τη χρησιμοποίηση της καθαρής αττικής ενώ θεωρούσε την κοινή υποδεέστερη Χαρακτηριστικά : -ττ/-σσ, -ρρ/-ρσ, ἐς/εἰς, ξυν/συν Λόγοι: Παιδεία Ρητορική Κατοχή Σύλλα Αναζήτηση γοήτρου

17 Σχέση Ελληνιστικής με ΝΕ Συνδετικός κρίκος Η γραπτή μορφή της Ελληνιστικής εξελίσσεται στη γλώσσα των αττικιστών και την καθαρεύουσα, ενώ η προφορική στην προφορική των λαϊκών κειμένων και τη δημώδη ελληνική => εκκίνηση του γλωσσικού ζητήματος

18 Επίδραση Ελληνιστικής Κοινής Λατινική Εβραϊκή Ιλλυρο-αλβανική Αρμενική Γεωργιανή Αιθιοπική Γοτθική Σλαβική Κοπτική

19 Μεσαιωνική Ελληνική

20 Γλωσσική κατάσταση Προβλήματα χροολόγησης: (α) Τριανταφυλλίδης: 330 μ.χ., (β) Βrowning: 600 μ.χ. Επίσημη γλώσσα = λατινική Χριστιανισμός/Ανατολή/Ρωμαϊκό στοιχείο (Ρωμαίος>Ρωμαιός>Ρωμιός> Ρωμιοσύνη) Γλωσσικό κέντρο = Κων/πολη Αττικίζοντας γραπτός λόγος vs ζωντανός προφορικός λόγος.

21 Πηγές Σκόλια (συνθήματα που ακούγονταν στον Ιππόδρομο και που μετέφεραν αυτούσια οι αρχαΐζοντες συγγραφείς) Συναξάρια, Βίοι Αγίων, απόκρυφα κείμενα Βυζαντινή Γραμματεία (Μαλάλας, Μόσχος, Κων/νος Πορφυρογέννητος) Πρωτοβουλγαρικές πινακίδες

22 Λατινική επίδραση Λόγια Λατινική (διοίκηση, στρατός) Λαϊκή Λατινική: στάβλος < stablum < stabulum, τάβλα, τούβλο, τίτλος, βούκινο, στέρνα, μούστος, πισίνα, μανουάλι, δίσεχτος, σούβλα, κουβέντα, διαφεντεύω, ξόμπλι Επιθήματα: -άρης < -arius, -άριο < -arium, -άτος < -atus, - ούκλα < -ucula, -ούρα<-ura

23 Φωνολογικές αλλαγές Ισοφωνίζεται το [y] προς το [i] (ιωτακισμός) Συνίζηση: Ημιφωνοποιούνται τα [i], [e] πριν από φωνήεν και στη συνέχεια ουρανικοποιούνται τα υπερωϊκά, λ.χ. χωρίον > χωριό, μηλέα > μηλιά, θεία > θειά, παλαιός > παλιός => ενίσχυση του ουρανικών (η συνίζηση δε λαμβάνει χώρα σε δάνεια, λ.χ. κομπανία, και σε λέξεις μετά τον 13 ο αι, λ.χ. παιδεία, και σε ορισμένες διαλέκτους, όπως στα κατωιτλιώτικα, λ.χ. καρdία.

24 Φωνολογικές αλλαγές Εκτεταμένες συγκοπές κυρίως άτονων φωνηέντων σε ακολουθίες φωνηέντων σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα: - ιος/-ιον > -ις/-ιν, λ.χ. Αντώνιος > Αντώνις, ελάφιον > ελάφιν, στα όρια των λέξεων με απώλεια αρκτικών φωνηέντων λόγω επανανάλυσης, λ.χ. η ημέρα > η μέρα => μέρα, το ερωτώ > το ρωτώ => ρωτώ, ο υψηλός > ο ψηλός => ψηλός. Αφομοίωση συμφώνου πριν από ένρινο και απλοποίηση, λ.χ. νύμφη > νύφφη > νύφη, πράγμα > πράμμα < πράμα, πενθερός > πεθθερός > πεθερός Χάνονται πολλά διπλά λόγω μεταπλασμού κατά τα ρήματα εις -ω: βάλλω > βάζω, στέλλω > στέλνω, ψάλλω > ψέλνω Μείωση ληκτικού ν: θάλασσα-ν > θάλασσα-0

