ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Στη στερεή κατάσταση τα σώµατα έχουν καθορισµένη µάζα, καθορισµένο όγκο και συγκεκριµένο σχήµα. Στην υγρή κατάσταση τα σώµατα έχουν καθορισµένη µάζα, καθορισµένο όγκο αλλά όχι συγκεκριµένο σχήµα. Τα υγρά παίρνουν το σχήµα του δοχείου µέσα στο οποίο τοποθετούνται. Στην αέρια κατάσταση τα σώµατα έχουν καθορισµένη µάζα, όµως ο όγκος τους και το σχήµα τους δεν είναι καθορισµένα. Τα αέρια παίρνουν το σχήµα του δοχείου και καταλαµβάνουν όλο το διαθέσιµο χώρο του δοχείου µέσα στο οποίο τοποθετούνται. Τήξη ονοµάζεται το φαινόµενο της µετατροπής ενός στερεού σώµατος που θερµαίνεται σε υγρό. Σηµείο τήξεως (Σ.Τ.) ενός στερεού σώµατος ονοµάζεται η σταθερή θερµοκρασία στην οποία τήκεται (λιώνει) το στερεό. Το σηµείο τήξεως του καθαρού πάγου είναι 0 C (σε πίεση 1 atm). Πήξη ονοµάζεται το φαινόµενο της µετατροπής ενός υγρού σώµατος σε στερεό. Πρόκειται για την αντίστροφη διαδικασία της τήξης ενός σώµατος. Σηµείο πήξεως ενός υγρού σώµατος ονοµάζεται η σταθερή θερµοκρασία στην οποία πήζει το υγρό. Το σηµείο πήξεως του καθαρού νερού είναι 0 C (σε πίεση 1 atm). Η συµπύκνωση είναι το αντίστροφο φαινόµενο του βρασµού. Εξάτµιση ονοµάζεται η διαδικασία µετατροπής ενός υγρού σε αέριο µόνο από την ελεύθερη επιφάνεια του υγρού. Εξάχνωση ονοµάζεται το φαινόµενο της µετατροπής ενός στερεού απευθείας σε αέριο. Το αντίστροφο φαινόµενο της εξάχνωσης ονοµάζεται απόθεση. Ανάλογα µε τη στήλη στην οποία βρίσκεται η θερµοκρασία αυτή, προσδιορίζουµε τη φυσική κατάσταση της ουσίας. Στον πίνακα που ακολουθεί αναφέρονται οι πιο χαρακτηριστικές ιδιότητες των σωµάτων Χρώµα Πυκνότητα Γεύση Αγωγιµότητα Οσµή Διαλυτότητα Σκληρότητα Ελατότητα

Ελαστικότητα Ολκιµότητα Ευθραυστότητα Χύτευση Με τον όρο σκληρότητα εννοούµε την ιδιότητα των στερεών σωµάτων να χαράσσουν άλλα σώµατα ή να χαράσσονται από άλλα σώµατα. Με τον όρο ελαστικότητα εννοούµε την ιδιότητα των υλικών σωµάτων να επανέρχονται στην αρχική τους µορφή, όταν υποστούν κάποια παραµόρφωση. Με τον όρο ευθραυστότητα εννοούµε την ιδιότητα των υλικών σωµάτων να αντέχουν ή όχι σε καταπονήσεις που υφίστανται. Η πυκνότητα (ρ) είναι ένα φυσικό µέγεθος που εκφράζει πόση µάζα ενός υλικού περιέχεται σε ορισµένο όγκο του. Ορίζεται από το σταθερό πηλίκο της µάζας (m) ενός σώµατος προς τον όγκο m του (V). Δηλαδή: ρ= V ρ σώµατος > ρ υγρού à Το σώµα βυθίζεται ρ σώµατος < ρ υγρού à Το σώµα επιπλέει Η πυκνότητα ενός σώµατος είναι το χαρακτηριστικό