ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Τίτλος πτυχιακής εργασίας: «Στάσεις και αντιλήψεις πολιτών για την περιβαλλοντική διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου». Βρεττού Χριστίνα Α.Μ : 141/ Κοκόλη Ευγενία Α.Μ : 141/ Επιβλέπων Καθηγητής: Δημητρακόπουλος Παναγιώτης 1

2 Ευχαριστίες Τα πρόσωπα που συνέβαλαν στη υλοποίηση της παρούσας μελέτης και τα οποία επιθυμούμε να ευχαριστήσουμε είναι: Τον υπεύθυνο της πτυχιακής μας εργασίας κύριο Δημητρακόπουλο Παναγιώτη, για την επιλογή του τόσο ενδιαφέροντος θέματος και την εμπιστοσύνη στην ανάθεσή του, για την επιστημονική καθοδήγηση και την ηθική συμπαράσταση καθ όλη τη διάρκεια υλοποίησης της εργασίας και για την παροχή βιβλιογραφίας. 2

3 Περίληψη Η ολοένα και μεγαλύτερη υποβάθμιση του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο οδήγησε τις κυβερνήσεις πολλών χωρών να θεσπίσουν νόμους για την προστασία σημαντικών περιοχών της επικράτειάς τους. Ωστόσο, η διαχείριση και η προστασία αυτών των περιοχών πλέον αμφισβητείται έντονα από τους κατοίκους κοντά σε αυτές τις περιοχές, με το αποτέλεσμα αυτής της αμφισβήτησης να είναι οι έντονες αντιπαραθέσεις με τους εκάστοτε φορείς. Στόχος της συγκεκριμένης πτυχιακής εργασίας είναι η διερεύνηση των απόψεων, των στάσεων και των αντιλήψεων των κατοίκων στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου ώστε να αποτελέσουν έναν οδηγό για την επιλογή του καταλληλότερου διαχειριστικού μοντέλου για την αποτελεσματικότερη διαχείριση της περιοχής. 3

4 Πίνακας Περιεχομένων Κεφάλαιο 1 ο Εισαγωγή 5 Κεφάλαιο 2 ο Βιβλιογραφική ανασκόπηση Προστατευόμενες περιοχές Ελληνική Νομοθεσία για τις Προστατευόμενες περιοχές Δίκτυο Natura Περιπτωσιολογικές μελέτες 11 Κεφάλαιο 3 ο Περιγραφή της περιοχής μελέτης Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου Γεωμορφολογία Κλίμα- Βλάστηση Χλωρίδα Πανίδα Όρια Εθνικού Δρυμού Χρήσεις γης Οικότοποι 21 Κεφάλαιο 4 ο - Προοπτικές Οικονομικής Ανάπτυξης Τουριστική Ανάπτυξη Αγροτική ανάπτυξη 24 Κεφάλαιο 5 ο Μεθοδολογία Στατιστική επεξεργασία δεδομένων Χαρακτηριστικά δείγματος Ερωτηματολόγιο Ερωτήσεις γνώσης Ερωτήσεις συμπεριφοράς Ερωτήσεις στάσεων αντιλήψεων Εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης της περιοχής Δημογραφικά στοιχεία 32 Κεφάλαιο 6 ο Αποτελέσματα Ερωτήσεις γνώσης Ερωτήσεις συμπεριφοράς Ερωτήσεις στάσεων αντιλήψεων Εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης του Δρυμού 61 Κεφάλαιο 7 ο Συζήτηση Συμπεράσματα Ερωτήσεις γνώσης Ερωτήσεις συμπεριφοράς 65 4

5 7.3. Ερωτήσεις στάσεων αντιλήψεων Εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης του Δρυμού 66 Βιβλιογραφία 67 Κεφάλαιο 1 ο Εισαγωγή Η συγκεκριμένη έρευνα αποτελεί μια προσπάθεια εκτίμησης και αποτύπωσης των γνώσεων, των συμπεριφορών, των στάσεων και των αντιλήψεων με τη βοήθεια ερωτηματολογίων, των κατοίκων της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου. Η παρούσα έρευνα αναπτύσσεται σε εφτά κεφάλαια. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η βιβλιογραφική ανασκόπηση και μια περιγραφή της ελληνικής νομοθεσίας σχετικά με τις προστατευόμενες περιοχές. Στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφεται η περιοχή μελέτης και οι ζώνες προστασίας της. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι Προοπτικές Οικονομικής Ανάπτυξης, στο πέμπτο κεφάλαιο η μεθοδολογία, στο έκτο κεφάλαιο παρατίθενται τα αποτελέσματα. Τέλος, στο έβδομο κεφάλαιο ακολουθούν η συζήτηση και τα συμπεράσματα που οδηγήθηκε η συγκεκριμένη έρευνα. 5

6 Κεφάλαιο 2 ο Βιβλιογραφική ανασκόπηση 2.1. Προστατευόμενες Περιοχές Οι προστατευόμενες περιοχές αποτελούν βασικό στοιχείο της στρατηγικής της διατήρησης φυσικού περιβάλλοντος, αφού αποτελούν τα σημεία αναφοράς με βάση τα οποία αξιολογούνται όλοι οι άλλοι τύποι χρήσης των φυσικών πόρων. Οι περιοχές αυτές αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο για τη συμβολή τους στην προστασία της βιοποικιλότητας, της παροχής ευκαιριών υπαίθριας αναψυχής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης αλλά και κινήτρων τόνωσης και ενίσχυσης του κοινωνικοοικονομικού ιστού, ιδίως των ορεινών κοινωνιών (Ganatsas et al. 2001, Tsitsoni et al.2002, Παπαγεωργίου κ.α. 2003). Η προστασία των διαφόρων φυσικών οικοσυστημάτων από κάθε άμεση και έμμεση επέμβαση του ανθρώπου επιβάλλεται για να αφεθεί η φύση ανενόχλητη να εξελιχθεί σύμφωνα με τους νόμους της κάτω από τις επιδράσεις του αβιοτικού και του βιοτικού περιβάλλοντος. Σύμφωνα με την Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) Προστατευόμενη Περιοχή είναι: «Μια χερσαία και / ή θαλάσσια περιοχή ειδικά αφιερωμένη στη προστασία και διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας και των φυσικών και σχετιζόμενων με αυτούς πολιτιστικών πόρων και για τη διαχείριση της οποίας υπάρχουν νομικά ή άλλα αποτελεσματικά μέσα». Η απαρχή της εγκαθίδρυσης προστατευόμενων περιοχών τοποθετείται στις αρχές του 20ου αιώνα, για να φθάσει σε ένα μέγιστο τη δεκαετία του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του Η μείωση που παρατηρήθηκε μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1980 αποδίδεται σε έλλειψη πολιτικής επιθυμίας ενός τμήματος των κατοίκων αλλά και των κυβερνήσεων να σχεδιάσουν περισσότερες προστατευτέες περιοχές και στην αντίληψη 6

7 ότι ένα μεγάλο τμήμα είχε ήδη προστατευτεί. Οι προστατευόμενες περιοχές του πλανήτη δεν αναμένεται να καλύψουν ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της επιφάνειας του, λόγω των αναγκών των ανθρώπινων κοινωνιών για πόρους Ελληνική νομοθεσία για τις προστατευόμενες περιοχές Το 1937 εκδόθηκε ο Ν. 856/1937 Περί Εθνικών Δρυμών, ο οποίος αποτέλεσε την πρώτη προσπάθεια προστασίας της ελληνικής φύσης, διαμέσου της δημιουργίας των προστατευόμενων περιοχών. Ο Νόμος αυτός προέβλεπε την ίδρυση έως πέντε Εθνικών Δρυμών με ειδικό καθεστώς προστασίας που αποσκοπούσε στην προστασία της χλωρίδας, στη βελτίωση και αύξηση της πανίδας, στη διατήρηση των γεωμορφολογικών σχηματισμών, στην προστασία του φυσικού κάλλους και στην ανάπτυξη του τουρισμού. Η προσέγγιση που ακολουθήθηκε στα πρώτα στάδια του θεσμού των προστατευόμενων περιοχών ήταν η απόλυτη προστασία φυσικών περιοχών αποκλείοντας τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Στην πορεία, η προσέγγιση αυτή εγκαταλείπεται και δίνει τη θέση της στην αντίληψη της ενσωμάτωσης της προστατευόμενης περιοχής στον περιβάλλοντα χώρο και της στενής σύνδεσης της προστασίας με την αειφορική χρήση των φυσικών πόρων. Ο Νόμος Ν.1650/1986 Για την προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί σπουδαίο βήμα στη νέα αντίληψη για τις προστατευόμενες περιοχές. Ο Νόμος αυτός επιπλέον, καθορίζει τα κριτήρια και τις κατηγορίες των προστατευόμενων περιοχών, καθώς και τις θεμελιώδεις αρχές προστασίας που τις διέπουν. Επίσης, περιέχει δύο ρυθμίσεις ιδιαίτερα αξιόλογες (άρθρα 18, 19, 21 και 22). Η πρώτη εκ των δύο προβλέπει την κατηγοριοποίηση των προστατευόμενων περιοχών σε πέντε νέες επιμέρους κατηγορίες, και η δεύτερη ρύθμιση αφορά τον καθορισμό ειδικής διαδικασίας κήρυξης και διαχείρισης των νέων προστατευόμενων περιοχών. Πιο συγκεκριμένα, προβλέπονται πέντε κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών: Περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης. Περιοχές προστασίας της φύσης. 7

8 Εθνικά πάρκα. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι εθνικοί δρυμοί και τα εθνικά θαλάσσια πάρκα. Προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί και προστατευόμενα τοπία. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται τα διατηρητέα μνημεία της φύσης και τα αισθητικά δάση. Περιοχές οικοανάπτυξης. Σύμφωνα με την ισχύουσα εθνική νομοθεσία, οι κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών ορίζονται οι κάτωθι: Εθνικοί Δρυμοί Εθνικά Πάρκα Αισθητικά Δάση Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης Περιοχές ρύθμισης της θήρας Α) Καταφύγια Άγριας Ζωής Β) Εκτροφεία Θηραμάτων Γ) Ελεγχόμενες Κυνηγετικές Περιοχές Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους Περιοχές Απόλυτης Προστασίας της Φύσης Περιοχές Προστασίας της Φύσης Προστατευόμενοι Φυσικοί Σχηματισμοί και Τοπία Περιοχές Οικοανάπτυξης Στην Ελλάδα, φυσικές περιοχές αναγνωρίζονται ως προστατευόμενες είτε α) μέσω της κήρυξής τους με βάση την ισχύουσα εθνική νομοθεσία, β) στα πλαίσια σχετικών Οδηγιών που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα στα κράτη-μέλη της για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, γ) με την κατοχύρωσή τους στα πλαίσια διεθνών συμβάσεων και πρωτοβουλιών τις οποίες έχει επικυρώσει η χώρα μας. Ως τέτοιες συμβάσεις είναι οι ακόλουθες: 1) Η Συμφωνία επί των Διεθνούς ενδιαφέροντος Υγροτόπων, γνωστή και ως Σύμβαση Ραμσάρ, που επικυρώθηκε το 1974 με το Ν. 191/1974 (ΦΕΚ 350Α), την οποία έχει υπογράψει η Ελλάδα. 2) Στα πλαίσια του προγράμματος Άνθρωπος και Βιόσφαιρα της UNESCO, δύο περιοχές της Ελλάδας, ο Όλυμπος και η Σαμαριά, έχουν ενταχθεί ως Αποθέματα της Βιόσφαιρας. 3) Υπό την αιγίδα της UNESCO λειτουργεί και η Σύμβαση για την προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς, που κυρώθηκε με το Ν. 1126/1981 (ΦΕΚ 32Α). Πολλά γνωστά μνημεία της Ελλάδας, όπως η Ακρόπολη και οι Δελφοί έχουν χαρακτηριστεί ως Παγκόσμια Πολιτιστικά Αγαθά, ενώ δύο σημαντικές 8

9 περιοχές, τα Μετέωρα και το Άγιο Όρος έχουν ενταχθεί στη Σύμβαση αυτή ως φυσικά και πολιτιστικά αγαθά. 4) Η Σύμβαση της Βαρκελώνης, που υπογράφθηκε από την Ελλάδα το 1982, είναι μία ακόμη σύμβαση των χωρών της Μεσογείου. 5) Η Ελλάδα ως μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης έχει αποδεχθεί τη Σύμβαση της Βέρνης Σύμβαση για τη Διατήρηση της Άγριας Ζωής και του Φυσικού Περιβάλλοντος της Ευρώπης που κυρώθηκε με το Ν. 1335/1983 (ΦΕΚ 32Α). Σύμφωνα με τις παραπάνω συμβάσεις, οι προστατευόμενες περιοχές διεθνούς σημασίας είναι οι ακόλουθες: Υγρότοποι διεθνούς σημασίας σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ. Ζώνες Ειδικής Προστασίας (SPA) της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ. Τόποι Κοινοτικής Σημασίας, οι οποίοι έχουν προταθεί για ένταξη στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο "ΦΥΣΗ 2000" και θα χαρακτηρισθούν ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ). Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Αποθέματα Βιόσφαιρας. Βιογενετικά Αποθέματα. Περιοχές στις οποίες έχει απονεμηθεί το Ευρωδίπλωμα. Ειδικά προστατευόμενες περιοχές σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βαρκελώνης (Δημητρακόπουλος Π., Σημειώσεις μαθήματος Σχεδιασμός Προστατευτέων Περιοχών) 2.3. Δίκτυο Natura 2000 Το Ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο Natura 2000 είναι ένα δίκτυο ζωνών προστασίας της φύσης που εκτείνεται σε ολόκληρη την Κοινότητα και έχει ως στόχο να διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη διατήρησή των πιο πολύτιµων και των πλέον απειλούμενων ειδών και ενδιαιτημάτων της σε ικανοποιητικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα το Δίκτυο NATURA 2000 είναι ένα ευρύ Ευρωπαϊκό Δίκτυο προστατευόμενων φυσικών περιοχών για είδη χλωρίδας, πανίδας, πτηνών και οικοτόπων. Το Δίκτυο καλύπτει σχεδόν το 20% της μάζας της Ευρωπαϊκής ηπείρου και χωρίζεται σε εννιά βιογεωγραφικές περιοχές, κάθε μία από τις οποίες έχει τη δική της χαρακτηριστική βλάστηση, κλίμα και γεωλογία. Σκοπός του δικτύου είναι να διασφαλίσει την μακροπρόθεσμη επιβίωση των πιο πολύτιμων και απειλούμενων ειδών και οικοτόπων της Ευρώπης. Το Δίκτυο NATURA 2000 δεν απαγορεύει τις δραστηριότητες εντός των ορίων του ( Η φιλοσοφία του δικτύου είναι ότι ο άνθρωπος πρέπει να δουλεύει μαζί με τη φύση. Οι δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εντός του δικτύου πρέπει να είναι αειφόρες και σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον. Αυτό 9