25 Ονοματική μορφολογία: πρώτη/δεύτερη κλίση Εξομάλυνση των κλιτικών παραδειγμάτων των πρωτόκλιτων με βάση το θέμα σε -α, λ.χ. θάλασσα-0 θάλασσα-0 προφήτη-ς προφήτη-ς θαλάσση-ς θάλασσα-ς και προφήτ-ου προφήτη-0 θάλασσα-ν θάλασσα-0 προφήτη-ν προφήτη-0 Επέκταση της κλίσης του πληθυντικού των τριτόκλιτων στα πρωτόκλιτα/δευτερόκλιτα, λ.χ. προφῆτ-αι > προφήτ-ες Επέκταση θηλυκών σε -ος σε αρσενικά σε -ος, λ.χ. η άμμος > ο άμμος

26 Ονοματική μορφολογία: τρίτη κλίση Εξαφάνιση της 3ης κλίσης λόγω αναλογικής επέκτασης στα πρωτόκλιτα με βάση την αιτιατική ενικού σε -α που επαναναλύεται σε ενιαίο θέμα και επεκτείνεται σε όλο το κλιτικό παράδειγμα: πατήρ-0 πατέρα-ς πατρ-ός πατέρα-0 πατέρ-α πατερα- => πατέρα-0 πάτερ-0 πατέρα-0

27 Ονοματική μορφολογία: νέες κατηγορίες Δημιουργία ανισουσύλλαβων λόγω επένθεσης ενός ευφωνικού -δ κατά την επέκταση του νέου θέματος σε -α στον πληθυντικό (προηγήθηκε σε λαϊκούς τύπους και μετά σε λογιότερους), λ.χ. *πατερα-ες > πατεράδ-ες Δημιουργία των ουδέτερων σε -ι με απαλοιφή του -ον λόγω της απώλειας του ληκτικού -ν, λ.χ. παιδί(ο)ν > παιδί- 0, τυρ-ί(ο)ν > τυρί-0

28 Ρηματικοί μεταπλασμοί Τα εις -μι επεκτείνονται αναλογικά στα εις -ω και λαμβάνει χώρα πλήθος αναλογικών επεκτάσεων με βάση το θέμα του αορίστου: πληρώ > πληρώνω με βάση το πλήρωσα (=> απώλεια των εις -όω και δημιουργία του επιθήματος -ώνω πλάσσω > πλάθω με βάση το έπλασα λύω > λύνω με βάση το έλυσα

29 Μορφολογία Κατάργηση απαρέμφατου, ευκτικής, υποτακτικής. Το απαρέμφατο αντικαθίσταται από να, ότι + ρήμα Σχηματισμός των επιθημάτων ξε- (έξω, πολύ, εντελώς, στέρηση) και της λέξης ξανά που προθηματοποιείται Αύξηση της παραγωγής με παλιές και νέες καταλήξεις Σύνθεση παρατακτική (πρασινοβένετοι) και προσδιοριστική (τριχορραχάται)

30 Σύνταξη Αναλυτική σύνταξη Χρήση αιτιατικής και προθέσεων Επίδοση της σε (εις ε- > ς ε- > σε)

31 Λεξιλόγιο: Δανεισμός Λατινική: δομέστιχος, βήλον, τρούλος, σκούπα, κούπα, στράτα Ιταλική: πόρτα, σκάλα Βαλκανικές γλώσσες: λάγιος, σιούτο Γαλλική: τσάμπρα, κουρτέσα Αραβικές: φαρί, αμιράς, νεράτζι Αλβανικές: βλάμης, μπέσα, μπαμπέσης ΑΕ: άλογον ον, πολιτεία

32 Νεοελληνική

33 Πρώιμη Νέα Ελληνική (11 ος - 17 ο αι.)

34 Πηγές Πτωχοπροδρομικά Μιχαήλ Γλυκάς Ιπποτικά Μυθιστορήματα Διγενής Ακρίτας Σπανέας Χρονικόν του Μωρέος

35 Εξέλιξη πριν την άλωση και συνέπειες λατινοκρατίας Κατάλυση του γλωσσικού κέντρου και εμφάνιση ΝΕ ιδιωμάτων Η λατινική κυριαρχία έχει ως συνέπεια να ξεπέσει το κύρος της λόγιας γλώσσας, αφού παραμερίζεται ο γλωσσικός μηχανισμός Στη Δύση χρησιμοποιούνταν η λαϊκή γλώσσα Η αρχαϊστική παιδεία δεν είναι πια αναγκαία για κοινωνική αναρρίχηση Οι λόγιοι επιθυμούν την "αναλλοίωτη" γραπτή γλώσσα

36 Αποτελέσματα διγλωσσίας Λογοτεχνία: τα συναισθήματα δεν βρίσκουν την κατάλληλη έκφραση Παιδεία: γίνεται προνόμιο ορισμένων τάξεων Εκβαρβαρώνεται και η αρχαΐζουσα και επομένως η ελληνική μένει ακαλλιέργητη

