ΗΜΕΡΙ Α ΤΕΕ ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α. Πέµπτη, 26 Νοεµβρίου Του Μιλτιάδη Νεκτάριου Αναπληρωτή Καθηγητή Πανεπιστηµίου Πειραιώς

Transcript

1 ΗΜΕΡΙ Α ΤΕΕ Πέµπτη, 26 Νοεµβρίου ΕΝΑ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Του Μιλτιάδη Νεκτάριου Αναπληρωτή Καθηγητή Πανεπιστηµίου Πειραιώς

2 Τι θέλουµε: Ένα νέο δηµόσιο σύστηµα καθολικής κάλυψης του πληθυσµού Εγγύηση των συντάξεων στα σηµερινά ονοµαστικά επίπεδα Μακροχρόνια βιωσιµότητα Απαιτούµενη κρατική χρηµατοδότηση στα σηµερινά περίπου επίπεδα Από τα καλύτερα στην Ευρώπη, µε την υιοθέτηση των πιο προωθηµένων συστηµάτων «πληροφορικής της κοινωνικής ασφάλισης» ( το πλεονέκτηµα της καθυστέρησης ) Ολοκλήρωση της ασφαλιστικής µεταρρύθµισης στην τετραετία : Τελευταία ευκαιρία

3 Τι πήγε στραβά µέχρι σήµερα: Πολυδιάσπαση 1957: 157 Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης 1997: 325 Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης ΕΙΣΦΟΡΟ ΙΑΦΥΓΗ Το χαµηλότερο ποσοστό LFPR στην Ευρώπη µειωµένες ασφαλιστικές εισφορές

4 Τι πήγε στραβά µέχρι σήµερα: Αποτελέσµατα: α. Πολύ υψηλές ασφαλιστικές εισφορές (20%) β. Πρόσθετη κρατική χρηµατοδότηση (10%) Ταυτόχρονα, το 70% των συνταξιούχων λαµβάνουν τις κατώτερες συντάξεις ΣΕ ΕΝΑ ΕΝΙΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: Οι παροχές του 2000 θα απαιτούσαν συνολικές εισφορές 16%.

5 Τι πήγε στραβά µέχρι σήµερα: Περίοδος Μεταπολίτευσης Αδυναµία ασφαλιστικής µεταρρύθµισης λόγω: α. Έλλειψη πολιτικής συναίνεσης β. Καµία σοβαρή διαδικασία «Μελέτης του Ασφαλιστικού Προβλήµατος»

6 Τι πήγε στραβά µέχρι σήµερα: Αποτελέσµατα: Παραµετρικές αλλαγές («µεταρρύθµιση σε δόσεις») 1983: Γενίκευση επικουρικής ασφάλισης 1992: Ενιαιοποίηση ασφαλιστικών διατάξεων 1996: Θέσπιση του ΕΚΑΣ 1997: Μετατροπή ΟΓΑ σε Ταµείο Κύριας Σύνταξης 2001: Ηλεκτρονική λειτουργία του ΙΚΑ 2002: Ενίσχυση ΙΚΑ µε το 1% του ΑΕΠ 2008: Ενοποίηση ασφαλιστικών ταµείων

7 Γιατί είναι η τελευταία ευκαιρία Αύξηση Βέλγιο 10,0 9,9 11,4 13,5 13,7 13,3 3,7 ανία 10,5 12,5 13,8 14,5 14,0 13,3 4,1 Γερµανία 11,8 11,2 12,6 15,5 16,6 16,9 5,0 Ελλάδα 12,6 11,7 13,9 17,3 20,6 20,8 8,2 Ισπανία 9,4 8,9 9,9 12,6 16,0 17,3 7,9 Γαλλία 12,1 13,1 15,0 16,0 15,8 16,1 4,0 Ιρλανδία 4,6 5,0 6,7 7,6 8,3 9,0 4,4 Ιταλία 13,8 13,9 14,8 15,7 15,7 14,1 2,1 Ολλανδία 7,9 9,1 11,1 13,1 14,1 13,6 6,2 Αυστρία 14,5 14,9 16,0 18,1 18,3 17,0 4,2 Πορτογαλία 9,8 11,8 13,1 13,6 13,8 13,2 4,1 Φιλανδία 11,3 11,6 12,9 14,9 16,0 15,9 4,7 Σουηδία 9,0 9,6 10,7 11,4 11,4 10,7 2,6 Ην. Βασίλειο 5,5 5,1 4,9 5,2 5,0 4,4-1,1 EU-15 10,4 10,4 11,5 13,0 13,6 13,3 3,2 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.2 : ΣΥΝΤΑΞΙΟ ΟΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΕΣ ΩΣ % ΤΟΥ ΑΕΠ.

