ΚΡΗΤΙΚΗ ΛOΓOΤΕΧΝΙΑ. Στην περιοχή της Κρήτης απ το. ανάµεσα στο 1600 και το 1669,

ΚΡΗΤΙΚΗ ΛOΓOΤΕΧΝΙΑ Στην περιοχή της Κρήτης απ το 15ο έως το 17ο αιώνα, και ιδιαίτερα ανάµεσα στο 1600 και το 1669, παρατηρείται µια αξι λογη ανάπτυξη της νε τερης λ γιας λογοτεχνίας µας. Η περίοδος αυτή είναι περίοδος ακµής της κρητικής λογοτεχνίας. Ήδη απ το 10ο µ.χ. αιώνα άρχισε να καλλιεργείται η ακριτική ποίηση, ενώ ο κρητικ ς λα ς δηµιουργο σε τα περίφηµα ριζίτικα, είδος δηµοτικο τραγουδιο σε ανοµοιοκατάληκτους δεκαπεντασ λλαβους στίχους. Η κρήνη Αριµ ντι Σε αυτή την ποιητική παράδοση επέδρασε µε τρ πο ανανεωτικ η λογοτεχνική δηµιουργία της σης, αφο η Κρήτη µετά τη Φραγκοκρατία (1204) ήταν υπ την κατοχή των Βενετών. Η βενετική κυριαρχία ήταν ήπια σε σχέση µε την κυριαρχία των Το ρκων και επέτρεπε στους Κρητικο ς να διατηρο ν µια σχετική ελευθερία στον πνευµατικ τοµέα. Μετά την άλωση της Κωνσταντινο πολης (1453) και για δ ο περίπου αιώνες (1669) αρκετοί νέοι Κρήτες φοιτο σαν σε ιταλικές σχολές και µετέφεραν στο νησί τους το πνε µα της Αναγέννησης. Ειδικά κατά την περίοδο αυτή η κρητική λογοτεχνία, συνδυάζοντας δηµιουργικά την πολιτισµική και ανθρωπιστική της παράδοση µε το πνε µα της ανανέωσης που επικρατο σε στην Ευρώπη, έδωσε ορισµένα απ τα πιο σηµαντικά έργα της. Βασικά γνωρίσµατα αυτών των έργων είναι: η επίµονη καλλιέργεια της γλώσσας του λαο, η ηρωική αντίληψη της ζωής, το συναίσθηµα του χρέους απέναντι στην πατρίδα, τη θρησκεία και την οικογένεια, η αγάπη για την ελευθερία, η εξιδανίκευση του έρωτα και της γυναίκας, το ιπποτικ πνε - µα. Oι Κρήτες δηµιουργοί ξεχωρίζουν για τη γονιµ τητα και την ποι τητα της λογοτεχνικής παραγωγής τους. Η κρητική λογοτεχνία µάς έδωσε έργα υψηλής αισθητικής και συνέβαλε στη διαµ ρφωση της νεοελληνικής εθνικής συνείδησης. Τα έργα της αγαπήθηκαν απ το λα και συνέβαλαν στην πνευµατική και εθνική αφ πνιση κατά την περίοδο της πολ χρονης σκλαβιάς του ελληνισµο.