εκείνο γνώρισµα που καθορίζει αν το σώµα επιπλέει ή βυθίζεται σε κάποιο υγρό (για παράδειγµα, στο νερό). Με τον όρο ηλεκτρική αγωγιµότητα εννοούµε την ιδιότητα των σωµάτων να επιτρέπουν τη διέλευση ηλεκτρικού φορτίου µέσα από τη µάζα τους. Όσα σώµατα επιτρέπουν τη διέλευση ηλεκτρικού φορτίου µέσα από τη µάζα τους ονοµάζονται καλοί αγωγοί του ηλεκτρισµού (µεγάλη ηλεκτρική αγωγιµότητα). Όσα σώµατα δεν επιτρέπουν τη διέλευση ηλεκτρικού φορτίου µέσα από τη µάζα τους ονοµάζονται κακοί αγωγοί του ηλεκτρισµού (µικρή ηλεκτρική αγωγιµότητα). Με τον όρο διαλυτότητα εννοούµε την ιδιότητα ενός σώµατος να µπορεί να διαλύεται σε ένα άλλο σώµα. Μείγµα ονοµάζεται το υλικό που προκύπτει από την ανάµειξη δύο ή περισσότερων διαφορετικών ουσιών. Ετερογενή µείγµατα: Πρόκειται για τα µείγµατα στα οποία τα συστατικά τους διακρίνονται µε γυµνό µάτι (ή µε µικροσκόπιο). Οµογενή µείγµατα: Πρόκειται για τα µείγµατα στα οποία τα συστατικά τους δε διακρίνονται µε γυµνό µάτι ή µε το µικροσκόπιο. Διαλύτης ονοµάζεται το συστατικό εκείνο του διαλύµατος που έχει την ίδια φυσική κατάσταση µε το διάλυµα. Διαλυµένες ουσίες ονοµάζονται τα υπόλοιπα συστατικά του διαλύµατος. Υδατικά διαλύµατα ονοµάζονται τα διαλύµατα στα οποία διαλύτης είναι το νερό. Περιεκτικότητα ενός διαλύµατος ονοµάζεται η ποσότητα της διαλυµένης ουσίας που περιέχεται σε ορισµένη ποσότητα διαλύµατος. Περιεκτικότητα % w/w: Δείχνει πόσα g διαλυµένης ουσίας περιέχονται σε 100 g διαλύµατος.

π.χ. 5 % w/w à 5gr διαλυµένης ουσίας περιέχονται σε 100gr διαλύµατος Περιεκτικότητα % w/v: Δείχνει πόσα g διαλυµένης ουσίας περιέχονται σε 100 ml διαλύµατος. π.χ. 12 % w/v à 12gr διαλυµένης ουσίας περιέχονται σε 100ml διαλύµατος Περιεκτικότητα % ν/ν (ή vol): Δείχνει πόσα ml διαλυµένης ουσίας περιέχονται σε 100 ml διαλύµατος. π.χ. 21 % v/v à 21ml διαλυµένης ουσίας περιέχονται σε 100ml διαλύµατος Η απόχυση είναι µια µέθοδος που χρησιµοποιείται για το διαχωρισµό µείγµατος το οποίο αποτελείται από ένα υγρό και από ένα στερεό που έχει κατακαθίσει στον πυθµένα του δοχείου (ίζηµα). Διαδικασία: Μεταφέρουµε (αποχύνουµε) προσεκτικά το υγρό σε άλλο δοχείο και έτσι στο πρώτο δοχείο παραµένει το στερεό. Η διήθηση είναι µια µέθοδος που χρησιµοποιείται για το διαχωρισµό ετερογενούς µείγµατος που α- ποτελείται από υγρά µέσα στα οποία υπάρχουν αδιάλυτα στερεά σώµατα. Διαδικασία: Το µείγµα περνάει µέσα από έναν ηθµό (φίλτρο), το οποίο συγκρατεί το στερεό και αφήνει να περάσει το υγρό. Η διήθηση ονοµάζεται