8 Γιατί είναι η τελευταία ευκαιρία Έτος: Μεταβολή ιαφορά από Κεντρικό σενάριο 1.Κεντρικό Σενάριο Υποθέσεις - Μέσος πληθωρισµός: 2,5% ετησίως - Μέση αύξηση πραγµατικών µισθών: 1,75% ετησίως - Μέση αύξηση πραγµατικών συντάξεων: 1% ετησίως -Μέση αύξηση ΑΕΠ: 2% ετησίως 4,8 6,9 11, ,0-2. Απαισιόδοξο Σενάριο 4,8 8,7 13,4 23,0 15,6 3,6 3. Αισιόδοξο Σενάριο 4,8 4,7 8,2 9,3 4,5-7,5 Παραµετρικές Αλλαγές 4. Αναπροσαρµογή συντάξεων µόνο µε πληθωρισµό 4,8 5,4 8,8 12,8 8,0-4,0 5. Ηλικία συνταξιοδότησης στα 67 για όσους ήταν κάτω των 50 το έτος ,8 5,0 8,6 13,2 8,4-3,6 6. Επέκταση προς τα πίσω των ρυθµίσεων του ,8 6,6 10,3 16,2 11,4-0,6 7. Υπολογισµός συντάξεων µε όλα τα χρόνια του ιστορικού ασφάλισης 4,8 6,8 9,5 14,6 9,8-2,2 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.3 : Εκτιµήσεις ελλειµµάτων συστήµατος συντάξεων, για την περίοδο (ως % του ΑΕΠ). Πηγή: GAD (2001)

9 Γιατί είναι η τελευταία ευκαιρία Μόνη λύση για επίτευξη Κύριου Στόχου: ιασφάλιση Υπεσχηµένων Παροχών, είναι: 1.Η κεφαλαιοποίηση των Επικουρικών Συντάξεων, και 2.Η συντονισµένη λειτουργία των Συστηµάτων Κύριων και Επικουρικών Συντάξεων. Η κεφαλαιοποίηση θα απαιτήσει τουλάχιστον 15 χρόνια (χαµένη ευκαιρία: εκαετία του 90, καθώς και η τρέχουσα δεκαετία) Συναίνεση: Ταµείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χρονοδιάγραµµα υλοποίησης ασφαλιστικής µεταρρύθµισης στην τετραετία

10 Στόχοι της Ασφαλιστικής Μεταρρύθµισης ιαφάνεια και Προβλεψιµότητα για Ασφαλιστικό Προγραµµατισµό Φύση της συνταξιοδοτικής παροχής Φύση της συνταξιοδοτικής παροχής Εφαρµογή της Θεωρίας της ιοικητικής των Κινδύνων σε κοινωνικό επίπεδο ιαφάνεια στη λειτουργία και την επίτευξη των στόχων Προβλεψιµότητα: Στάθµιση εναλλακτικών επιλογών

11 Στόχοι της Ασφαλιστικής Μεταρρύθµισης Ίση Μεταχείριση Ασφαλισµένων και Συνταξιούχων Ίση µεταχείριση εντός και µεταξύ των γενεών: σήµερα ασφαλιστική εισφορά 1 από δύο ανεξάρτητα άτοµα εξασφαλίζει στο µέλλον την ίδια «µονάδα» σύνταξης Αναλογικές παροχές: ιαχωρισµός στοιχείων «αλληλεγγύης» και «ανταποδοτικότητας»

12 Στόχοι της Ασφαλιστικής Μεταρρύθµισης Επάρκεια Παροχών: Στόχος: συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης 80-90% από Κύριες + Επικουρικές + Ταµεία Επαγγελµατικής Ασφάλισης Στόχος: Εξασφάλιση ελάχιστου επιπέδου διαβίωσης σε όσους έχουν καθόλου ή ανεπαρκές ιστορικό ασφάλισης Μακροχρόνια Βιωσιµότητα Συστήµατος Νέα διάταξη ισοζυγίου µεταξύ των υποσυστηµάτων Pay-As-You- Go και κεφαλαιοποίησης, µε στόχο την µείωση του µακροχρόνιου κόστους Περισσότεροι Πυλώνες: συνδυασµός κρατικών και επαγγελµατικών (ιδιωτικών) προγραµµάτων Αναπτυξιακή υναµική (αγορές εργασίας και κεφαλαίων)

