ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΛΥΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΑΓΕΛΑ ΕΣ ΓΑΛΑΚΤΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΙΟΑΕΡΙΟΥ ΣΤΗ ΘΕΡΜΟΦΙΛΗ ΖΩΝΗ Γερ. Μαρτζόπουλος, Θ. Κωτσόπουλος, Χ. Νικήτα- Μαρτζοπούλου Εργ. Εναλλακτικών Ενεργειακών Πόρων στη Γεωργία, Τµ. Γεωπονίας, Α.Π.Θ, ΤΚ 54006, τηλ. (031)998714, fax (031)998749, e-mail : martzopo@agro.auth.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στόχος της έρευνας αυτής αποτελεί η ανάπτυξη ενός πρότυπου ερευνητικού σε µεγάλη κλίµακα βιολογικού αντιδραστήρα θερµόφιλης ζώνης για κτηνοτροφικά λύµατα. Για το σκοπό αυτό η προσπάθεια επικεντρώθηκε στη δηµιουργία κατάλληλων συνθηκών ανάπτυξης βακτηριακού πληθυσµού στη θερµόφιλη ζώνη, στην αριστοποίηση του ρυθµού αποσύνθεσης των οργανικών ουσιών, τη µείωση του BOD 5 καθώς και τη παραγωγή βιοαερίου µε ικανοποιητική ενεργειακή αξία. Ο βιολογικός αντιδραστήρας που κατασκευάστηκε στο Εργ. Εναλλακτικών Ενεργειακών Πόρων στη Γεωργία του Τµ. Γεωπονίας του Α.Π.Θ. περιλαµβάνει µία αναερόβια δεξαµενή 0,600m 3 από PVC καθώς και µια δεξαµενή αποθήκευσης του παραγόµενου βιοαερίου. Τα λύµατα που χρησιµοποιήθηκαν για την αναερόβια επεξεργασία προέρχονταν από αγελάδες γαλακτοπαραγωγής. Το αποτέλεσµα της αναερόβιας επεξεργασίας µε τη χρησιµοποιηθείσα µέθοδο των λυµάτων ήταν η µείωση του BOD 5 κατά 67% και η παραγωγή βιοαερίου 0,218m 3 /kgr στερεάς ουσίας µε ενεργειακή αξία 5kWh/m 3. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Σκοπός της έρευνας αποτελεί ο σχεδιασµός και η λειτουργία ενός αναερόβιου αντιδραστήρα, ο οποίος να έχει την ικανότητα της επεξεργασίας ικανής ποσότητας ζωικών λυµάτων σε σύντοµο χρονικό διάστηµα. Ειδικότερα ιδιαίτερη έµφαση δόθηκε α) στη µείωση του ρυπαντικού φορτίου των αποβλήτων ώστε µετά την επεξεργασία τους να µπορούν να διοχετευτούν άµεσα στον αποδέκτη- έδαφος και β) την παραγωγή βιοαερίου- αέριο καύσιµο- ποιοτικά και ποσοτικά αποδεκτού. Επίσης σκοπός της έρευνας ήταν η µελέτη της µεθανογένεσης στα αρχικά όρια της θερµόφιλης ζώνης, καθώς και η καταγραφή των παραγόντων που την επηρεάζουν. Ο αντιδραστήρας θα πρέπει επίσης να έχει χαµηλό κόστος κατασκευής και να είναι εύκολος στην χρήση του. 1.2 ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΣ Ως τόπος διεξαγωγής του πειράµατος επιλέχτηκε το Αγρόκτηµα του Τµήµατος Γεωπονίας του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, συγκεκριµένα ο χώρος δίπλα από το Κτήριο Ελέγχου Αγροτικών Κατασκευών.
