ΤΜΗΜΑ NΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΛΙΜΕΝΩΝ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΙΤΑΛΙΑΣ, ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ NΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΛΙΜΕΝΩΝ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΙΤΑΛΙΑΣ, ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑΣ Σύλβια Παπά Επιβλέπων Καθηγητής: Θάνος Πάλλης Χίος, 12/09/2013 1

«Δήλωση Αυθεντικότητας» Δηλώνω υπεύθυνα ότι, η παρούσα πτυχιακή εργασία δεν έχει υποβληθεί για την απόκτηση άλλου πτυχίου, πέραν αυτού, ολικά ή μερικά, στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου ή σε άλλο Πανεπιστήμιο του εσωτερικού ή εξωτερικού. Οι απόψεις και τα συμπεράσματα που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο εκφράζουν την συγγραφέα και δεν πρέπει να ερμηνευθεί ότι αντιπροσωπεύουν τις επίσημες θέσεις του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Η Δηλούσα Σ. Παπά 2

Περιεχόμενα ΠΕΡΊΛΗΨΗ... 5 ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΑΝΑΔΡΟΜΉ ΚΡΟΥΑΖΙΈΡΑΣ... 5 ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΑΝΑΔΡΟΜΉ ΛΙΜΑΝΙΏΝ... 7 ΟΡΙΣΜΟΊ... 8 ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΊΗΣΗ ΛΙΜΑΝΙΏΝ... 8 ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΊΗΣΗ ΛΙΜΑΝΙΏΝ ΚΡΟΥΑΖΙΈΡΑΣ... 9 ΕΓΚΑΤΑΣΤΆΣΕΙΣ ΛΙΜΑΝΙΏΝ ΚΡΟΥΑΖΙΈΡΑΣ... 10 ΠΑΡΟΧΈΣ ΛΙΜΈΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΆΡΚΕΙΑ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΟΥ ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ... 12 ΑΝΆΛΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΙΏΝ ΑΓΟΡΏΝ... 14 ΙΤΑΛΙΑ... 15 Stazioni Maritime S.p.A... 16 Porto di Livorno 2000 Srl... 17 Venezia Terminal Passeggeri S.p.A... 19 Terminal Napoli S.p.A... 22 Palacrociere of Savona... 23 Bari Porto Mediterraneo Srl... 24 Roma Cruise Terminal Srl... 25 Cagliari Cruise Terminal... 27 La Spezia cruise terminal... 28 Messina cruise port... 29 North Sardinian cruise port... 30 Palermo cruise port... 31 Portoferraio cruise terminal... 32 ΙΣΠΑΝΙΑ... 36 Port de Barcelona... 36 Alicante Terminal Maritima... 43 Port of Cadiz... 45 Port of Malaga... 46 The Palm Grove Terminal... 50 Valencia Port... 53 Cartagena cruise port... 54 Castellon cruise port... 56 Ceuta cruise terminal... 58 Madeira cruise ports... 60 Palamos cruise port... 62 Almeria cruise port... 64 Balearic islands cruise terminal... 65 Motril cruise terminal... 66 Ελλάδα... 67 Piraeus cruise port... 67 Igoumenitsa cruise port... 69 Corfu cruise terminal... 70 Heraklion cruise port... 72 Kavala cruise port... 74 Kos cruise terminal... 76 3

Milos cruise terminal... 78 Katakolo cruise port... 80 Thessaloniki cruise terminal... 82 Souda cruise port... 85 Patra cruise terminal... 87 Patmos cruise terminal... 89 Mykonos cruise port... 91 Santorini cruise port... 93 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ... 96 ΘΕΣΗ ΛΙΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ... 97 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΛΙΜΕΝΩΝ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ... 100 SWOT ANALYSIS ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΛΙΜΕΝΩΝ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ... 102 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 102 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 104 4

ΠΕΡΊΛΗΨΗ Ενώ ο τομέας του τουρισμού βρίσκεται σε φάση ύφεσης, η κρουαζιέρα, από την δεκαετία του 1990, βρίσκεται σε φάση άνθησης. Σύμφωνα με το Cruise Lines International Association, κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών το μέσο ετήσιο ποσοστό αύξησης των επιβατών ανέρχεται στο 7,2% ετησίως. Από το 1980 έως το 2009, πάνω από 176 εκατομμύρια επιβάτες έχουν συμμετάσχει σε κρουαζιέρες διάρκειας άνω των δύο ημερών. Από αυτό το σύνολο, το 68% των επιβατών προέρχονται από τα τελευταία 10 χρόνια και το 40% τα τελευταία 5 χρόνια. Το 2009, η αξία της παγκόσμιας αγοράς κρουαζιέρας εκτιμάται ότι ήταν 26.9 δισεκατομμύρια δολάρια. Αν και αυτό φανερώνει μια μείωση της τάξεως του 1.4% σε σχέση με το 2008, λόγω της ύφεσης στην παγκόσμια οικονομία, η αγορά αυτή αναμένεται να ανακάμψει και η ανοδική τάση να συνεχιστεί. Τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν από το European Cruise Council το Μάρτιο του 2010, έδειξαν ότι σχεδόν 4.94 δισεκατομμύρια επιβάτες επέλεξαν κρουαζιέρα στην Ευρώπη, δηλαδή υπήρξε αύξηση της τάξεως του 12% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη είναι ένας σημαντικός παίκτης στην βιομηχανία της κρουαζιέρας. Είναι δεύτερη μεγαλύτερη αγορά κρουαζιέρας μετά τη Βόρεια Αμερική και αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 25% των παγκόσμιων εσόδων κρουαζιέρας. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η λεκάνη της Μεσογείου έχει αποκτήσει ανταγωνιστική θέση στην αγορά της κρουαζιέρας, η οποία οφείλεται όχι μόνο στα χαρακτηριστικά της ως τουριστικός προορισμός, αλλά και στα λιμάνια και τις υπηρεσίες των τερματικών που προσφέρονται στις εταιρείες κρουαζιέρας. Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του λιμένα σχετίζεται συνήθως με τα χαρακτηριστικά των υποδομών του και τις υπηρεσίες που προσφέρει και σίγουρα αυτό καθορίζει την επιλογή και των ορισμό των διαδρομών. Στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η ανάλυση των χαρακτηριστικών των λιμένων κρουαζιέρας στην περιοχή της λεκάνης της Μεσογείου και συγκεκριμένα των λιμένων κρουαζιέρας της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Ισπανίας. Ειδικότερα εξετάζονται οι υποδομές και λειτουργίες των λιμένων και των τερματικών κρουαζιέρας και μελετούνται οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξή τους. Επίσης εξετάζεται η θέση των λιμένων στην αγορά και ο ανταγωνισμός μεταξύ τους. Εν τέλει, τίθεται μεταξύ τους σύγκριση με σκοπό να υπάρξει κάποιο συμπέρασμα για την μελλοντική τους πορεία. ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΑΝΑΔΡΟΜΉ ΚΡΟΥΑΖΙΈΡΑΣ 5

Η κρουαζιέρα δεν αποτελεί φαινόμενο μόνο της σημερινής εποχής. Εμφανίζεται ως τρόπος αναψυχής των εύπορων ανθρώπων από αρχαιοτάτους χρόνους. Στην αρχαιότητα υπήρχαν πλοία τα οποία προσέφεραν θαλάσσιες περιηγήσεις, εκ των οποίων το πιο γνωστό ήταν το <<Συρακουσία>>, το οποίο κατασκεύασε ο Ιέρωνας, τύραννος των Συρακουσών. Το πλοίο σχεδιάσθηκε σύμφωνα με οδηγίες του Αρχιμήδη και ναυπηγήθηκε από τον Φιλέα. Διέθετε 30 κλίνες, βιβλιοθήκη και κήπο. Επιπλέον, η Κλεοπάτρα είχε υπό την ιδιοκτησία της πολυτελές πλοίο. Γνωστοί για την ιδιοκτησία πολυτελών θαλαμηγών ήταν και οι Πτολεμαίοι, οι οποίοι αναφέρεται ότι τα πλοία που κατείχαν ήταν πρόδρομοι των σύγχρονων yachts. Επίσης υπάρχουν καταγεγραμμένες <<θεματικές κρουαζιέρες>> από ρωμαίους πολίτες με περιεχόμενο θρησκευτικό ή αναψυχής και προορισμό αρχαίες ελληνικές πόλεις. Η φράση <<ου παντός πλειν ες Κόρινθον>> αποδίδει το πόσο σημαντική ήταν η θαλάσσια περιήγηση για την υψηλή κοινωνική τάξη της εποχής. Τα πλοία των Ρωμαίων ήταν του τύπου Victoriae και Oaraiae. Κατά τον 15 ο αιώνα, η Βενετία οργάνωσε ομαδικές θαλάσσιες περιηγήσεις με σκοπό την μετακίνηση προσκυνητών στους Άγιους Τόπους. Έτσι, με το τεράστιο ενδιαφέρον της, θέσπισε κανόνες για την ασφαλή ναυσιπλοΐα. Σε αυτή την περίοδο αναπτύχθηκαν τουριστικές επιχειρήσεις που έδρευαν στη Βενετία και είχαν πρακτορεία σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης. Κατά τον 17 ο αιώνα, οι Άγγλοι εισήγαγαν μια νέα μορφή, όπου συνδυάζονταν η ψυχαγωγία με σκοπό φιλομάθειας. Έτσι άρχισε να αναπτύσσεται δραστηριότητα στην περιοχή της Μεσογείου. Ο Arthur Anderson (ένας εκ των ιδρυτών της Peninsular and Oriental Steam Navigation Company ή αλλιώς P&O) εισήγαγε την ιδέα της κρουαζιεροπλοίας. Το 1835 να ανοίξει μια γραμμή κρουαζιέρας από την Αγγλία προς τις νήσους Φερόες και τις ακτές της Ισπανίας με σκοπό καθαρά αναψυχής. Η P&O επέκτεινε τους προορισμούς τις στη Μεσόγειο το 1844. Το 1860 παρατηρείται άνθηση στη ναύλωση και τη διαχείριση κρουαζιερόπλοιων, με κύριο χαρακτηριστικό την μεγάλη χρονική διάρκεια του ταξιδιού και την ικανοποίηση της προσφοράς από ιδιαίτερα εύπορους πελάτες. Το 1868 το ατμόπλοιο <<Quaker City>> πραγματοποίησε την πρώτο υπερατλαντικό ταξίδι με λιμάνι αναχώρησης εντός των Η.Π.Α και λιμάνι άφιξης εντός της Μεσογείου. Το 1889 καθιερώθηκαν τα πρώτα προγράμματα κρουαζιέρας προς τα φιόρδ της Νορβηγίας και το 1893 προς τη Μεσόγειο από τις εταιρίες Orient Line of London και Pacific Steam Navigation, οι οποίες συνεργάζονταν. Με το τέλος του 1 ου Παγκοσμίου Πολέμου, παρατηρείται αύξηση των κρουαζειροπλοίων, ως αποτέλεσμα της μεταναστευτικής πολιτικής των Η.Π.Α, διότι έθεσαν περιορισμούς στην είσοδο μεταναστών στη χώρα. Συνέπεια ήταν η μεταποίηση των επιβατηγών πλοίων σε κρουαζιερόπλοια για να αντιμετωπιστεί η έλλειψη επιβατών και να μην παροπλιστούν τα πλοία. Κατά τη δεκαετία του 1930, συμπεριλαμβάνονται ιδιωτικοί χώροι υγιεινής στα πλοία. Η νέα εποχή της κρουαζιέρας ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960, όπου τα υπερατλαντικά ταξίδια ήταν πλέον εφικτά με αεροπλάνο. Η περίοδος 1960-1980 σηματοδοτείται από τα κρουαζιερόπλοια πρώτης γενιάς, που χαρακτηριστικό τους ήταν η χωρητικότητα περίπου 1.000 επιβατών. Βασίστηκαν στην μεταποίηση των επιβατηγών πλοίων, με αύξηση των χώρων ενδιαίτησης των επιβατών. Δραστηριοποιούνταν κυρίως στην Καραϊβική. Τη διαχείριση των περισσότερων κρουαζιερόπλοιων ανέλαβαν νέοι επιχειρηματίες από τη τουριστική βιομηχανία, με εξαίρεση τις εταιρείες P&O, Cunard και Chandris Lines. Το 1980, αρχίζουν να ναυπηγούνται πλοία ειδικά σχεδιασμένα για κρουαζιέρα. Σημαντικό ρόλο σε αυτό το γεγονός έπαιξαν οι εκστρατείες marketing αλλά και τηλεοπτικά προγράμματα όπως το <<Love Boat>>, δημιουργώντας μια <<φιλική>> 6