10 συνεπάγεται ότι μεγάλος αριθμός δραστηριοτήτων εντός του δικτύου είναι εφικτές, όπως γεωργία, αλιεία και δασοκομία. Αποτελείται από δύο κατηγορίες περιοχών: Τις «Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ)» (Special Protection Areas - SPA) για την Ορνιθοπανίδα, όπως ορίζονται στην Οδηγία 79/409/EK, και τους «Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ)» (Sites of Community Importance SCI) όπως ορίζονται στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ. Η Ελλάδα έχει χαρακτηρίσει σήμερα 202 Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) και 241 Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ). Οι δύο κατάλογοι περιοχών παρουσιάζουν μεταξύ τους επικαλύψεις όσον αφορά τις εκτάσεις τους. ( Στην Ελλάδα, οι πρώτες προστατευόμενες περιοχές, απέκτησαν το θεσμικό τους καθεστώς κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, με το νόμο 856 του Ήταν οι εθνικοί δρυμοί του Ολύμπου και του Παρνασσού, οι δύο πρώτοι που απέκτησαν καθεστώς προστασίας (Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος, Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος, 2004). Οι προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλότητα και σημαντικότητα (σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο) των απειλούμενων ειδών και οικοτόπων που απαντώνται σε αυτές. Παράλληλα οι περιοχές αυτές είναι και οι κατεξοχήν πρόσφορες για την ανάπτυξη ήπιων δραστηριοτήτων (πχ οικοτουρισμός) ή/και τη διαφοροποίηση του πρωτογενούς τομέα παραγωγής ώστε να ενσωματώσουν περιβαλλοντικά φιλικές πρακτικές (WWF Ελλάς, 2004). Οι κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών φυσικού περιβάλλοντος, σύμφωνα με την υφιστάμενη εθνική νομοθεσία, είναι οι ακόλουθες (Ε.Κ.Β.Υ., 2006): Εθνικοί Δρυμοί (Ν. 996/71) Εθνικά Πάρκα (Ν. 1650/86) Αισθητικά Δάση (Ν. 996/71) Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης (Ν. 996/71) Καταφύγια Άγριας Ζωής (Ν. 177/75, όπως αυτός τροποποιήθηκε από τον Ν. 2637/98) Ελεγχόμενες κυνηγετικές Περιοχές (Ν. 177/75, όπως αυτός τροποποιήθηκε από τον Ν. 2637/98) Εκτροφεία θηραμάτων (Ν. 177/75, όπως αυτός τροποποιήθηκε από τον Ν. 2637/98) Περιοχές Απόλυτης Προστασίας της Φύσης (Ν. 1650/86) Περιοχές Προστασίας της Φύσης (Ν. 1650/86) Προστατευόμενοι Φυσικοί Σχηματισμοί και Τοπία (Ν. 1650/86) Περιοχές Οικοανάπτυξης (Ν. 1650/86) 10

11 2.4. Περιπτωσιολογικές μελέτες Στο κεφάλαιο αυτό αποτυπώνονται μελέτες οι οποίες έχουν γίνει στο παρελθόν και αφορούν τις στάσεις, αντιλήψεις των τοπικών κοινωνιών στην περιβαλλοντική διαχείριση προστατευόμενων περιοχών. 11

12 Στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2004 από την Wallner A., εξετάστηκαν οι αντιλήψεις των ανθρώπων που ζουν στα περίχωρα των περιβαλλοντικά προστατευόμενων περιοχών στην Ελβετία και την Ουκρανία. Η έρευνα έγινε με την μέθοδο της συνέντευξης. Στην Ελβετία, ο τοπικός πληθυσμός εκφράζει ενδιαφέρον για την περιφερειακή κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Η ερευνήτρια υποστηρίζει ότι η κατάσταση στην Ουκρανία είναι διαφορετική. Ο τοπικός πληθυσμός βρίσκεται αντιμέτωπος με τους περιορισμούς στη χρήση του εδάφους και των φυσικών πόρων ενώ δεν βρίσκουν καθόλου ενδιαφέροντες τους στόχους που θέτει η διαχειριστική αρχή της προστατευόμενης περιοχής. Όλα τα παραπάνω συμπεραίνουν την αρνητική στάση απέναντι στην προστατευόμενη περιοχή. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης αποδεικνύουν ότι προκειμένου να βελτιωθεί η διαχείριση των οικοσυστημάτων, είναι σημαντικό να είναι γνωστές οι σκέψεις και οι ιδέες του τοπικού πληθυσμού που ζει στα περίχωρα της εκάστοτε προστατευόμενης περιοχής. Οι Xu J. et. al., το 2005 προσπάθησαν να εξετάσουν και να καταγράψουν τη γνώση των ντόπιων κατοίκων, τη στάση και τις αντιλήψεις τους απέναντι στην προστατευόμενη περιοχή Wolong της Κίνας και τις διαχειριστικές πολιτικές που ακολουθούνται. Τα στοιχεία συλλέχθηκαν μέσω ομαδικών συζητήσεων και ερωτηματολογίων. Η μελέτη αποκάλυψε ότι οι αντιλήψεις των τοπικών πληθυσμών επηρεάζονταν από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης, του φύλου, της τοποθεσίας της κατοικίας και του μεγέθους του νοικοκυριού. Αν και οι περισσότεροι ερωτώμενοι είχαν περιορισμένη γνώση για την προστατευόμενη περιοχή λόγω της απουσίας τους στο στάδιο εφαρμογής του διαχειριστικού σχεδίου, κράτησαν μια θετική στάση απέναντι στην προστασία της. Παρόλα ταύτα, μια σε βάθος ανάλυση των αντιλήψεών τους έδειξε ότι η μετακίνηση τους σε άλλες τοποθεσίες θεωρήθηκε ως απαράδεκτη λύση από τους περισσότερους ερωτώμενους. Επιπλέον, οι κάτοικοι εκείνοι που κατοικούσαν μακριά από τον κύριο δρόμο ήταν περισσότερο πρόθυμοι να μεταφερθούν σε άλλη περιοχή από εκείνους που έμεναν κοντά στον κύριο δρόμο. Ο Trakolis D. το 2001 προσπάθησε με τη βοήθεια 203 ερωτηματολογίων να μελετήσει τις αντιλήψεις των ντόπιων κατοίκων, τις προτιμήσεις τους και τις αντιδράσεις τους σχετικά με την προστατευόμενη περιοχή του Εθνικού Πάρκου του Βίκου-Αώου. Πιο συγκεκριμένα μελέτησε τις γνώσεις των ντόπιων αναφορικά με τους στόχους του Πάρκου, τις αντιδράσεις τους σε ορισμένες πολιτικές και την αποτελεσματικότητα του σχεδίου διατήρησης και διαχείρισης της περιοχής. Οι περισσότεροι ερωτώμενοι απάντησαν ότι γνώριζαν τους στόχους του Εθνικού Πάρκου πράγμα το οποίο συνδέθηκε με την το επίπεδο εκπαίδευσής τους. Ως κύριος σκοπός προστασίας προσδιορίστηκε από τους περισσότερους η προστασία της χλωρίδας και της πανίδας, Η ανάπτυξη του τουρισμού της περιοχής θεωρήθηκε ως μια θετική προοπτική. Η έρευνα κατέδειξε ότι οι αντιδράσεις των πολιτών στις διάφορες πιθανές εναλλακτικές 12

13 διαχειριστικές πολιτικές, όπως περιορισμοί στη γεωργική χρήση του εδάφους και αποζημίωση για την απώλεια εισοδήματος εάν τα οικοσυστήματα του Πάρκου ήταν σε κίνδυνο, ήταν θετικές. Τέλος, η έρευνα έδειξε ότι μια πολύ μεγάλη πλειοψηφία των ερωτώμενων εξέφρασε μια προτίμηση για ένα νέο σχέδιο διαχείρισης με τη συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων στη διαδικασία λήψης απόφασης. Στην έρευνα του Pavlikakis E.G στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, υποστηρίζεται ότι η διαχείριση του οικοσυστήματος είναι μια ολιστική μέθοδος, στην οποία η δημόσια συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και η ενσωμάτωση των ανθρώπινων αναγκών και των αντιλήψεων στα διαχειριστικά σχέδια αποτελούν μια από τις κυριότερες παραμέτρους. Στη συγκεκριμένη μελέτη παρουσιάζει τη μέθοδο DeMHO (Decision-Making from Human Opinion Method) η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην περιβαλλοντική διαχείριση στο στάδιο της επιλογής του καταλληλότερου και κοινωνικά αποδεκτού διαχειριστικού σχεδίου, προκειμένου να προστατευθεί ή να αποκατασταθεί ένα οικοσύστημα. Η μέθοδος εστιάζει στον προσδιορισμό της ποσότητας των ανθρώπινων απόψεων, των προτιμήσεων και των αντιλήψεων του τοπικού πληθυσμού της περιοχής μελέτης. Τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν ως χρήσιμο εργαλείο την εφαρμογή των πολυκριτηριακών διαδικασιών λήψης- απόφασης, όπως η διαδικασία αναλυτικής ιεράρχησης και η μέθοδος της αναμενόμενης χρησιμότητας. Κάνοντας χρήση των παραπάνω μεθόδων υποστηρίζει ότι θα αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των διαχειριστικών πρακτικών καθότι θα έχουν υπολογισθεί τα κατάλληλα βάρη και θα έχουν ταξινομηθεί σύμφωνα με τις ομάδες ενδιαφέροντος. Οι Oikonomou & Dikou (2008) εξέτασαν την εξέλιξη της αποδοχής και της ικανοποίησης στο εθνικό πάρκο της Αλοννήσου στις βόρειες Σποράδες από τις ομάδες των εμπλεκόμενων στη συμμετοχή (ψαράδες, ξενοδόχοι, τουριστικοί επιχειρηματίες, ιδιοκτήτες ενοικιαζόμενων δωματίων, κυβερνητικοί οργανισμοί, µη κυβερνητικές οργανώσεις, μαθητές, ντόπιοι και ξένοι τουρίστες) 13 χρόνια από την καθιέρωσή του. Η έρευνα διεξήχθη χρησιμοποιώντας ερωτηματολόγια που δόθηκαν κατά τη διάρκεια προσωπικών συνεντεύξεων. Η αρχική θετική στάση των τοπικών επαγγελματιών για το Πάρκο έχει αλλάξει λόγω της ανεπαρκούς εκπλήρωσης των προσδοκιών για κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Οι ψαράδες εξέφρασαν την δυσαρέσκεια, την δυσπιστία τους και µια απροθυμία για επικοινωνία µε τη διοίκηση του Πάρκου αφού θεωρούν ότι οι περιοχές αλιείας έχουν μειωθεί λόγω των απαγορευτικών μέτρων. Από την άλλη μεριά οι τουριστικοί επιχειρηματίες δήλωσαν ομόφωνα άµεσα οικονοµικά οφέλη. Επιπλέον, παρατηρήθηκε διαφορά στις αντιλήψεις όσον αφορά τα κοινωνικοοικονομικά οφέλη από τη λειτουργία του Πάρκου ανάµεσα στους κυβερνητικούς φορείς και τον τοπικό πληθυσμό. Οι τουρίστες (ντόπιοι και ξένοι) θεωρούν ότι το Πάρκο της Αλοννήσου δεν αποτελεί την κύρια έλξη για το νησί 13

14 αλλά είναι ένα σύνολο παραγόντων όπως η ηρεµία, η αισθητική ομορφιά και η µικρή τουριστική ανάπτυξη. Τέλος, ο στόχος του Πάρκου για την ενοποίηση της διατήρησης και της ανάπτυξης της περιοχής βρίσκεται στην αποτελεσματικότητα της διοίκησης του Πάρκου να οργανώσει ένα στρατηγικό διαχειριστικό σχέδιο που θα προσαρμόζεται στα ενδιαφέροντα και τις φιλοδοξίες της τοπικής κοινωνίας καθώς και την υιοθέτηση µιας εθνικής πολιτικής για διατήρηση και την ενίσχυση των φυσικών πόρων. Ο Φίλος Ηλίας το 2011 προσπάθησε με τη βοήθεια 200 ερωτηματολογίων να μελετήσει τις στάσεις - αντιλήψεις των ντόπιων κατοίκων, τις προτιμήσεις τους και τις αντιδράσεις τους σχετικά με την προστατευόμενη περιοχή του Εθνικού Πάρκου του Τζουμέρκων Περιστερίου και Χαράδρας του Άραχθου. Πιο συγκεκριμένα μελέτησε τις γνώσεις των ντόπιων αναφορικά με τους στόχους του Πάρκου, τις αντιδράσεις τους σε ορισμένες πολιτικές και την αποτελεσματικότητα του σχεδίου διατήρησης και διαχείρισης της περιοχής. Ως κύριος σκοπός προστασίας προσδιορίστηκε από τους περισσότερους η προστασία της χλωρίδας και της πανίδας. Η έρευνα κατέδειξε ότι η διαχείριση του Εθνικού πάρκου θα είναι μια πραγματικά δύσκολη υπόθεση. Ούτως ή άλλως, οι αντιλήψεις και η συμπεριφορά των κατοίκων όσον αφορά την προστασία και τη διατήρηση των προστατευόμενων περιοχών, επηρεάζονται σημαντικά από την εμπιστοσύνη απέναντι στους φορείς που είναι υπεύθυνοι για την περιβαλλοντική διαχείριση. Τέλος, η έρευνα έδειξε ότι μια πολύ μεγάλη πλειοψηφία των ερωτώμενων εξέφρασε ότι η συνεργασία Δήμου, Δασαρχείων και Φορέα Διαχείρισης είναι η καλύτερη λύση, διότι παρά τα πιθανά προβλήματα συντονισμού που ενδεχομένως προκύψουν, ο εκατέρωθεν έλεγχος των εμπλεκομένων στη διαχείριση θα αποτελέσει την καλύτερη εγγύηση για τη τήρηση της απαραίτητης διαφάνειας. Το 2012 ο Φατές Ελευθέριος βασίστηκε σε συνεντεύξεις των κατοίκων του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου ( Τμήμα Βίκου Αώου ) μελετώντας τις στάσεις αντιλήψεις των κατοίκων της περιοχής. Συγκεκριμένα εκτιμήθηκε στα 200 ερωτηματολόγια. Παρατηρείσαι ότι οι κάτοικοι των περιοχών του Πάρκου ενημερώνονται για τις αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου της περιοχής τους καθώς και ότι συμμετέχουν σε άλλες δραστηριότητες της κοινότητάς τους (πολιτιστικές, κ.ά..). Αυτό δείχνει την προθυμία των κατοίκων για τη βελτίωση της κοινωνίας τους, της περιοχής τους και κατ επέκταση του Εθνικού Πάρκου. Οι στάσεις και αντιλήψεις των κατοίκων δείχνουν ότι υπάρχει ένα αίσθημα μη εμπιστοσύνης προς τους συμπολίτες τους, προς τους αρμόδιους φορείς όσον αφορά τη διαχείριση του Πάρκου αλλά και προς τους φορείς (Κυβέρνηση, Δήμος κλπ). Οι κάτοικοι αν και δεν έχουν υψηλό βαθμό εμπιστοσύνης προς τους Δήμους - Κοινότητες τους και την Τοπική Διεύθυνση Δασών-Δασαρχείου επέλεξαν το σενάριο που εμπεριέχει την συνεργασία αυτών των φορέων αλλά και τον Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου για την αποτελεσματικότερη διαχείριση του Εθνικού Πάρκου. 14