37 Έκταση της Ελληνικής Κυρίως Ελληνικός χώρος Τουρκία Κύπρος Βουλγαρία Αλβανία Βορειοηπειρώτες Αίγυπτος Β &Ν Αμερική Ιταλία (Σαλέρνο, Καλαβρία. Ομιλητές όχι έλληνες)

38 Δανεισμός Τέλη 11ου αι : εισβολές Σελτζούκων => Δανεισμός λέξεων τουρκικής Στενή (όχι πάντα φιλική) επαφή με Δύση (Σταυροφορίες, Γάλλοι, Ιταλοί, Ισπανοί, Γερμανοί μισθοφόροι στο Βυζαντινό Στρατό, παροικίες εμπόρων) => δανεισμός από ιταλική (λεξιλόγιο ναυτιλίας), γαλλική (φεουδ. δίκαιο), καταλανική, ισπανική

39 Φωνολογικές αλλαγές Ουράνωση του /k/ σε /ts/, λ.χ. κανθαρίς > κατσαρίδα Εξαφάνιση τελικού -ν Ανομοίωση που οδηγεί σε τριβόμενο + κλειστό => διεύρυνση των συμφωνικών συμπλεγμάτων: Δύο κλειστά => τριβόμενο + κλειστό, λ.χ. κτ > χτ (κτίζω > χτίζω), πτ > φτ (πτωχός > φτωχός) Δύο τριβόμενα => τριβόμενο + κλειστό: χθ > χτ (χθες > χτες), φθ > φτ (ευθυνός > φτηνός)

40 Μορφολογικές αλλαγές Κλονίζεται η γενική Η απώλεια του τελικού -ν μειώνει το κλιτικό παράδειγμα Θέλω + απαρέμφατο / θέλω ίνα > θενα > θανα > θα περιφραστικοί χρόνοι (παρακείμενος, υπερσυντέλικος / - ουν και ούσιν) Εξαφάνιση της ευκτικής και αντικατάσταση με περιφραστικούς τύπους

41 Συντακτικές αλλαγές Αναλυτική δομή της γλώσσας Οι προθέσεις συντάσσονται με αιτιατική Σύνταξη των εάν/αν + οριστική Επανάληψη άρθρου: το παιδί το μεγάλο Επανάληψη άρνησης: ούτε να μιλήσει δεν ξέρει

42 Λεξιλόγιο Δάνεια προσφύματα: σλαβικό -ίτσι Λεξιλογικός δανεισμός από: Βενετσιάνικα: κουβέρτα, καπετάνιος, φουρτούνα Αρβανίτικη: μπαμπέσης, γκιόνης Βλάχικη: μανούρι Γερμανική: τσίγκος Τουρκική: κατής, χαλβάς Σλαβικές: σανός

43 Ελληνική της τουρκοκρατίας ( )

44 Γλωσσική κατάσταση Η λαϊκή γραμματεία δεν έχει το κύρος της λόγιας Δεν υπάρχει εθνική γλώσσα Εξάπλωση πολίτικης εκτός Κων/πολης, άρα εξάπλωση προφορικής κοινής Συνειδητοποίηση αξίας της προφορικής Λεξικό da Somavera Συνδέεται η εθνική γλώσσα με την εθνική αναγέννηση

45 Δημιουργία Κοινών Κύπρος: Χρονικό του Βουστρωνίου, Μαχαιρά, ερωτική συλλογή ποιημάτων. Τα ελληνικά της Κύπρου διαφέρουν πολύ και δεν αποτελούν βάση για μια κοινή γραπτή. Κατάληψη 1571 Δωδεκάνησα: Εμ. Γεωργηλάς, ερωτικά ποιήματα. Κατάκτηση 1522 Επτάνησα: Γραμματική Σοφιανού (1540) Κρήτη: Ερωτόκριτος κλπ.

46 Αλλαγές Ο τόνος στα ουσιαστικά ακολουθεί τον τονισμό της αρχαίας, στα επίθετα όμως ακινητοποιείται τες/τις Παραγωγή: δάνεια προσφύματα από την τουρκική, λ.χ. - τζής, -λης, καρα- Σύνθεση: γίνεται πιο παραγωγική

47 Λεξιλογικός δανεισμός από τουρκική Σπίτι και νοικοκυριό: κονάκι, σεντούκι, φιτίλι, σοφράς, τέντζερες, τουλούμι Φαϊ, ποτό: γιαχνί, καπαμάς, κεφτές, χαλβάς Ρούχα: φέσι, γελέκι, γιακάς, παπούτσια Στρατός, διοίκηση: μπαρούτι, γιαταγάνι Άνθρωπος: μπόι, νάζι, κέφι, λεβέντης, αφέντης, γλέντι, αμανές, τέλι Λείπουν οι ποιμενικοί όροι