εικόνα για την κρουαζιέρα. Αυτό συνετέλεσε στη δημιουργία κρουαζιερόπλοιων <<δεύτερης γενιάς>>, τα οποία ναυπηγούνταν με μεγαλύτερη χωρητικότητα, λόγω της αυξημένης ζήτησης. Στη δεκαετία του 1990, ναυπηγούνται πλοία με μεταφορική ικανότητα περίπου 2.000 επιβατών. Τα κρουαζιερόπλοια αυτής της γενιάς χαρακτηρίζονται ως μεγαθήρια και κυριαρχεί το στοιχείο της πολυτέλειας και η υψηλή παροχή υπηρεσιών ξενοδοχειακού τύπου καθώς και η ξενάγηση στα λιμάνια πρόσδεσης. Έντονη αύξηση της ζήτησης της κρουαζιέρας, παρατηρήθηκε στην Αγγλία και στην υπόλοιπη Ευρώπη, και αργότερα στις περιοχές της Ασίας και του Ειρηνικού. ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΑΝΑΔΡΟΜΉ ΛΙΜΑΝΙΏΝ Σύμφωνα με την ιστορική τους σειρά, τα λιμάνια χωρίζονται στις εξής κατηγορίες : Φυσικά λιμάνια Πρόκειται για φυσικούς όρμους οι οποίοι διαθέτουν βάθος και πλάτος ικανοποιητικό, ώστε να αγκυροβολήσουν εκεί πλοία. Ορισμένα φυσικά λιμάνια, μετά από την πραγματοποίηση βασικών έργων υποδομής, εξελίχθηκαν σε τεχνητά. Ιστορικές πηγές μαρτυρούν ότι το πρώτο τεχνητό λιμάνι το κατασκεύασαν Κρητικοί στην Αίγυπτο. Παραδοσιακά λιμάνια Πρόκειται για λιμάνια που έχουν υποστεί τεχνητές παρεμβάσεις, για να έχουν την δυνατότητα τα πλοία που τα προσεγγίζουν, να είναι ασφαλή. Από τη δημιουργία τους αποτελούσαν εμπορικά κέντρα και σημεία αναφοράς για την τοπική βιομηχανία. Ως πρόγονοι των σημερινών λιμανιών, κύρια χαρακτηριστικά τους ήταν η φορτοεκφόρτωση και η αποθήκευση των εμπορευμάτων, χωρίς όμως να διαθέτουν εγκαταστάσεις για επιβατική κίνηση. Σύγχρονα λιμάνια Πρόκειται για σύγχρονα λιμάνια που αποτελούν σημείο της μεταφορικής αλυσίδας. Οι εγκαταστάσεις τους βρίσκονται κοντά σε αστικά και βιομηχανικά κέντρα. Κύρος ρόλος τους είναι η παροχή υπηρεσιών και η μείωση του κόστους μεταφοράς των προϊόντων. Τερματικοί σταθμοί Είναι ο τομέας του λιμανιού, ο οποίος αποτελείται από μία ή περισσότερες θέσεις παραβολής, που είναι αφιερωμένες στη διαχείριση ενός συγκεκριμένου φορτίου. 7

ΟΡΙΣΜΟΊ ΚΡΟΥΑΖΙΈΡΑ: Είναι τα κυκλικά ταξίδια που εκτελούν επιβατηγά πλοία, μεταξύ του αφετήριου και ενός ή περισσοτέρων λιμένων, ένα μείγμα θαλάσσιας μεταφοράς, ταξιδιού, τουρισμού και ελεύθερου χρόνου, ενώ ορίζεται ως η δραστηριότητα του ελεύθερου χρόνου των επιβατών που πληρώνουν για ένα δρομολόγιο (και ενδεχομένως άλλες υπηρεσίες επί του πλοίου) και περιλαμβάνει τουλάχιστον μία διανυκτέρευση σε πλοίο χωρητικότητας τουλάχιστον 100 επιβατών. ΛΙΜΆΝΙ ΚΡΟΥΑΖΙΈΡΑΣ: Είναι το λιμάνι όπου οι επιβάτες επιβιβάζονται ή αποβιβάζονται για την έναρξη ή λήξη του ταξιδιού τους. ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΊΗΣΗ ΛΙΜΑΝΙΏΝ Τα λιμάνια κατηγοριοποιούνται Α) σύμφωνα με τον σκοπό τους και Β) σύμφωνα με τον ιδιοκτήτη τους όταν πρόκειται για λιμενικούς οργανισμούς, στις εξής κατηγορίες: Α) Ι) Οικονομικοί οργανισμοί κοινωφελούς χαρακτήρα Είναι οι οργανισμοί που έχουν ως σκοπό την ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας με τη παραγωγή λιμενικών υπηρεσιών. Διακρίνονται σε: Αυτούς που τα τακτικά έσοδα είναι λιγότερα από τα τακτικά έσοδα και η διαφορά αντιμετωπίζεται με κρατική επιχορήγηση. Αυτούς που τα τακτικά έσοδα ανταποκρίνονται προς τα έξοδα. Αυτούς που τα τακτικά έσοδα είναι μεγαλύτερα από τα έξοδα, χρησιμοποιώντας το πλεόνασμα αυτό για την επέκταση της παραγωγικής δραστηριότητας και διευρύνοντας τη δράση της διοίκησης του οργανισμού. Α)ΙΙ) Οργανισμοί κερδοσκοπικού χαρακτήρα Είναι οι οργανισμοί που προσπαθούν με την παροχή λιμενικών υπηρεσιών να δημιουργήσουν κέρδος. Β)Ι)Δημόσιοι λιμενικοί οργανισμοί Είναι οι οργανισμοί που την ιδιοκτησία την έχει το δημόσιο ή οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης. Χωρίζονται σε αποκεντρωμένες δημόσιες υπηρεσίες και σε αυτόνομους οργανισμούς (π.χ. ΟΛΠ). Β)ΙΙ)Ιδιωτικοί λιμενικοί οργανισμοί Είναι οι οργανισμοί που έχουν την ιδιοκτησία και την διαχείριση. 8