øƒ π à ƒ ÚˆÊ ÏË Στο παρακάτω απ σπασµα απ την τραγωδία του Γεωργίου Χορτάτση Ερωφίλη συνοµιλο ν οι δ ο πρωταγωνιστές και δίνουν υπ σχεση παντοτινής αγάπης. Μια σ ντοµη αναδροµή στην ερωτική τους ιστορία θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε τη συναισθηµατική τους ένταση: O Πανάρετος και η βασιλοπο λα Ερωφίλη ήταν φίλοι απ παιδιά. Καθώς µεγάλωναν, το αίσθηµά τους εξελίχθηκε σε έρωτα, χωρίς να γνωρίζει και να εγκρίνει ο βασιλιάς τη σχέση τους. Ύστερα απ νικηφ ρο π λεµο εναντίον των Περσών εισβολέων, στον οποίο διακρίθηκε ο Πανάρετος, ο δεσµ ς των δ ο νέων ολοκληρώθηκε «µε ρκους και δαχτυλίδι», πως εξοµολογείται µυστικά ο Πανάρετος στο φίλο του Καρπ φορο, στην πρώτη πράξη του έργου. Στο µεταξ ο βασιλιάς δέχεται προξενιές απ τους βασιλιάδες της Μικράς Ασίας και της Περσίας και αποφασίζει να παντρέψει την κ ρη του µε τον ισχυρ τερο. Η Ερωφίλη αρνείται το γάµο, µε την πρ φαση τι δε θέλει να φ γει µακριά του. Η αγωνία της Γιάννης Τσαρο χης, Ερωφίλη για το µέλλον κυριαρχεί στη δε τερη πράξη, γι αυτ εµπιστε εται τον π νο της στην παραµάνα της. Στην τρίτη πράξη, στο απ σπασµα που επιλέγουµε, ο ίδιος ο Πανάρετος, σταλµένος απ το βασιλιά, µεταφέρει στην Ερωφίλη το µήνυµα του βασιλιά για τις προξενιές, ενώ παράλληλα της µιλά µε θέρµη για τον έρωτά του αλλά και για το φ βο του µήπως τη χάσει. [16]

ΕΡΩΦΙΛΗ Γ εώργιος Χορτάτσης ΕΡΩ. ΠΑΝ. ΕΡΩ. ΠΑΝ. ΕΡΩ. σες δεν είναι οι οµορφιές, τ σα δεν είν τα κάλλη, µα το το εκ την αγάπη σου γεννάται* τη µεγάλη. Μα γή µορφή µαι γή άσκηµη, Πανάρετε ψυχή µου, για σέναν εγεννήθηκε στον κ σµο το κορµί µου. 150 Νερ δεν έσβησε φωτιά ποτέ, βασίλισσά µου, καθώς τα λ για τα γροικώ* σβήνουσι την πρικιά* µου. Μ λον ετο το, αφέντρα µου, µα την αγάπη εκείνη, που µας ανάθρεψε µικρά, και πλια παρ άλλη εγίνη πιστή και δυνατ τατη σ εµένα κι εις εσένα, 155 και τα κορµιά µας σ άµετρο* π θο κρατεί δεµένα, περίσσα* σε παρακαλώ ποτέ να µην αφήσεις να σε νικήσει ο βασιλι ς, να µ απολησµονήσεις. Oϊµένα,* νά βρω δε µπορώ ποιαν αφορµή ποτέ µου σου δωκα στην αγάπη µου φ βο, Πανάρετέ µου, 160 να πιάνεις τ σα δυνατ, σα να µηδέ γνωρίζεις το πως το νου και την ψυχή και την καρδιά µου ορίζεις. Έρωτα, απείς* τ αφέντη µου τ αµµάτια* δε µπορο σι π σα πιστά και σπλαχνικά τον αγαπώ να δο σι,* µιαν απο τσι