13 οµή Προτεινόµενου Συστήµατος Νέο σύστηµα καλύπτει τους ασφαλισµένους µετά το 1992 Τρεις βασικές λειτουργίες: Αναπλήρωση εισοδήµατος για όλους (Πυλώνες 2 και 3) Προνοιακές παροχές για όσους έχουν ανεπαρκές ιστορικό ασφάλισης Κλαδική διαφοροποίηση, για όσους το επιθυµούν (προαιρετική ασφάλιση)

14 οµή Προτεινόµενου Συστήµατος 1ος Πυλώνας: Γενική Εφαρµογή ΕΚΑΣ 2ος Πυλώνας: Εθνικός Οργανισµός Συντάξεων: Κύριες συντάξεις στη βάση Pay-As-You-Go 3ος Πυλώνας: Ενιαίο Ταµείο Επικουρικών Συντάξεων: πλήρης κεφαλαιοποίηση 4ος Πυλώνας: Ταµεία Επαγγελµατικής Ασφάλισης (προαιρετικά)

15 1ος Πυλώνας: Γενικευµένη Εφαρµογή ΕΚΑΣ Καθορισµός ετήσιου ελάχιστου επιπέδου διαβίωσης µε βάση προσέγγιση EUROSTAT / OECD. Όταν οι παροχές από Κύρια + Επικουρική σύνταξη είναι µικρότερες του ελάχιστου επιπέδου διαβίωσης, καταβάλλεται συµπληρωµατική παροχή Συνεκτιµούνται οι «άλλοι πόροι» Χρηµατοδότηση από Κρατικό Προϋπολογισµό Ανάλογα µε διαθέσιµους πόρους, µπορεί να εξαλειφθεί το φαινόµενο της φτώχειας των συνταξιούχων

16 Κύριες Συντάξεις: Προσαρµογή του Σουηδικού Μοντέλου Τα υφιστάµενα Ταµεία Κύριων Συντάξεων συγχωνεύονται στον Εθνικό Οργανισµό Συντάξεων, ο οποίος αποτελεί µετεξέλιξη του ΙΚΑ (βλ. επιχειρησιακό σχέδιο) Το νέο σύστηµα είναι Pay-As-You-Go µε καθορισµένες εισφορές Κάθε ασφαλισµένος έχει Ατοµικό Λογαριασµό στον οποίο συσσωρεύεται το Ατοµικό Ενδεικτικό Κεφάλαιο, και για το οποίο λαµβάνει ετήσια ενηµέρωση Το Ατοµικό Ενδεικτικό Κεφάλαιο συγκροτείται από τις ετήσιες ασφαλιστικές εισφορές οι οποίες ανατοκίζονται µε τον ρυθµό αύξησης των µέσων ονοµαστικών ασφαλιστέων αποδοχών

17 Κύριες Συντάξεις: Προσαρµογή του Σουηδικού Μοντέλου Για τους ασφαλισµένους από το 1992 µέχρι την λειτουργία του νέου συστήµατος, υπολογίζεται το «Αρχικό Κεφάλαιο» του Ατοµικού Λογαριασµού Κατά την στιγµή της συνταξιοδότησης, το κεφάλαιο του Ατοµικού Λογαριασµού µετατρέπεται σε ισόβια µηνιαία παροχή, µε βάση το «προσδόκιµο ζωής» της συγκεκριµένης γενιάς που συνταξιοδοτείται Οι συντάξεις αναπροσαρµόζονται ετησίως µε βάση τις µέσες αποδοχές Η ελάχιστη ηλικία συνταξιοδότησης είναι τα 62 έτη

18 Κύριες Συντάξεις: Προσαρµογή του Σουηδικού Μοντέλου Η διαδικασία συνταξιοδότησης είναι πλήρως ελαστική και εξατοµικευµένη: επιτρέπει µερική/πλήρη συνταξιοδότηση και µερική / πλήρη απασχόληση, µε αντίστοιχες αναπροσαρµογές στο Κεφάλαιο του Ατοµικού Λογαριασµού. Τα εισοδήµατα και οι παροχές φορολογούνται ως «κανονικό εισόδηµα». Ποσοστό αναπλήρωσης: καθορίζεται από το ποσοστό ασφαλιστικών εισφορών. Με σταθερό το ποσοστό ασφαλιστικών εισφορών, το ποσοστό αναπλήρωσης µεταβάλλεται σε συνάρτηση µε την διάρκεια της εργατικής ζωής και το προσδόκιµο ζωής κατά την στιγµή της συνταξιοδότησης