Β)ΙΙΙ)Μικτοί λιμενικοί οργανισμοί Είναι οι οργανισμοί που στην ιδιοκτησία τους συμμετέχουν το κράτος αλλά και ιδιώτες. Ακόμη μια μορφή κατηγοριοποίησης είναι αυτή, σύμφωνα με την μορφή οργάνωσης του λιμένα. Δηλαδή : 1. Λιμάνια που ελέγχονται από το κράτος Τα λιμάνια αυτά διοικούνται με ευθύνη της πολιτείας και τη συμμετοχή των τοπικών αρχών. Αποφάσεις ιδιαίτερης οικονομικής κι άλλης σημασίας για επενδύσεις, λιμενικό σχεδιασμό και λιμενική πολιτική, λαμβάνονται από τις κυβερνήσεις. Την διαχείριση του λιμανιού, έχει η λιμενική αρχή. Αυτά τα λιμάνια χαρακτηρίζονται από συγκεντρωτικό έλεγχο, την λειτουργία τους υπό την αιγίδα κυβερνητικού επιτελείου, τη μειωμένη συμμετοχή των χρηστών στον έλεγχο της διοίκησης και την εξάρτησή τους από τις κυβερνητικές επιλογές στο τομέα των χρηματοοικονομικών. 2. Αυτόνομες λιμενικές αρχές Το κρατικό λιμάνι έχει τα χαρακτηριστικά μιας ιδιωτικής επιχείρησης όπου το κράτος είναι κύριος μέτοχος. Είναι υπόλογες στο δημόσιο, οικονομικά ανεξάρτητες από την κυβέρνηση και μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. 3. Λιμάνια τοπικής αυτοδιοίκησης Τη διαχειριστική τους ευθύνη έχουν οι τοπικές αρχές με τους υπάρχοντες θεσμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Βρίσκουν χρηματοδότες από προσφορές διάφορων τίτλων (π.χ. έκδοση ομολόγων). 4. Λιμάνια ευθύνης ιδιωτικού χαρακτήρα Σε αυτά τα λιμάνια εμπλέκεται άμεσα ο ιδιωτικός τομέας είτε ως ιδιοκτήτης είτε ως διαχειριστής. Είναι κερδοσκοπικού χαρακτήρα και το κράτος ασκεί έμμεσα έλεγχο στις εταιρείες διαχείρισης. ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΊΗΣΗ ΛΙΜΑΝΙΏΝ ΚΡΟΥΑΖΙΈΡΑΣ Home port: Είναι το σημείο έναρξης ή λήξης μίας κρουαζιέρας. 9

Port of call: Είναι το λιμάνι που επισκέπτεται ένα κρουαζιερόπλοιο κατά τη διάρκεια μιας κρουαζιέρας. Hybrid port: Είναι ένα συνονθύλευμα των δύο παραπάνω κατηγοριών, λειτουργεί ως σημείο έναρξης ή λήξης για ορισμένες κρουαζιέρες, ενώ για άλλες λειτουργεί ως ενδιάμεσο σημείο. Τα λιμάνια κρουαζιέρας επίσης διακρίνονται και με άλλους παράγοντες. Δηλαδή: Σύμφωνα με την δυναμικότητά τους (πόσα κρουαζιερόπλοια μπορούν να υποδεχτούν ταυτόχρονα στις εγκαταστάσεις τους. Το επίπεδο ανάπτυξης της λιμενικής τους υποδομής. Το μέγεθος των κρουαζιερόπλοιων που έχουν την δυνατότητα να υποδεχτούν, ανάλογα με το βύθισμα του λιμανιού και το μήκος της προβλήτας. Την εποχικότητα. Δηλαδή αν μπορούν να υποδεχτούν κρουαζιερόπλοια καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Την τουριστική ελκυστικότητα της ευρύτερης περιοχής τους. ΕΓΚΑΤΑΣΤΆΣΕΙΣ ΛΙΜΑΝΙΏΝ ΚΡΟΥΑΖΙΈΡΑΣ Τα λιμάνια κρουαζιέρας πρέπει να διαθέτουν κατάλληλες εγκαταστάσεις για να υποδεχτούν τα κρουαζιερόπλοια, αλλά και να έχουν τουριστικά θέλγητρα ώστε να προσελκύσουν τουρίστες. Επίσης πρέπει να διαθέτουν επαρκή μέσα μαζικής μεταφοράς ώστε να διευκολύνουν την πρόσβαση προς και από αυτά στους τουρίστες. Παρακάτω συνοψίζονται ορισμένοι παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή των λιμένων κρουαζιέρας. Home ports Σε αυτή την κατηγορία λιμένων αναπτύσσονται πολλές δραστηριότητες στην ευρύτερη περιοχή τους. Ναυτιλιακές εταιρίες εδρεύουν εκεί, όπως και τουριστικά γραφεία, πράκτορες, προμηθευτές κ.λπ. Τα κριτήρια που επηρεάζουν την επιλογή των home ports είναι: Η υποδομή του λιμένα και οι δυνατότητες που προσφέρει στα κρουαζιερόπλοια, τις επιχειρήσεις και τους επιβάτες. Οι κοινωνικές συνθήκες του λιμένα. Οι πολιτικές συνθήκες του λιμένα. Η απόσταση του λιμένα από τους προορισμούς. Η απόσταση του λιμένα από τη πηγή προέλευσης των τουριστών. Το κόστος μεταφοράς των τουριστών προς τον λιμένα. Οι τάσεις της αγοράς σχετικά με τα home ports. Η τουριστική ελκυστικότητα του λιμένα. 10

Η ασφάλεια του λιμένα. Ports of call Τα λιμάνια αυτά αποτελούν ενδιάμεσα σημεία μιας κρουαζιέρας, δηλαδή τα σημεία που επισκέπτεται ένα κρουαζιερόπλοιο μετά την αναχώρησή του από το λιμάνι έναρξης της κρουαζιέρας και πριν την άφιξή του στο λιμάνι λήξης της κρουαζιέρας (home port, συνήθως πρόκειται για το ίδιο λιμάνι). Τα κριτήρια που επηρεάζουν την επιλογή των ports of call είναι: Η τουριστική ελκυστικότητα του λιμένα. Οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες του λιμένα. Η ασφάλεια του λιμένα. Η γενική και τουριστική υποδομή του λιμένα. Hybrid ports Συνδυάζουν τα χαρακτηριστικά των παραπάνω λιμένων. Επιπλέον, οι τερματικοί σταθμοί κρουαζιέρας πρέπει να είναι: Λειτουργικοί, δηλαδή να διευκολύνουν την επιβίβαση και τη αποβίβαση των επιβατών, να παρέχουν ράμπες, ανελκυστήρες και άλλα μέσα που να διευκολύνουν τα άτομα με ειδικές ανάγκες και γενικότερα τους επιβάτες. Να παρέχουν χώρους αναμονής, καθώς και ταμεία, που θα χρησιμοποιούν οι γραμμές κρουαζιέρας για τον έλεγχο επιβίβασης και άλλες διαδικασίες. Τέλος, να υπάρχει αποτελεσματική διαδικασία διαχείρισης των αποσκευών. Ασφαλής, που αναφέρεται όχι μόνο στην ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής και ιδιοκτησίας στη θάλασσα, όπως αυτή ορίζεται από τη SOLAS, αλλά και σε σύγχρονα προβλήματα της ναυτιλίας, όπως αυτό της αστυνόμευσης αλλά και της υγιεινής. Καθαροί. Όλοι οι δημόσιοι χώροι πρέπει να είναι καθαροί, όχι μόνο για λόγους αισθητικής, αλλά και για υγειονομικούς λόγους. Να παρέχουν γενικές υπηρεσίες. Το λιμάνι θα πρέπει να είναι σε θέση να προσφέρει ένα σύνολο υπηρεσιών που θα διευκολύνουν τους επιβάτες και τους ναυτικούς. Να παρέχουν τουριστικές υπηρεσίες. Το λιμάνι θα πρέπει να είναι σε θέση να προσφέρει τουριστικές υπηρεσίες στους επιβάτες, όπως καταλύματα, υπηρεσίες μεταφορών, τουριστικά πρακτορεία, γραφεία τουριστικών πληροφοριών, εμπορικά καταστήματα και εγκαταστάσεις επισιτισμού. Να παρέχουν υπηρεσίες που αφορούν την κρουαζιέρα, δηλαδή προϊόντα και υπηρεσίες που ίσως χρειαστεί ο επιβάτης κατά τη διάρκεια της κρουαζιέρας. Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Δεν είναι υποχρεωτικό, αλλά δεδομένου ότι οι επιβάτες των κρουαζιερόπλοιων έχουν κατά μέσο όρο υψηλό μέσο όρο ηλικίας και βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό, δίνει στα λιμάνια ένα ανταγωνιστικό 11

πλεονέκτημα. Συνίσταται όμως η ύπαρξη ενός ασθενοφόρου σε επιφυλακή κατά τη διάρκεια παραμονής του πλοίου στον σταθμό. Τέλος, να παρέχει επαρκείς κλασσικές λιμενικές υπηρεσίες, όπως προμηθειών, υδροδότησης, πετρέλαιυσης κ.λπ. ΠΑΡΟΧΈΣ ΛΙΜΈΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΆΡΚΕΙΑ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΟΥ ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ Τα λιμάνια κατά τη διάρκεια παραμονής ενός κρουαζιερόπλοιου σε αυτά, πρέπει να του παρέχουν υπηρεσίες. Έτσι όταν το πλοίο βρίσκεται στο λιμάνι πρέπει: Να φορτώσουν εφόδια. Να εφοδιαστούν καύσιμα με αποτελεσματικό τρόπο, χωρίς να ανακατεύονται με την επιβίβαση των επιβατών. Τα καύσιμα συνήθως εφοδιάζονται από μια φορτηγίδα πλάγια του πλοίου. Να εξασφαλίσουν παροχή ρεύματος για τις ανάγκες των πλοίων. Να εφοδιαστούν νερό. Τουλάχιστον τρείς ή τέσσερις συνδέσεις νερού χρειάζονται από την πλευρά της προκυμαίας με επαρκή πίεση και χωρητικότητα γραμμής. Η επαρκής πίεση χρειάζεται στις οπές στις προβλήτες προκειμένου το πλοίο να πάρει 1.200 τόνους νερού σε περίοδο 8 ωρών μέσω τριών ή τεσσάρων συνδέσεων με σωλήνες. Τα περισσότερα τερματικά κρουαζιερόπλοιων εξυπηρετούν πολλά πλοία στην ίδια εγκατάσταση. Ένα τερματικό με δύο τριήμερες και τετραήμερες κρουαζιέρες και μια επταήμερη, θα χρησιμοποιείται συνολικά 5 ημέρες. Γενικά τα μεγαλύτερα κρουαζιερόπλοια έχουν βύθισμα μέχρι 10 μέτρα, ολικό μήκος από 150 έως 215 μέτρα και χωρητικότητα επιβατών από 800 έως 3.000 στη σημερινή γενιά των μεγαθηρίων. Τα νέα πλοία απαιτούν λιγότερο βύθισμα, συνήθως 7 με 8 μέτρα, έχουν χωρητικότητα επιβατών που κυμαίνεται από 2.000 έως 3.000 και ενδεικτικό ολικό μήκος 260 μέτρων. Τα νεότερα πλοία έχουν μεγαλύτερο μήκος και πολύ μεγαλύτερη περιοχή προσβολής από τον αέρα, γεγονός που απαιτεί βαρύτερες χερσαίες δέστρες. Στο home port είναι απαραίτητο να υπάρχουν επαρκείς στεγασμένες εγκαταστάσεις για την άφιξη των επιβατών και για την εκφόρτωση των αποσκευών τους στον τερματικό. Οι αποσκευές λαμβάνονται από τους αχθοφόρους, οι οποίοι τις αφήνουν στις θύρες φόρτωσής του. 12