σα τες σου φαρµάκεψε και ρίξε 165 µέσα στα φυλλοκάρδια µου και φανερά του δείξε µε τον πρικ µου θάνατο πως ταίρι του αποµένω, και µ νο πως για λ γου του στον Άδη κατεβαίνω. Το το ας γενεί σ εµένα οµπρ ς, φ βο κιανένα αν έχω στον π θο σου, νεράιδα µου, γή αν έν και δεν κατέχω 170 πως µήδ ο θάνατος µπορεί να κάµει να σηκώσεις τον π θο σου απ λ γου µου κι αλλο να τ νε δώσεις. Μα δεν κατέχω ποια αφορµή µε κάνει και τροµάσσω, το πράµα, που στο χέρι µου κρατώ σφικτά, µη χάσω, κι εκείνο, απο παρηγοριά πρέπει να µου χαρίζει, 175 τσ ελπίδες µου τσ αµέτρητες σε φ βο µο γυρίζει. Το τ ναι απο το ξαφνικ µαντάτο που µας δώσα, µα µην πρικαινοµέστανε,* Πανάρετέ µου, τ σα, * γεννάται: γεννιέται * γροικώ: ακο ω* πρικιά: πίκρα * άµετρο: αµέτρητο * περίσσα: πολ * οϊµένα: αλί- µονο * απείς: αφο * αµµάτια: µάτια * δο σι: δουν * πρικαινοµέστανε: πικραιν µαστε [17]

KPHTIKH ΛOΓOTEXNIA γιατί ουραν ς, απο καµε κι εσµίξαµεν αντάµι,* να στέκοµε παντοτινά ταίρια µάς θέλει κάµει. 180 Τον ουραν, τη θάλασσα, τη γη και τον αέρα, τ άστρα, τον ήλιο το λαµπρ, τη ν κτα, την ηµέρα, παρακαλώ ν αρµατωθο, να ρθουν αντίδικά* µου, την ώρα οπ άλλος θέλει µπει π θος εις την καρδιά µου. Γ. Χορτάτσης, Ερωφίλη, Στιγµή * αντάµι: µαζί * αντίδικα: αντίπαλα ƒ π 1 2 3 ÔÈÔÈ Êfi ÔÈ Û Ó Ô Ó ÙÔÓ Ó ÚÂÙÔ Î È appleò appleúôûapple ıâ Ó ÙÔÓ ËÚÂÌ ÛÂÈ Ë ÚˆÊ ÏË; Ò ÂÎ ËÏÒÓÂÈ Ô Ó ÚÂÙÔ ÙËÓ Á appleë ÙÔ ÛÙËÓ ÚˆÊ ÏË Î È appleò ÓÙ appleôîú ÓÂÙ È ÂΠ- ÓË ÛÙ ÈÛı Ì Ù ÙÔ ;  appleôè ÛËÌ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ ÎÔÚ ÊÒÓÂÙ È Ë Ú Ì ÙÈÎ ÓÙ ÛË Î È ÁÈ Ù ; IA EMATIK ƒ ƒπo O ª ÓÔ Ã Ù È ÎÈ ÂÈ ÌÂÏÔappleÔÈ ÛÂÈ ÛÙ Ô applefi ÙÔ ÌÔÓfiÏÔÁÔ ÙË ÚˆÊ ÏË ( Ú ÍË, ÛÙ. 9-19) ÛÙÔ ÛÎÔ ÙÔ O ªÂÁ ÏÔ ÚˆÙÈÎfi ( Ú, 1987). ËÙ ÛÙ applefi ÙÔÓ Î ıëáëù ÙË ªÔ ÛÈÎ Ó ÎÔ ÛÂÙ ÙÔ ÙÚ ÁÔ È Î È Û ÔÏÈ ÛÙ ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ Ì ÙÔÓ ÔappleÔ Ô appleô ÂÈ Ë ÌÂÏÔappleÔ ËÛË ÙÔ ÂÚˆÙÈÎfi Û Ó ÛıËÌ ÙË ÚˆÊ ÏË. ÚˆÊ ÏË apple ÚÔ ÛÈ ÛÙËΠappleôïï ÊÔÚ ÛÙÔ ı ÙÚÔ. Â Û ÓÂÚÁ Û Ì ÙÔÓ Î ıëáëù ÙˆÓ ÏÏÈÙ ÓÈÎÒÓ, appleâèú Ì ÙÈÛ٠٠̠ı Ì ÙË Ú Ì ÙÔappleÔ ËÛË Î È ÛÎËÓÔıÂÛ ÙÔ ÙÔ ÂappleÂÈÛÔ Ô ÙË ÛÎËÓ applefi ÙËÓ ÔappleÔ appleúô Ú ÔÓÙ È ÔÈ ÛÙ ÔÈ. [18]