15 Κεφάλαιο 3ο Περιγραφή της περιοχής μελέτης 3.1. Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου, ιδρύθηκε το 1962 και αποτελείται από δυο ξεχωριστά τμήματα : τον κύριο ορεινό όγκο του Αίνου, έκτασης στρεμμάτων και το Ρούδι με ύψος μέτρα που βρίσκεται Βορειοδυτικά του Αίνου και έχει έκταση στρέμματα. Ο Δρυμός έχει συνολική έκταση στρέμματα και είναι ο μικρότερος Εθνικός Δρυμός στην Ελλάδα. Σκοπός της Ίδρυσής του ήταν η διαφύλαξη της Κεφαλληνιακής ελάτης ( Abies cephalonica ) αλλά και άλλων χλωριδικών ιδιαιτεροτήτων, όπως τα ενδημικά φυτά και οι σχηματισμοί μακίας βλάστησης. Εκτός από Εθνικός Δρυμός ο Αίνος ( και συγκεκριμένα ο πυρήνας του Εθνικού Δρυμού ) έχει χαρακτηριστεί ως Βιογενετικό Απόθεμα. Επίσης ο Εθνικός Δρυμός Αίνου έχει καταχωρηθεί στο κατάλογο των περιοχών του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου «Natura 2000» ως «Ζώνη Ειδικής προστασίας» της ορνιθοπανίδας και ως «Τόπος Κοινοτικής Σημασίας» ( Οδηγίες 92/43/ΕΟΚ & 79/409/ΕΟΚ). Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου βρίσκεται στη νήσο Κεφαλονιά, η οποία αποτελεί το έκτο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας και το μεγαλύτερο νησί στην περιοχή του Ιονίου. Το υψηλότερο όρος της Κεφαλονιάς, το οποίο αποτελεί και το υψηλότερο όρος των Ιονίων Νήσων είναι το όρος Αίνος. Το όρος αυτό, εκτός από το υψόμετρό του είναι γνωστό λόγω της παρουσίας του γνωστού δάσους με Abies cephalonica το οποίο αποτελεί το κύριο στοιχείο της βλάστησης στα υψηλότερα υψόμετρα και ο λόγος για τον οποίο το 1962 ιδρύθηκε ο Εθνικός Δρυμός (Dafis et al. 1996). Ο εν λόγω Δρυμός εκτείνεται σε γεωγραφικό μήκος 20 μοίρες 38 και 20 μοίρες 44 ανατολικά του Greenwich και σε γεωγραφικό πλάτος 38 μοίρες 06 και 38 μοίρες 10 βόρεια και συνίσταται από δύο τμήματα, σαφώς διαχωριζόμενα μέσω του ορεινού αυχένα «Άγιος Ελευθέριος» (800 m): του τμήματος το οποίο εκτείνεται στο όρος Αίνος ή Μεγάλο Βουνό (1.628 m), έκτασης στρ. και του τμήματος το οποίο εκτείνεται στο όρος Ρούδι (1.125 m), έκτασης στρ. (Μιχαλές & Γαρτσώνη 1996, Κύτρος κ.ά. 1986). Η περιοχή του Εθνικού Δρυμού ανήκει διοικητικά στην Κοινότητα Ομαλών, στους Δήμους Σάμης, Λειβαθούς, Ελειού-Πρόνων και Αργοστολίου του Νομού Κεφαλονιάς. Μεταξύ των οικισμών των όμορων Δήμων και Κοινοτήτων μπορούν να διακριθούν 26 οικισμοί, οι οποίοι συνορεύουν με τον Εθνικό Δρυμό σε όλες τις διευθύνσεις. Η δασική περιοχή που περιλαμβάνει ο Εθνικός Δρυμός υπάγεται στη Διεύθυνση Δασών Κεφαλληνίας, 15

16 της Περιφερειακής Επιθεώρησης Δασών Πελοποννήσου και Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, η οποία υπάγεται στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων Γεωργίας. Εικόνα 1. Χάρτης Κεφαλονιάς Γεωμορφολογία Στη μεγαλύτερη έκτασή της η Κεφαλονιά είναι ορεινή (36,9%) και ημιορεινή (38,4%). Το μεγαλύτερο ορεινό όγκο αποτελεί ο Αίνος, στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού, ο οποίος σχηματίζει επιμήκη οροσειρά, ελλειψοειδούς βάσης, μήκους 11 km, κατά μήκος της οποίας απαντώνται πολλές κορυφές με υψόμετρα άνω των m. Οι σημαντικότερες από ΝΑ. προς ΒΔ. είναι: η Κουρκουμπιά (1.508 m), ο Μέγας Σωρός (1.628 m), ο Σταυρός (1.532 m), ο Βούνος (1.312 m), η Βίγλα (1.050 m), το Κεφάλι Πετρή (1.025 m) κ.ά.. Η διεύθυνση της οροσειράς είναι ΒΔ.-ΝΑ. και αποτελεί συνέχεια της οροσειρά της Πίνδου (Κουμαντάκης 1990, Κύτρος κ.ά. 1986). Το ανάγλυφο είναι πολύπτυχο και διαμορφώνεται από χαράδρες μικρού βάθους και μία με μεγαλύτερο βάθος στη θέση «Μελανίτσα» (Κύτρος κ.ά. 1986). Οι εκθέσεις των επιφανειών έχουν 16

17 όλους τους προσανατολισμούς λόγω της μεγάλης επιφάνειας που καταλαμβάνουν. Οι κλίσεις των πλαγιών στην οροσειρά του όρους Αίνου, διαφοροποιούνται ανάλογα με την έκθεση. Στις Ν. και ΝΔ. περιοχές οι κλίσεις κυμαίνονται από 50-80%, και στις Β. και ΒΑ. κυμαίνονται από 30-60%. Στην περιοχή του Αγ. Ελευθερίου παρατηρείται μία κάμψη της οροσειράς προς τα βόρεια, όπου και σχηματίζεται, ανατολικά των Βαλσαμάτων, ο ορεινός όγκος του Ρουδίου, με κορυφή τη Γιούπαρη (1.125 m). Οι κλίσεις στο όρος Ρούδι είναι ηπιότερες και κυμαίνονται από 30-60%. Σύμφωνα με τους Φραγκόπουλο & Μαλεφάκη (1963) η νήσος διαιρέθηκε σε 4 ζώνες σύμφωνα με τη γεωλογικοτεκτονική και γεωμορφολογική εικόνα της: στη ζώνη της Παλικής, στη ζώνη της Κραναίας, στη ζώνη του Ηρακλείου και στη ζώνη της Σάμης. Το μεγαλύτερο τμήμα της νήσου (χερσόνησος Παλικής, Έρισσος, καθώς και ολόκληρος ο ορεινός όγκος του Αίνου) ανήκει στην ορεινή Ζώνη των Παξών (Προαπούλια). Στο σύστημα των μειοκαινικών αποθέσεων της Προαπούλιας ζώνης κάθονται, κατά μήκος της γραμμής ΣάμηςΤζανάτων- Κατελειού, επωθημένα από τα ανατολικά τα πετρώματα τα οποία υπάγονται στην Αδριατικοϊόνιο ζώνη, η οποία περιλαμβάνει το τμήμα του νησιού που βρίσκεται ανατολικά της γραμμής Σάμη-Χαράκτιο-Κατάρραχος-Πάστρα (Φραγκόπουλος & Μαλεφάκης 1963, Φοίτος & Damboldt 1985). Από άποψη στρωματογραφικής διάρθρωσης οι διαπλάσεις των ιζηματογενών σχηματισμών της νήσου, από τους παλαιότερους προς τους νεώτερους είναι: 1. συμπαγείς ασβεστόλιθοι (Μεσοζωικό), 2. εύθρυπτοι ασβεστόλιθοι (Παλαιογενές), 3. μάργες ψαμμίτες (Νεογενές), 4. Προσχώσεις, 5. Θίνες (Αλλούβιο) (Φραγκόπουλος & Μαλεφάκης 1963). Πετρολογικώς οι στρωματογραφικοί ορίζοντες της Ζώνης των Παξών αποτελούνται από ανωκρητιδικούς ασβεστόλιθους (οι οποίοι περικλείουν παλαιοπανίδα ιππουριτών) και από λωρίδες μικρού πάχους με παλαιοκαινικούς και ηωκαινικούς ασβεστόλιθους, στις οποίες απαντώνται απολιθώματα ρουδιστών Το κατωκρητιδικό εμφανίζεται σε πολύ μικρή έκταση με δολομιτικούς ασβεστόλιθους και δολομίτες (περιοχή Ατσουπάδων και Άσσου). Πάνω από τους νεότερους ασβεστόλιθους της ανθρακικής αυτής σειράς, απαντώνται ολιγοκαινικοί (κατά θέσεις) ή μειοκαινικοί σχηματισμοί, οι οποίοι αποτελούνται συνήθως από κυανές πλαστικές μάργες, ακολουθούμενες από κίτρινες, ενώ επίσης αποτελούνται από αργίλους ή εναλλαγές των πετρωμάτων αυτών με αδρομερή κλαστικά υλικά: ψαμμίτες, άμμοι, κροκαλοπαγή και ασβεστόλιθους. Μετά τη Σαβική ορογένεση (καμπή Ακουϊτάνιου-Βουρδιγάλιου) ακολουθούν κροκαλοπαγή, άστρωτες έως λεπτοπλακώδεις αμμόμαργες, λατυποπαγή και γύψοι του Βουρδιγάλιου και της καμπής Μειόκαινου Πλειστόκαινου. Η θαλάσσια ιζηματογένεση της ζώνης των Παξών διακόπτεται κατά το Ολιγόκαινο (δεν υπάρχουν ενδείξεις, από παλαιοντολογική άποψη, ότι υπήρξε ιζηματογένεση κατά την περίοδο αυτή). 17

18 Εικόνα 2. Περιοχές στο όρος Αίνος και στο όρος Ρούδι Εικόνα 3. Γεωλογικός χάρτης της Κεφαλονιάς και ρήγματα αυτής (Φραγκόπουλος 1960). 18

19 Κλίμα- Βλάστηση Χλωρίδα Πανίδα Για την περιγραφή του κλίματος μίας περιοχής απαιτούνται δεδομένα τουλάχιστον 30 ετών. Ο πλησιέστερος μετεωρολογικός σταθμός του Εθνικού Δρυμού λειτουργεί μόνο εδώ και εννιά έτη και οι μετρήσεις του δεν περιλαμβάνουν το εύρος των μετεωρολογικών στοιχείων. Παρά το μικρό αριθμό ετών λειτουργίας του Μ.Σ. έγινε προσπάθεια να αναλυθούν τα δεδομένα του, ώστε να σχηματισθεί η πρώτη εικόνα του κλίματος του Εθνικού Δρυμού. Τα μετεωρολογικά δεδομένα ελήφθησαν από τον αυτόματο υδρομετεωρολογικό σταθμό, ο οποίος βρίσκεται εγκατεστημένος στο όρος Αίνος, εντός της ορεινής βάσης του Εθνικού Κέντρου Αστρονομίας "ΕΥΔΟΞΟΣ" του Κεφαλληνιακού Ιδρύματος Ερευνών (Κ.Ι.Ε.), και σε υψόμετρο m πάνω από τη μέση επιφάνεια της θάλασσας. Ο σταθμός άρχισε να λειτουργεί στις Η ακριβής θέση του έχει τις ακόλουθες συντεταγμένες (σύμφωνα με ΕΓΣΑ 87), Latitude: ,342 m, Longitude: ,540 m. Σε κάθε έναν από τους επιμέρους αισθητήρες του σταθμού επαναλαμβάνονται κάθε 10 λεπτά μετρήσεις υδρομετεωρολογικών δεδομένων βροχόπτωσης, θερμοκρασίας (ελάχιστης, μέσης και μέγιστης), σχετικής υγρασίας, ταχύτητας και διεύθυνσης ανέμου, οι οποίες συλλέγονται άπαξ ημερησίως (στις 12:00 το μεσημέρι). Τα δεδομένα παρέχονται με επιλογή του χρονικού βήματος, 10λεπτου, ωριαίου, ημερήσιου, μηνιαίου και ετησίου. Τα δεδομένα που επεξεργάστηκαν είναι: βροχόπτωση, σχετική υγρασία, ταχύτητα του ανέμου, μέση θερμοκρασία, μέγιστη θερμοκρασία, ελάχιστη θερμοκρασία. Τα δεδομένα παρέχονται ως μετρήσεις, χωρίς περαιτέρω επεξεργασία. Η στατιστική επεξεργασία των δεδομένων έγινε με ευθύνη της συγγραφέως. Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου είναι ένα ορεινό οικοσύστημα και ως τέτοιο υπόκειται στους κανόνες και τις ιδιαιτερότητες που επικρατούν σε αυτά. Με την πτώση της θερμοκρασίας, η ικανότητα συγκράτησης των υδρατμών των ανερχόμενων αερίων μαζών χάνεται, με αποτέλεσμα την αυξημένη βροχόπτωση στην πλευρά διεύθυνσης των ανέμων και τη μείωση αυτών στην υπήνεμη πλευρά. Οι συνθήκες διαφοροποιούνται ακόμη περισσότερο τοπικά ανάλογα με την έκθεση, την κλίση (βόρεια ή νότια), το έδαφος και την τοπική τοπογραφία (Blyth et al. 2002). Δεδομένου ότι στον Εθνικό Δρυμό, σύμφωνα με τα δεδομένα της ΕΜΥ, ο επικρατών άνεμος είναι από Απρίλιο έως Σεπτέμβριο ο ΒΔ., ο δροσιστικός «Μαΐστρος» (Knapp 1925) ενώ κατά τη βροχερή περίοδο ο ΝΑ., το μεγάλο ύψος της βροχής στα μεγαλύτερα υψόμετρα της νήσου ( mm) οφείλεται στην εκφόρτωση των υδρατμών των με υδρατμούς καταφόρτων Ν. και ΝΑ. ανέμων, οι οποίοι κατά τη βροχερή περίοδο του έτους πλήττουν τα δυτικά και νοτιοανατολικά παράλια της νήσου (Φραγκόπουλος & Μαλεφάκης 1963). Κατά τη θερινή περίοδο το κλίμα είναι πολύ πιο ξηρό στα ΝΔ., 19

20 αφού σύμφωνα με τον Knapp (1965) οι οροσειρές προστατεύουν την περιοχή από τα ρεύματα του αέρα, τα οποία φέρνουν υγρασία από τα Β. Χαρακτηριστικό των ορεινών περιοχών είναι τα αξιοσημείωτα άκρα των θερμοκρασιών ημέρας και νύχτας, τα οποία είναι αποτέλεσμα του ξηρότερου, χωρίς σκόνη αέρα, ο οποίος συγκρατεί λιγότερη θερμική ενέργεια (Blyth et al. 2002). Οι πυρκαγιές των δασών του Αίνου, κατά τις οποίες κάηκαν χιλιάδες δένδρα Κεφαλληνιακής ελάτης, είχαν ως αποτέλεσμα να υποστεί μικρές μεταβολές το μικροκλίμα της περιοχής (Φραγκόπουλος & Μαλεφάκης 1963). Όταν η ποικιλότητα του μικροκλίματος υπερισχύει στο τοπικό κλίμα, η ποικιλότητα των οργανισμών μπορεί να αυξηθεί. Στην περίπτωση που τα τοπικά κλίματα είναι αρκετά ασυνεχή ή μοναδικώς διαχωρισμένα από τα επικρατούντα κλίματα, μέρος των φυτών της περιοχής θα ενδημούν (Κruckeberg 1985). Η περίπτωση αυτή φαίνεται να επαληθεύεται στην περιοχή του Αίνου. Οι εξάρσεις των βράχων καθώς και οι ανοιχτές θέσεις του δάσους Abies cephalonica, σε συνδυασμό με το υψόμετρο και τη βροχόπτωση φαίνεται να δημιουργούν στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού μοναδικούς θώκους για τη φιλοξενία ενδημικών ειδών Όρια Εθνικού Δρυμού Ο Εθνικός Δρυμός ιδρύθηκε με το Β.Δ. 776/ ΦΕΚ 199/ΤΑ /1962 κατά το οποίο καθορίζονται για πρώτη φορά τα όρια του πυρήνα και τα όρια της περί του πυρήνα περιφερειακής ζώνης. Ως πυρήνας ορίζονταν οι δασοσκεπείς περιοχές και ως περιφερειακή ζώνη οι δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις, των επαρχιών Σάμης και Κραναίας. Το 1968 ο Εθνικός Δρυμός αγοράστηκε από το Ελληνικό Δημόσιο. Από το 1971 υπόκεινται στις διατάξεις του Ν.Δ. 996/1971 «περί αντικαταστάσεως και συμπληρώσεως διατάξεων τινών του Ν.Δ. 86/1969 «Περί Δασικού Κώδικος». Για την προστασία του δάσους έχουν εκδοθεί κατά καιρούς απαγορευτικές διατάξεις περί βοσκής και θήρας από τη Διεύθυνση Δασών Κεφαλληνίας, η οποία έως και σήμερα είναι το κύριο όργανο εφαρμογής των Νομικών διατάξεων για την προστασία του Εθνικού Δρυμού (Κύτρος κ.ά. 1986). Μεταξύ άλλων μέτρων προστασίας που ισχύουν και έχουν ληφθεί από τη Διεύθυνση Δασών Κεφαλληνίας, είναι η έκδοση δασικής απαγορευτικής διάταξης θήρας, η οποία απαγορεύει τη θήρα εντός πυρήνα του Δρυμού και σε ακτίνα 100 m από τα όριά του (Μιχαλές & Γαρτσώνη 1996). Εκτός των περιοχών του πυρήνα σε καθεστώς προστασίας τίθονται, όποτε αυτό κριθεί αναγκαίο, περιοχές της περιφερειακής ζώνης, μέσω του καθορισμού ζωνών ρύθμισης κυνηγιού (περιπτώσεις αναδασωτέων, προστασίας της πανίδας). Στο παρελθόν ίσχυσε για αρκετά έτη ειδική ζώνη ρύθμισης του κυνηγιού, στη νότια περιοχή της περιφερειακής ζώνης, κοντά στην περιοχή των Αργινίων. H ζώνη αυτή είχε στόχο την προστασία της 20