19 Κύριες Συντάξεις: Προσαρµογή του Σουηδικού Μοντέλου ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ Γενιά του 40: προσδόκιµο ζωής 15,7 έτη Γενιά του 80: προσδόκιµο ζωής 17,9 έτη Εποµένως, η Γενιά του 80 θα πρέπει να επεκτείνει την διάρκεια της εργασίας για να έχει το ίδιο ποσοστό αναπλήρωσης µε την Γενιά του 40 (πλήρης εξατοµίκευση απόφασης για συνταξιοδότηση)

20 Κύριες Συντάξεις: Προσαρµογή του Σουηδικού Μοντέλου Προτεινόµενο ποσοστό αναπλήρωσης : 75%-80% συνολικά από κύριες και επικουρικές συντάξεις. Σταδιακά το ποσοστό των Κύριων συντάξεων θα φθίνει ενώ των Επικουρικών θα αυξάνει. Ανά πάσα στιγµή το άθροισµα τους θα ανέρχεται στο 75-80%. Με την ολοκλήρωση της κεφαλαιοποίησης των Επικουρικών συντάξεων, κάθε σύστηµα θα παρέχει το µισό της συνολικής παροχής Ποσοστό εισφορών νέου συστήµατος. Θα χρειαστεί αναλογιστική µελέτη. Εκτιµάται σε 18%-20%, ούτως ώστε να εξυπηρετεί τον παραπάνω σχεδιασµό

21 Κύριες Συντάξεις: Προσαρµογή του Σουηδικού Μοντέλου Αναλογιστική / οικονοµική ισορροπία Με δεδοµένο το ποσοστό των ασφαλιστικών εισφορών, το σύστηµα εξισορροπεί τις ετήσιες εισροές µε τις ετήσιες εκροές (µακροχρόνια ισορροπία). Οι προσαρµογές γίνονται στην πλευρά των παροχών. Η πλήρης διαφάνεια και η πλήρης πληροφόρηση δίνουν την ευχέρεια σε κάθε ενδιαφερόµενο να λάβει τις κατάλληλες αποφάσεις σχετικά µε τον χρόνο συνταξιοδότησης και το ποσοστό αναπλήρωσης Πλασµατικά ασφαλιστικά δικαιώµατα για ανατροφή παιδιών, ανώτερη εκπαίδευση, στρατιωτική θητεία, ασθένεια, αναπηρία, ανεργία. Σε όλες τις περιπτώσεις ο κρατικός προϋπολογισµός καταβάλλει την «εισφορά εργοδότη» επί της προβλεπόµενης παροχής. Συνεπώς, αυξάνεται αντίστοιχα το «Ενδεικτικό Κεφάλαιο» του ασφαλισµένου.

22 3ος Πυλώνας: Ενιαίο Ταµείο Επικουρικών Συντάξεων ιπλός στόχος: (α) Συµπλήρωση παροχών κύριων συντάξεων και (β) κύριος µοχλός για µείωση συνολικού µακροχρόνιου κόστους του εθνικού συστήµατος συντάξεων Συγχώνευση όλων των υφιστάµενων επικουρικών ταµείων στο Ενιαίο Ταµείο (βλ. επιχειρησιακό σχέδιο) µε βάση τις προβλέψεις του Ν. 3029/2002. ιαδικασία Contracting Out: όποιο από τα υφιστάµενα Επικουρικά Ταµεία δεν επιλέξει την συγχώνευση, µετατρέπεται σε ΤΕΑ. ιατηρεί τα αποθέµατα που έχει συσσωρεύσει. Καταργούνται οι κοινωνικοί πόροι. Όσα µέλη το επιθυµούν µπορούν να µεταφέρουν τα ατοµικά τους αποθέµατα στο Ενιαίο Ταµείο.