µπ ƒ ƒ ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ Τα δ ο επιλεγµένα αποσπάσµατα απ τον Ερωτ κριτο, το πιο γνωστ και δηµοφιλές έργο της κρητικής λογοτεχνίας, προέρχονται απ το τρίτο και τέταρτο µέρος του ποιήµατος. Το πρώτο απ σπασµα τοποθετείται στη µέση περίπου του έργου και θίγει το πρ βληµα της κοινωνικής διαφοράς ανάµεσα στην οικογένεια της Αρετο σας και του Ερωτ κριτου. Έχουν προηγηθεί ο έρωτας του Ερωτ κριτου και η ανταπ κριση της Αρετο σας (Α Μέρος), καθώς και το κονταροκτ πηµα και η νίκη του Ερωτ κριτου (Β Μέρος). Μετά τη νίκη το αίσθηµα των δ ο νέων γίνεται σφοδρ τερο, αρχίζουν οι ερωτικές συνοµιλίες τους στο δώµα του παλατιο, οι οποίες οδηγο ν στην κοινή απ φαση να παρακαλέσει ο Ερωτ κριτος τον πατέρα του να µιλήσει στο βασιλιά για το γάµο. O πατέρας του Ερωτ κριτου Πεζ στρατος, παρά τις αντιρρήσεις του, πείθεται και τολµά, µε σ νεση και διστακτικ τητα, να µιλήσει στο βασιλιά, µως εκείνος τον διώχνει απ το παλάτι µε βρεις και απειλές. ίνει επίσης διαταγή να εξοριστεί ο Ερωτ κριτος, ο οποίος µε σπαραγµ ψυχής αποχαιρετά την αγαπηµένη του, τον τ πο του και τους δικο ς του, και πηγαίνει στην Έγριπο. Στο τέταρτο µέρος, ο βασιλιάς επιµένει να παντρέψει την κ ρη του µε το βασιλ πουλο του Βυζαντίου, η Αρετο σα αρνείται και ο πατέρας της τη φυλακίζει. Ενώ µπαίνει ο τέταρτος χρ νος απ τη φυλάκιση της Αρετο σας, ο βασιλιάς των Βλάχων εισβάλλει στο βασίλειο των Αθηνών, παρουσιάζεται µως ο Ερωτ κριτος, αγνώριστος, µαυρισµένος απ ένα µαγικ υγρ, και σώζει την Αθήνα, τ σο µε τα ανδραγαθήµατά του σο και µε την τελική µονοµαχία του µε τον Άριστο, το καλ τερο παλικάρι των Βλάχων. Το δε τερο απ σπασµα έχει επικ χαρακτήρα και είναι η αρχή της δικαίωσης του Ερωτ κριτου, η οποία θα οδηγήσει σταδιακά στο ευτυχισµένο τέλος, στο γάµο των δ ο νέων και στην ανάληψη της βασιλείας. [Γ. 891-936. ιάλογος ρήγα Ηράκλη και Πεζ στρατου] ΠOΙΗΤΗΣ κείνη η µέρα επέρασε κι η άλλη ξηµερώνει κι ο κ ρης* του Ρωτ κριτου γλυκαίνει και µερώνει * δε θέλει πλιο* να καρτερεί κι ο γιος του να χει κρίση,* * κ ρης: πατέρας * µερώνει: ηρεµεί * πλιο: πια * κρίση: µαρτ ριο, βάσανο [19]