Οι επιβάτες φθάνουν συνήθως στο λιμάνι με λεωφορείο, αυτοκίνητο ή ταξί. Έτσι η στάθμευση των αυτοκινήτων για τη διάρκεια της κρουαζιέρας μπορεί να είναι απαραίτητη, και αποτελεί πηγή εσόδων για το λιμάνι. Ένα σοβαρό θέμα που χρειάζεται μελέτη και πρόβλεψη, αποτελεί ο σχεδιασμός των σκαλών για το επιβατηγό κοινό, λαμβάνοντας υπόψη περιπτώσεις ατόμων με αναπηρία ή αντίξοων καιρικών συνθηκών. Ο χειρισμός αποσκευών και εφοδίων γίνεται από περονοφόρα οχήματα ή χειριστές. Σε πολλές περιπτώσεις οι επιβάτες αρχικά μεταφέρονται με αεροπλάνο και είναι συχνά απαραίτητη η ύπαρξη άμεσης πρόσβασης και εύκολης σύνδεσης με ένα διεθνές αεροδρόμιο. Επαρκή προστασία και παρακολούθηση πρέπει να παρέχεται για την παρεμπόδιση περιστατικών ζημιών ή κλοπών αυτοκινήτων. Παράλληλα βέβαια, ένα cruise terminal πρέπει ναι είναι καλαίσθητο και ελκυστικό, με στεγασμένους χώρους, ταμεία εισιτηρίων για τις εταιρείες, τελωνιακούς σταθμούς και να διαθέτει επαρκή δωμάτια για ξεκούραση. Οι χώροι υποδοχής και αναμονής των επισκεπτών πρέπει να διαθέτουν κατάλληλο κλιματισμό και να είναι σχεδιασμένοι έτσι ώστε η αποβίβαση που απαιτεί και περισσότερο χρόνο και χώρο, να εκτελείται σε άλλο επίπεδο από την επιβίβαση, ή στο ίδιο επίπεδο αλλά σε έκταση που αναλογεί σε 9 έως 11.5 τετραγωνικά μέτρα ανά επιβάτη. Μία περιοχή logistics για την αποθήκευση εφοδίων και προμηθειών ανταλλακτικών, ξεχωριστά από τις πύλες αναχώρησης. Τα τερματικά στα λιμάνια προσέγγισης δεν χρειάζεται να είναι πολύπλοκα αλλά λειτουργικά, εύκολα προσβάσιμα, άνετα, με καλό φωτισμό, καθαρά και ασφαλή. Σύμφωνα με τον ISPS CODE, είναι απαραίτητη η ύπαρξη φρακτών, σύγχρονα μέσα ελέγχου και τηλεπικοινωνίας για τον έλεγχο των σημείων πρόσβασης, των αποσκευών και των επιβατών. Ταυτόχρονα στα πλαίσια της πράσινης ανάπτυξης και όπως επιβάλλουν οι διεθνής κανονισμοί, επιβάλλεται η ύπαρξη σύγχρονων εγκαταστάσεων περισυλλογής υγρών και στερεών καταλοίπων των πλοίων και του λιμένα γενικότερα. 13

Η κατασκευή τους μπορεί να μην απαιτεί πολυπλοκότητα, αλλά σίγουρα προϋποθέτει σωστό σχεδιασμό και αρμονική συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Η άντληση κεφαλαίων για την ανάπτυξη τερματικών κρουαζιερόπλοιων δρα ευεργετικά, άμεσα ή έμμεσα, σε εταιρείες κατασκευαστικές, εφοδιαστικές, εταιρείες αναψυχής, ενοικιάσεων ταξί ή εκδρομικών πούλμαν, γραφείων τουρισμού, πρακτόρων, φορτοεκφορτωτών, εταιρειών logistics, ενώ ταυτόχρονα μέσω λιμενικών και λοιπών φορολογικών τελών, αποτελεί σημαντική κρατική πηγή εσόδων. Ένα επιτυχημένο λιμάνι, ανεξαρτήτως ιδιοκτησιακού καθεστώτος, πρέπει να αναπτύσσει στρατηγικές που θα του αποφέρουν μεγαλύτερα μερίδια αγοράς μέσω υιοθέτησης διοίκησης ποιότητας και ασφάλειας, με συνεχή εκπαίδευση προσωπικού, ανταπόκριση στις νέες τάσεις και τεχνολογίες, βελτίωση υποδομών και οργάνωση δικτύου ενδοχώρας, ικανοποίηση των αναγκών των πελατών, υψηλό συντελεστή τιμήςποιότητας και γενικά επαγγελματική συμπεριφορά των εμπλεκόμενων φορέων. ΑΝΆΛΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΙΏΝ ΑΓΟΡΏΝ Η βιομηχανία της κρουαζιέρας αναπτύσσεται σταθερά τα τελευταία 25 χρόνια, παρά την πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση (Hobson1993; Cartwright and Baird 1999; Dickinson and Vladimir 2008; Di Vaio et al. 2010). Όταν εξετάζουμε την βιομηχανία της κρουαζιέρας στην Ευρώπη, σύμφωνα με τα στοιχεία από το European Cruise Council από το 2007 έως το 2009, η ροή των επιβατών συμπεριλαμβάνει κυρίως λιμάνια της Μεσογείου όπως αυτά της Βαρκελώνης, Τσιβιταβέκια (Civitavecchia), Νάπολης, Πάλμα δε Μαγιόρκα, Βενετία και Σαβόνα (Savona). Οι επιβάτες των κρουαζιερόπλοιων που επιβιβάζονταν από ευρωπαϊκά λιμάνια το 2008, ανήλθαν σε περίπου 4.7 εκατομμύρια, εκ των οποίων τα 1.7 εκατομμύρια ξεκίνησαν από λιμάνια της Ιταλίας (Civitavecchia, Venice and Savona). Η Ιταλία είναι πρώτη στην κατάταξη επιβίβασης επιβατών στις χώρες της Ευρώπης και της Μεσογείου. Η Ισπανία είναι δεύτερη, με πάνω από ένα εκατομμύριο επιβάτες να επιβιβάζονται από τα λιμάνια της (Barcelona, Palma de Mallorca). Τα κύρια home ports στην Μεσόγειο είναι τα λιμάνια της Βαρκελώνης, της Τσιταβέκια και της Βενετίας, ενώ τα κύρια ports of call είναι τα λιμάνια της Νάπολης και του Λιβόρνο. Τα λιμάνια της Ιταλίας ήταν οι κύριοι προορισμοί της Μεσογείου το 2008, με σχεδόν 5 εκατομμύρια επιβάτες. Η Ελλάδα ήταν ο δεύτερος κύριος προορισμός με 4.3 εκατομμύρια επιβάτες, οι οποίοι συγκεντρώνονταν κυρίως στα νησιά της Σαντορίνης, της Μυκόνου και της Ρόδου (ECC 2009), ακολουθεί η Ισπανία με σχεδόν 3.6 εκατομμύρια επιβάτες. Την ίδια στιγμή, πάνω από 150 κρουαζιερόπλοια έπλεαν κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου με μέσο όρο 1.049 επισκέψεις πλοίων. Η δυναμικότητα του φορτίου αυτών των πλοίων ανέρχεται σε 3.14 εκατομμύρια επιβάτες, έτσι η πλήρης μεταφορική ικανότητά τους είναι 25.33 εκατομμύρια επιβάτες ανά διανυκτέρευση, με μέσο όρο διαμονής 8 διανυκτερεύσεων στα πλοία (ECC 2009). Η επιλογή των εταιρειών κρουαζιέρας να εντάξουν ένα λιμάνι στις διαδρομές τους εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το ήπιο κλίμα και ελκυστικότητα των πόλεων που βρίσκονται κατά μήκος της ακτής. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την 14

επιλογή προορισμού μιας εταιρείας είναι τα φυσικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά των πόλεων που περιβάλλουν τους λιμένες, καθώς και η ύπαρξη αεροδρομίου και σιδηροδρομικού δικτύου (Cottam et al. 2007; Soriani et al. 2009). Ακόμη ένα σχετικό στοιχείο που επηρεάζει την απόφαση ένταξης ενός λιμένα σε μία διαδρομή είναι η τεχνική ικανότητα χειρισμού των υποδομών κρουαζιέρας και οι υπηρεσίες που παρέχονται σε πλοία και επιβάτες. ΙΤΑΛΙΑ Οι τερματικοί σταθμοί κρουαζιέρας της Ιταλίας μπορούν να διακριθούν σε: Τερματικοί σταθμοί των οποίων η πλήρης διαχείριση γίνεται από τις λιμενικές αρχές (Cagliari, Palermo, Portoferraio). Τερματικοί σταθμοί των οποίων η διαχείριση γίνεται μέσω συμβάσεων παραχώρησης της διαχείρισης σε ιδιωτικές εταιρείες (ATI Comet Srl, Messina Sea Terminal, Palacrociere of Savona, Roma Cruise Terminal Srl) Τερματικοί σταθμοί των οποίων η διαχείριση γίνεται και από δημόσιες αλλά και από ιδιωτικές εταιρείες (Bari Porto Mediterraneo Srl, Porto di Livorno 2000 Srl, Stazioni Maritime S.p.A, Terminal Napoli S.p.A, Trieste Terminal Passeggeri S.p.A, Venezia Terminal Passeggeri S.p.A). Εικόνα 1: Τερματικοί σταθμοί κρουαζιέρας στην Ιταλία 15