21 αγέλης αλόγων, η οποία ζει στην περιοχή εδώ και αρκετές δεκαετίες και η οποία κινδύνευε εξαιτίας της θανάτωσης αρκετών ατόμων από τους κατοίκους της περιοχής. Η έκτασή της ήταν στρ. από τα οποία τα στρ. βρισκόταν εντός της περιφερειακής ζώνης του Αίνου και η ισχύς της διήρκησε από έως Αποτελεί επιτακτική ανάγκη ο σαφής ορισμός των ορίων τόσο του πυρήνα, όσο και της προτεινόμενης περιφερειακής ζώνης αυτού με αναφορά σε γεωγραφικές συντεταγμένες. Σε κάθε μελέτη ή επίσημο έγγραφο με αντικείμενο τον Εθνικό Δρυμό αναφέρεται και διαφορετική έκταση αυτού. Χαρακτηριστικά στο Β.Δ. (1962) αναφέρεται έκταση ίση προς στρ. ( Αίνος, στρ. Ρούδι), στο συμβόλαιο αγοραπωλησίας αυτού (1968) αναφέρεται έκταση ίση προς στρ. ( στρ. Αίνος, στρ. Ρούδι), ενώ στο Διαχειριστικό Σχέδιο (1996) γίνεται λόγος για στρ. ( στρ. Αίνος, στρ. Ρούδι). Εικόνα 4. Όρια Εθνικού Δρυμού Αίνου ( πυρήνας ) Χρήσεις Γης Από τη Νεολιθική εποχή, οι συνέπειες των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο τοπίο, στη διαμόρφωση του χώρου και στο μέγεθος των φυσικών οικοτόπων ήταν δραματικές. Οι επιπτώσεις αυτές δημιούργησαν σε μερικά είδη νέες ευκαιρίες αποικισμού και προκάλεσαν σε άλλα την υποχώρηση σε απομονωμένες περιοχές. Επομένως η ανθρώπινη δραστηριότητα θα πρέπει να εξετάζεται ως αναπόσπαστο οικολογικό χαρακτηριστικό του Μεσογειακού τοπίου, η οποία όχι μόνο διαμορφώνει το χώρο των οικοτόπων στο τοπίο, με επιπτώσεις στη γονιδιακή ροή και στο δυναμικό της διαφοροποίησης, αλλά επίσης διαμορφώνει τις πιέσεις και τους περιορισμούς σε τοπικό 21

22 επίπεδο, οι οποίοι καθορίζουν την εγκατάσταση των φυτών, τη σταθερότητα και την εξέλιξή τους (Thompson 2005). Η θέση της Κεφαλονιάς στη Μεσόγειο την καθιστά ανάμεσα στις περιοχές με την πιο μακρόχρονη παρουσία και δραστηριότητα του ανθρώπου στην Ευρώπη. Ιδιαίτερα στην ανατολική Μεσόγειο η συγκομιδή, η καλλιέργεια και η εξημέρωση άρχισαν νωρίς. Η Κεφαλονιά, σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα νησιά της Μεσογείου, αποτελεί το νησί με την παλαιότερη διαπιστωμένη ανθρώπινη παρουσία (περίπου έτη πριν, μέση Παλαιολιθική εποχή), όπως αυτή επιβεβαιώνεται από τη χρονολόγηση αρχαιολογικών χώρων (Rackham 2008). Όπως μπορεί να γίνει αντιληπτό, οι επιπτώσεις της μακρόχρονης παρουσίας του ανθρώπου στο νησί έχει αποτυπωθεί στο φυσικό περιβάλλον. Χαρακτηρισμός περιοχών ως προστατευόμενες στοχεύει στη διάσωση των φυσικών περιοχών με μεγάλη οικολογική αξία από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Παρά τα μέτρα προστασίας που ισχύουν σε αυτές τις περιοχές, απειλούνται από παράνομες δραστηριότητες, οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο τη συνέχεια τους στο χρόνο. Οι απειλές που αντιμετωπίζουν οι προστατευόμενες περιοχές περιλαμβάνουν τη λαθροθηρία, τη ρύπανση, την εξάπλωση ξενικών ειδών και τη μεγάλη επισκεψιμότητα. Μερικές περιοχές αντιμετωπίζουν την αρνητική στάση των τοπικών κοινοτήτων, άλλες υπονομεύονται όταν οι κυβερνήσεις επιτρέπουν την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων οι οποίοι περιλαμβάνονται στα όριά τους (Groombridge 1992). Οι απειλές, τις οποίες δέχεται ο Εθνικός Δρυμός Αίνου, δεν διαφέρουν από τις προαναφερόμενες και συνδέονται άμεσα με την ανθρώπινη δραστηριότητα των γειτονικών κοινοτήτων. Γενικότερα οι δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στα όρια του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού είναι ο τουρισμός, η παράνομη βόσκηση, η λαθροθηρία και οι δραστηριότητες που προκύπτουν από την παρουσία εγκαταστάσεων ραδιοτηλεοπτικών αναμεταδοτών. Οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται στην περιφερειακή ζώνη του πυρήνα είναι ο τουρισμός, η γεωργία, η κτηνοτροφία, η θήρα, και οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται λόγω της ύπαρξης των κτιριακών εγκαταστάσεων του Κεφαλληνιακού Ιδρύματος Ερευνών (Κ.Ι.Ε.). Ο βαθμός άσκησης των δραστηριοτήτων στις δύο ζώνες του Εθνικού Πάρκου διαφοροποιείται λόγω της υπάρχουσας νομοθεσίας αλλά και της ύπαρξης ιδιόκτητων εκτάσεων στην περιμετρική ζώνη, όμως δε διαφοροποιείται σημαντικά. Η ένταση των δραστηριοτήτων, κυρίως της κτηνοτροφίας στην περιφερειακή ζώνη, είναι αρκετά μεγάλη. Η ύπαρξη μίας νοητής γραμμής μεταξύ της περιφερειακής ζώνης και του πυρήνα του Δρυμού δεν μπορεί να εκμηδενίσει, ούτε καν να περιορίσει τις ασκούμενες πιέσεις εντός του πυρήνα του Δρυμού. 22

23 Οικότοποι Οι τρείς κύριοι οικότοποι που απαντώνται στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου είναι οι ακόλουθοι: α) Το δάσος του ελληνικού ελάτου, το οποίο πολύ συχνά στα μεσαία υψόμετρα αναμειγνύεται με είδη της μακίας βλάστησης, β) οι βραχώδεις πλαγιές, οι οποίες χαρακτηρίζονται από χαλαρή βλάστηση και ορισμένα πολύ σημαντικά είδη και γ) η βραχώδης κορυφή και η μη δασώδης περιοχή, η οποία φιλοξενεί τα περισσότερα από τα ενδημικά είδη της χλωρίδας της Κεφαλονιάς και του Ιονίου (Dafis et al. 1996). Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη (Γεωργιάδης κ.ά. 2009), από την περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου, στους ανωτέρω τύπους οικοτόπων προστέθηκαν επιπλέον 2 τύποι, το δάσος αριάς Quercus ilex, το οποίο καταλαμβάνει περιοχή στα ΝΔ. του όρους Αίνος και μεγάλη περιοχή στο όρος Ρούδι και το δάσος με αρκεύθους, το οποίο καταλαμβάνει μικρή περιοχή στο όρος Ρούδι. Τα δάση της Κεφαλληνιακής ελάτης είναι τα πιο εξαπλωμένα δάση του νησιού, από πλευράς έκτασης. Στην οροσειρά του Αίνου καλύπτουν το μεγαλύτερο τμήμα της επιφάνειας πάνω από την ισοϋψή των m. Στα ΒΑ. του Ρουδίου το δάσος κατέρχεται στο χαμηλότερο υψομετρικό όριό του (800 m). Υπάρχουν ωστόσο διάσπαρτα άτομα δέντρων, τα οποία κατέρχονται ακόμα χαμηλότερα. Τα ελατοδάση των υψηλότερων περιοχών είναι ιδιαίτερα φτωχά σε είδη. Τα δενδρώδη και θαμνώδη στρώματα αποτελούνται σχεδόν αποκλειστικά από την Κεφαλληνιακή ελάτη. Η ανάπτυξη ποώδους στρώματος παρεμποδίζεται από τη σκίαση, τη λειψυδρία του καλοκαιριού και από τις αποσυντεθημένες φυτικές ουσίες, οι οποίες προέρχονται από το πυκνό στρώμα πευκοβελόνων. Η αποσύνθεση της οργανικής ουσίας παρεμποδίζεται από το παρατεταμένο χειμερινό ψύχος (Knapp 1965). Στο παρελθόν διακρίνονταν δύο περιοχές του δάσους, με βάση ποιοτικά κριτήρια και άλλα χαρακτηριστικά, το δάσος της Λεύκας στο Β. τμήμα του όρους Αίνος, και το δάσος της Μελανίτσας, στο ΝΑ. τμήμα του όρους Αίνους. Οι διαφορές αυτές μπορούν να γίνουν αντιληπτές και σήμερα (Σάμιος 1908). Στα νοτιοδυτικά το κλίμα είναι πολύ πιο ξηρό, αφού οι οροσειρές προστατεύουν την περιοχή από τα ρεύματα του αέρα, που φέρνουν υγρασία από τα βορειοανατολικά. Τα σκληρόφυλλα είδη εξαφανίστηκαν στο μεγαλύτερο μέρος τους εντελώς από αυτές τις περιοχές και αντικαταστάθηκαν από κοινωνίες μικρών θάμνων και αποικίες μονοετών φυτών (Knapp 1965). O Κnapp στη μελέτη του (1965) περιγράφοντας τις φυτοκοινωνίες στον Εθνικό Δρυμό διέκρινε τις ακόλουθες: Κοινωνίες που αποτελούνται κυρίως από μονετή φυτά. Οι φυτοκοινωνίες αυτές (θερόφυτα), είναι πάρα πολύ εξαπλωμένες στην Κεφαλονιά, έως και τις μεγαλύτερες υψομετρικά 23

24 τοποθεσίες και ανήκουν στις πλουσιότερες σε είδη μονάδες βλάστησης. Κοινωνίες με Cerastium και Αrabis verna. Η παραγωγικότητα αυτών των θεροφυτικών κοινωνιών θεωρείται ότι ανήκει στα βασικότερα θεμέλια της εντατικής βόσκησης. Εάν η αποικία αυτή, η οποία φέρει έντονα σημάδια βόσκησης, προφυλάσσονταν καλύτερα, οι κοινωνίες θεροφύτων των υψιπέδων θα μπορούσαν να αποτελούν μεγαλύτερο απόθεμα τροφής, για τις περιόδους, όπου σε χαμηλότερα υψόμετρα η διατροφή των ζώων αντιμετωπίζει δυσκολίες, εξαιτίας της έναρξης της περιόδου ξηρασίας. Στρώματα ορεινής βλάστησης μεγάλων υψομέτρων, πλούσια σε μονοετή είδη. Κοινωνίες Phleum echinatum Astragalus cephalonicus. Τα περισσότερα είδη εδώ είναι μονοετή, ωστόσο η αναλογία των πολυετών ειδών είναι μεγαλύτερη από αντίστοιχες μονάδες βλάστησης των χαμηλότερων υψομέτρων. Εντοπίζονται σε ξέφωτα της ζώνης της ελάτης ή σε πιο εκτεταμένους χερσότοπους σε αντίστοιχα υψίπεδα. Και οι κοινωνίες αυτές εμφανίζουν έντονα σημάδια βόσκησης. Κεφάλαιο 4ο - Προοπτικές Οικονομικής Ανάπτυξης 4.1 Τουριστική Ανάπτυξη Κάθε έτος επισκέπτονται τον Εθνικό Δρυμό χιλιάδες επισκέπτες για να απολαύσουν τη φύση. Αναπτύσσονται δραστηριότητες, όπως πεζοπορία, ποδηλασία βουνού, παρατήρηση της φύσης, πικ-νικ, ορειβασία. Σύμφωνα με αρχεία του Φ.Δ.Ε.Δ.Α. για το έτος 2009, ο μεγαλύτερος αριθμός των επισκεπτών καταγράφεται την περίοδο Μάιο έως Οκτώβριο και ο μήνας με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα είναι ο Αύγουστος. Ο αριθμός των επισκεπτών ανέρχεται για τη συγκεκριμένη περίοδο σε άτομα, τα οποία ανήκουν σε διάφορες εθνικότητες. Mεταξύ αυτών 45,6% ήταν Έλληνες, 20,29% Άγγλοι, 8,3% Ολλανδοί, 6,9% Ιταλοί και μικρότερος αριθμός επισκεπτών ήταν Γάλλοι, Γερμανοί, Τσέχοι και Αυστριακοί κ.α. (αρχείο Φ.Δ.Ε.Δ.Α.). Ο κύριος τρόπος μετακίνησης εντός της περιοχής είναι μηχανοκίνητα (το ίδιο χρονικό διάστημα καταγράφτηκαν οχήματα). Ο αριθμός αυτός είναι μικρότερος από τις εκτιμήσεις που γινόταν στο παρελθόν ( επισκέπτες), όμως θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο Δρυμός συνεχίζει να προσελκύει επισκέπτες και κατά τη διάρκεια του χειμώνα. 24