KPHTIKH ΛOΓOTEXNIA µα εβάλθηκε την προξενιάν ετο τη να µιλήσει. 895 Επήγεν εις του βασιλιο να τ νε δικιµάσει κι ελ γιαζεν απ µακρά µε ξ µπλια* να τον πιάσει αγάλια αγάλια αρχίνισεν αποκοτιά* να παίρνει και µια και κι άλλη αθιβολήν* αλλοτινή του φέρνει. ΠΕΖOΣΤΡΑΤOΣ Λέγει: «Στους παλαιο ς καιρο ς, που σα µεγάλοι αθρώποι,* 900 τα πλο τη και βασίλεια εκράζουντάνε κ ποι, πειδή ετιµο σανε πολλά της αρετής τη χάρη παρά τσι χώρες, τσ αφεντιές, τα πλο τη, το λογάρι,* κι εσµίγασι τα τέκνα τως οι αφέντες οι µεγάλοι µε τους µικρο ς οπο χασι γνώση, αντρειά και κάλλη. 905 λα τα πλο τη κι οι αφεντιές* εσβήνουν και χαλο σι και µεταλλάσσουν, κι οι καιροί συχνιά τα καταλο σι,* µα η γνώση εκεί που βρίσκεται και τσ ευγενιάς τα δώρα ξάζου* άλλο παρά βασιλειά, παρά χωριά και χώρα ουδ ο τροχ ς δεν έχει εξάν,* ως θέλει να γυρίσει, 910 τη γνώση και την αρετή ποτέ να καταλ σει». ΠOΙΗΤΗΣ Κι ήφερνε ξ µπλια απ µακρα, πράµατα περασµένα και καταπώς του σάζασι* τα λεγεν έναν ένα. Με το τες τες παραβολές αγάλια αγάλια σώνει* εις το σηµάδι το µακρ κι ήρχισε να ξαµώνει.* 915 Αποκοτά δυο τρεις φορές να το ξεφανερώσει κι οπίσω τον εγιάγερνε* κι εκράτειέ τον η γνώση. Στο στερον ενίκησεν η αγάπη του παιδιο του και φανερώνει τα κουρφά* και τα χωστά* του νου του µα ως ενεχάσκισε* να πει την προξενιά του γάµου, * ξ µπλι: παράδειγµα * αποκοτιά: θάρρος * αθιβολή: λ γος * µεγάλοι αθρώποι: σηµαντικοί * λογάρι: θησαυρ ς * αφεντιά: εξουσία * καταλο σι: φθείρουν * ξάζου: αξίζουν * εξά: εξουσία * σάζασι: ταίριαζαν * σώνει, ξαµώνει: φτάνει στο κρίσιµο σηµείο και δοκιµάζει να πει * γιαγέρνω: επιστρέφω * κουρφά, χωστά: κρυφά * ενεχάσκισε: τ λµησε [20]

ΕΡΩΤOΚΡΙΤOΣ Βιτσέντσος Κορνάρος ΒΑΣΙΛΙΑΣ 920 του λέγει ο ρήγας: «Πήγαινε και φ γε απ κοντά µου! Πώς εβουλήθης κι είπες το, λωλέ, µισαφορµάρη,* γυναίκα του ο Ρωτ κριτος την Αρετή να πάρει; Φ γε το γληγορ τερο και πλιο* σου µην πατήσεις εις την αυλή του παλατιο και κακοθανατίσεις. 925 Γιατί σε βλέπω ανήµπορο, για τος* δε σε ξορίζω, µα ο γιος σου µην πατήσει πλιο σ τσι τ πους οπ ορίζω. Τέσσερις µέρες κι χι πλια* του δίδω να µισέψει,* τ πους µακρο ς κι αδιάβατους ας πάγει να γυρέψει και µην πατήσει ώστε να ζω στα µέρη τα δικά µου, 930 αλλιώς του δίδω θάνατο για χάρισµα του γάµου. Κι εκείνο που αποκ τησες κι είπες το τη την ώρα µη γροικηθεί,* µην ακουστεί σ άλλο εδεπά* στη χώρα και κάµω πράµαν εις εσέ οπο να µη σ αρέσει, να τρέµου σοι τ ακο σουνε κι εκείνοι οπο το λέσι. 935 ε θέλω πλιο να σου µιλώ στο ρήγα δεν τυχαίνει τα τ σα να πολυµιλεί κι απ βγαλ τον* να πηαίνει». [. 