Πηγή: Parthenope and ULCC calculation. Παρακάτω παρατίθεται ανάλυση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος ορισμένων λιμένων. Stazioni Maritime S.p.A Ιδρύθηκε το 1987 στη Γένοβα. Λειτουργεί πέντε τερματικούς σταθμούς, εκ των οποίων οι δύο (Ponte dei Mille, Ponte Andrea Doria) είναι αφιερωμένοι στην εξυπηρέτηση της κρουαζιέρας. Εκτός από την Λιμενική Αρχή (η οποία κατέχει λίγο περισσότερο από το 10%) και του Δήμου της Γένοβας (5%), υπάρχουν και άλλες εταιρείες όπως η Finporto Genova S.p.A (20%) και η Grandi Navi Veloci (30%). Το 2.44% ανήκει στην Tirrenia di Navigazione S.p.A. Στην Stazioni Maritime S.p.A μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι η είσοδος εταιριών κρουαζιέρας μπορεί να είναι άμεση ή έμμεση (δηλαδή μέσω μιας βοηθητικής εταιρείας). Για παράδειγμα, η MSC Crociere S.p.A κατέχει μέσω της Marinvest Srl το 11.24% του τερματικού, ενώ η Costa Crociere S.p.A κατέχει το 5.42% Ιδρύθηκε σε σκοπό τη διαχείριση του σχεδιασμού, της κατασκευής και της λειτουργίας ως λιμάνι κρουαζιέρας. Ο οργανισμός έχει παραχωρήσει τους τερματικούς στο κράτος της Ιταλίας μέχρι το 2040. Ο Stazioni Maritime S.p.A πρόσφατα πιστοποιήθηκε με το BS OHSAS 18001: 2007. Επίσης προσφέρει τις εγκαταστάσεις του για την διεξαγωγή εκθέσεων και συνεδρίων. 16

Τοποθεσία: Από το Ponte dei Mille έως το Ponte Caracciolo. Περιοχή: 290.000 τ.μ. Εγκαταστάσεις: 5 επιβατηγοί τερματικοί. Προσορμίσεις : 12 Πίνακας 1: Ιδιοκτησιακή δομή Stazioni Marittime Porto di Livorno 2000 Srl Ξεκίνησε να λειτουργεί το 1997, υπό τον έλεγχο των μετόχων του (Λιμεναρχείο της Λιβόρνο (73%) και το Εμπορικό Επιμελητήριο Λιβόρνο). Η υποδομή είναι κυρίως αφιερωμένη στην επιβατηγό κίνηση. Από το 2009 το λιμάνι έχει έναν αφιερωμένο τερματικό στην κίνηση από κρουαζιερόπλοια κατά την επιβίβαση και αποβίβαση. Η ροή της κρουαζιέρας σε αυτό το λιμάνι, αν και τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει ανοδική τάση, φαίνεται να είναι σχετικά χαμηλή σε σχέση με την κίνηση των επιβατών. Πίνακας 2: Ιδιοκτησιακή δομή Livorno 2000Srl 17

Το 2011, ο αριθμός των επιβατών κρουαζιέρας στο λιμάνι του Λιβόρνο είχε φτάσει σε ένα σημείο ρεκόρ των 982.928 μονάδων (εκ των οποίων πάνω από 41.000 προήλθαν από επιβίβαση/αποβίβαση), επιβεβαιώνοντας, διψήφιο ρυθμό ανάπτυξης, τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν το περασμένο έτος και την υψηλή ελκυστικότητά του. Με μόνη εξαίρεση το 2009, το λιμάνι παρουσιάζει μια αυξητική τάση στον τομέα προσέλκυσης κρουαζιέρας επί δέκα συνεχόμενα χρόνια, με διψήφια ετήσια ποσοστά, τα οποία έχουν καταγραφεί συγκεκριμένα στην αγορά κρουαζιέρας στη Μεσόγειο. Το 2011, ο αριθμός των επιβατών που πέρασαν από το λιμάνι του Λιβόρνο παρουσίασε μια αύξηση της τάξεως του 19.5% (+ 160.374 μονάδες ) σε σύγκριση με τα ποσοστά που καταγράφηκαν το προηγούμενο έτος. Αντιθέτως, παρουσιάζεται μια μείωση στον αριθμό των κρουαζιερόπλοιων που επισκέφτηκαν το λιμάνι, από 508 το 2010 σε 497 το 2011 (-11 πλοία). Πίνακας 3: Επισκέψεις πλοίων Όσον αφορά το μέγεθος των κρουαζιερόπλοιων που έχουν αγκυροβολήσει στο λιμάνι του Λιβόρνο το 2011, παρατηρείται μια αύξηση της μέσης ολικής χωρητικότητας από 59.946 σε 72.116 τόνους, καθώς επίσης και του αριθμού των πλοίων με μήκος άνω των 250 μέτρων (από 221το 2010 σε 256 το 2011. Αυτά τα στοιχεία επιβεβαιώνουν την ανάπτυξη στο μέγεθος των κρουαζιερόπλοιων που προσεγγίζουν το λιμάνι με αποτέλεσμα, να δημιουργούνται εμφανή προβλήματα που σχετίζονται με τη διαθεσιμότητα των θέσεων ελλιμενισμού στον επιβατηγό τερματικό. Η λειτουργικότητα και η ασφάλεια είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον τερματικό, ο οποίος προσφέρει μια σειρά από υπηρεσίες σχεδιασμένες ώστε να 18

δημιουργήσουν ένα ευχάριστο κλίμα διαμονής/αναμονής των επιβατών κρουαζιέρας που αναχωρούν. Τέτοιες υπηρεσίες είναι η παροχή χώρων υγιεινής, ντουζιέρες, εστίασης, εμπορικό κατάστημα, ένας μεγάλος χώρος υποδοχής (αίθουσα αναμονής),γραφείο πληροφοριών στελεχωμένο με πολύγλωσσο προσωπικό και δωρεάν πρόσβαση σε ασύρματο δίκτυο internet. Ο τερματικός κρουαζιέρας του Λιβόρνο, ως home port, έχει δημιουργήσει μια περιοχή για τελωνιακό έλεγχο και έλεγχο ασφάλειας, εξοπλισμένη με τις κατάλληλες συσκευές και σαρωτές. Οι περισσότεροι επιβάτες της κρουαζιέρας επισκέπτονται συνήθως τα παρακάτω αξιοθέατα: Pisa (ο Πύργος της Πίζας) Lucca (Γενέτειρα του Puccini) Florence (Φλωρεντία) Cinque Terre (Εθνικό Πάρκο) Venezia Terminal Passeggeri S.p.A Ιδρύθηκε το 1997 και διαχειρίζεται διάφορες υποδομές: Τους τερματικούς Νο 103, Νο 107/108, Νο 117, San Basilio 1 Isonzo και το Riva Sette Martiri για την κίνηση της κρουαζιέρας και για τις ροές των επιβατηγών πλοίων. Η ανάδοχος εταιρεία είναι μια δημόσιου / ιδιωτικού τομέα ομόρρυθμη εταιρεία, όπου το κεφάλαιο των ιδιωτικών εταιρειών, το κατέχουν οι δημόσιες επιχειρήσεις. Με άλλα λόγια, η APV Investments S.p.A, ανήκει εξολοκλήρου στο Λιμεναρχείο της Βενετίας. Πίνακας 4: Ιδιοκτησιακή δομή Venezia Terminal Passeggeri SpA Οι λιμενικές εγκαταστάσεις του λιμένα καλύπτουν τις ανάγκες όλων των πλοίων που αγκυροβολούν στο λιμάνι της Βενετίας. Πιο αναλυτικά: 19

Ο Ferry Terminal 123 υποδέχεται επιβατηγά πλοία από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ο S. Basilio Terminal φιλοξενεί μεσαίου μεγέθους κρουαζιερόπλοια, mega-yachts, καταμαράν και hydrofoils. Οι τερματικοί 103, 107/108, 117 και Isonzo στην περιοχή Marittima, είναι εγκαταστάσεις πολλαπλών χρήσεων οι οποίες, εκτός από τον κύριο σκοπό τους, χρησιμοποιούνται για να φιλοξενούν συνέδρια και εκθέσεις. Όσον αφορά τα θέματα της ασφάλειας και της λειτουργικότητας, το λιμάνι σύμφωνα με τον ISPS CODE, χρησιμοποιεί τεχνολογικές συσκευές και έχει αναπτύξει αποτελεσματικά και αποδοτικά συστήματα ελέγχου και πρόληψης. Επίσης οι αποβάθρες μπορούν να δεχτούν έως 12 κρουαζιερόπλοια. V.T.P Engineering Από τη ίδρυσή του το λιμάνι, έχει φτάσει και συνεχίζει να υπερβαίνει πλήρως τους στόχους για τους οποίους δημιουργήθηκε, διαχειρίζοντας συνολικά 1.887.771 επιβάτες το 2009, αριθμός που αντιπροσωπεύει 166.62% αύξηση από το 1997. Η εταιρεία έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές της πέρα από την περιοχή της Βενετίας, ενώ τώρα λειτουργεί, ως τεχνικός συνεργάτης, το Ravenna Cruise Ship Terminal. Τοποθεσία Η τοποθεσία του λιμένα είναι στρατηγική όχι μόνο για την πόλη, αλλά και για την εύκολη πρόσβαση σε όλα τα αξιοθέατα που περιβάλουν την Βενετία. Μεταξύ των κύριων πολιτιστικών αξιοθέατων, σε περιοχή εντός 60 μιλίων από το λιμάνι της Βενετίας, βρίσκονται τα Treviso, Padua, Verona, η λίμνη Garda, τα οινοποιεία Soave, οι λόφοι Euganean, διάσημα γήπεδα γκολφ και η Cortina d Ampezzo. Διαθέτει πάνω από 100 εξειδικευμένες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των ναυτιλιακών πρακτόρων, και παρέχει υπηρεσίες σε ναυτιλιακές εταιρείες και εταιρείες κρουαζιέρας. Αυτό το ανταγωνιστικό περιβάλλον εγγυάται υψηλά επίπεδα υπηρεσιών σε ανταγωνιστικές τιμές. Επιπλέον, όλοι οι τερματικοί σταθμοί απέχουν μόνο 3 λεπτά από το ιστορικό κέντρο της πόλης και τον σιδηροδρομικό σταθμό St. Lucia, χάρη στο People Mover, ένα τελεφερίκ που συνδέει το λιμάνι με το Piazzale Roma, το σημείο ένωσης με την πόλη. Αποστάσεις ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΟ ΜΕΣΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ (ΣΕ ΧΛΜ) ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ City Centre 1 Mark Square 3 Marco Polo Venice Airport 13 Treviso Airport 44 Venice Railway Station St. Lucia 1 Mestre Railway Station 10 20

