ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΓΜΑ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ Β

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΓΜΑ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ Β Διάρκεια εξέτασης: 2.30 ώρες Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από τέσσερα (4) μέρη. Να απαντήσετε σε όλα τα ερωτήματα. ΜΕΡΟΣ Α : ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (μονάδες 20) Απόφοιτος του «Αθήνησι» Πανεπιστημίου είναι ο νέος. Τον είχα γνωρίσει καλά, στα τέσσερα χρόνια των σπουδών του ζωηρό μυαλό, ικανός στο λόγο και στη γραφή, με γνώσεις και κρίση διόλου τυχαίες. Τις προάλλες, με πλησίασε και μου είπε, με την οικειότητα που δημιουργεί ο δεσμός δάσκαλου και φοιτητή: - Μήπως θα μπορούσατε να μου βρείτε δουλειά νυχτοφύλακα σε κάποιον Οργανισμό ή εταιρία; Δεν αστειευόταν διόλου. Παιδί πολύτεκνης οικογένειας, σπούδασε με πολλές δυσκολίες και, τώρα, προσπαθεί να συνεχίσει τις (μεταπτυχιακές) σπουδές του γι αυτό και ζητάει οποιαδήποτε εργασία, και μάλιστα νυχτερινή μια και το εφόδιό του είναι ένα «χαρτί», που μένει χαρτί και μόνο Πόσες χιλιάδες, πτυχιούχοι και μη, νέοι και λιγότερο νέοι, βρίσκονται στην ίδια θέση, είναι πασίγνωστο. Οι παγεροί αριθμοί των στατιστικών λένε πως το ποσοστό ανεργίας στη Δυτική Ευρώπη φτάνει το 12% - κάπου 20 εκατομμύρια. Πιο «τυχεροί» εμείς, δεν έχουμε παρά «μόνο» 8% περίπου «εγγεγραμμένης ανεργίας» - ίσως άτομα; Αλλά, κι απ τους εργαζόμενους, πάμπολλοι ασκούν επαγγέλματα άσχετα με τις ειδικότητές τους και τα πτυχία τους, όπως οδηγού, εργάτη, φορτοεκφορτωτή, τυπογράφου, αποθηκάριου και τα παρόμοια. Που θα πει, μηδενισμός των χρόνων που σπούδασαν και εκμηδενισμός των πραγματικών ικανοτήτων τους Από παιδιά, στο σχολείο και στο σπίτι, μαθαίνομε και παπαγαλίζουμε τι σπουδαίο πράγμα είναι η εργασία. Ένα απ τα πρώτα «είδωλα» των κοινωνιών στάθηκε ο ανθρώπινος μόχθος, που τιμήθηκε και υμνήθηκε, σ όλες τις εποχές και τα συστήματα. Αλλά, δεν είναι διόλου λίγοι και όσοι είδαν την εργασία σαν κατάρα και Γολγοθά του ανθρώπινου γένους που εργαζόμενο ασταμάτητα για να ζήσει, δεν προφταίνει να ζήσει πραγματικά. Ευλογία ή κατάρα, αναγκαίο κακό ή απόλαυση, η εργασία απέκτησε στην εποχή μας ένα ακόμα «στίγμα»: έγινε απρόσιτη για εκατομμύρια ανθρώπους. Χρόνια και χρόνια, οι νέοι εργάζονται άμισθα (σπουδάζουν, μαθητεύουν σε τέχνες κτλ.), για να μπορέσουν να εργασθούν έμμισθα κι όταν έρθει η ώρα να «θερίσουν τους γλυκείς καρπούς» του μόχθου τους, δεν βρίσκουν πού να εργασθούν. Αλλά η απογοήτευση και η κατάθλιψή τους δε λιγοστεύει κι όταν βρίσκουν δουλειά που, όμως, είναι ξένη με όσα έμαθαν και δεν οδηγεί διόλου προς τους στόχους που φιλοδόξησαν. Κοινότατος, βέβαια, ο τόπος πως η εργασία μπορεί να είναι χαρά, όταν ασχολείσαι με αυτό που αγαπάς και ξέρεις, μ αυτό που ταιριάζει στην κλίση σου και στο «μεράκι» σου, μ αυτό όπου έχεις «μυηθεί» και που άρχισες να το κατακτάς. Αλλά τι χαρά μπορεί να νιώσει ένας φιλόλογος, ένας μαθηματικός, ένας γεωπόνος, που αναγκάζεται να κάνει το γκαρσόνι ή το νυχτοφύλακα για τον επιούσιο; Και τι θα 1