25 Μεγάλη επισκεψιμότητα, κυρίως από τους μόνιμους κατοίκους του νησιού, καταγράφεται κατά τις ημέρες του Σαββατοκύριακου όταν επικρατεί χιονοκάλυψη. Ο τουρισμός στην περιφερειακή ζώνη ασκείται σε μικρό βαθμό, λόγω του γεγονότος ότι δεν υπάρχουν αξιόλογα στοιχεία φύσης και πολιτιστικής κληρονομιάς. Αποτελεί όμως σημαντική περιοχή, αν ληφθεί υπ όψη ότι αποτελεί τον ενδιάμεσο σταθμό κατά τη ανάβαση των επισκεπτών στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Τη μεγαλύτερη πίεση από τους επισκέπτες δέχεται το ΒΔ. τμήμα του Αίνου. Η πλειονότητα των επισκεπτών κινούνται κατά μήκος του δασικού δρόμου μεταξύ της κεντρικής εισόδου και της θέσης Χιονίστρα, στην οποία βρίσκεται περιοχή χαρακτηρισμένη ως πάρκο ραδιοτηλεοπτικών αναμεταδοτών, σε μία διαδρομή μήκους 6,5 km. Η κορυφή της Χιονίστρας δίνει την εντύπωση της υψηλότερης κορυφής, έτσι οι επισκέπτες, οι οποίοι έχουν ως στόχο την επίσκεψη της κορυφής, δε συνεχίζουν τη διαδρομή προς τις νότιες περιοχές του Δρυμού. Η παρανόηση αυτή μπορεί να επιλυθεί με την τοποθέτηση μίας ενημερωτικής πινακίδας. Η περιοχή της κορυφής του Μέγα Σωρού αποτελεί μοναδικό τουριστικό αξιοθέατο, αφού η θέα που αντικρίζει ο επισκέπτης από εκεί είναι μοναδική. Δίνεται η δυνατότητα να αντικρύσει το σύνολο του νησιού, όλα τα γειτονικά νησιά, καθώς και την απέναντι ηπειρωτική Ελλάδα, έχοντας επίσης ως θέα ολόκληρη την έκταση του δάσους. Στο ενδεχόμενο μεγαλύτερης επισκεψιμότητας της περιοχής της κορυφής θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον καθορισμό θέσεων κίνησης των επισκεπτών, αφού ολόκληρη η περιοχή του Μέγα Σωρού καταλαμβάνεται από τα στενότοπα ενδημικά Viola cephalonica και Geocaryum peloponesiacum. Πόλο έλξης για μεγάλη μερίδα των επισκεπτών του Δρυμού αποτελεί η αγέλη των αλόγων, η οποία ζει ελεύθερα στο νότιο τμήμα της περιφερειακής ζώνης του Δρυμού. Το στοιχείο αυτό του Δρυμού θα πρέπει να αξιοποιηθεί, να προβληθεί και να αναδειχθεί, διασφαλίζοντας προηγουμένως την ένταξή της αγέλης σε πρόγραμμα παρακολούθησης και προστασίας, μιας και στο παρελθόν τα ζώα υπέστησαν δραματική μείωση λόγω της θανάτωσής τους. 4.2 Αγροτική ανάπτυξη Παρά το γεγονός ότι η βόσκηση απαγορεύεται εντός της έκτασης του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού, είναι δυνατό να παρατηρήσει κανείς κατά τη διάρκεια ολόκληρου του έτους κτηνοτροφικά ζώα να βόσκουν χωρίς επιτήρηση από τους ιδιοκτήτες τους σε ολόκληρη την έκταση του πυρήνα, από τα χαμηλότερα υψόμετρα έως τις υψηλότερες κορυφές. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται μεγάλος αριθμός κατσικιών, προβάτων, αλλά και ένα κοπάδι βοοειδών. Ο Εθνικός Δρυμός γειτνιάζει από όλες τις κατευθύνσεις με οικισμούς και κοινότητες, για τους οποίους η κύρια πηγή εισοδήματος των κατοίκων τους είναι η κτηνοτροφία. Το κτηνοτροφικό κεφάλαιο των κοινοτήτων αυτών είναι μεγάλο με αποτέλεσμα καθ όλη τη διάρκεια του έτους και κυρίως κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου ο Δρυμός να δέχεται μεγάλη πίεση από τη βοσκή. Σύμφωνα με 25

26 ορισμένους ερευνητές η πίεση είναι μεγαλύτερη στις Ν. και ΝΔ. πλαγιές του όρους Αίνος (Κύτρος κ.ά. 1986). Η πίεση που ασκείται στο Δρυμό από την κτηνοτροφία συνδέεται άμεσα με τις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις τόσο στην περιοχή όσο και στην Ελλάδα. Για παράδειγμα τη δεκαετία του 1980 θεωρήθηκε ότι η πίεση λόγω της κτηνοτροφίας στο Δρυμό περιορίστηκε σημαντικά, εξαιτίας της εγκατάλειψης της υπαίθρου και του επαγγέλματος της κτηνοτροφίας, αλλά και της στροφής στην άσκηση της κτηνοτροφίας από εκτατική σε σταβλική, τα προϊόντα της οποίας είναι περισσότερο ανταγωνιστικά (Κύτρος κ.ά. 1986). Η χρηματοδότηση του κλάδου της κτηνοτροφίας μέσω Ευρωπαϊκών ενισχύσεων που ακολούθησε τη δεκαετία του 1990, το ύψος των οποίων συνδέονταν με τον αριθμό των ζώων, οδήγησε σε αύξηση του αριθμού τους, χωρίς αυτό να συνοδεύεται με τον ανάλογο προγραμματισμό στον τρόπο άσκησής της. Ως συνέπεια η πίεση της κτηνοτροφίας στο περιβάλλον και στον Εθνικό Δρυμό αυξήθηκε. Οι επιδράσεις της βόσκησης στην αναγέννηση της ελάτης είναι μεγαλύτερες όσο πιο χαμηλά βρίσκονται οι αποικίες αυτής, λόγω του ότι στα χαμηλότερα υψόμετρα υπάρχει μεγαλύτερη πυκνότητα κοπαδιών. Σε συνθήκες μεγάλων κλίσεων ο συνδυασμός υπερβόσκησης και διάβρωσης του εδάφους είναι καταστροφικός για τη βλάστηση (Κnapp 1965). Για την προστασία του Δρυμού έναντι της βόσκησης έχουν εκδοθεί κατά καιρούς απαγορευτικές διατάξεις από τη Διεύθυνση Δασών Κεφαλονιάς. Ο αριθμός του προσωπικού της Διεύθυνσης Δασών για τη φύλαξη του Δρυμού κρίνεται ως αναποτελεσματικός. Ο ρόλος στην φύλαξη του προσωπικού φύλαξης των Φορέων Διαχείρισης στην Ελλάδα είναι περιορισμένος, λόγω του γεγονότος ότι δεν είναι θεσμικά κατοχυρωμένος ο ανακριτικός τους ρόλος. Αυτό αποδυναμώνει την έγκαιρη επίλυση των προβλημάτων φύλαξης και προς το παρόν η άσκηση της φύλαξης από το προσωπικό φύλαξης του Φορέα Διαχείρισης περιορίζεται στο ρόλο της καθημερινής καταγραφής συμβάντων και στην αναφορά τους στις αρμόδιες υπηρεσίες. Κεφάλαιο 5ο - Μεθοδολογία 5.1. Στατιστική επεξεργασία δεδομένων Μετά τη συλλογή των δεδομένων ακολούθησε το στάδιο της επεξεργασίας τους. Με το στάδιο αυτό έγινε κωδικοποίηση και μετέπειτα η επεξεργασίας τους. Η κωδικοποίηση περιείχε την μετατροπή των απαντήσεων του ερωτηματολογίου σε κωδικούς και αριθμούς. Στη συνέχεια ακολούθησε η στατιστική επεξεργασία των κωδικοποιημένων δεδομένων από το στατιστικό πακέτο SPSS 21 και η ανάλυση που χρησιμοποιήθηκε ήταν η ανάλυση συχνοτήτων (frequencies), ενώ ταυτόχρονα τα 26

27 αποτελέσματα παρουσιάστηκαν με την χρήση δύο ειδών γραφημάτων, τα ραβδογράμματα (bar-charts) και τις πίτες (pie-charts). 5.2 Χαρακτηριστικά Δείγματος Για την πραγματοποίηση της έρευνας χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο, το οποίο επικεντρώνεται στην καταγραφή των αντιλήψεων και των στάσεων των κατοίκων της Κεφαλονιάς και διαχωρίζεται στις πέντε ακόλουθες θεματικές ενότητες ερωτήσεων: ερωτήσεις γνώσης, ερωτήσεις συμπεριφοράς, ερωτήσεις στάσεων και αντιλήψεων, ερωτήσεις σχετικές με τις εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης του πάρκου και τέλος ερωτήσεις σχετικές με τα δημογραφικά στοιχεία των ερωτώμενων. Οι απαντήσεις των συμμετεχόντων στο ερωτηματολόγιο δίνονται κατά κύριο λόγο μέσω κλίμακας, η οποία ξεκινάει έχοντας ως μικρότερο επίπεδο το ένα και μεγαλύτερο το δέκα. Στις υπόλοιπες ερωτήσεις οι απαντήσεις δίνονται με πολλαπλή επιλογή ή με την χρήση κλίμακας 1=Ναι, 2=Όχι. Παρακάτω ακολουθεί αναλυτικά η παρουσίαση όλων των θεματικών ενοτήτων. Στη θεματική ενότητα με τίτλο «ερωτήσεις γνώσης» θα δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα, αρχικά, στην καταγραφή του ενδιαφέροντος των ερωτώμενων αναφορικά με το περιβάλλον και την προστασία αυτού, καθώς και με την γνώση ίδρυσης του Εθνικού Δρυμό Αίνου και την εθνική, αλλά και ευρωπαϊκή νομοθεσία σχετικά με θεμελίωση του ως Εθνικό Πάρκο ή/και ως περιοχή του δικτύου Natura Αναλυτικότερα, τα ερωτήματα που συμπεριλαμβάνονται σε αυτή την ενότητα είναι τα ακόλουθα: Ενδιαφέρεστε για θέματα που αφορούν το περιβάλλον; Έχετε ενημερωθεί για την ίδρυση του Εθνικού Δρυμού Αίνου; Πόσο σημαντική είναι για την κοινότητά σας η περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου; Πόσο σημαντική θεωρείτε την προστασία της περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου; Οι περιοχές του Εθνικού Δρυμού Αίνου προστατεύονται από την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία ως Εθνικό Πάρκο ή/και ως περιοχή του δικτύου Natura 2000; Αν ναι, ποιος πιστεύετε ότι είναι ο σκοπός της προστασίας αυτών των περιοχών; Υπάρχουν στον Εθνικό Δρυμό Αίνου ζώνες προστασίας; Στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Αίνου, που αποτελείται από το Τμήμα Α (Ρούδι) και το Τμήμα Β (Όρος Αίνος ή Μεγάλο Βουνό), επιτρέπεται: 27

28 H διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών αποκλειστικά των στοιχείων του οικοσυστήματος με υψηλό βαθμό προστασίας και μετά από σχετική άδεια Η συστηματική παρακολούθηση οικολογικών παραμέτρων, η εκτέλεση ειδικών διαχειριστικών έργων και η εφαρμογή μέτρων που αποσκοπούν στην αποκατάσταση, προστασία, διατήρηση, βελτίωση και ανάδειξη των ειδών και των ενδιαιτημάτων της περιοχής Η ημερήσια επίσκεψη και ξενάγηση επισκεπτών σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, σε καθορισμένες διαδρομές και χώρους και αποκλειστικά πεζή, μετά από άδεια του Φορέα Διαχείρισης. Η κατασκευή υποδομών με αποκλειστικό στόχο τη διαχείριση και φύλαξη της περιοχής καθώς και η λήψη μέτρων και η εκτέλεση έργων Έργα συντήρησης και βελτίωσης των υφιστάμενων μονοπατιών με τις αντίστοιχες υποδομές ξεκούρασης και ενημέρωσης επισκεπτών Η εγκατάσταση πινακίδων για την οριοσήμανση των προστατευόμενων ζωνών και την ενημέρωση επισκεπτών Η συντήρηση και η χρήση υφιστάμενων οδών με αποκλειστικό στόχο τη διαχείριση της περιοχής Η κίνηση οχημάτων στις υφιστάμενες οδούς μόνο για εργασίες διαχείρισης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος καθώς και για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών Η διέλευση οχημάτων για τη μεταφορά κοπαδιών καθώς και η διέλευση κοπαδιών κατά τις εαρινές και φθινοπωρινές μετακινήσεις από συγκεκριμένους δρόμους Η βόσκηση σε εκτατική μορφή μόνο για διαχειριστικούς σκοπούς και εφ όσον περιλαμβάνεται στο αντίστοιχο Σχέδιο Διαχείρισης Η εκτέλεση εργασιών που αποσκοπούν στη διατήρηση των χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος Η διαχείριση των δασών και δασικών εκτάσεων με σκοπό την προστασία, διατήρηση, αποκατάσταση, ανάδειξη των οικοσυστημάτων Στην Περιφερειακή Ζώνη του Εθνικού Δρυμού Αίνου (όπου περιλαμβάνει τα όρια της περιοχής Natura 2000 με κωδικό GR και τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας [SPA]) επιτρέπεται: H διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών αποκλειστικά των στοιχείων του οικοσυστήματος με υψηλό βαθμό προστασίας και μετά από σχετική άδεια 28

29 Η εκτέλεση εργασιών που αποσκοπούν στη διατήρηση των χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος Η κατασκευή υποδομών με αποκλειστικό στόχο τη διαχείριση και φύλαξη της περιοχής καθώς και η λήψη μέτρων και η εκτέλεση έργων Έργα συντήρησης και βελτίωσης των υφιστάμενων μονοπατιών με τις αντίστοιχες υποδομές ξεκούρασης και ενημέρωσης επισκεπτών Η κατασκευή και λειτουργία βασικής υποδομής για τη διευκόλυνση της άσκησης των δραστηριοτήτων Η εγκατάσταση πινακίδων για την οριοσήμανση των προστατευόμενων ζωνών και την ενημέρωση επισκεπτών Η κατασκευή υποδομών και οργάνωση χώρων αναψυχής και ενημέρωσης των επισκεπτών προσαρμοσμένων στο τοπίο Η συντήρηση και η χρήση υφιστάμενων οδών με αποκλειστικό σκοπό την άσκηση των επιτρεπομένων δραστηριοτήτων στις ζώνες αυτές Η συλλογή ασπόνδυλων για ατομική χρήση και μόνο σύμφωνα με τους ειδικότερους όρους που θα εξειδικεύουν τον τρόπο συλλογής, την ποσότητα και τα είδη των οποίων θα επιτρέπεται η συλλογή Η βόσκηση σε εκτατική μορφή μόνο για διαχειριστικούς σκοπούς Οι δασοκομικές εργασίες, τα έργα δασοπροστασίας και η διαχείριση των δασών και δασικών εκτάσεων, με σκοπό την προστασία, διατήρηση, αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και την παραγωγή δασικών προϊόντων Η συλλογή και η μεταφορά καυσόξυλων για την κάλυψη τοπικών αναγκών Η πώληση προϊόντων και ενημερωτικού υλικού σε υπαίθριους χώρους και κτίρια Η εγκατάσταση και λειτουργία λατομείων εξόρυξης παραδοσιακών λατομικών προϊόντων για τοπική χρήση Η εγκατάσταση και λειτουργία Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων για την εξυπηρέτηση των κατοίκων των ΟΤΑ ( Οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης) της περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου Η θήρα με συγκεκριμένους όρους και σε ειδικές περιοχές Ύπαρξη νομοθεσίας για την κοπή δέντρων στις δασικές εκτάσεις του Πάρκου Ύπαρξη περιορισμών ως προς την περίοδο κυνηγιού και το είδος θηραμάτων Ύπαρξη περιορισμών όσον αφορά τις περιοχές που επιτρέπεται η βόσκηση στο Πάρκο 29