Υπηρεσίες που προσφέρονται από το λιμάνι τους επιβάτες κρουαζιέρας Περιοχή εναπόθεσης αυτοκινήτων. Λεωφορεία προς/από Marittima. Θαλάσσια μεταφορά με σκάφη προς/από Marittima- St. Mark s Square. Γραφεία πληροφόρησης επιβατών. ΑΤΜ. DUTY FREE. Newsstand. Χώρους εστίασης. Χώρους αποθήκευσης αποσκευών και υπηρεσία Lost & Found. Pre-Check-In στις πτήσεις Charter In & Out από την Βενετία. Εγκαταστάσεις και τεχνικές υποδομές Πλοήγηση (Μέγιστες επιτρεπόμενες διαστάσεις πλοίου) Μήκος: LOA 334μ. (1095 10 ) μετά την ολοκλήρωση των εργασιών για την εκβάθυνσή του το 2010. Πλάτος: Απεριόριστο. Μέγιστο βύθισμα: 8.68μ. (28 06 ). Turning basin: Ιδανικό για ελιγμό πλοίων μέχρι LOA 334μ. Air draught: Απεριόριστο. Anchorage: yes, at roadstead. Παλιρροϊκή κίνηση/ εύρος: σχεδόν 1μ. (3 03 ) Τεχνικά χαρακτηριστικά Λιμάνι: 24 ώρες. Διαμονή πλοίου: Απεριόριστη. Επιβατηγοί τερματικοί: 6 Αριθμός αποβάθρων: 7 Ολικό μήκος αποβάθρων: 3.277,48μ. (10752 11 ) Πλάτος αποβάθρων: 20/50μ. Suitable bollards and fenders Υπηρεσίες Υποχρεωτική πλοήγηση: Ναι Διαθέσιμα ρυμουλκά: Ναι Ship tenders allowed: Ναι Επισκευή πλοίων: Ναι Καύσιμα: Ναι Διαχείριση απορριμμάτων: Ναι Ύδρευση: Ναι Provisions: Ναι Ηλεκτρική ενέργεια για εμπορευματοκιβώτια ή/και ψυκτικές μονάδες: Ναι Αποθήκευση εμπορευματοκιβωτίων: 30 TEU ATM: Ναι 21

Ασφάλεια Διαδικασία: Σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ε.Ε. και το National Plan for Maritime Security and Port Facility Plan. Εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης μετανάστευσης. Μέτρα ασφάλειας σε συμμόρφωση με τον ISPS CODE: 24/24ωρο (Κλειστό κύκλωμα παρακολούθησης με πάνω από 100 κάμερες). Συστήματα επικοινωνίας: VHF με αφιερωμένο κανάλι. Terminal Napoli S.p.A Iδρύθηκε το 1999. Αρχικά, η δομή της ιδιοκτησίας σχηματίστηκε από έξι ιδιωτικές εταιρείες. Στη συνέχεια, το 2001, η μετοχή της αναδόχου εταιρείας ανήκε σε μόνο δύο ιδιωτικές εταιρείες. Το 2003 η Λιμενική Αρχή της Νάπολης απέκτησε μετοχές της τάξεως του 5%. Από το 2004 έως το 2010 η ανάδοχος εταιρεία του Terminal Napoli SpA ανήκει, αντίστοιχα, από τις ακόλουθες εταιρείες κρουαζιέρας: Costa Crociere SpA με το 20% των μετοχών, Royal Caribbean Ltd με 20% και την MSC Cruises SpA με 5%. Η MSC συμμετέχει επίσης με την μητρική της εταιρεία (Marinvest Srl), η οποία κατέχει το 20% του κεφαλαίου. Πίνακας 5: Ιδιοκτησιακή δομή Terminal Napoli SpA 22

Τεχνικές υποδομές Ο Terminal Napoli SpA διαχειρίζεται το Ναυτικό Σταθμό ο οποίος καταλαμβάνει χώρο 1100 τετραγωνικών μέτρων και διαθέτει 7 αποβάθρες πρόσδεσης με 11μ. βάθος. Επίσης περιέχει 7 κινητές διαβάσεις πεζών, 12 γραφεία ηλεκτρονικού check-in, αίθουσα αφίξεων και αναχωρήσεων, tape storage, καταστήματα ενδιαίτησης καθώς και άλλες υπηρεσίες που είναι υπό σχεδιασμό. Η υποδομή είναι κυρίως αφιερωμένη στην κίνηση της κρουαζιέρας. Η εταιρεία διαχειρίζεται το σύνολο της δομής της κρουαζιέρας στον τερματικό αλλά και τις προσφερόμενες υπηρεσίες υποστήριξης σε κρουαζιερόπλοια και επιβάτες. Ο τερματικός έχει μήκος 1 χιλιόμετρο και περιλαμβάνει όλες τις προβλήτες κοντά στον σταθμό Maritime. Είναι κατάλληλα εξοπλισμένος και διαμορφωμένος ώστε να φιλοξενεί ένα σημαντικό αριθμό επιβατών ανά ημέρα, και να εξυπηρετεί την φορτοεκφόρτωση και τη διαμετακόμιση. Προσφερόμενες υπηρεσίες τερματικού Περιοχή αφίξεων/αναχωρήσεων Γραφεία πληροφοριών Parking Τομέα ασφάλειας Χώροι ενδιαίτησης Σταθμός λεωφορείων Ταχυδρομείο Εμπορικό κατάστημα Η πρόσβαση στο ιστορικό κέντρο της πόλης της Νάπολης είναι εύκολη, διότι βρίσκεται σε απόσταση εντός 5 λεπτών από τον τερματικό της κρουαζιέρας, και γίνεται ακολουθώντας τις ταμπέλες προς την Piazza Municipio. Τα αξιοθέατα είναι τα εξής: Duomo di San Gennaro (καθεδρικός ναός) Castel Nuovo (κάστρο το οποίο χρονολογείται από τον 13 ο αιώνα) Museo Archeologico Nazionale (ένα επό τα πιο σημαντικά αρχαιολογικά μουσεία παγκοσμίως) Teatro di San Carlo (η παλαιότερη εν ενεργεία όπερα στην Ευρώπη) Piazza Plebistico (η ομορφότερη πλατεία της Νάπολης) Palacrociere of Savona 23

Ιδρύθηκε το 2003 από την Costa Crociere SpA, μια υποδομή που είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στην Costa Cruises. Περιοχή τερματικού: εσωτερική επιφάνεια 8.500τ.μ. (η οποία περιλαμβάνει την περιοχή αναχώρησης που καλύπτει 4.500τ.μ. και 1.400τ.μ. περιοχή διαχείρισης αποσκευών), 1.400 θέσεις καθίσματος, 3 ορόφους, 8 κυλιόμενες σκάλες, 4 ανελκυστήρες, 24 check-in γραφεία. Υπηρεσίες: σκεπαστή περιοχή στάθμευσης λεωφορείων, χώροι εστίασης με πανοραμική βεράντα, newsstand, κλαμπ νέων, VIP σαλόνι, internet café, κέντρο συνεδριάσεων και διαδραστικούς χώρους. Ασφάλεια: περιφραγμένη και προστατευόμενη περιοχή, 8 συστήματα ελέγχου αποσκευών που λειτουργούν με ακτίνες Χ, σύστημα ανίχνευσης εκρηκτικών και σύστημα ηλεκτρονικής παρακολούθησης. Bari Porto Mediterraneo Srl Έχει τεθεί σε λειτουργία από το 2005 και είναι αφιερωμένο στην επιβατηγό κίνηση και στην κίνηση κρουαζιέρας. Το Porto Bari Mediterraneo Srl δημιουργήθηκε το 2004 από το Λιμεναρχείο του Μπάρι, το οποίο ήταν ο μοναδικός μέτοχος της εταιρείας παραχώρησης. Από το 2005 η ανάδοχος εταιρεία ανήκει κατά 35% σε δημόσιους μετόχους (συμπεριλαμβανομένου του Οργανισμού Λιμένος Μπάρι) και 65% σε ιδιώτες μετόχους. Υπηρεσίες: Πλοήγηση Προσόρμιση Παροχή νερού σε όλες τις αποβάθρες Ανεφοδιασμός καυσίμων Επισκευή πλοίων Υδροσυλλέκτες μη καθαρού νερού Πίνακας 6: Ιδιοκτησιακή δομή Bari Porto Mediterraneo Srl 24

Roma Cruise Terminal Srl Ιδρύθηκε το 2004, αλλά έχει τεθεί σε λειτουργία από το 2007. Η ιδιοκτησιακή δομή της εταιρείας παραχώρησης αποτελείται από τρεις ιδιωτικές εταιρείες. Ειδικότερα, από την Costa Crociere SpA και την Royal Caribbean κατέχει 33,33% του μετοχικού κεφαλαίου, αντίστοιχα, και η Marinvest Ltd κατέχει το υπόλοιπο μέρος του μετοχικού κεφαλαίου. Πίνακας 7: Ιδιοκτησιακή δομή Roma Cruise Terminal 25