2 προσφέρει στο περιβόητο «κοινωνικό σύνολο», κάνοντας εργασία που αγνοεί και που μισεί, και μην κάνοντας την εργασία που γνωρίζει και λαχταρά; Μετρήθηκε τάχα πόση είναι αυτού του είδους η σπατάλη εργατικού δυναμικού αλλά και το «διαφεύγον κέρδος» από τη μη αξιοποίηση γνώσεων και σπουδαστικού χρόνου; «Αν θες να συντρίψεις, να εξουθενώσεις έναν άνθρωπο βάλε τον να κάνει μια δουλειά απόλυτα, ολότελα άχρηστη και παράλογη» (γι αυτόν), έγραφε ο πολλά παρόμοια παθών Ντοστογιέφσκι. Αυτή η «καταναγκαστική εργασία» σταλάζει μέσα του μιαν όλο και μεγαλύτερη αίσθηση αποτυχίας, απογοήτευσης, αυτοοικτιρμού, αποστροφής για τη διπλά άγονη δουλειά του, για τους άλλους, για τον εαυτό του ακόμα που φτάνει στην οργή της εξανάστασης. Και ποιος δεν το ξέρει; - η μη απασχόληση, η υποαπασχόληση, η ετεροαπασχόληση, η στρεβλή απασχόληση στοιχειοθετούν όχι μόνο «κατάρα» αλλά και μιαν απ τις μεγαλύτερες θρυαλλίδες στα θεμέλια του κόσμου μας. Μ, Πλωρίτη, Ανεργίας έργα (διασκευασμένο απόσπασμα) Ερωτήσεις: Α1. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου σε λέξεις. (μονάδες 8) Α2. Αλλά η απογοήτευση και η κατάθλιψή τους δεν λιγοστεύει από τη μη αξιοποίηση γνώσεων και σπουδαστικού χρόνου; Με βάση την πιο πάνω παράγραφο να γράψετε τρία προβλήματα που προκαλεί στο άτομο και στο σύνολο η ετεροαπασχόληση. Α3. Οι παγεροί αριθμοί των στατιστικών λένε πως το ποσοστό ανεργίας στη Δυτική Ευρώπη φτάνει το 12% - κάπου 20 εκατομμύρια. Πιο «τυχεροί» εμείς, δεν έχουμε παρά «μόνο» 8% περίπου «εγγεγραμμένης ανεργίας» - ίσως άτομα; Η πιο πάνω είδηση αποτελείται (α) από το γεγονός (αντικειμενικό στοιχείο) και (β) από το σχόλιο (υποκειμενικό στοιχείο). Να τα διακρίνετε και να τα καταγράψετε. ΜΕΡΟΣ Β : ΓΛΩΣΣΑ (μονάδες 10) Β1. Να ξαναγράψετε τις πιο κάτω φράσεις αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις με συνώνυμές τους, χωρίς να αλλάξετε το νόημα των φράσεων και το γραμματικό τύπο των λέξεων: - οι νέοι εργάζονται άμισθα - μετρήθηκε τάχα πόση είναι αυτού του είδους η σπατάλη; (μονάδες 2) Β2. Για κάθε ένα από τα ακόλουθα ρήματα να δώσετε ένα παράγωγο ουσιαστικό και ένα παράγωγο επίθετο: (α) δημιουργεί, (β) αναγκάζεται (γ) γνωρίζει, B3. Να δώσετε αντίθετα των πιο κάτω λέξεων: (α)ταιριάζει (β) άγονη (μονάδες 2) 2