1003-1038. Μάχη Αθηναίων και Βλάχων] Ανακατώνεται ο λα ς και τα φουσάτα* σµίγου, µα τον ακ µη σκοτεινά και δεν καλοξανοίγου.* 1005 ίδου αναπνιά στα βο κινα,* τσι σάλπιγγες φυσο σι, πάγει η λαλιά στον ουραν, τα νέφη αντιλαλο σι. Με τη βαβο ρα* την πολλή και κτ πους των αρµάτω εγροίκησε* ο Ρωτ κριτος, γιατί δεν εκοιµάτο, κι ο λογισµ ς της Αρετής ολίγο τον αφήνει 1010 να κοιµηθεί, γιατί αγρυπνά σ τσ αγάπης την οδ νη. * λωλέ, µισαφορµάρη: παλαβέ, µισ τρελε * πλιο: στο εξής * για τος: γι αυτ * πλια: περισσ τερο * να µισέψει: να φ γει * γροικηθεί: ακουστεί * εδεπά:εδώ* απ βγαλ τον: διώξε τον * φουσάτο: στράτευµα * δεν καλοξανοίγου: δεν καλοβλέπουν * δίδου αναπνιά στα βο κινα: φυσο ν τις πολεµικές σάλπιγγες * βαβο ρα: φασαρία * εγροίκησε: άκουσε [21]

KPHTIKH ΛOΓOTEXNIA Άλλο µαντάτο να του που δε στέκει ν ανιµένει,* µε σπο δα* εκαβαλίκεψε, στον κάµπο κατεβαίνει. Σαν ντεν* είν καλοκαιριά, µέρα σιγανεµένη, και ξάφνου ανεµοστρ βιλος απ τη γην εβγαίνει, 1015 µε βροντισµ και ταραχή τη σκ νη ανεσηκώσει και πάγει τη τ σο ψηλά, οπο στα νέφη σώσει, έτσι κι ντεν εκίνησε µε τέτοια αντρειά επορπάτει, οπο βροντές και σκονισµο ς κάνει στο µονοπάτι. Μ έτοια µεγάλη µάνηταν ήσωσε* στο φουσάτο, 1020 οπο ποιος κι αν εγλίτωκε µε φ βο το εδηγάτο. Εισέ καιρ ο Ρωτ κριτος ήσωσε στο λιµνιώνα,* που οι Αθηναίοι εφε γασι κι οι Βλάχοι τσ εζυγώνα µε φ βον εγλακο σανε,* βοήθεια δεν ευρίσκα κι οι οχθροί τως τους εδιώχνασι κι αλ πητα εβαρίσκα. 1025 Κι ωσά λιοντάρι ντε πεινά κι απ µακρά γροικήσει κι έρχεται βρώµα* οπο πασκε* να βρει να κυνηγήσει κι εις την καρδιά κινά, ως το δει, η πεθυµιά τη µάχη, τρέχει ζιµι ν* απάνω του κι αγριε ει σαν του λάχει * φωτιά πυρή στα µάτια του ανεβοκατεβαίνει, 1030 καπν ς απ τα ρουθο νια του µα ρος βραστ ς εβγαίνει, αφροκοπά το στ µα του, το κο φος* του µουγκρίζει, ανασηκώνει την ορά,* τον κ σµο φοβερίζει, κατακτυπο ν τα δ ντια του και το κορµί σπαράσσει, αναχεντρώνουν* τα µαλλιά και τρέχει να το πιάσει 1035 εδέτσι* εξαγριε τηκε για τα κακά µαντάτα κι ωσάν αϊτ ς επέταξε κι εµπήκε στα φουσάτα. Βλάχοι, κακ το πάθετε εις τ σας η ρε αφνίδια, εδά ρθασι τ απαρθινά* κι επάψαν τα παιγνίδια! Β. Κορνάρος, Ερωτ κριτος, Ερµής * ανιµένει: περιµένει * σπο δα: βιασ νη * ντεν: ταν * ήσωσε: έφτασε * λιµνιώνας: λιµάνι * εγλακο σανε: έτρεχαν * βρώµα: τροφή, λεία θηρίου * πασκε: προσπαθο σε * ζιµι ν: αµέσως * λάχει: τ χει * κο φος: θωρακική κοιλ τητα * ορά: ουρά * αναχεντρώνουν: για το τρίχωµα του ζώου που υψώνεται * εδέτσι: έτσι * απαρθινά: αληθινά. [22]