H Rome Cruise Terminal είναι η διαχειρίστρια των υπηρεσιών της κρουαζιέρας στο λιμάνι της Τσιβιταβέκια. Τα κρουαζιερόπλοια προσαράζουν στις προβλήτες εντός του εξωτερικού τοίχου. Οι προβλήτες των κρουαζιερόπλοιων είναι οι: 11 (Traianea), 12/12B/13A/13B (Antemurale Colombo). Ορισμένες φορές χρησιμοποιείται και η Νο. 25 (Commerciale) που βρίσκεται απέναντι από τον τερματικό. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 3 τερματικοί σταθμοί κρουαζιερόπλοιων, ο Bramante στην προβλήτα 12, και προσωρινά οι τερματικοί στις προβλήτες 11 και 25. Τα κρουαζιερόπλοια συνήθως χρησιμοποιούν τις προβλήτες δίπλα στους τερματικούς σταθμούς. Η Τσιβιταβέκια είναι ένα δημοφιλές λιμάνι αναχώρησης, το οποίο επιλέγουν εταιρείες κρουαζιέρας όπως οι: Costa Cruises, Royal Caribbean, Oceania, Celebrity, Seabourn και η Regent Seven Seas. Η πόλη της Τσιβιταβέκια αποτελεί πύλη σε μια από τις πιο όμορφες και συναρπαστικές πόλεις του κόσμου. Τα αξιοθέατα που μπορεί να επισκεφτεί κανείς είναι τα εξής: Forte Michelangelo (φρούριο του 16 ου αιώνα) San Francesco d Assisi (καθεδρικός ναός) Civitavecchia Beach (κίτρινη, αμμώδης παραλία με εξαιρετικά καθαρή θάλασσα) La Scaglia Necropolis (συγκρότημα κατακομβών που χρονολογείται στον 6 ο και 5 ο αιώνα π.χ. Civitavecchia s Archaeological Museum (αρχαιολογικό μουσείο) Μεταφορά προς τον τερματικό σταθμό: Από το αεροδρόμιο Leonardo da Vinci: Με χρήση ταξί ( κοστίζει περίπου 150 ευρώ η διαδρομή) Με χρήση τραίνου ( από τον σιδηροδρομικό σταθμό Roma Trastevere, το ταξίδι διαρκεί περίπου 80-110 λεπτά) Από το κέντρο της Ρώμης: Με χρήση τραίνου (κοστίζει περίπου 11 ευρώ και το ταξίδι διαρκεί περίπου 70-80 λεπτά. 26

Εικόνα 2:Τερματικοί σταθμοί κρουαζιέρας στο λιμάνι της Τσιβιταβέκια Πηγή: http://www.cruisetimetables.com/maps/civitavecchia-cruise-port-map-large.jpg Υπηρεσίες προς τα κρουαζιερόπλοια: Πλοήγηση Ομάδα ελλιμενισμού Ομάδα ρυμουλκών πλοίων (επίσης υπηρεσίες ανεφοδιασμού νερού και diesel oil) Προμήθεια πλοίου Λιμενικές εταιρείες Καθαρισμός του λιμανιού με περιβαλλοντική ευαισθησία Cagliari Cruise Terminal 27

Ο τερματικός διαθέτει δυο αγκυροβόλια κρουαζιέρας κατά μήκος του επιβατηγού τερματικού, ενώ οι προβλήτες Sabaudo, Inchnusa και Rinascita συνδέονται μεταξύ τους με γραμμή λεωφορείου. Η Λιμενική Αρχή του Cagliari έχει κατασκευάσει ένα νέο τερματικό κρουαζιέρας στην προβλήτα Inchnusa. Η Λιμενική Αρχή του Cagliari, τα δυο τελευταία χρόνια, εκτελεί μείζουσες εργασίες ανοικοδόμησης σε όλες τις προβλήτες του λιμένα. Ο τερματικός φιλοδοξεί να μετατραπεί σε home port, διότι απέχει μόλις 6Km από το Διεθνές Αεροδρόμιο του Elmas, 50 λεπτά από την Ρώμη και 80 λεπτά από το Μιλάνο. Το 2011 οι επιβάτες που επιβιβάστηκαν στο λιμάνι ανήλθαν στους 237.000 και οι επισκέψεις των πλοίων στις 157. Χαρακτηριστικά Μήκος πλοίου: 450μ. Πλάτος πλοίου: απεριόριστο Βύθισμα πλοίου: 5-12μ. Διαθέσιμα αγκυροβόλια: 14 Επιτρεπόμενα βοηθητικά πλοία: ναι Διαθέσιμα ρυμουλκά: ναι Παλιρροϊκή κίνηση / εύρος: 0.2μ. Συνολικός αριθμός αποβάθρων: 12 Συνολικό μήκος αποβάθρων: 5.813μ. Βάθος αποβάθρας: 1.6 μ. Επιβατηγοί τερματικοί: ναι Απόσταση από το κέντρο της πόλης: 100μ. Απόσταση από το αεροδρόμιο: 7Χλμ. Μεταφορική υπηρεσία προς την πόλη: ναι Τα τουριστικά αξιοθέατα συμπεριλαμβάνουν το Ancient Arsenal (αρχαιο οπλοστασιο), το οποίο μετατράπηκε σε Citadel Museum (ακροπολη;), το οποίο τώρα στεγάζει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και την Εθνική Πινακοθήκη, όπου βρίσκονται οι αντίκες Retabi. Το αρχαίο αμφιθέατρο παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανέπαφο. Είναι χτισμένο στην πλαγιά του λόφου και χρησιμοποιείται για μουσικές και θεατρικές παραστάσεις. Κοντά, επίσης, βρίσκεται το Molentargious lagoon, όπου χιλιάδες φλαμίνγκο βουτούν και χρωματίζουν τον ουρανό σε μια ροζ απόχρωση. Η παραλία Poetto, αποτελεί έναν από τους πιο διάσημους προορισμούς, διότι εκτείνεται σε 8 Χλμ. και η επόμενη ακτή διαθέτει πολλές μικρές αμμώδης παραλίες. La Spezia cruise terminal 28

Ο κόλπος της La Spezia θεωρείται φυσικό λιμάνι λόγω της φυσικής του μορφολογίας. Ο κόλπος είναι προστατευμένος από τους βόρειους και τους νότιους ανέμους. Γι αυτούς τους λόγους η τοποθεσία και οι υπηρεσίες του είναι διαθέσιμες καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Στο δεύτερο μισό του δέκατου ένατου αιώνα έγινε έδρα του πολεμικού ναυτικού, και την ίδια εποχή χτίστηκε ένα μεγάλο στρατιωτικό ναυπηγείο. Η κατασκευή του ναυπηγείου άλλαξε την όψη της πόλης. Σήμερα το λιμάνι της La Spezia είναι ένα από τα κύρια στρατιωτικά και εμπορικά λιμάνια της Ιταλίας. Για τα κρουαζιερόπλοια το λιμάνι διαθέτει 3 αγκυροβόλια, που απέχουν 4-6 λεπτά από την La Spezia Cruise Facility (LSCF), τον χερσαίο τερματικό της κρουαζιέρας, μία μεγάλη και άνετη πλωτή προβλήτα που βρίσκεται μπροστά από την πόλη Public Gardens. Η έλευση των κρουαζιερόπλοιων είναι ένα θετικό οικονομικό στοιχείο, καθώς ελαχιστοποιεί σημαντικά το λιμενικό κόστος. Τα βοηθητικά πλοία φτάνουν στην πλωτή προβλήτα σε 4-6 λεπτά. Οι εργασίες επιβίβασης / αποβίβασης πραγματοποιούνται σε μία πλωτή πλατφόρμα, η οποία ξεκίνησε να λειτουργεί τον Ιούνιο του 2008, και μια δεύτερη πλωτή πλατφόρμα τύπου JF, 20*5.6μ. λειτουργεί για τα mega-ships. Η ψυχαγωγία και οι υπηρεσίες για τους επιβάτες και το πλήρωμα όπως καταστήματα, μουσεία, εστιατόρια, μπαρ και πιτσαρίες βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από τον λιμένα. Χαρακτηριστικά Μήκος πλοίου: απεριόριστο Πλάτος πλοίου: απεριόριστο Βύθισμα πλοίου: 10.5. Διαθέσιμα αγκυροβόλια: 4 Επιτρεπόμενα βοηθητικά πλοία: ναι Διαθέσιμα ρυμουλκά: ναι Παλιρροϊκή κίνηση / εύρος: +/- 0.3μ. Συνολικός αριθμός αποβάθρων: 1 πλωτή προβλήτα Βάθος αποβάθρας: μέχρι και 10μ. Επιβατηγοί τερματικοί: τερματικός με πλωτή προβλήτα για βοηθητικά πλοία Απόσταση από το κέντρο της πόλης: 200μ. Απόσταση από το αεροδρόμιο: 90Χλμ. από την Πίζα και 115Χλμ. από την Γένοβα. Messina cruise port Το λιμάνι της Messina είναι ένα πολυλειτουργικό λιμάνι, βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και εντός λίγων λεπτών περπάτημα από τις κύριες περιοχές ενδιαφέροντος και την εμπορική περιοχή. Χάρη στο τραμ, τον σιδηροδρομικό σταθμό και τους σταθμούς 29