και φιλτράρισµα. Η εξάτµιση είναι µια µέθοδος που χρησιµοποιείται όταν από ένα υγρό διάλυµα θέλουµε να παραλάβουµε τις στερεές ουσίες που βρίσκονται διαλυµένες µέσα σε αυτό. Διαδικασία: Εξατµίζεται το υγρό (διαλύτης) και συλλέγονται τα στερεά που είναι διαλυµένα µέσα σε αυτό. Η απόσταξη είναι µια µέθοδος που χρησιµοποιείται για το διαχωρισµό ενός µείγµατος που περιέχει ένα υγρό και στερεές διαλυµένες ουσίες. Διαδικασία: Το µείγµα τοποθετείται σε κατάλληλη συσκευή απόσταξης, όπου θερµαίνεται µέχρι το υγρό να βράσει. Το υγρό εξαερώνεται και οι ατµοί του οδηγούνται στο συµπυκνωτή, όπου ψύχονται, υγροποιούνται και συλλέγονται. Το υγρό που συλλέγεται ονοµάζεται απόσταγµα. Η χρωµατογραφία είναι µια µέθοδος που χρησιµοποιείται για το διαχωρισµό µειγµάτων που αποτελούνται από υγρά ή στερεά συστατικά. Η φυγοκέντριση είναι µια µέθοδος που χρησιµοποιείται για το διαχωρισµό στερεών σωµάτων που αιωρούνται σε υγρό ή για το διαχωρισµό υγρών που δεν αναµειγνύονται. Ο όγκος του υδρογόνου που παράγεται από τη διάσπαση του νερού είναι πάντα διπλάσιος από τον όγκο του οξυγόνου. Δηλαδή: όγκος_υδρογόνου 2 = όγκος_οξυγόνου 1 Το νερό έχει σταθερή σύσταση: Αν µετρούσαµε τη µάζα των δύο αερίων, θα βρίσκαµε ότι η µάζα του υδρογόνου που παράγεται από τη διάσπαση του νερού είναι πάντα οκτώ φορές µικρότερη από τη µάζα του οξυγόνου. Δηλαδή: µάζα_υδρογόνου 1 = µάζα_οξυγόνου 8 Χηµικές ενώσεις ονοµάζονται οι ουσίες που µπορούν να διασπαστούν σε απλούστερες και αποτελούνται από δύο ή περισσότερα χηµικά στοιχεία τα οποία είναι συνδεδεµένα µεταξύ τους µε σταθερή αναλογία µαζών. Χηµικά στοιχεία ονοµάζονται οι ουσίες που δεν µπορούν να διασπαστούν σε απλούστερες.

Μέταλλα, όπως είναι ο σίδηρος, ο χαλκός, ο χρυσός, το νάτριο, ο άργυρος, ο υδράργυρος, το αργίλιο, ο µόλυβδος κτλ. Τα περισσότερα χηµικά στοιχεία ανήκουν στα µέταλλα. Αµέταλλα όπως είναι το οξυγόνο, το υδρογόνο, το άζωτο, ο άνθρακας, το θείο κτλ. Οι χηµικές ενώσεις και τα χηµικά στοιχεία, επειδή έχουν καθορισµένη σύσταση ανεξάρτητα από τη διαδικασία παρασκευής τους, ονοµάζονται χηµικές (ή καθαρές) ουσίες. Οι χηµικές ουσίες έχουν σταθερό σηµείο ζέσεως, δηλαδή, όπως λέµε, έχουν συγκεκριµένες φυσικές σταθερές, ενώ τα µείγµατα δεν έχουν σταθερό σηµείο ζέσεως, δηλαδή, όπως λέµε, δεν έχουν συγκεκριµένες φυσικές σταθερές. Η διαδικασία που ακολουθείται προκειµένου να εξακριβώσουµε την ταυτότητα µιας ουσίας µε βάση κάποια συγκεκριµένα χαρακτηριστικά της ονοµάζεται ταυτοποίηση της ουσίας. Διαφορές µειγµάτων- χηµικών ενώσεων ΜΕΙΓΜΑΤΑ Η σύσταση τους δεν είναι καθορισµένη, αλλά µπορεί να µεταβάλλεται. Διαχωρίζονται στα συστατικά τους µε φυσικές µεθόδους (απόχυση, διήθηση, εξάτµιση κτλ.). Δεν έχουν καθορισµένες φυσικές σταθερές. Τα συστατικά στο µείγµα διατηρούν πολλές από τις ιδιότητες τους. ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ Η σύσταση τους είναι καθορισµένη. Διαχωρίζονται στα συστατικά τους µε χηµικές µεθόδους (π.χ. ηλεκτρολυτική διάσπαση νερού). Έχουν καθορισµένες φυσικές σταθερές. Η χηµική ένωση έχει διαφορετικές ιδιότητες από τις ιδιότητες των συστατικών της. Οι χηµικές ενώσεις µπορούν να διασπαστούν σε απλούστερες, ενώ τα χηµικά στοιχεία δεν µπορούν. Υλικά Χηµικές ουσίες Μείγµατα Χηµικά στοιχεία Χηµικές ενώσεις Οµογενή Ετερογενή Χηµικά φαινόµενα ή χηµικές αντιδράσεις ονοµάζονται οι µεταβολές που συνοδεύονται από το σχηµατισµό νέων ουσιών. π.χ. Το κρασί, όταν ξινίζει, αλλάζει σύσταση και µετατρέπεται σε ξίδι. Ένα κοµµάτι χαρτί, όταν καίγεται, µετατρέπεται σε στάχτη και διάφορα αέρια. Αντιδρώντα: Πρόκειται για τις ουσίες που υπήρχαν πριν από την εκδήλωση της αντίδρασης. Προϊόντα: Πρόκειται για τις ουσίες που σχηµατίζονται µετά την πραγµατοποίηση της αντίδρασης. Αντίδραση Αντιδρώντα Προϊόντα Σκούριασµα σιδήρου Σίδηρος (χηµικό στοιχείο) και οξυγόνο (χηµικό στοιχείο) Οξείδιο του σιδήρου (χηµική ένωση) Ηλεκτρολυτική διάσπαση νερού Νερό (χηµική ένωση) Υδρογόνο (χηµικό στοιχείο) και οξυγόνο (χηµικό στοιχείο)

Σε κάθε χηµική αντίδραση η συνολική µάζα των αντιδρώντων είναι ίση µε τη συνολική µάζα των προϊόντων. Συνολική µάζα αντιδρώντων = Συνολική µάζα προϊόντων Εξώθερµες ονοµάζονται οι χηµικές αντιδράσεις κατά τις οποίες ελευθερώνεται (εκλύεται) θερµότητα στο περιβάλλον, όταν πραγµατοποιούνται. Στις εξώθερµες αντιδράσεις η θερµοκρασία αυξάνεται. Ενδόθερµες ονοµάζονται οι χηµικές αντιδράσεις κατά τις οποίες απορροφάται θερµότητα από το περιβάλλον, όταν πραγµατοποιούνται. Στις ενδόθερµες αντιδράσεις η θερµοκρασία µειώνεται. Άτοµο ονοµάζεται το µικρότερο σωµατίδιο της ύλης, το οποίο συµµετέχει στο σχηµατισµό των χηµικών ενώσεων. Μόριο ονοµάζεται το µικρότερο σωµατίδιο µιας χηµικής ουσίας (χηµικής ένωσης ή χηµικού στοιχείου), που προκύπτει από τη σύνδεση ατόµων και µπορεί να υπάρξει σε ελεύθερη κατάσταση διατηρώντας τις ιδιότητες της ουσίας από τις οποίες προέρχεται. Όταν πραγµατοποιείται µια χηµική αντίδραση, τα άτοµα των αντιδρώντων αναδιατάσσονται και συνδέονται