23 3ος Πυλώνας: Ενιαίο Ταµείο Επικουρικών Συντάξεων Σύστηµα καθορισµένων εισφορών µε Ατοµικό Λογαριασµό για κάθε ασφαλισµένο (πραγµατικό κεφάλαιο µε αντίκρισµα σε επενδύσεις) Πλήρης κεφαλαιοποίηση Ποσοστό αναπλήρωσης: πλήρης συντονισµός µε σύστηµα κύριων συντάξεων για εξασφάλιση συνολικού ποσοστού 75-80% Χρηµατοδότηση: συνολικές εισφορές 6%

24 3ος Πυλώνας: Ενιαίο Ταµείο Επικουρικών Συντάξεων Κόστος µετάβασης στο κεφαλαιοποιητικό σύστηµα: Πόροι του Ταµείου Αλληλεγγύης των Γενεών Πρόσθετοι κρατικοί πόροι (Ειδικά οµόλογα 30ετίας) Μέγεθος απαιτούµενων πόρων : βλ. παρακάτω Επενδύσεις Αποθεµατικών: Νέα ΑΕ ΑΚ Επικουρικών Ταµείων.

25 4 ος Πυλώνας: Ταµεία Επαγγελµατικής Ασφάλισης (ΤΑΕ) Σκοπός: Πρόσθετες καλύψεις για µεσαία και υψηλά εισοδήµατα. ιαφοροποίηση ασφαλιστικής κάλυψης σε προαιρετική βάση Εκτός του χώρου της Κοινωνικής ασφάλισης Χωρίς εγγύηση των παροχών από το Κράτος Υπό την εποπτεία του Κράτους: Εθνική Αναλογιστική Αρχή Επενδύσεις: εποπτεύονται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Ετήσιοι Ισολογισµοί: ελέγχονται από Ορκωτούς Λογιστές Ιδεώδης λύση για ΒΑΕ: Πιο πρόσφατη εξέλιξη η Ρωσία Καθοριστικός ρόλος για Εργατικά Συνδικάτα

26 Προκαταρκτικές Εκτιµήσεις Κόστους Πίνακας 5.1 Εκτιµήσεις κόστους προτεινόµενης µεταρρύθµισης (σε όρους τρεχουσών αποδοχών) Έτος Κόστος υφιστάµενου συστήµατος Νέο Σύστηµα µε 60 έτη Νέο Σύστηµα µε 65 έτη ις. % ΑΕΠ ις. % ΑΕΠ ις. % ΑΕΠ % % % % % % % % % % % % % % % % % %

27 Υλοποίηση Ασφαλιστικής Μεταρρύθµισης Κλιµάκωση όλων των έργων στην τετραετία Τρία (3) επιχειρησιακά σχέδια

28 Υλοποίηση Ασφαλιστικής Μεταρρύθµισης Επιχειρησιακό Σχέδιο 1: (24 µήνες) Σύσταση ιακοµµατικής Επιτροπής (+1 µήνας) Συγκρότηση Επιστηµονικής Επιτροπής (+2 µήνες) Πόρισµα υποβάλλεται στη ιακοµµατική Επιτροπή (+9µήνες) Κοινωνικός διάλογος (+6 µήνες) Νοµοσχέδιο µε βάση αποτελέσµατα κοινωνικού διαλόγου και ψήφιση από τη Βουλή (+6 µήνες)

29 Υλοποίηση Ασφαλιστικής Μεταρρύθµισης Επιχειρησιακό Σχέδιο 2: (24 µήνες) Προετοιµασία υποδοµών των προς συγχώνευση ταµείων Κατάλογος έργων ιοίκηση έργων: Outsourcing ή Σ ΙΤ Οµαδοποίηση Ταµείων σε 3 οµάδες: µισθωτών -- αυτοαπασχολούµενων και αγροτών -- δηµοσίων υπαλλήλων Υιοθέτηση του ΑΦΜ ως αριθµού κοινωνικής ασφάλισης ιασύνδεση µε TAXIS για έλεγχο Εργοδοτών και είσπραξη µέρους των ασφαλιστικών εισφορών Απόσχιση Κλάδων Υγείας από Ταµεία Συντάξεων

30 Κοινωνική αποδοχή προτεινόµενης µεταρρύθµισης Προϋπόθεση: Πολιτική συναίνεση ιατηρούνται τα υπεσχηµένα επίπεδα παροχών Το νέο σύστηµα διασφαλίζει την ίση µεταχείριση των πολιτών διαχρονικά Κάθε ασφαλισµένος έχει Ατοµικό Λογαριασµό, µε ετήσια ενηµέρωση για το σωσσωρευµένο ασφαλιστικό κεφάλαιο Πλήρης διαφάνεια στη λειτουργία και στους στόχους