30 Ένα δεύτερο θέμα της συγκεκριμένης ενότητας είναι η καταγραφή των κύριων πηγών ενημέρωσης των πολιτών της Κεφαλονιάς, αλλά και των προϊόντων της περιοχής που έχουν σήμανση ωε προστατευόμενα προϊόντα. Οι ερωτήσεις που συμπεριλαμβάνουν όλα τα παραπάνω είναι οι ακόλουθες: Αν απαντήσατε ΝΑΙ τουλάχιστον σε ένα από τα θέματα της ερώτησης 10, παρακαλώ συμπληρώστε από πού τα γνωρίζετε; (Τοπική Διεύθυνση Δασών, Δασαρχείο, Κοινότητα, ΜΜΕ, Κυνηγετικός σύλλογος, Φίλοι/ Συγγενείς, Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης) Γνωρίζετε τα φασόλια Πρεσπών ως προϊόν Αν ναι, γνωρίζετε για τη σήμανσή τους ως προϊόν προστατευόμενης περιοχής; Ποια προϊόντα της περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου, πιστεύετε πως έχουν τη δυνατότητα και ότι θα έπρεπε να πιστοποιηθούν ως προϊόντα προστατευόμενης περιοχής; Η δεύτερη θεματική ενότητα του ερωτηματολογίου με τίτλο «ερωτήσεις συμπεριφοράς», θα δώσει βαρύτητα στη συχνότητα και στους λόγους επίσκεψης του δάσους της περιοχής αλλά και στη διερεύνηση της επιθυμίας των πολιτών να συμμετέχουν στις αποφάσεις διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου μέσω της συμμετοχής του στα δημοτικά συμβούλια, στις πολιτιστικές εκδηλώσεις, στις εθελοντικές δραστηριότητες και στη λήψη αποφάσεων για τη διαχείριση του Εθνικού πάρκου. Οι ερωτήσεις που συμπεριλαμβάνουν την διερεύνηση όλων των παραπάνω είναι οι ακόλουθες: Πόσο συχνά επισκέπτεστε το δάσος στην περιοχή σας; Παρακάτω συμπληρώστε για ποιους από τους παρακάτω λόγους επισκέπτεστε τα δάση και τις παραποτάμιες περιοχές; Συμμετέχετε με κάποιο τρόπο στις αποφάσεις για τη διαχείριση του Εθνικού Δρυμού Αίνου; Η τρίτη θεματική ενότητα του ερωτηματολογίου με τίτλο «ερωτήσεις στάσεων - αντιλήψεων», θα διερευνηθούν, αρχικά, τα πιστεύω των ίδιων των κατοίκων της περιοχής σχετικά με τις στάσεις και τις αντιλήψεις των συμπολιτών τους, τόσο αναφορικά με την τήρηση των οδηγιών για τη χρήση του δάσους και των άλλων φυσικών οικοσυστημάτων της περιοχής, όσο και με θέματα εμπιστοσύνης και τήρησης του δικαίου γενικότερα. Οι ερωτήσεις που συμπεριλαμβάνουν την διερεύνηση όλων των παραπάνω είναι οι ακόλουθες: Θεωρείτε πως οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου συμμορφώνονται με τις ισχύουσες οδηγίες όσον αφορά τη χρήση του δάσους και των άλλων φυσικών οικοσυστημάτων της περιοχής 30

31 Γενικά θα λέγατε ότι την πλειοψηφία των συντοπιτών σας μπορείτε να την εμπιστευτείτε ή πρέπει να είστε επιφυλακτικός/ή; Πιστεύετε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα προσπαθούσαν να σας εκμεταλλευτούν αν είχαν την ευκαιρία, ή ότι θα προσπαθούσαν να είναι δίκαιοι απέναντί σας; Πόσο εμπιστεύεστε τους συμπολίτες σας στην κοινότητά σας; Ένα δεύτερο θέμα της συγκεκριμένης ενότητας είναι η καταγραφή των στάσεων και των αντιλήψεων των κατοίκων σχετικά με τις τοπικές αρχές, τους κυβερνητικούς φορείς και τους θεσμούς. Οι ερωτήσεις που συμπεριλαμβάνουν την διερεύνηση όλων των παραπάνω είναι οι ακόλουθες: Είστε ικανοποιημένος/η από τις δράσεις της διευθύνσεων Δασών - Δασαρχείων για την προστασία των δασών του Εθνικού Δρυμού; Πιστεύετε ότι οι τοπικές αρχές και οι αρμόδιοι κυβερνητικοί φορείς δραστηριοποιούνται όσο πρέπει για την διαχείριση και αξιοποίηση της περιοχής; Πιστεύετε ότι ένας μηνιαίος δημοτικός φόρος θα συνέβαλε στην αποτελεσματικότερη προστασία και διαχείριση της περιοχής; Πόσο εμπιστεύεστε τους παρακάτω θεσμούς; Η τέταρτη θεματική ενότητα του ερωτηματολογίου με τίτλο «εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης της περιοχής», περιέχει την παρουσίαση τριών εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου. Παρακάτω παρουσιάζονται αναλυτικά τα τρία εναλλακτικά σενάρια. ΣΕΝΑΡΙΟ Α. Η διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής Εθνικού Δρυμού Αίνου πραγματοποιείται από τα τοπικά Δασαρχεία (ή τις τοπικές Διευθύνσεις Δασών) σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης, που είναι υπεύθυνοι για όλες τις δράσεις προστασίας και διαχείρισης καθώς επίσης και για τον έλεγχο παράνομων συμπεριφορών. Συμφωνείτε με αυτό το διαχειριστικό πλαίσιο; Πόσο θεωρείτε ότι θα περιορίσει την καθημερινότητά σας η εφαρμογή αυτού του σεναρίου διαχείρισης; ΣΕΝΑΡΙΟ Β. Η διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου πραγματοποιείται από τις Τοπικές Κοινότητες σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης 31

32 και τα τοπικά Δασαρχεία (ή τις τοπικές Διευθύνσεις Δασών). Οι κοινότητες είναι υπεύθυνες για την εμπορία και χρήση των δασικών προϊόντων της περιοχής εκ μέρους των τοπικών συνεταιρισμών με στόχο την αύξηση των εσόδων τους. Τα τοπικά Δασαρχεία - Διευθύνσεις Δασών σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης είναι υπεύθυνοι για όλες τις δράσεις προστασίας και διαχείρισης καθώς επίσης και για τον έλεγχο παράνομων συμπεριφορών. Πόσο συμφωνείτε με αυτό το διαχειριστικό πλαίσιο; Πόσο θεωρείτε ότι θα περιορίσει την καθημερινότητά σας η εφαρμογή αυτού του σεναρίου διαχείρισης; ΣΕΝΑΡΙΟ Γ. Η διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου πραγματοποιείται μόνο από τις τοπικές κοινότητες. Τα έσοδα της κοινότητας για τη διαχείριση θα προέρχονται από: α.) την πώληση της ξυλείας, β.) την πώληση αγροτικών προϊόντων και γ.) την εφαρμογή προγραμμάτων αγροτουρισμού (π.χ. περιπατητικά μονοπάτια). Τα έσοδα των κοινοτήτων θα χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη θέσεων εποχιακών δασολόγων οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι για όλες τις δράσεις προστασίας και διαχείρισης καθώς επίσης και για τον έλεγχο παράνομων συμπεριφορών. Επιπλέον, οι πολίτες θα έχουν το δικαίωμα να καρπώνονται τα προϊόντα του δάσους και να τα χρησιμοποιούν για οικονομική τους ωφέλεια εντός νόμιμων ορίων. Πόσο συμφωνείτε με αυτό το διαχειριστικό πλαίσιο; Πόσο θεωρείτε ότι θα περιορίσει την καθημερινότητά σας η εφαρμογή αυτού του σεναρίου διαχείρισης; Στα πλαίσια του ΣΕΝΑΡΙΟΥ Γ, θα ήσασταν διατεθειμένος/η να συμμετέχετε στις παρακάτω δραστηριότητες; Η πέμπτη θεματική ενότητα του ερωτηματολογίου με τίτλο «δημογραφικά στοιχεία», εμπεριέχει ερωτήσεις σχετικές με τα βασικά δημογραφικά στοιχεία του δείγματος, όπως φύλο, ηλικία αριθμό μελών νοικοκυριού, εκπαιδευτικό επίπεδο και απασχόληση. 32

33 5.3 Ερωτηματολόγιο Το ερωτηματολόγιο ήταν τυποποιημένο και περιλάμβανε πέντε (5) ενότητες στοιχείωνερωτήσεων: ερωτήσεις γνώσης, ερωτήσεις συμπεριφοράς, ερωτήσεις στάσεων αντιλήψεων, αξιολόγηση τριών εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης της περιοχής και δημογραφικά στοιχεία Ερωτήσεις γνώσης Σε αυτήν την ενότητα, έγινε προσπάθεια καταγραφής του επιπέδου ενημερότητας των κατοίκων σε θέματα σχετικά με την ίδρυση του Εθνικού Δρυμού Αίνου το δίκτυο NATURA 2000, την ύπαρξη ζωνών προστασίας και των σχετικών απαγορεύσεων. Ακόμη, έγινε διερεύνηση των κυριοτέρων πηγών πληροφόρησης των τοπικών κοινωνιών, αλλά οι γνώσεις τους σε θέματα πιστοποίησης που αφορούν τα προϊόντα από προστατευόμενες περιοχές. Τέλος, οι ερωτώμενοι είχαν τη δυνατότητα να προτείνουν οι ίδιοι προϊόντα της περιοχής τους, τα οποία οι ίδιοι πιστεύουν ότι έχουν ξεχωριστή ποιότητα και γι αυτό το λόγο, θα έπρεπε να προωθηθούν και να 33

34 πιστοποιηθούν ως προϊόντα προστατευόμενης περιοχής, ενισχύοντας έτσι την τοπική οικονομία Ερωτήσεις συμπεριφοράς Η δεύτερη ενότητα του ερωτηματολογίου, περιείχε ερωτήσεις που αφορούσαν τη συχνότητα επίσκεψης των δασών της περιοχής από τους κατοίκους (κυρίως των παρακειμένων στην κοινότητά τους), τους κύριους λόγους επίσκεψης (περίπατο, κυνήγι, κλπ.), αλλά και τη συμμετοχή στα κοινά (Δημοτικά συμβούλια, πολιτιστικές εκδηλώσεις, εθελοντικές δραστηριότητες, λήψη αποφάσεων για τη διαχείριση του Εθνικού πάρκου) Ερωτήσεις στάσεων αντιλήψεων Στην τρίτη ενότητα του ερωτηματολογίου έγινε διερεύνηση των αντιλήψεων των κατοίκων και των στάσεων που έχουν υιοθετηθεί από αυτούς απέναντι στις τοπικές αρχές και τους κυβερνητικούς φορείς (θεσμούς και υπηρεσίες), αλλά και του επιπέδου εμπιστοσύνης μεταξύ των ίδιων των κατοίκων Εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης της περιοχής Σε αυτό το στάδιο του ερωτηματολογίου οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να αξιολογήσουν τρία πιθανά εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης του Εθνικού πάρκου μέσω μιας 5βάθμιας κλίμακας (1=δεν συμφωνώ, 5=συμφωνώ) και να δηλώσουν, υποθετικά πάντα, το κατά πόσο πιστεύουν ότι θα τους περιόριζε η εφαρμογή του εκάστοτε σεναρίου, σε περίπτωση που αυτό επιλεχθεί και εφαρμοστεί, πάλι με τη χρήση 5βάθμιας κλίμακας (1=καθόλου, 2=λίγο, 3=αρκετά, 4=πολύ και 5=πάρα πολύ). Σύμφωνα με το πρώτο σενάριο (Α), η διαχείριση του Εθνικού πάρκου θα πραγματοποιείται από τα τοπικά Δασαρχεία (ή τις τοπικές Διευθύνσεις Δασών) σε συνεργασία με το Φορέα διαχείρισης του πάρκου, οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι για όλες τις δράσεις προστασίας και διαχείρισης καθώς επίσης και για τον έλεγχο παράνομων συμπεριφορών. Το δεύτερο σενάριο (Β) πρότεινε η διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού να πραγματοποιείται από τις τοπικές κοινότητες σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης και τα τοπικά Δασαρχεία (ή τις τοπικές Διευθύνσεις Δασών). Οι κοινότητες να είναι υπεύθυνες για την εμπορία και χρήση των δασικών προϊόντων της περιοχής εκ μέρους των τοπικών συνεταιρισμών με στόχο την αύξηση των εσόδων τους. Τα τοπικά Δασαρχεία - Διευθύνσεις Δασών σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης είναι να είναι υπεύθυνα για όλες τις δράσεις προστασίας και διαχείρισης καθώς επίσης και για τον έλεγχο παράνομων συμπεριφορών. 34

35 Τέλος σύμφωνα με το τρίτο σενάριο η διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού θα πραγματοποιείται μόνο από τις τοπικές κοινότητες. Τα έσοδα της κοινότητας για τη διαχείριση θα προέρχονται από: α.) την πώληση της ξυλείας, β.) την πώληση αγροτικών προϊόντων και γ.) την εφαρμογή προγραμμάτων αγροτουρισμού (π.χ. περιπατητικά μονοπάτια). Τα έσοδα των κοινοτήτων θα χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη θέσεων εποχιακών δασολόγων οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι για όλες τις δράσεις προστασίας και διαχείρισης καθώς επίσης και για τον έλεγχο παράνομων συμπεριφορών. Επιπλέον, οι πολίτες θα έχουν το δικαίωμα να καρπώνονται τα προϊόντα του δάσους και να τα χρησιμοποιούν για οικονομική τους ωφέλεια εντός νόμιμων ορίων Δημογραφικά στοιχεία Το δείγμα της παρούσας έρευνας αποτελείται από 200 κατοίκους της Κεφαλονιάς. Από αυτούς 101 (50,5%) είναι άνδρες και 99 (49,5%) είναι γυναίκες. Το ηλικιακό εύρος κυμαίνεται από 19 έως 79 ετών, η μέση ηλικία είναι 45,59 ετών με τυπική απόκλιση κυμαίνεται στο 15,86, ενώ μεγαλύτερη συχνότητα εμφανίζεται στην ηλικιακή ομάδα μεταξύ των 30 έως 40 ετών (27%), με μικρότερη διαφορά ακολουθεί η ηλικιακή ομάδα των (20,0%) και αυτή των (18,5%) (Πίνακας 1). Ηλικιακές Ομάδες Πίνακας 1 Ηλικιακές ομάδες Συχνότητα Σχετική συχνότητα (%) <19 2 1, , ,0 35

36 , , , ,0 Total ,0 Σχετικά με το μορφωτικό επίπεδο των ατόμων, 59 άτομα (29,5%) είναι απόφοιτοι Λυκείου, 58 (29,0%) εξ αυτών είναι πτυχιούχοι ΑΕΙ / ΤΕΙ, 28 άτομα (14,0%) είναι απόφοιτοι Γυμνασίου, 21 άτομα (10,5%) έχουν ολοκληρώσει την μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση, 14 άτομα (7,0%) είναι απόφοιτοι Δημοτικού, 10 (5,0%) εξ αυτών είναι κάτοχοι μεταπτυχιακών και διδακτορικών διπλωμάτων, ενώ μόλις ένα 5,0% του δείγματος (10 άτομα) είναι αναλφάβητοι (Πίνακας 2). Αναφορικά με τα μέλη της οικογένειας τους, ο μέσος όρος των μελών του νοικοκυριού τους είναι 3,185 με τυπική απόκλιση 1,29 και με μικρότερο εξ αυτών να αριθμεί μηδέν (0) άτομα και το μεγαλύτερο έξι (6). Πίνακας 2 Εκπαιδευτικό επίπεδο ερωτώμενων Εκπαιδευτικό Συχνότητα Σχετική επίπεδο συχνότητα (%) Αναλφάβητοι/Μερικές τάξεις Δημοτικού 10 5,0 Απόφοιτοι Δημοτικού 14 7,0 Απόφοιτοι Γυμνασίου 28 14,0 Απόφοιτοι Λυκείου 59 29,5 Μεταδευτεροβάθμια Εκπαίδευση 21 10,5 Πτυχιούχοι ΑΕΙ/ΤΕΙ 58 29,0 Μεταπτυχιακό Δίπλωμα 10 5,0 Σύνολο ,0 Όσον αφορά την απασχόληση του δείγματος παρατηρούμε ότι το 19,5% είναι ιδιωτικοί υπάλληλοι, το 18,0% είναι μελισσοκόμοι, το 16,0% είναι αγρότες, το 13,0%, το 11,0% 36