µεταξύ τους µε διαφορετικό τρόπο σχηµατίζοντας νέες ουσίες (προϊόντα). Υποατοµικα σωµατίδια Σύµβολο Ηλεκτρικό φορτίο Σχέση µάζας Πρωτόνιο Ρ Θετικό Νετρόνιο n Δεν έχει (ουδέτερο) Ηλεκτρόνιο e Αρνητικό Περίπου ίδια µάζα µε τη µάζα του πρωτονίου 1.836 φορές µικρότερη από τη µάζα του πρωτονίου Ατοµικός αριθµός ονοµάζεται ο αριθµός των πρωτονίων που υπάρχουν στον πυρήνα ενός ατόµου. Συµβολίζεται µε το γράµµα Ζ. Ο ατοµικός αριθµός είναι ένα χαρακτηριστικό γνώρισµα κάθε στοιχείου. Όπως λέµε, ο ατοµικός αριθµός αποτελεί στοιχείο ταυτότητας ενός στοιχείου. Μαζικός αριθµός Ατοµικός αριθµός Α Ζ Χ Μαζικός αριθµός ονοµάζεται το άθροισµα των πρωτονίων και των νετρονίων που υπάρχουν στον πυρήνα ενός ατόµου. Συµβολίζεται µε το γράµµα Α. Αν συµβολίσουµε µε Ν τον αριθµό των νετρονίων ενός ατόµου, θα ισχύει: Α = Ζ + Ν Τα ανιόντα σχηµατίζονται µε πρόσληψη ηλεκτρονίων από ένα ουδέτερο άτοµο και έχουν αρνητικό φορτίο. Τα κατιόντα σχηµατίζονται µε αποβολή ηλεκτρονίων από ένα ουδέτερο άτοµο και έχουν θετικό φορτίο. Η ηλεκτρική αγωγιµότητα ορισµένων διαλυµάτων οφείλεται στην κίνηση των ιόντων που περιέχουν. Ο συµβολισµός των κυριότερων χηµικών στοιχείων Στοιχείο Σύµβολο Στοιχείο Σύµβολο Άζωτο Ν Μόλυβδος Pb Άνθρακας C Νάτριο Na Αργίλιο ΑΙ Οξυγόνο Ο

Αργό Ar Πυρίτιο Si Άργυρος Ag Σίδηρος Fe Ασβέστιο Ca Υδράργυρος Hg Βρόµιο Br Υδρογόνο Η Ήλιο He Φθόριο F Θείο S Φώσφορος Ρ Ιώδιο Ι Χαλκός Cu Κάλιο κ Χλώριο CI Κασσίτερος Sn Χρυσός Au Μαγγάνιο Mn Χρώµιο Cr Μαγνήσιο Mg Ψευδάργυρος Zn Ο µοριακός τύπος µιας ένωσης µας δείχνει: 1. Την ποιοτική σύσταση του µορίου, δηλαδή από ποια χηµικά στοιχεία αποτελείται η ένωση. 2. Την αναλογία µε την οποία έχουν ενωθεί τα άτοµα των στοιχείων για το σχηµατισµό του µορίου της χηµικής ένωσης. 3. Τον αριθµό των ατόµων που αποτελούν ένα µόριο της χηµικής ένωσης. Μοριακός τύπος Η 2 Ο CΟ 2 Ονοµασία χηµικής ένωσης Νερό Διοξείδιο του άνθρακα Ποιοτική σύσταση Υδρογόνο και οξυγόνο Άνθρακας και οξυγόνο Αναλογία ατόµων Η:Ο = 2:1 C:Ο= 1:2 ΝΗ 3 Αµµωνία Άζωτο και υδρογόνο Ν : Η = 1 :3 Αριθµός ατόµων κάθε στοιχείου στο ένα µόριο της ένωσης Από 2 άτοµα υδρογόνου και 1 άτοµο οξυγόνου Από 1 άτοµο άνθρακα και 2 άτοµα οξυγόνου Από 1 άτοµο αζώτου και 3 άτοµα υδρογόνου Ατοµικότητα ονοµάζεται ο αριθµός των ατόµων από τα οποία αποτελείται το µόριο ενός στοιχείου. Διατοµικά στοιχεία: Πρόκειται για τα χηµικά στοιχεία που έχουν ατοµικότητα 2, δηλαδή το µόριο τους αποτελείται από 2 άτοµα, όπως είναι το άζωτο, το