ΕΡΩΤOΚΡΙΤOΣ Βιτσέντσος Κορνάρος Γιάννης Τσαρο χης, Ερωτ κριτος και Αρετο σα [23]

KPHTIKH ΛOΓOTEXNIA ƒ π A (. 891-936) 1 2 3 4 ªÂ appleôèôó ÙÚfiappleÔ, Ì appleôèô ÚfiÏÔ Î È ÁÈ appleôèô ÛÎÔapplefi apple ÚÂÌ ÓÂÈ Ô appleôèëù ; Ò ÛÎ ÊÙÂÙ È Ô Â fiûùú ÙÔ Ó appleúôûâáá ÛÂÈ ÙÔ ÛÈÏÈ Î È Ì appleôè ÂappleÈ ÂÈÚ Ì Ù appleúô- Ûapple ıâ Ó ÙÔÓ appleâ ÛÂÈ Ó Â Ù ÙÔ Á ÌÔ; Ò ÓÙÈ Ú Ô ÛÈÏÈ ÛÙËÓ appleúfiù ÛË Á ÌÔ ÙÔ ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ Î È ÁÈ Ù ; ıâ apple Ù Ú ÂappleÈı Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ Î ÙÔ Â Ù. Ò ÂÓÂÚÁÂ Ô ÛÈÏÈ Î È appleò Ô Â fiûùú ÙÔ, ÁÈ Ó appleâù Ô Ó ÙfiÓ ÙÔ ÛÙfi Ô; µ (. 1003-1038) 1 2 3 ÙÔ applefiûapple ÛÌ Î ÚÈ Ú Ô Ó Ù ÂappleÈÎ ÛÙÔÈ Â. ÔÈ Â Ó È Î È appleò ÂÎÊÚ ÔÓÙ È; µúâ Ù ÙÈ apple ÚÔÌÔÈÒÛÂÈ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ Î È ÂÍËÁ ÛÙ ÙË ÏÂÈÙÔ ÚÁ ÙÔ.  appleôè ÛËÌ ÙÔ appleôûapple ÛÌ ÙÔ Ê ÓÂÙ È Ë ÛÊÔ ÚfiÙËÙ ÙË Ì Ë Î È Ì appleôèô ÙÚfiappleÔ ÙËÓ appleô ÂÈ apple Ú ÛÙ ÙÈÎ Ô appleôèëù ; IA EMATIK ƒ ƒπo A (. 891-936) O  fiûùú ÙÔ ÂÍÈ ÓÈΠÂÈ ÙÔ apple ÚÂÏıfiÓ, appleôûùëú ÔÓÙ fiùè ÛÙÔ apple ÏÈÔ Î ÈÚÔ ÂÓ Û Ó ÎÔÈÓˆÓÈÎ È ÎÚ ÛÂÈ. Ì Ô Ï Ù Ù ÙÔ ÂÁ ÂÈÚ ÈÔ ÙË πûùôú ÙË ÔÈ- ÓˆÓÈÎ Î È ÔÏÈÙÈÎ ÁˆÁ, ÁÈ Ó Â ÙÂ Ó ÏËı ÂÈ Ô ÈÛ ÚÈÛÌfi ÙÔ. Ò ÁÈÓ ÙÔ appleúôíâóèfi ÙÔ ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ ; µúâ Ù appleâúèûûfiùâú ÛÙÔÈ Â ÁÈ ÙÔ Á ÌÔ applefi appleúôíâóè, ÛÂ È ÊÔÚ ÚÔÓÈÎ appleâúèfi Ô. µ (. 1003-1038) appleèûîâêıâ Ù ÙËÓ ıóèî ÈÓ ÎÔı ÎË Î È Ó ËÙ ÛÙÂ Ó apple Ú ÛÙ ÛÂÈ Ì ÒÓ applefi ÙËÓ ÂappleÔ ÙË Ó Á ÓÓËÛË Ú Ù ÌÈ Ó ÏÔÁË ÛÎËÓ appleôïâìèî Û ÁÎÚÔ ÛË ÛÙËÓ πïè - ÙÔ OÌ ÚÔ (Ú ˆ Â,, ) Î È Û ÁÎÚ ÓÂÙ ÙÈ Ô appleâúèáú Ê. ˆÁÚ Ê ÛÙ ÙÔÓ ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ, Ì ÛË ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈÎ ÂÌÊ ÓÈÛË ÙˆÓ appleôïâìèûùòó ÙË ÂappleÔ- ÏÏ Î È Ù ÂÈ ÈÎ Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎ Ì ٠ÔappleÔ appleô ÂÙ È Ë Ó Ú ÙÔ ÛÙÔ applefi- Ûapple ÛÌ. ËÙ ÛÙ ÙË Ô ıâè ÙÔ Î ıëáëù ÙË πûùôú. [24]