3 ΜΕΡΟΣ Γ : ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΕΚΘΕΣΗ (μονάδες 40) ( λέξεις) - Μήπως θα μπορούσατε να μου βρείτε δουλειά νυχτοφύλακα σε κάποιον Οργανισμό ή εταιρία; Με αφορμή πρόσφατα δημοσιεύματα σχετικά με τα υψηλά ποσοστά ανεργίας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να γράψεις μια ανοιχτή επιστολή στον τύπο στην οποία να εκφράζεις, ως νέος, τις ανησυχίες σου για τις συνέπειες της ανεργίας στην Κύπρο και να εισηγείσαι τρόπους απάμβλυνσης του φαινομένου. ΜΕΡΟΣ Δ : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ (μονάδες 30) Ι. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 1. Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Το μοιρολόγι της φώκιας Η μικρά κατέβη ολίγα βήματα κάτω, είτα είδεν ότι ο δρομίσκος εγίνετο ακόμη πλέον απόκρημνος. Έβαλεν μιαν φωνήν, κι επροσπάθει ν αναβή, να επιστρέψη οπίσω. Ευρίσκετο επάνω εις την οφρύν ενός προεξέχοντος βράχου, ως δύο αναστήματα ανδρός υπεράνω της θαλάσσης. Ο ουρανός εσκοτείνιαζε, σύννεφα έκρυπταν τα άστρα, και ήτον στην χάσιν του φεγγαριού. Επροσπάθησε και δεν εύρισκε πλέον τον δρόμο πόθεν είχεν κατέλθει. Εγύρισε πάλιν προς τα κάτω, κι εδοκίμασε να καταβή. Εγλίστρησε κι έπεσε, μπλουμ! Εις το κύμα. Ήτο τόσον βαθύν όσον και ο βράχος υψηλός. Δύο οργυιές ως έγγιστα. Ο θόρυβος του αυλού έκαμε να μη ακουσθή η κραυγή. Ο βοσκός ήκουσεν ένα πλαταγισμόν, αλλά εκείθεν όπου ήτο, δεν έβλεπε την βάσιν του βράχου και την άκρην του γιαλού. Άλλως δεν είχε προσέξει εις την μικράν κόρην και σχεδόν δεν είχεν αισθανθή την παρουσίαν της. Καθώς είχε νυκτώσει ήδη, η γραία Λούκαινα είχε κάμει την αβασταγήν της, και ήρχισε ν ανέρχεται το μονοπάτι, επιστρέφουσα κατ οίκον. Εις την μέσην του δρομίσκου ήκουσε τον πλαταγισμόν, εστράφη κι εκοίταξεν εις το σκότος, προς το μέρος όπου ήτο ο αυλητής. Κείνος ο Σουραυλής θα είναι, είπε, διότι τον εγνώριζε. Δεν του φτάνει να ξυπνά τους πεθαμένους με τη φλογέρα του, μόνο ρίχνει και βράχια στο γιαλό για να χαζεύη Σημαδιακός κι αταίριαστος είναι. Και εξηκολούθησε τον δρόμον της. Κι η γολέτα εξηκολούθει ακόμη να βολταντζάρη εις τον λιμένα. Κι ο μικρός βοσκός εξηκολούθει να φυσά τον αυλόν του εις την σιγήν της νυκτός. Κι η φώκη, καθώς είχεν έλθει έξω εις τα ρηχά, ηύρε το μικρόν πνιγμένον σώμα της πτωχής Ακριβούλας, και ήρχισε να το περιτρυγυρίζη και να το μοιρολογά, πριν αρχίση τον εσπερινόν δείπνον της. Το μοιρολόγι της φώκης, το οποίον μετέφρασεν εις ανθρώπινα λόγια εις γέρων ψαράς, εντριβής εις την άφωνον γλώσσαν των φωκών, έλεγε περίπου τα εξής: Αυτή ήτον η Ακριβούλα η εγγόνα της γρια-λούκαινας. Φύκια ναι τα στεφάνια της, κοχύλια τα προικιά της κι η γριά ακόμα μοιρολογά τα γεννοβόλια της τα παλιά. Σαν να χαν ποτέ τελειωμό τα πάθια κι οι καημοί του κόσμου. 3

4 Ερώτηση Δ1: α) Να αποδώσετε το περιεχόμενο του πιο αποσπάσματος με δικά σας λόγια. β) «Το μοιρολόγι της φώκιας έχει όλα τα στοιχεία μιας συμπυκνωμένης τραγωδίας». Να τεκμηριώσετε την άποψη αυτή με τέσσερα συγκεκριμένα στοιχεία από το απόσπασμα. 