Η επιλογή έγινε µε βάση τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα που παρείχε ο χώρος. Πιο συγκεκριµένα η µικρή απόσταση του από το βουστάσιο του αγροκτήµατος για εύκολη µεταφορά της απαραίτητης για το πείραµα πρώτης ύλης ( ζωικά λύµατα), και η εύκολη σύνδεση µετρητικών οργάνων µε τον ήδη υπάρχοντα DATA LOGGER στο προαναφερθέν κτήριο. Ο χρόνος διεξαγωγής του πειράµατος ήταν οι µήνες Ιούλιος και Αύγουστος του 2000. 2. ΥΛΙΚΑ-ΜΕΘΟ ΟΣ 2.1 ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ Ο βιολογικός αντιδραστήρας περιλαµβάνει µια αναερόβια δεξαµενή (σχ.1,α) επεξεργασίας των λυµάτων από PVC µε εξωτερική µόνωση, µέσα στην οποία τοποθετήθηκαν ένας αισθητήρας θερµοκρασιών(σχ.1,β) και ένας για τη µέτρηση του ph (σχ.1,γ) σε θέσεις τέτοιες ώστε να έρχονται σε επαφή µε τον κύριο όγκο των λυµάτων. Μία υποβρύχια αντλία (σχ.1,δ) η οποία µε ένα σύστηµα σωλήνων σε σχήµα Π χρησιµοποιείται ως αναδευτήρας των λυµάτων καθώς και ως σύστηµα εξαγωγής τους από τη δεξαµενή. Η αντλία είναι συνδεδεµένη µε χρονοδιακόπτη ώστε να λειτουργεί σε προκαθορισµένα χρονικά διαστήµατα. Ο αντιδραστήρας περιλαµβάνει επίσης µια αντίσταση(σχ.1,ε) και δύο θερµοστάτες για τη ρύθµιση της θερµοκρασίας στα όρια ενεργοποίησης των αναερόβιων µικροοργανισµών. Στο πάνω µέρος του βρίσκεται η έξοδος του βιοαερίου η οποία είναι συνδεδεµένη µε ένα σωλήνα που οδηγεί στο σύστηµα αποθήκευσης του. Η αποθήκευση του βιοαερίου γίνεται σε µία τηλεσκοπική δεξαµενή(σχ.1,ζ) στο κάτω µέρος της οποίας έχει τοποθετηθεί νερό.στην αναερόβια δεξαµενή υπάρχει βάνα εκκένωσης των λυµάτων και στη δεξαµενή αποθήκευσης του βιοαερίου βάνες εκκένωσης του νερού στον πυθµένα και του αερίου στην οροφή. Τα παραπάνω φαίνονται στο παρακάνω σχήµα. ε β γ ζ α Σχήµα 1 Βιολογικός αντιδραστήρας 3. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Μετά την εισαγωγή των λυµάτων, το σύστηµα σφραγίζεται αεροστεγώς, µε την χρήση ειδικών φύλλων στεγανότητας και σιλικόνης. Η διαδικασία της αποικοδόµησης αρχίζει µε τη δράση των αερόβιων βακτηρίων µε αποτέλεσµα το διαλυµένο οξυγόνο που υπήρχε στα λύµατα να καταναλώνεται ραγδαίως. Η αναερόβια αποσύνθεση των οργανικών ουσιών αρχίζει από τη δηµιουργία περιβάλλοντος απουσίας οξυγόνου.