ª ƒπ ª À π ÚËÙÈÎfi fiïâìô Το ποίηµα περιγράφει µε χρονολογική σειρά τα γεγον τα του πολέµου, απ την απ βαση των Το ρκων στην Κρήτη ως τη συνθηκολ γηση του Ηρακλείου (1645-1669). O ποιητής αναφέρεται στον αγώνα των Κρητικών και επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στην άλωση της Κρήτης. Στο απ σπασµα προσωποποιείται το Κάστρο του Ηρακλείου, το οποίο µιλά και αναλογίζεται τις χαρές τον καιρ της ειρήνης. Α. Τάσσος, Για τα 150 χρ νια της επανάστασης του 1821, Ξυλογραφία flφου,* καηµένοι Κρητικοί, και πο ναι τ άλογά σας και πο ναι τα µουλάρια σας και τα λαγωνικά σας; Γή* πο ναι τα γεράκια σας και πο ναι οι λογισµοί σας 80 και πο ν τα σπίτια τα ψηλά, πο ν οι γραµµατικοί σας; Πο ναι τα λάδια, τα κρασά, τα στάρια, τα µετάξα, γή πο ν τα περιβ λια σας, τα µοναστήρια τ άξα; Στ άλογα να καθίζετε κι εις τα χωριά να µπείτε, * ώφου: αλίµονο * γή: ή [25]

KPHTIKH ΛOΓOTEXNIA να ξεκαλοκαιρε σετε,* περίσσα* να χαρείτε! 85 Oι βρ σες πο ναι, τα νερά, κι οι ανθισµένοι κήποι, π σοι κι αν τα κοιτάζανε ποτέ δεν είχαν λ πη; Τα ρ δα, τα τριαντάφυλλα κι οι µυρισµένοι κρίνοι κι οι δο λοι οι εµπιστικοί* τάχατες πο ν εκείνοι, να πιάσουν µορφο χορ µε τέχνες να πηδο νε 90 κι άλλοι να ρίκτουν τουφεκιές κι άλλοι να τραγουδο νε; Βιολιά να παίζουν, τσίτερες,* λαγο τα να λαλο σι, οληνυκτίς να χαίρουνται και να µην κοιµηθο σι; Τ αηδ νια να σφυρίζουνε κι οµπρ ς τως να πετο σι, και γιάντα* το τα οι Κρητικοί λα να στερευτο σι; 95 Τώρα σπαχήδες* τα χουνε, γιανίτσαροι* τα ρίζου,* κι οι Το ρκοι στα περβ λια τως πάνε και σιργιανίζου.* Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής, Ο Κρητικ ς Π λεµος (1645-1669), Στιγµή * να ξεκαλοκαιρε σετε: να περάσετε το καλοκαίρι * περίσσα: πολ * εµπιστικοί: έµπιστοι * τσίτερες: κιθάρες * γιάντα: για ποιο λ γο * σπαχήδες: το ρκοι αξιωµατο χοι * γιανίτσαροι: γενίτσαροι * ρίζου: ορίζουν * σιργιανίζου: κάνουν περίπατο. ƒ π 1 2 OÈ ÚËÙÈÎÔ ÛÙÂÚÔ ÓÙ È appleï ÔÓ ÙË Ú ÙË ÂÏ ıâúë ˆ. ÙË ÛÙ ÚËÛË appleôèˆó Á - ıòó ÂappleÈÎÂÓÙÚÒÓÂÙ È Î Ú ˆ Ô appleôèëù Î È ÁÈ Ù ; Ó ËÙ ÛÙ ٠ÎÔÈÓ ÁψÛÛÈÎ ÛÙÔÈ Â Ó ÌÂÛ ÛÙÔÓ ÚËÙÈÎfi fiïâìô Î È ÛÙ appleúôë- ÁÔ ÌÂÓ Î ÌÂÓ ÙË ÎÚËÙÈÎ ÏÔÁÔÙ Ó. IA EMATIKH ƒ ƒπo ÁÎÚ ÓÂÙ ÙË ˆ Î È ÙÈ È ÛΠÛÂÈ ÙˆÓ ÚËÙÈÎÒÓ ÙÔ 17Ô È. Ì ÙÈ appleïëúôêô- Ú Â appleô ÓÔÓÙ È ÛÙÔ ÂÁ ÂÈÚ ÈÔ ÙË Ú ÈÛÙÔÚ ÁÈ ÙË ˆ Î È ÙÔÓ appleôïèùèûìfi ÙˆÓ Ú ˆÓ ªÈÓˆÈÙÒÓ. ÔÈ ÔÌÔÈfiÙËÙÂ Î È appleôèâ È ÊÔÚ apple Ú ÙËÚ ÙÂ Ó ÌÂÛ ÛÙÈ ÁÚÔÙÈÎ ÎÔÈÓˆÓ Â applefi ÙËÓ Ú ÈfiÙËÙ ˆ Û ÌÂÚ ; [26]