2. Θ. Πιερίδης, Κυπριακή συμφωνία (απόσπασμα) Γιατί φέρατε σίδερα πολλά και καθώς σας κοιτούσαμε να περνάτε Γιατί την περουζένια μας τη θάλασσα ξάφνου τη δάγκωσαν κατάσαρκα οι προπέλες σας κι εμείς δεν είχαμε παρά βαρκάκι με κουπιά να τη χαϊδεύουμε και να της λέμε τους καημούς μας. Γιατί από τόνα στ άλλο χωριουδάκι μας πηγαινοφέρνουνε τους στρατηγούς σας τα ελικόπτερα καθώς ακρίδες που φυτεύουνε τ αυγό τους κι εμείς τον ουρανό μας τον είχαμε για λίγο νεράκι και για ήλιο πολύ στην καρδιά του ψωμιού μας να πήζουν. Γιατί τα θωρακισμένα σας σέρνονται ολούθε όπως σέρνονται, με το κεντρί τους ολόρθο, οι σκορπιοί κι εμείς τις στράτες μας τις είχαμε για να διαβαίνει η ζωή μας μονάχα. Γιατί στήσατε παντού τσιμεντένια πολυβολεία κι εμείς στεγνώναμε στον ήλιο τα πλιθάρια μας και τα σπίτια μας χτίζαμε από χώμα καθάριο. Γιατί είστε πολλοί κι είμαστε λίγοι γιατί είστε πλούσιοι κι είμαστε φτωχοί νομίσατε πως το χάσαμε τούτο το χρόνο νομίσατε πως τους χάσαμε τους αιώνες μας πως χάσαμε τη μνήμη μας, τη ρίζα μας, την ψυχή μας. [...] ΙV Γιατί θα φύγετε, θα φύγετε, κουρσάροι! Γ. Σεφέρη, «Επί Ασπαλάθων» Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού πάλι με την άνοιξη. Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκοριασμένες πέτρες το κόκκινο χώμα κι ασπάλαθοι δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια και τους κίτρινους ανθούς. Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη Γαλήνη. - Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον; 4

5 Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού τ αυλάκια τ όνομα του κίτρινου θάμνου δεν άλλαξε από εκείνους τους καιρούς. Το βράδυ βρήκα την περικοπή: «τον έδεσαν χειροπόδαρα» μας λέει «τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν τον έσυραν παράμενα τον καταξέσκισαν απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι». Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος. 31 του Μάρτη 1971 Ερωτήσεις Δ2: α) Να παρουσιάσετε, με βάση το απόσπασμα από το ποίημα «Κυπριακή Συμφωνία», το χαρακτήρα και τη συμπεριφορά των Ελλήνων της Κύπρου και των Άγγλων. β) Στο ποίημα «Επί Ασπαλάθων» ο ποιητής «βλέπει» τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Ποιοι συνειρμοί γίνονται στο μυαλό του; (μονάδες 3) γ) Να συγκρίνετε τη στάση των δύο ποιητών απέναντι στην τυραννία, όπως διαφαίνεται μέσα από τα πιο πάνω αποσπάσματα. (μονάδες 3) ΙΙ. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ (μονάδες 8) Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Οθέλλος Ιάγος Και τώρα είναι δύο που πρέπει οπωσδήποτε να γίνουν. Να βάλω στη γυναίκα μου λόγια καλά να λέει στη Δυσδαιμόνα για τον Κάσσιο κι εγώ να παρασύρω τον Οθέλλο και να τον πάω να δει άξαφνα τον Κάσσιο να ζητάει προστασία απ τη γυναίκα του. Αυτά θα κάνω. Τα σχέδιά μου τα έχω τέλεια καταστρώσει: καμιά αναβολή δεν πρέπει να μου τα κρυώσει. Ερώτηση Δ3: α) Να χαρακτηρίσετε τον Ιάγο με βάση το πιο πάνω απόσπασμα. β) «Το αμάρτημα του Οθέλλου είναι που εμπιστεύτηκε τον Ιάγο» (Κ. Χαραλαμπίδης). Συμφωνείτε ή όχι με την άποψη αυτή; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. ΤΕΛΟΣ 5