Η επίτευξη κατάλληλης θερµοκρασίας, δηλαδή optimum θερµοκρασίας ανάπτυξης του βακτηριακού πληθυσµού, γίνεται µε την βοήθεια συστήµατος θερµοστάτη και αντίστασης 2000W. Επίσης τοποθετήθηκε και ένας εναλλακτικός θερµοστάτης για την περίπτωση που ο άλλος παρουσιάσει κάποια βλάβη. Οι θέσεις των θερµοστατών µέσα στη δεξαµενή αναερόβιας αποικοδόµησης είναι τέτοιες ώστε να επιτυγχάνεται η επαφή τους µε τον µεγαλύτερο όγκο λυµάτων. Η ανάδευση των λυµάτων γίνεται µε ανακύκλωση των λυµάτων διαµέσου συστήµατος υποβρύχιας αντλίας χρονοδιακόπτη. Η αντλία περιλάµβανε ένα ειδικό µαχαίρι στο στόµιο εισόδου των λυµάτων το οποίο θρυµµάτιζε τυχόν µεγάλα τεµάχια, όπως άχυρα. Η ανάδευση των λυµάτων είναι απαραίτητη κυρίως για την αποφυγή δηµιουργίας σκληρής κρούστας στην ελεύθερη επιφάνεια του υγρού, η οποία θα εµπόδιζε την διαφυγή φυσαλίδων βιοαερίου προς τη δεξαµενή αποθήκευσης και θα είχε ως αποτέλεσµα την αποτυχία του πειράµατος. Επίσης η ανάδευση είχε ως αποτέλεσµα την επικράτηση οµοιόµορφης θερµοκρασίας σε όλο τον όγκο των λυµάτων. Αυτό βοηθά την ανάπτυξη του βακτηριακού πληθυσµού. Επιπλέον η συνεχής αυξανόµενη επαφή των βακτηρίων µε τη µάζα της υγρής κόπρου, εξαιτίας της ανάδευσης, επιταχύνει το ρυθµό αποσύνθεσης της. Η δηµιουργία φυσαλίδων αερίου από την αποσύνθεση της οργανικής ουσίας δηµιουργεί αύξηση της πίεσης µέσα στη δεξαµενή, η οποία διευκολύνει την προώθηση του παραγόµενου αερίου δια µέσου πλαστικού σωλήνα προς την δεξαµενή αποθήκευσης του βιοαερίου. Η δεξαµενή αποθήκευσης λειτουργεί τηλεσκοπικά µε τη βοήθεια της άνωσης. Το κάτω µέρος της δεξαµενής είναι γεµάτο µε νερό και το βιοαέριο που παράγεται από την αναερόβια δεξαµενή διέρχεται µέσω του νερού, το οποίο ως διαλύτης δεσµεύει ορισµένη ποσότητα υδρόθειου και αµµωνίας. Με τη βοήθεια της άνωσης, το αέριο που είναι πιο ελαφρύ από τον αέρα πιέζει το επάνω µέρος της δεξαµενής, και το ανάγκαζε σε ανοδική πορεία. Από την άνοδο της δεξαµενής γίνεται η µέτρηση του παραγόµενου όγκου του βιοαερίου. Όταν η δεξαµενή φθάσει στο ανώτερο σηµείο της, γίνεται εξαγωγή του βιοαερίου από βάνα που υπάρχει στο επάνω µέρος της. Κατά την διάρκεια του πειράµατος έγιναν αναλύσεις δειγµάτων από την κύρια δεξαµενή ανά εβδοµάδα προκειµένου να µελετηθεί η µεταβολή του άνθρακα, ολικών στερεών,πτητικών στερεών καθώς και του αζώτου στα λύµατα. Στο αρχικό δείγµα έγιναν επιπλέον και αναλύσεις για βαρέα µέταλλα. Το ph και η θερµοκρασία, που αναπτύσσονται µέσα στην δεξαµενή αναερόβιας αποικοδόµησης, καταγραφόταν συστηµατικά µέσω DATA LOGGER, και οι µετρήσεις αποθηκεύονταν σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Επίσης έγιναν µετρήσεις του BOD 5 στο αρχικό δείγµα λυµάτων καθώς και στο τελικό επεξεργασµένο βιολογικά δείγµα, ώστε να µελετηθεί η µείωση του BOD 5 που επήλθε από την αναερόβια επεξεργασία των λυµάτων. Πριν τη λήψη του δείγµατος από την κύρια δεξαµενή, λειτουργούσε η αντλία ανάδευσης για περίπου 5 λεπτά, ώστε να οµογενοποιηθούν τα λύµατα και το δείγµα να είναι αντιπροσωπευτικό. Η µέτρηση του παραγόµενου βιοαερίου γινόταν ογκοµετρικά µε µέτρηση της ανύψωσης του άνω µέρους της δεξαµενής αποθήκευσης του βιοαερίου. Η µέτρηση της ενεργειακής του αξίας έγινε µέσω της καύσης του.
Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τις µετρήσεις του BOD 5, των ολικών στερεών και πτητικών στερεών ήταν σύµφωνη µε τα διεθνή πρότυπα (Eaton et all, 1995)[1]. Για τη µέτρηση του αζώτου χρησιµοποιήθηκε το µηχάνηµα Kjeltec 2300, και για την εξαγωγή των αποτελεσµάτων η µεθοδολογία των Bremner et al,( 1982) [2]. Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τη µέτρηση του ολικού άνθρακα ήταν αυτή που περιγράφεται από τους Nelson et al,(1982)[3]. 4.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ 4.1. ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΖΩΤΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΑΖΩΤΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΕΡΟΒΙΑΣ ΑΠΟΙΚΟ ΟΜΗΣΗΣ 0,25% ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΖΩΤΟΥ' ΣΤΑ ΛΥΜΑΤΑ 0,20% 0,15% 0,10% 0,05% 0,00% 12/7/2000 14/7/2000 16/7/2000 18/7/2000 20/7/2000 22/7/2000 24/7/2000 26/7/2000 28/7/2000 30/7/2000 1/8/2000 3/8/2000 5/8/2000 7/8/2000 9/8/2000 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΙΓΜΑΤΩΝ Σχήµα 2. Μεταβολή του αζώτου Στο σχήµα 1 φαίνεται ότι δεν υπήρχαν αξιοσηµείωτες µεταβολές στην ποσότητα του αζώτου µέσα στο διάλυµα, όπως ήταν και το αναµενόµενο. Στους αντιδραστήρες αναερόβιας αποικοδόµησης δεν υπάρχει µείωση του αζώτου στο διάλυµα, και αυτό καθιστά το επεξεργασµένο λύµα ένα πολύ καλό αζωτούχο λίπασµα. 4.2 ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΑΝΘΡΑΚΑ Από το διάγραµµα του σχ.3 που εµφανίζει τη µεταβολή του άνθρακα παρατηρείται ότι η ουσιαστική µείωση άρχισε µετά το πέρας µιας εβδοµάδας από την εισαγωγή των λυµάτων. Η µείωση του άνθρακα κατά την διάρκεια της αναερόβιας αποικοδόµησης ήταν 53%. Η αναερόβια επεξεργασία των λυµάτων έχει ως αποτέλεσµα τη διάσπαση των οργανικών ουσιών σε άλλες οργανικές ουσίες µικρότερου µοριακού βάρους, και την παραγωγή µεθανίου και διοξειδίου του άνθρακα. Στην χηµική αυτή διαδικασία οφείλεται η κατά 53% µείωση του άνθρακα.
ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΘΡΑΚΑ ΣΤΑ ΛΥΜΑΤΑ 2,00% 1,80% 1,60% 1,40% 1,20% 1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% 12/7/2000 14/7/2000 16/7/2000 18/7/2000 20/7/2000 22/7/2000 24/7/2000 26/7/2000 28/7/2000 30/7/2000 1/8/2000 3/8/2000 5/8/2000 7/8/2000 9/8/2000 Σχήµα 3. ιάγραµµα µεταβολής του άνθρακα Από την περαιτέρω παρατήρηση του διαγράµµατος φαίνεται ότι η µεγαλύτερη µείωση του άνθρακα είχε επιτευχθεί την δεύτερη εβδοµάδα του πειράµατος. Την τρίτη εβδοµάδα η µείωση ήταν αισθητή αλλά µε µικρότερο ρυθµό και τέλος την τέταρτη εβδοµάδα ο ρυθµός µείωσης του άνθρακα είχε µηδενιστεί. Το γεγονός αυτό οφείλεται πιθανώς στο ότι είχαν εξαντληθεί οι διαθέσιµες για τα βακτήρια οργανικές ουσίες, και αυτές που απέµειναν στο διάλυµα ήταν ουσίες που δεν µπορούσαν να αποικοδοµηθούν από τα βακτήρια, όπως λιγνίνη κ.α. 4.3 ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΣΤΕΡΕΑΣ ΟΥΣΙΑΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΙΓΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΣΤΕΡΕΑΣ ΟΥΣΙΑΣ 7,00% ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΟΥΣΙΑΣ 6,00% 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% 8/7/2000 13/7/2000 18/7/2000 23/7/2000 28/7/2000 2/8/2000 7/8/2000 12/8/2000 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ ΕΙΓΜΑΤΩΝ Σχήµα 4. ιάγραµµα µεταβολής της στερεάς ουσίας Το διάγραµµα του σχ.4 που παρουσιάζει τη µεταβολή της στερεάς ουσίας, ακολουθεί σχεδόν την ίδια µορφή µε αυτό της µεταβολής του άνθρακα. Η µείωση της στερεάς ουσίας άρχισε