37 είναι δημόσιοι υπάλληλοι, ενώ ακολουθούν τα υπόλοιπα επαγγέλματα με μικρότερα ποσοστά (κτηνοτρόφοι, ελεύθεροι επαγγελματίες, φοιτητές, συνταξιούχοι) και ένα ποσοστό της τάξεως του 9,5%, οι οποίοι είναι άνεργοι (Πίνακας 3). Πίνακας 3 Απασχόληση / επαγγέλματα ερωτώμενων Απασχόληση Συχνότητα Σχετική συχνότητα (%) Αγρότης 32 16,0 Κτηνοτρόφος 6 3,0 Ελεύθερος Επαγγελματίας 5 2,5 Οικιακά 26 13,0 Άνεργος/η 19 9,5 Φοιτητής/Φοιτήτρια 12 6,0 Συνταξιούχος 2 1,0 Δημόσιος Υπάλληλος 22 11,0 Ιδιωτικός Υπάλληλος 39 19,5 Μελισσοκόμος 36 18,0 Σύνολο ,5 37

38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 6.1 Ερωτήσεις γνώσης Ερωτήσεις γνώσης Μέσα από τη συγκεκριμένη θεματική ενότητα δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα αρχικά, στην καταγραφή του ενδιαφέροντος των ερωτώμενων αναφορικά με το περιβάλλον και την προστασία αυτού. Όπως φαίνεται μέσα από τα αποτελέσματα μεγαλύτερες τιμές εμφανίζονται στην κλίμακα Likert από το 6 και πάνω παρουσιάζοντας μια φιλοπεριβαλλοντική στάση (βαθμός 6: 19,5%, βαθμός 7: 20,0%, βαθμός 8: 16,5%, βαθμός 9: 6,5% και βαθμός 10 12,0%) (Γράφημα 1). Γράφημα 1 38

39 Στην συνέχεια ακολουθούν οι ερωτήσεις διερεύνησης της γνώσης ίδρυσης του Εθνικού Δρυμό Αίνου και την εθνική, αλλά και ευρωπαϊκή νομοθεσία σχετικά με θεμελίωση του ως Εθνικό Πάρκο ή/και ως περιοχή του δικτύου Natura 2000, μέσα από τις οποίες είναι φανερό ότι το 90% γνώριζαν την ίδρυση του Εθνικού Δρυμό Αίνου, το 81,5% γνωρίζει ότι ο Εθνικός Δρυμός Αίνου προστατεύεται ως Εθνικό Πάρκο, αντίθετα το 18,5% δεν το γνώριζε. Επίσης, το 51,0% γνωρίζει ότι ο Εθνικός Δρυμός Αίνου προστατεύεται ως περιοχή του δικτύου Natura, ενώ ταυτόχρονα το 47,0% δεν το γνώριζε (Γράφημα 2, 3 και 4). Γράφημα 2 39

40 Γράφημα 3 40

41 Γράφημα 4 Επίσης, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι ερωτώμενοι αντιλαμβάνονται πόσο σημαντική είναι για την κοινότητα η περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου, καθώς η μεγαλύτερες τιμές εμφανίζονται στην κλίμακα Likert από το 6 και πάνω (βαθμός 6: 16,5%, βαθμός 7: 18,5%, βαθμός 8: 15,5%, βαθμός 9: 10,0% και βαθμός 10: 20,5%) (Γράφημα 5). Ταυτόχρονα θεωρούν πάρα πολύ σημαντική (49,0%) την προστασία της περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου (Γράφημα 6). 41

42 Γράφημα 5 42

43 Γράφημα 6 Δίνοντας στους ερωτώμενους τέσσερις από τους βασικότερους σκοπούς προστασίας του Εθνικού Πάρκου, όπως η προστασία της χλωρίδας και της πανίδας, η προστασία των φυσικών σχηματισμών και των τοπίων, η ανάπτυξη της περιοχής και ο εναλλακτικός τουρισμός, και ζητώντας τους να τους ταξινομήσουν, είναι φανερό ότι δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα αρχικά, στην προστασία της χλωρίδας και της πανίδας με ποσοστό 61,0% (Γράφημα 7), δεύτερον στην προστασία των φυσικών σχηματισμών και τοπίων με ποσοστό 34,0% (Γράφημα 8) και τρίτον στην ανάπτυξη της περιοχής με ποσοστό 76,0% (Γράφημα 9). 43

44 Γράφημα 7 44

45 Γράφημα 8 45

46 Γράφημα 9 Στην ερώτηση για το αν υπάρχουν ζώνες προστασίας στο Εθνικό Πάρκο, το 69,0% των κατοίκων απάντησε θετικά, ενώ το 27,5% δήλωσε ότι δε γνωρίζει (Γράφημα 10). 46

47 Γράφημα10 Στη συνέχεια, θέλοντας να διερευνηθούν οι γνώσεις των κατοίκων σχετικά με τις επιτρεπόμενες ή μη δραστηριότητες μέσα σε αυτές τις ζώνες προστασίας, τους παρατέθηκε το σύνολο ερωτήσεων που καταγράφονται στον Πίνακα 4 και Πίνακα 5. Μέσα από τα αποτελέσματα της έρευνας είναι φανερό ότι κατά μέσο όρο ένα ποσοστό της τάξεως του 27% με 30% δεν γνωρίζει ποιες είναι οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες ανά ζώνη προστασίας. Πιο συγκεκριμένα, αναφορικά με την Ζώνη Ι άνω του 60% του δείγματος υποστηρίζει ότι επιτρέπεται η διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών αποκλειστικά των στοιχείων του οικοσυστήματος με υψηλό βαθμό προστασίας και μετά από σχετική άδεια (65,0%), η συστηματική παρακολούθηση οικολογικών παραμέτρων, η εκτέλεση ειδικών διαχειριστικών έργων και η εφαρμογή μέτρων που αποσκοπούν στην αποκατάσταση, προστασία, διατήρηση, βελτίωση και ανάδειξη των ειδών και των ενδιαιτημάτων της περιοχής (60,0%), η ημερήσια επίσκεψη και ξενάγηση επισκεπτών σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, σε καθορισμένες διαδρομές και χώρους και αποκλειστικά πεζή, μετά από άδεια του Φορέα Διαχείρισης (67,5%), η κατασκευή υποδομών με αποκλειστικό στόχο τη διαχείριση και φύλαξη της περιοχής καθώς και η λήψη μέτρων και η εκτέλεση έργων (70,0%), τα έργα συντήρησης και βελτίωσης των υφιστάμενων μονοπατιών με τις αντίστοιχες υποδομές ξεκούρασης και ενημέρωσης επισκεπτών (70,0%), η εγκατάσταση πινακίδων για την οριοσήμανση των προστατευόμενων ζωνών και την ενημέρωση επισκεπτών (76,0%), η συντήρηση και η 47

48 χρήση υφιστάμενων οδών με αποκλειστικό στόχο τη διαχείριση της περιοχής (72,0%), η κίνηση οχημάτων στις υφιστάμενες οδούς μόνο για εργασίες διαχείρισης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος καθώς και για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών (65,0%), η εκτέλεση εργασιών που αποσκοπούν στη διατήρηση των χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος (67,0%) και η διαχείριση των δασών και δασικών εκτάσεων με σκοπό την προστασία, διατήρηση, αποκατάσταση, ανάδειξη των οικοσυστημάτων (68,5%). Αντίθετα, το 60,0% δεν γνωρίζει αν επιτρέπεται η διέλευση οχημάτων για τη μεταφορά κοπαδιών καθώς και η διέλευση κοπαδιών κατά τις εαρινές και φθινοπωρινές μετακινήσεις από συγκεκριμένους δρόμους και το 66,0% δεν γνωρίζει αν επιτρέπεται η βόσκηση σε εκτατική μορφή μόνο για διαχειριστικούς σκοπούς και εφ όσον περιλαμβάνεται στο αντίστοιχο Σχέδιο Διαχείρισης. Σχετικά με την Ζώνη ΙΙ άνω του 60% του δείγματος υποστηρίζει ότι επιτρέπεται η διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών αποκλειστικά των στοιχείων του οικοσυστήματος με υψηλό βαθμό προστασίας και μετά από σχετική άδεια (64,0%), η εκτέλεση εργασιών που αποσκοπούν στη διατήρηση των χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος (68,5%), η κατασκευή υποδομών με αποκλειστικό στόχο τη διαχείριση και φύλαξη της περιοχής καθώς και η λήψη μέτρων και η εκτέλεση έργων (70,0%), τα έργα συντήρησης και βελτίωσης των υφιστάμενων μονοπατιών με τις αντίστοιχες υποδομές ξεκούρασης και ενημέρωσης επισκεπτών (72,0%), η κατασκευή και λειτουργία βασικής υποδομής για τη διευκόλυνση της άσκησης των δραστηριοτήτων (64,5%), η εγκατάσταση πινακίδων για την οριοσήμανση των προστατευόμενων ζωνών και την ενημέρωση επισκεπτών (75,5%), η κατασκευή υποδομών και οργάνωση χώρων αναψυχής και ενημέρωσης των επισκεπτών προσαρμοσμένων στο τοπίο (69,5%), η συντήρηση και η χρήση υφιστάμενων οδών με αποκλειστικό σκοπό την άσκηση των επιτρεπομένων δραστηριοτήτων στις ζώνες αυτές (66,5%) και οι δασοκομικές εργασίες, τα έργα δασοπροστασίας και η διαχείριση των δασών και δασικών εκτάσεων, με σκοπό την προστασία, διατήρηση, αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και την παραγωγή δασικών προϊόντων (56,0%). Επίσης, το 60,0% του δείγματος υποστηρίζει ότι δεν επιτρέπεται στη Ζώνη ΙΙ η εγκατάσταση και λειτουργία λατομείων εξόρυξης παραδοσιακών λατομικών προϊόντων για τοπική χρήση (ναι 6,0%, όχι 60,0%, δεν γνωρίζω 34,0%) και η εγκατάσταση και λειτουργία Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων για την εξυπηρέτηση των κατοίκων των ΟΤΑ (Οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης) της περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου(ναι 7,0%, όχι 62,5%, δεν γνωρίζω 30,5%). Σύγχυση επικρατεί όμως, γύρω από το αν επιτρέπεται η συλλογή ασπόνδυλων για ατομική χρήση και μόνο σύμφωνα με τους ειδικότερους όρους που θα εξειδικεύουν τον τρόπο συλλογής, την ποσότητα και τα είδη των οποίων θα επιτρέπεται η συλλογή (ναι 27,5%, όχι 6,5%, δεν γνωρίζω 65,5%), αν επιτρέπεται η βόσκηση σε εκτατική μορφή μόνο για διαχειριστικούς σκοπούς (ναι 18,0%, όχι 14,5%, δεν γνωρίζω 67,5%), 48

49 αν επιτρέπεται η συλλογή και η μεταφορά καυσόξυλων για την κάλυψη τοπικών αναγκών (ναι 16,5%, όχι 28,5%, δεν γνωρίζω 54,5%), αν επιτρέπεται η πώληση προϊόντων και ενημερωτικού υλικού σε υπαίθριους χώρους και κτίρια (ναι 36,0%, όχι 23,5%, δεν γνωρίζω 40,0%) και αν επιτρέπεται η θήρα με συγκεκριμένους όρους και σε ειδικές περιοχές (ναι 27,5%, όχι 18,0%, δεν γνωρίζω 54,5%). Πίνακας 4 Ποσοστά απαντήσεων για τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες στη Ζώνη Ι H διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών αποκλειστικά των στοιχείων του οικοσυστήματος με υψηλό βαθμό προστασίας και μετά από σχετική άδεια Η συστηματική παρακολούθηση οικολογικών παραμέτρων, η εκτέλεση ειδικών διαχειριστικών έργων και η εφαρμογή μέτρων που αποσκοπούν στην αποκατάσταση, προστασία, διατήρηση, βελτίωση και ανάδειξη των ειδών και των ενδιαιτημάτων της περιοχής Ναι (%) Όχι (%) 65,0 3,5 31,5 60,0 7,0 33,0 Δε γνωρίζω (%) Η ημερήσια επίσκεψη και ξενάγηση επισκεπτών σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, σε καθορισμένες διαδρομές και χώρους και αποκλειστικά πεζή, μετά από άδεια του Φορέα Διαχείρισης. 67,5 4,5 27,5 Η κατασκευή υποδομών με αποκλειστικό στόχο τη διαχείριση και φύλαξη της περιοχής καθώς και η λήψη μέτρων και η εκτέλεση έργων Έργα συντήρησης και βελτίωσης των υφιστάμενων μονοπατιών με τις αντίστοιχες υποδομές ξεκούρασης και ενημέρωσης επισκεπτών Η εγκατάσταση πινακίδων για την οριοσήμανση των προστατευόμενων ζωνών και την ενημέρωση επισκεπτών 70,0 3,0 27,0 70,0 2,5 27,5 76,0 1,5 22,5 Η συντήρηση και η χρήση υφιστάμενων οδών με 72,0 5,0 23,0 αποκλειστικό στόχο τη διαχείριση της περιοχής 49

50 Η κίνηση οχημάτων στις υφιστάμενες οδούς μόνο για εργασίες διαχείρισης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος καθώς και για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών Η διέλευση οχημάτων για τη μεταφορά κοπαδιών καθώς και η διέλευση κοπαδιών κατά τις εαρινές και φθινοπωρινές μετακινήσεις από συγκεκριμένους δρόμους Η βόσκηση σε εκτατική μορφή μόνο για διαχειριστικούς σκοπούς και εφ όσον περιλαμβάνεται στο αντίστοιχο Σχέδιο Διαχείρισης Η εκτέλεση εργασιών που αποσκοπούν στη διατήρηση των χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος Η διαχείριση των δασών και δασικών εκτάσεων με σκοπό την προστασία, διατήρηση, αποκατάσταση, ανάδειξη των οικοσυστημάτων 65,0 6,5 28,5 24,5 15,5 60,0 15,0 18,5 66,0 67,0 4,5 28,0 68,5 3,0 28,5 Πίνακας 5 Ποσοστά απαντήσεων για τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες στη Ζώνη ΙΙ H διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών αποκλειστικά των στοιχείων του οικοσυστήματος με υψηλό βαθμό προστασίας και μετά από σχετική άδεια Ναι (%) Όχι (%) Δε ω (%) 64,0 2,5 33,0 Η εκτέλεση εργασιών που αποσκοπούν στη διατήρηση των χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος 68,5 2,0 29,5 γνωρίζ Η κατασκευή υποδομών με αποκλειστικό στόχο τη διαχείριση και φύλαξη της περιοχής καθώς και η λήψη μέτρων και η εκτέλεση έργων 70,0 3,0 27,0 50

51 Έργα συντήρησης και βελτίωσης των υφιστάμενων μονοπατιών με τις αντίστοιχες υποδομές ξεκούρασης και ενημέρωσης επισκεπτών Η κατασκευή και λειτουργία βασικής υποδομής για τη διευκόλυνση της άσκησης των δραστηριοτήτων Η εγκατάσταση πινακίδων για την οριοσήμανση των προστατευόμενων ζωνών και την ενημέρωση επισκεπτών Η κατασκευή υποδομών και οργάνωση χώρων αναψυχής και ενημέρωσης των επισκεπτών προσαρμοσμένων στο τοπίο Η συντήρηση και η χρήση υφιστάμενων οδών με αποκλειστικό σκοπό την άσκηση των επιτρεπομένων δραστηριοτήτων στις ζώνες αυτές Η συλλογή ασπόνδυλων για ατομική χρήση και μόνο σύμφωνα με τους ειδικότερους όρους που θα εξειδικεύουν τον τρόπο συλλογής, την ποσότητα και τα είδη των οποίων θα επιτρέπεται η συλλογή Η βόσκηση σε εκτατική μορφή μόνο για διαχειριστικούς σκοπούς Οι δασοκομικές εργασίες, τα έργα δασοπροστασίας και η διαχείριση των δασών και δασικών εκτάσεων, με σκοπό την προστασία, διατήρηση, αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και την παραγωγή δασικών προϊόντων 72,0 3,0 25,0 64,5 8,0 27,5 75,5 2,5 21,5 69,5 3,0 27,5 66,5 5,0 28,5 27,5 6,5 65,5 18,0 14,5 67,5 56,0 8,0 36,0 Η συλλογή και η μεταφορά καυσόξυλων για την κάλυψη τοπικών αναγκών Η πώληση προϊόντων και ενημερωτικού υλικού σε υπαίθριους χώρους και κτίρια Η εγκατάσταση και λειτουργία λατομείων εξόρυξης παραδοσιακών λατομικών προϊόντων για τοπική χρήση 16,5 28,5 54,5 36,0 23,5 40,0 6,0 60,0 34,0 51