48 Διαμόρφωση της εθνικής γλώσσας => Νεοελληνική Κοινή Η γλώσσα φτωχαίνει σε αφηρημένες έννοιες Οι ανώτερες τάξεις και η ορθόδοξη εκκλησία χρησιμοποιούν τη λόγια γλώσσα Δημιουργία λογοτεχνικών γλωσσών

49 Γλωσσικό ζήτημα Συντηρητικοί: Υπακοή στο Σουλτάνο, λόγια γλώσσα (Π. Κοδρικάς) Επηρεασμένοι από το δυτικό ορθολογισμό είδαν στη γλώσσα του λαού ως έναν εκφυλισμένο τύπο γλώσσας (Βούλγαρης, Δούκας) Μέση οδός: Αδαμάντιος Κοραής αφετηρία η λαϊκή αλλά 'καθαρισμός' (απόρριψη λέξεων τουρκικής, φωνολογία αρχαίας, σύνταξη αρχαίας), λ.χ. ψάρι/οψάριον Προοδευτικοί: παραμερισμός λόγιας παράδοσης και αναγωγή της λαϊκής σε εθνική γλώσσα, καλλιεργώντας τις λαϊκές γλωσσικές πηγές (Καταρτζής, Μοισιόδακας, Βηλαράς)

50 18 ος 19 ος αι.

51 Η Πελοποννησιακή Κοινή ως βάση της Νεοελληνικής Κοινής Δεν είχε ριζικές φωνητικές αλλαγές Δεν είχε αρχαϊκά γνωρίσματα Εγγύς στην κοινή της όψιμης βυζαντινής αυτοκρατορίας Περιβεβλημένη με κύρος (ρόλος Πελοποννησίων στον αγώνα) ΟΜΩΣ άφιξη Φαναριωτών

52 Νεοελληνικά Ιδιώματα Βόρεια: Σθένωση του άτονου /e/ σε /i/ και του άτονου /o/ σε /u/, λ.χ. νιρό, χουράφ, και αποβολή των άτονων /i/, /u/ ανάμεσα σε σύμφωνα, λ.χ. σκλι, γρν => δημιουργία περίεργων συμφωνικών συμπλεγμάτων (Θρακιώτικα, Μακεδονικά, Λεσβιακά, Ηπειρώτικα, Θεσσαλικά) Νότια: ορίζονται αρνητικά (Μεγάρων, Πελοποννήσου, Δωδεκανήσου και Κύπρου, Κρήτης)

53 Νεοελληνικές Διάλεκτοι Ποντιακή: αρχαϊσμοί (τίμεσον, νύφε), διατήρηση -ν (παιδίον, στόμαν), αφομοίωση του τ (σο σπίτιν) Kαππαδοκική Κατωιταλική Τσακώνικη

54 19 ος αι.: Καθαρεύουσα Προοδευτικός καθαρισμός της δημοτικής Νοθευμένη (ψευτοαρχαϊσμοί, υπερδόκιμοι τύποι, συντακτικά λάθη) δίχως ενότητα και ομοιομορφία Χρησιμοποιείται στην παιδεία, τύπο, δημόσια ζωή, κράτος Χαρακτηριστικά: Ρευστότητα: αν δεν ημπορώ, αν δεν δύναμαι, εάν δεν δύναμαι, εάν μη δύναμαι Ανάμιξη μορφολογικών παραδειγμάτων: έφερες / ήνεγκας Αν ήθελε να γίνει εθνική γλώσσα έπρεπε να έχει όρους για κάθε έννοια

55 Δημοτικισμός Ψυχάρης ( ) "Το Ταξίδι μου" : κωδικοποίηση, συστηματοποίηση λαϊκής, δανεισμός από καθαρεύουσα για φιλοσοφική, επιστημονική, φιλολογική έκφραση. Επιχειρήματα ιστορικά και γλωσσικά.

56 Το γλωσσικό ζήτημα τον 19 ο αι.: καθαρεύουσα-δημοτική Fallmerayer: καθαρεύουσα Μετάφραση Ιλιάδος από Α. Πάλλη Μετάφραση Καινής Διαθήκης 1917: δημοτική στις πρώτες τάξεις δημοτικού Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση Επαναφορά καθαρεύουσας το 1967) 1974: θέσπιση δημοτικής

57 Αίτια ιδιότυπης διγλωσσίας Οι ημιμαθείς έλκονται από την καθαρεύουσα Υπάρχει γεωγραφική απομόνωση Κύρος αρχαϊσμού που πηγάζει από το κύρος της Α.Ε Συνδυασμός γλωσσικού ζητήματος με θρησκευτική και πολιτική ζωή του τόπου