από την εισαγωγή των λυµάτων στον βιολογικό αντιδραστήρα µε χαµηλό ρυθµό συνεχίστηκε µε υψηλό ρυθµό και στο τέλος ο ρυθµός αυτός µειώθηκε εώς ότου να µηδενιστεί. Η µείωση αυτή είναι αποτέλεσµα της µετατροπής της στερεάς ουσίας σε βιοαέριο. 4.4 ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΠΤΗΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ 5,00% 4,50% 4,00% 3,50% 3,00% 2,50% 2,00% 1,50% 1,00% 0,50% 0,00% 12/7/2000 4,50% 19/7/2000 4,07% 3,37% 2,76% 26/7/2000 2/8/2000 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ ΕΊΓΜΑΤΟΣ 9/8/2000 2,66% Σχήµα 5. ιάγραµµα της ποσότητας πτητικών στερεών Ουσιαστική µεταβολή των πτητικών στερεών παρουσιάστηκε την 3 η εβδοµάδα του πειράµατος, την εβδοµάδα, δηλαδή, που υπήρχε και η µεγαλύτερη παραγωγή αερίου. Οι ουσίες που µπορούν να αποικοδοµηθούν από τα βακτήρια ανήκουν στα πτητικά στερεά. Ήταν αναµενόµενο να υπάρξει κατά τη διάρκεια της αναερόβιας αποικοδόµησης µεγάλη µείωση των πτητικών στερεών, στο παρών πείραµα η µείωση ήταν 40,88%. Η ποσοστιαία µεταβολή των πτητικών στερεών ανά εβδοµάδα φαίνονται στο διάγραµµα 4. 4.5 ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ph 7,4 7,3 7,2 ΤΙΜΕΣ ph 7,1 7 6,9 6,8 6,7 6,6 6,5 8/7/2000 13/7/2000 18/7/2000 23/7/2000 28/7/2000 2/8/2000 7/8/2000 12/8/2000 Σχήµα 6. ιάγραµµα µεταβολής ph ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ Το διάγραµµα που εµφανίζει τη µεταβολή του ph είναι χρήσιµο γιατί η µελέτη του δίνει στοιχεία σχετικά µε την πρόοδο της βιοαποικοδόµησης. Από την ανάλυση του παραπάνω διαγράµµατος προκύπτει ότι η αρχική φάση της παραγωγής των οξέων είχε διάρκεια περίπου
µιας εβδοµάδας. Το χαµηλότερο ph παρατηρήθηκε στις 19/7/2000, και µέχρι τις 23/7/2000 το ph ήταν σε χαµηλά επίπεδα. Από τις 23/7/2000 το διάλυµα γινόταν αλκαλικό λόγω της παραγωγής ενώσεων αµµωνίας καθώς και της παραγωγής µεθανίου από τον µετασχηµατισµό των οξέων. Τέλος την τελευταία εβδοµάδα το διάλυµα είχε γίνει αλκαλικό µε το ph να έχει την τιµή 7,37. Στο διάγραµµα του σχ.7 και στον πίνακα 1 φαίνεται ο όγκος του παραγόµενου βιοαερίου κατά τη διάρκεια της ζύµωσης. Αξίζει να σηµειωθεί ότι τις δύο πρώτες µέρες υπήρξε παραγωγή αερίου το οποίο δεν καταγράφτηκε στο διάγραµµα επειδή ήταν διοξείδιο του άνθρακα που ήταν αποτέλεσµα της αερόβιας αποικοδόµησης των λυµάτων στην αρχική φάση της επεξεργασίας τους. 4.6 ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΤΟΥΣ ΑΞΙΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 1. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΕΡΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΣΕ m 3 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΣΕ m 3 25/7/2000 0,82 31/7/2000 0,72 26/7/2000 0,74 1/8/2000 0,55 27/7/2000 1,21 2/8/2000 0,32 28/7/2000 1,13 3/8/2000 0,28 29/7/2000 0,93 4/8/2000 0,12 30/7/2000 1,11 5/8/2000 0 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ 0,218 m 3 / Kgr στερεάς ουσίας 7,93 m 3 Η παραγωγή αερίου ήταν 0,218 m 3 / kg στερεάς ουσίας, και στο σύνολό της 7,93 m 3. Η ενεργειακή αξία του βιοαερίου ίση µε 5 kwh/m 3 1,4 Ποσότητες παραγωγής βιοαερίου σε m 3 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 25/7/2000 26/7/2000 27/7/2000 28/7/2000 29/7/2000 30/7/2000 31/7/2000 1/8/2000 2/8/2000 3/8/2000 4/8/2000 5/8/2000 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ ΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ Σχήµα 7. Παραγόµενος όγκος βιοαερίου Η παραγωγή αερίου ολοκληρώθηκε σε σύνολο 11 ηµερών, από την τρίτη ως την έκτη ηµέρα το αέριο που παράχθηκε αντιπροσώπευε το 50% της συνολικής ποσότητας.
5.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο βιολογικός αντιδραστήρας που σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε στο Αγρόκτηµα του Τµήµατος Γεωπονίας του Α.Π.Θ. έδωσε ικανοποιητικά αποτελέσµατα. Όπως την µείωση του ΒOD 5 κατά 67% περίπου των λυµάτων, µε αποτέλεσµα να µπορεί το έδαφος να αποτελέσει τον αποδέκτη τους, µε όλα τα ευεργετικά για τη λίπανση καλλιεργειών συνεπακόλουθα. Την ταυτόχρονη παραγωγή αερίου καυσίµου 0,218 m 3 /kg στερεάς ουσίας χρήσιµου για την παραγωγή ενέργειας. Τα ενεργειακά οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση του συγκεκριµένου συστήµατος επεξεργασίας λυµάτων συνοψίζονται στα ακόλουθα: 1. Στην παραγωγή βιοαερίου ( αέριο καύσιµο) 2. Την εκτίµηση ότι δαπανώνται µικρότερα ποσά ενέργειας σε σχέση µε άλλες µεθόδους επεξεργασίας λυµάτων. 3. Στην παραγωγή αζωτούχου λιπάσµατος, του οποίου η βιοµηχανική παραγωγή είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρα. Ο βιολογικός αντιδραστήρας µπορεί να λειτουργήσει σε πραγµατικές συνθήκες ως σύστηµα επεξεργασίας των λυµάτων σε µια κτηνοτροφική εκµετάλλευση, αρκεί να υποστεί ορισµένες τροποποιήσεις. Όπως π.χ. να µπορεί να επεξεργαστεί µεγαλύτερο όγκο λυµάτων σε µικρότερο χρονικό διάστηµα ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να υποδεχτεί την µεγάλη ποσότητα λυµάτων που παράγεται καθηµερινώς από µια κτηνοτροφική εκµετάλλευση. 5.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Eaton, A. D., Clesceri, L. S., Greenberg, A. E., Franson, M. H., Amer. Pub. Health Assoc., Amer. Wat. Env. Fed., 1995, Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater, American Public Health Association. 2. Bremner, J. M., Mulvaney, C. S., 1982, Methods of Soil Analysis Part 2. Chemical and Microbiological Properties, American Society of Agronomy, Inc., Soil Science Society of America, Inc., Miller, R. H., Keeney, D. R., USA. 3. Nelson, D. R., Sommers, L. E., 1982, Methods of Soil Analysis Part 2. Chemical and Microbiological Properties, American Society of Agronomy, Inc., Soil Science Society of America, Inc., Miller, R. H., Keeney, D. R., USA.