52 Η εγκατάσταση και λειτουργία Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων για την εξυπηρέτηση των κατοίκων των ΟΤΑ ( Οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης) της περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου Η θήρα με συγκεκριμένους όρους και σε ειδικές περιοχές 7,0 62,5 30,5 27,5 18,0 54,5 Σημαντικό είναι επίσης, να αναφερθεί ότι το 73,5% των ερωτώμενων γνωρίζει την ύπαρξη νομοθεσίας για την κοπή δέντρων στις δασικές εκτάσεις του Πάρκου, σε αντίθεση με το 26,5% που δεν το γνώριζε (Γράφημα 11). Το 72,0% των ερωτώμενων γνωρίζει την ύπαρξη περιορισμών ως προς την περίοδο κυνηγιού και το είδος θηραμάτων, σε αντίθεση με το 28,0% που δεν το γνώριζε (Γράφημα 12). Το 57,5% των ερωτώμενων γνωρίζει την ύπαρξη περιορισμών όσον αφορά τις περιοχές που επιτρέπεται η βόσκηση, σε αντίθεση με το 42,0% που δεν το γνώριζε (Γράφημα 13). 52

53 Γράφημα 11 53

54 Γράφημα 12 54

55 Γράφημα 13 Οι κύριες πηγές πληροφόρησης όλων των παραπάνω, σύμφωνα με τους ερωτώμενους, είναι οι φίλοι/ συγγενείς με ποσοστό 47,0%, τα ΜΜΕ με ποσοστό 46,0%, η τοπική διεύθυνση δασών δασαρχείο με ποσοστό 32,5%, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης με ποσοστό 27,5%, η κοινότητα με ποσοστό 23,0% και ο κυνηγετικός σύλλογος με ποσοστό 14,0% (Πίνακας 6). Πίνακας 6 Πηγή πληροφόρησης Συχνότητα Σχετική συχνότητα (%) Τοπική Διεύθυνση Δασών Δασαρχείο 65 32,5 Κοινότητα 46 23,0 ΜΜΕ 92 46,0 Κυνηγετικός σύλλογος 28 14,0 55

56 Φίλοι/ Συγγενείς 94 47,0 Οργανισμοί Αυτοδιοίκησης Τοπικής 55 27,5 Κλείνοντας την συγκεκριμένη θεματική ενότητα, οι κάτοικοι ρωτήθηκαν αν γνωρίζουν τι είναι και ποια είναι τα προϊόντα προστατευόμενης και συγκεκριμένα αν γνωρίζουν τα φασόλια Πρεσπών. Το 85,5% του δείγματος γνώριζε τα φασόλια Πρεσπών (Γράφημα 14), ενώ ταυτόχρονα το 87,0% γνωρίζει ότι το προϊόν έχει σήμανση ως προϊόν προστατευόμενης περιοχής (Γράφημα 15), γεγονός που δίνει την δυνατότητα στους ερωτώμενους να προτείνουν ποια από τα προϊόντα της περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου, πιστεύουν πως έχουν τη δυνατότητα και ότι θα έπρεπε να πιστοποιηθούν ως προϊόντα προστατευόμενης περιοχής. Τα προϊόντα που προτάθηκαν παρουσιάζονται στο Γράφημα 16 και είναι κυρίως το μέλι 43,0% και η ρίγανη 26,0%. 56

57 Γράφημα 14 57

58 Γράφημα 15 58

59 Γράφημα Ερωτήσεις συμπεριφοράς Στη δεύτερη θεματική ενότητα του ερωτηματολογίου το 54,5% των ερωτώμενων δήλωσε ότι επισκέπτεται έως 3 φορές το χρόνο και το 25,0% έως 6 φορές το χρόνο (Γράφημα 17). Κύριοι λόγοι επίσκεψης του δάσους κατά 82,5% είναι ο περιπάτους (αναψυχή - άσκηση), η συλλογή αρωματικών φυτών-βοτάνων κατά 54,5%, η συλλογή χόρτων / μανιταριών κατά 39,5%, η πρόσβαση σε αγροτεμάχια κατά 32,5%, η συλλογή μελιού (μελισσοκομία) κατά 19,5%, η συλλογή σαλιγκαριών κατά 15,0%, το κυνήγι κατά 12,5%, η συλλογή καυσόξυλων κατά 6,5%, η αλιεία κατά 5,0% και το βόσκηση κοπαδιών κατά 2,5% (Πίνακας 7). 59

60 Γράφημα 17 Πίνακας 7 Λόγοι επίσκεψης δάσους Ναι (%) Όχι (%) Περιπάτους (αναψυχή-άσκηση) 82,5 17,5 Συλλογή καυσόξυλων 6,5 93,5 Συλλογή χόρτων / μανιταριών 39,5 60,5 Συλλογή αρωματικών φυτών-βοτάνων 54,5 45,5 Συλλογή μελιού (μελισσοκομία) 19,5 80,0 Συλλογή σαλιγκαριών 15,0 85,0 Βόσκηση κοπαδιών 2,5 97,0 60

61 Κυνήγι 12,5 87,0 Αλιεία 5,0 95,0 Πρόσβαση σε αγροτεμάχια 32,5 67,0 Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι μόλις το 1,5% συμμετέχει με κάποιο τρόπο στις αποφάσεις για τη διαχείριση του Εθνικού Δρυμού Αίνου (Γράφημα 18), είτε μέσω συμμετοχής στα δημοτικά συμβούλια του Δήμου (8,0%), συμμετοχής σε άλλες δραστηριότητες της κοινότητάς σας (π.χ. πολιτιστικές) (38,0%), είτε μέσω ενημέρωσης για τις αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου (57,0%), συμμετοχής σε εθελοντικές πύρο-φυλάξεις (24,0%) (Πίνακας 8). Γράφημα 18 Πίνακας 8 Συμμετοχή στις αποφάσεις για τη διαχείριση του Εθνικού Δρυμού Αίνου Ναι (%) Όχι (%) Συμμετέχετε στα δημοτικά συμβούλια του Δήμου σας 8,0 92,0 Ενημερώνεστε για τις αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου 57,0 42,5 Συμμετέχετε σε εθελοντικές πύρο-φυλάξεις; 24,0 76,0 61

62 Συμμετέχετε σε άλλες δραστηριότητες της κοινότητάς σας (π.χ. πολιτιστικές) 38,0 61,0 6.3 Ερωτήσεις στάσεων αντιλήψεων Μέσα από την μελέτη των στάσεων και των αντιλήψεων των ερωτώμενων το 46,5% δήλωσε ότι οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής του Εθνικού Πάρκου παρουσιάζουν μέτρια συμμόρφωση με τις ισχύουσες οδηγίες όσον αφορά τη χρήση του δάσους και των άλλων φυσικών οικοσυστημάτων της περιοχής (Γράφημα 19). 62

63 Γράφημα 19 Αναφορικά με το αν εμπιστεύονται την πλειοψηφία των συντοπιτών τους ή πρέπει να είναι επιφυλακτικοί, επικρατεί μια μέση προς θετική σκέψη, καθώς στην κλίμακα Likert επικρατεί ο βαθμός 7 και 5, με αντίστοιχα ποσοστά 17,5% και 17,0%, δηλώνοντας ότι παρόλο που εμπιστεύονται τους συμπολίτες τους είναι και λίγο επιφυλακτικοί προς αυτούς (Γράφημα 20). 63

64 Γράφημα 20 Σχεδόν παρόμοια εικόνα λαμβάνουμε και από τα αποτελέσματα της ερώτησης: Πιστεύετε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα προσπαθούσαν να σας εκμεταλλευτούν αν είχαν την ευκαιρία, ή ότι θα προσπαθούσαν να είναι δίκαιοι απέναντί σας, στην οποία το 19,0% δηλώνει ότι βρίσκεται σε μια μέση κατάσταση θέλοντας να πιστέψει πως οι συμπολίτες του θα είναι δίκαιοι αφού στο βαθμό 6 και στο βαθμό 7 το ποσοστό ανέρχεται στο 17,0% και 16,0% αντίστοιχα (Γράφημα 21). Γεγονός, το οποίο επαληθεύεται και από την εμπιστοσύνη που δείχνουν οι ίδιοι στην κοινότητα τους, καθώς το 20,0% του δείγματος συγκεντρώνεται στο βαθμό 5 της κλίμακας Likert παρουσιάζοντας μια μέση εμπιστοσύνη, ενώ η συγκέντρωση των ακόλουθων 64

65 μεγαλύτερων ποσοστών στο βαθμό 6, 7 και 8 παρουσιάζει ένα υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης προς την κοινότητα τους (Γράφημα 22). Γράφημα 21 65

66 66

67 Γράφημα 22 Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι το 46,0% δηλώνει ικανοποιημένο από τις δράσεις της διευθύνσεων Δασών - Δασαρχείων για την προστασία των δασών του Εθνικού Δρυμού (Γράφημα 23). Αξιοσημείωτο είναι ότι το 53,0% δήλωσε ότι δεν γνωρίζει αν οι τοπικές αρχές και οι αρμόδιοι κυβερνητικοί φορείς δραστηριοποιούνται όσο πρέπει για την διαχείριση και αξιοποίηση της περιοχής, ενώ μόλις το 29,0% δηλώνει ότι οι τοπικές αρχές και οι αρμόδιοι κυβερνητικοί φορείς δραστηριοποιούνται όσο πρέπει για την διαχείριση και αξιοποίηση της περιοχής (Γράφημα 24). 67

68 Γράφημα 23 68

69 Γράφημα 24 Σχετικά με το εάν ένας μηνιαίος δημοτικός φόρος θα συνέβαλε στην αποτελεσματικότερη προστασία και διαχείριση της περιοχής το 58,7% ήταν αρνητικό, το 15,0% δήλωσε ότι δε γνωρίζει και το 26,0% που ήταν θετικό θα πλήρωνε κατά μέσο όρο 11,23 ευρώ το μήνα (Γράφημα 25). Γράφημα 25 69

70 Σχετικά με την εμπιστοσύνη που παρουσιάζουν οι ερωτώμενοι αναφορικά με τις τοπικές αρχές, τους κυβερνητικούς φορείς και τους θεσμούς καταγράφονται στον 70

71 Πίνακα 9. Πιο συγκεκριμένα, μέσα από τα αποτελέσματα είναι φανερό ότι οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τις τοπικές αρχές, τους κυβερνητικούς φορείς και τους θεσμούς. Μικρότερη εμπιστοσύνη δίνεται στην κυβέρνηση (διάμεσος = 1), ακολουθεί ο δήμος (διάμεσος = 4), η Τοπική Διεύθυνση Δασών- Δασαρχείο (διάμεσος = 5) και το Υπουργείο Περιβάλλοντος (διάμεσος = 5) (Γράφημα 26, 27, 28 και 29). Πίνακας 9 Πόσο εμπιστεύεστε τους παρακάτω θεσμούς (κλίμακα Likert 1-10) Διάμεσος Τοπική Διεύθυνση Δασών- Δασαρχείο 5 Δήμος 4 Κυβέρνηση 1 Υπουργείο Περιβάλλοντος 5 Γράφημα 26 71

72 Γράφημα 27 Γράφημα 28 72

73 Γράφημα Εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Κλείνοντας, δόθηκαν στους ερωτώμενους τα ακόλουθα τρία εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου. - Το πρώτο σενάριο διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής Εθνικού Δρυμού Αίνου πραγματοποιείται από τα τοπικά Δασαρχεία (ή τις τοπικές Διευθύνσεις Δασών) σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης, που είναι υπεύθυνοι για όλες τις δράσεις προστασίας και διαχείρισης καθώς επίσης και για τον έλεγχο παράνομων συμπεριφορών. - Το δεύτερο σενάριο διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου πραγματοποιείται από τις Τοπικές Κοινότητες σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης και τα τοπικά Δασαρχεία (ή τις τοπικές Διευθύνσεις Δασών). Οι κοινότητες είναι υπεύθυνες για την εμπορία και χρήση των δασικών προϊόντων της περιοχής εκ μέρους των τοπικών συνεταιρισμών με στόχο την αύξηση των εσόδων τους. Τα τοπικά Δασαρχεία - Διευθύνσεις Δασών σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης είναι υπεύθυνοι για όλες τις δράσεις προστασίας και διαχείρισης καθώς επίσης και για τον έλεγχο παράνομων συμπεριφορών. - Το τρίτο σενάριο διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Δρυμού Αίνου πραγματοποιείται μόνο από τις τοπικές κοινότητες. Τα έσοδα της κοινότητας για τη διαχείριση θα προέρχονται από: α.) την πώληση της 73

74 ξυλείας, β.) την πώληση αγροτικών προϊόντων και γ.) την εφαρμογή προγραμμάτων αγροτουρισμού (π.χ. περιπατητικά μονοπάτια). Τα έσοδα των κοινοτήτων θα χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη θέσεων εποχιακών δασολόγων οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι για όλες τις δράσεις προστασίας και διαχείρισης καθώς επίσης και για τον έλεγχο παράνομων συμπεριφορών. Επιπλέον, οι πολίτες θα έχουν το δικαίωμα να καρπώνονται τα προϊόντα του δάσους και να τα χρησιμοποιούν για οικονομική τους ωφέλεια εντός νόμιμων ορίων. Μέσα από το Πίνακα 10 είναι φανερό ότι οι ερωτώμενοι προτιμούν το τρίτο σενάριο διαχείρισης με διάμεσο = 4 (κλίμακα Likert 1-5) και με διάμεσο = 2 τα άλλα δυο σενάρια. Σχετικά με τους περιορισμούς της καθημερινότητας τους, μεγαλύτερους περιορισμούς θέτει το τρίτο σενάριο διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής Εθνικού Δρυμού Αίνου με διάμεσο = 3 (κλίμακα Likert 1-5). Αντίθετα το σενάριο α και β δεν θέτει καθόλου περιορισμούς (διάμεσος = 1). Πίνακας 10 Σενάρια διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής Εθνικού Δρυμού Αίνου (κλίμακα Likert 1-5) Διάμεσος Σενάριο Α 2 Σενάριο Β 2 Σενάριο Γ 4 Πίνακας 11 Περιορισμοί της καθημερινότητάς ανάλογα με το σενάριο διαχείρισης (κλίμακα Likert 1-5) Διάμεσος Σενάριο Α 1 Σενάριο Β 1 Σενάριο Γ 3 Παρόλο βέβαια τους περιορισμούς που θέτει το σενάριο 3, οι ερωτώμενοι όχι μόνο θα το προτιμούσαν, αλλά κατά 63,5% θα έπαιρναν μέρος σε εθελοντική πυροφύλαξη, κατά 73,5% θα έπαιρναν μέρος σε εθελοντικό καθαρισμό δάσους και κατά 47,5% θα έπαιρναν μέρος σε εθελοντική περιπολία για έλεγχο παράνομων δραστηριοτήτων (Γράφημα 30). 74

75 Γράφημα 30 75