λεωφορείων οι τουρίστες να μεταβούν εύκολα στο μουσείο της πόλης. Οι υπηρεσίες αυτές προσφέρουν απευθείας πρόσβαση στο διεθνές αεροδρόμιο της Catania και στο Regio Calabria καθώς και στα σημαντικότερα τουριστικά αξιοθέατα μέσω της Σικελίας. Από τεχνική άποψη το λιμάνι είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικό, για παράδειγμα, οι εγκαταστάσεις προσόρμισης είναι διαθέσιμες για πλοία που διαθέτουν μήκος έως και 300 μέτρα, πρόσφατα βελτίωσε τη δομική ενίσχυση όλων των προβλητών και των αγκυροβολίων, την επέκταση της επιφάνειας της προβλήτας, έναν επιβατηγό τερματικό και την κατασκευή ενός αγκυροβολίου βαθέων υδάτων με μια αποβάθρα μήκους 400 μέτρων. Χάρη σε όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, η κίνηση της κρουαζιέρας αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια. Η Λιμενική Αρχή της Messina έχει δικαιοδοσία στο λιμάνι του Milazzo, όπου σκοπεύει να τονώσει την δραστηριότητα της κρουαζιέρας. Εδώ το συνολικό μήκος της προβλήτας είναι 1.650 μέτρα και θα βελτιωθεί στο άμεσο μέλλον. Χαρακτηριστικά Μήκος πλοίου: > 300μ. Πλάτος πλοίου: απεριόριστο Βύθισμα πλοίου: 12μ. Διαθέσιμα αγκυροβόλια: ναι Επιτρεπόμενα βοηθητικά πλοία: οχι Διαθέσιμα ρυμουλκά: ναι Παλιρροϊκή κίνηση / εύρος: 0.6μ. Συνολικός αριθμός αποβάθρων: 5 Συνολικό μήκος αποβάθρων: 1.200μ. Βάθος αποβάθρας: 8-12μ. Επιβατηγοί τερματικοί: 1 Απόσταση από το κέντρο της πόλης: το λιμάνι βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. North Sardinian cruise port H ανάγκη για διαθέσιμα σημεία πρόσδεσης και η ανάγκη για σεβασμό απέναντι στα χρονοδιαγράμματα των πλοίων ανάγκασαν τη Λιμενική Αρχή να σχεδιάσει εργασίες 30

που έχουν ως στόχο να δημιουργήσουν νέες αποβάθρες για να υποδεχτούν τα νέα και μεγάλα κρουαζιερόπλοια. Τα εγκαίνια της προβλήτας Νο 9, που πραγματοποιήθηκαν τον Μάιο του 2008, νότια της αποβάθρας Isola Bianca, που διαθέτει 187 μέτρα μήκος, ακολούθησε το 2009 η παράδοση των προβλητών Νο 1 και Νο 2. Αυτές οι δύο προβλήτες διαθέτουν μήκος 275 μέτρα η κάθε μία και βρίσκονται βόρια της αποβάθρας Isola Bianca. Ο ρόλος τους θα είναι να ενισχύσουν την ανάπτυξη της κυκλοφορίας της κρουαζιέρας και να παρέχουν έναν κατάλληλο τερματικό σταθμό κρουαζιέρας ώστε να εξασφαλίζει, εκτός από τις βασικές υπηρεσίες, όλα τα μέτρα ασφάλειας που καταγράφονται στους εθνικούς και διεθνής κανονισμούς. Σήμερα, βασικά port of call στη Σαρδηνία θεωρούνται οι Olbia, Golfo Aranci και Porto Torres. Χαρακτηριστικά Μήκος πλοίου: O: 300μ., G: έως και 350μ. στα επόμενα 5 χρόνια, P: 300μ. Πλάτος πλοίου: απεριόριστο Βύθισμα πλοίου: 8.5-14μ. Διαθέσιμα αγκυροβόλια: ναι Επιτρεπόμενα βοηθητικά πλοία: ναι Διαθέσιμα ρυμουλκά: ναι Συνολικός αριθμός αποβάθρων: Ο: 11, G: 2, P: 7 Βάθος αποβάθρας: 8-12μ. Επιβατηγοί τερματικοί: ναι Απόσταση από το κέντρο της πόλης: όλοι οι τερματικοί βρίσκονται στο κέντρο της πόλης. Απόσταση από το αεροδρόμιο: Ο: 5Χλμ., G: 20Χλμ., P: 31Χλμ από το Algerino Fertilia Palermo cruise port Το νέο λιμενικό σχέδιο της Λιμενικής Αρχής του Παλέρμο στοχεύει στον εξορθολογήσει την υπάρχουσα περιοχή της προκυμαίας, να βελτιώσει τις υποδομές και τις υπηρεσίες και να δημιουργήσει νέες ποιοτικές περιοχές για τους επιβάτες της κρουαζιέρας. 31

Η δημιουργία μιας περιοχής διεπαφής έχει σχεδιαστεί, με port-city και πολύ-χρηστικές δραστηριότητες όπου σύγχρονα αρχιτεκτονικά έργα θα πραγματοποιηθούν συμβολίζοντας την ανάπλαση του έργου. Ο τερματικός σταθμός της κρουαζιέρας θα ανακαινιστεί, συνδυάζοντας το νέο εσωτερικό σχέδιο που θα κερδίσει και την αποδοτικότητα μιας μεγαλύτερης κοινής περιοχής, νέα εστιατόρια και καφετέριες, νέους διαδρόμους επιβατών εξοπλισμένους με ασφαλείς πύλες. Όλα αυτά θα βρίσκονται κοντά στην παλιά πόλη. Χαρακτηριστικά Μήκος πλοίου: απεριόριστο Πλάτος πλοίου: απεριόριστο Βύθισμα πλοίου: 12μ. Διαθέσιμα αγκυροβόλια: ναι Επιτρεπόμενα βοηθητικά πλοία: ναι Διαθέσιμα ρυμουλκά: ναι Παλιρροϊκό εύρος / κίνηση: 0.3μ. Συνολικός αριθμός αποβάθρων: 9 Συνολικό μήκος αποβάθρων: 2.760μ. Βάθος αποβάθρας: 8-14μ. Επιβατηγοί τερματικοί: 1 Απόσταση από το κέντρο της πόλης: 500μ. Απόσταση από το αεροδρόμιο: 25Χλμ. Portoferraio cruise terminal H Λιμενική Αρχή έχει θέσει σε εφαρμογή ριζικές αλλαγές σε όλο το λιμάνι του Portoferraio, παρέχοντας νέες και πιο ασφαλής θέσεις προσόρμισης για επιβατηγά 32

πλοία και κρουαζιερόπλοια, αλλά η αποβάθρα Deer Water θα παραμείνει ο προτιμώμενος τερματικός σταθμός της κρουαζιέρας. Τα μέτρα ασφάλειας του λιμένα εξασφαλίζουν τις απαιτήσεις του Κώδικα ISPS. Χαρακτηριστικά Μήκος πλοίου: 200μ. Πλάτος πλοίου: απεριόριστο Βύθισμα πλοίου: 7.5μ. Διαθέσιμα αγκυροβόλια: ναι Επιτρεπόμενα βοηθητικά πλοία: ναι Διαθέσιμα ρυμουλκά: με επαρκή προειδοποίηση ( από το Λιβόρνο ή το Πιομπίνο) Παλιρροϊκό εύρος / κίνηση: 0.2-0.4μ. Συνολικός αριθμός αποβάθρων: 7 (2 ISPS CODE) Συνολικό μήκος αποβάθρων: 850μ. Βάθος αποβάθρας: 8.5μ. Επιβατηγοί τερματικοί: όχι Απόσταση από το κέντρο της πόλης: το λιμάνι βρίσκεται στο κέντρο της πόλης Απόσταση από το αεροδρόμιο: 15Χλμ. Ravenna cruise terminal Στην είσοδο του λιμανιού βρίσκεται η ολοκαίνουρια στρατηγικά τοποθετημένη προβλήτα μήκους 300 μέτρων, η οποία διαθέτει δυο αποβάθρες που μπορούν να φιλοξενήσουν κρουαζιερόπλοια μήκους μέχρι και 300μ. και βυθίσματος 8.8μ. Υπάρχει επίσης ένας τερματικός 600τ.μ. ο οποίος στεγάζει τον Τελωνειακό έλεγχο και τον έλεγχο Μετανάστευσης για τα in-transit πλοία. Ένας μεγαλύτερος τερματικός (2.000 τ.μ.) εξυπηρετεί τα homeporting ή interporting πλοία κατά τη διάρκεια της περιόδου της κρουαζιέρας. Ο τερματικός σταθμός της κρουαζιέρας απέχει μόλις 20 λεπτά με το αυτοκίνητο από το κέντρο της Ραβέννα, που βρίσκεται ανάμεσα στη μαρίνα των γιοτ, τις παραλίες και τα δάση με τα πεύκα. Εγκαταστάσεις Αποβάθρες κατάλληλες για μεγάλα κρουαζιερόπλοια ( LOA μέχρι 320μ.) Μέγιστο βύθισμα πλοίου: 8.8μ. Turning basin: 490μ. Αριθμός αποβάθρων: 2 33

Μήκος αποβάθρων: 300μ. ( 1 σημαδούρα, swl 300T, υποδοχή πλοίων μέχρι και πάνω από 300μ.) Πλάτος αποβάθρων: 40μ. Χωρητικότητα bollards: 100 τόνοι Fenders: Κυτταρικός τύπος Υπηρεσία έκτακτης ανάγκης Μέτρα ασφάλειας συμβατά με τον ISPS CODE Οπτική παρακολούθηση της λιμενικής εγκατάστασης Εφαρμογή διαδικασιών Ασφάλειας και Περιβάλλοντος Υπηρεσίες επιβατών Μεταφορά με λεωφορείο από το λιμάνι στο κέντρο της πόλης και το αντίστροφο Γραφείο πληροφοριών Χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων Κύρια τεχνικά χαρακτηριστικά Παλιρροϊκή κίνηση / εύρος: 0.52μ. Το λιμάνι παραμένει ανοιχτό 24 ώρες / 24ωρο Υποχρεωτική πλοήγηση Διαθέσιμα ρυμουλκά Διαθέσιμος ανεφοδιασμός καυσίμων Διάθεση- Συλλογή απορριμμάτων Προμήθεια φρέσκου νερού Πίνακας 8: Ανάλυση καθεστώτος ιδιοκτησίας του κάθε λιμανιού που προαναφέρθηκε. 34

35