οξυγόνο, το υδρογόνο, το χλώριο κτλ. Μονοατοµικά στοιχεία: Πρόκειται για τα χηµικά στοιχεία που έχουν ατοµικότητα 1, δηλαδή αποτελούνται από ανεξάρτητα άτοµα. Χηµική εξίσωση ονοµάζεται ο συµβολισµός µιας χηµικής αντίδρασης. Σε κάθε χηµική εξίσωση υπάρχουν δύο µέλη, τα οποία χωρίζονται µεταξύ τους µε ένα βέλος (à ). Στο πρώτο µέλος (αριστερά από το βέλος) γράφουµε τα αντιδρώντα, δηλαδή τις χηµικές ουσίες που υπήρχαν πριν γίνει η αντίδραση. Στο δεύτερο µέλος (δεξιά από το βέλος) γράφουµε τα προϊόντα, δηλαδή τις χηµικές ουσίες που προκύπτουν µετά την αντίδραση. Συµβολικά: Αντιδρώντα à Προϊόντα Στοιχειοµετρικοί συντελεστές χηµικής εξίσωσης ονοµάζονται οι αριθµοί που µπαίνουν µπροστά από τους χηµικούς τύπους σε µία χηµική εξίσωση, µε σκοπό η χηµική εξίσωση να είναι ισοοταθµισµένη. Σε µια ισοοταθµισµένη χηµική εξίσωση ο αριθµός των ατόµων κάθε στοιχείου που περιέχονται στα αντιδρώντα είναι ίσος µε τον αριθµό των ατόµων του στοιχείου που περιέχονται στα προϊόντα. ΤΤι ι ππρρέέππεει ι νναα ππρροοσσ έέχχοουυµµεε,, όότταα νν σσ υυµµππλληηρρώ ννοουυµµεε ττοουυςς σσ ττοοι ιχχεει ιοοµµεεττρρι ικκοούύςς σσ υυννττεελλεεσσ ττέέςς µµι ιααςς ααννττί ίδδρραασσηηςς ü Οι συντελεστές µιας χηµικής εξίσωσης µπαίνουν πάντα αριστερά από τους χηµικούς τύπους και ποτέ δεξιά απ αυτούς, ούτε βέβαια ως δείκτες (κάτω δεξιά).

ü Όταν βάζουµε συντελεστή µπροστά σε µία χηµική ένωση, ο αριθµός αυτός αναφέρεται σε όλα τα στοιχεία της χηµικής ένωσης και όχι µόνο σε αυτό που µας ενδιαφέρει να «φτιάξουµε» Μεθοδολογία : Για να ισοσταθµίσουµε µια χηµική εξίσωση, θα πρέπει να βάλουµε κατάλληλους αριθµούς, έτσι ώστε ο αριθµός των ατόµων των στοιχείων που υπάρχουν στα αντιδρώντα να είναι ίσος µε τον αριθµό των ατόµων των στοιχείων που υπάρχουν στα προϊόντα. 1. Ελέγχουµε τι γίνεται µε το συνολικό αριθµό ατόµων ενός στοιχείου τόσο στα αντιδρώντα όσο και στα προϊόντα και συµπληρώνουµε σιγά σιγά τους συντελεστές. 2. Κάθε φορά που βάζουµε ένα συντελεστή, ελέγχουµε αν το νούµερο επηρεάζει άτοµα στοιχείων που ήδη έχουµε «φτιάξει». 3. Στο τέλος κάνουµε συνολική επιβεβαίωση για όλα τα άτοµα. ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Στερεή Υγρή Αέρια ΣΥΜΒΟΛΑ s l g ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Άσκηση 1 η : Να αντιστοιχίσετε τις δύο στήλες στήλη Α στήλη Β α. Η 1. Μαγνήσιο β. Νa 2. Οξυγόνο γ. Μg 3. Φθόριο δ. O 4. Υδρογόνο ε. F 5. Ψευδάργυρος στ. S 6. Νάτριο ζ. Zn 7. Θείο Άσκηση 2 η : Ένα κοµµάτι µετάλλου έχει όγκο 6cm 3 και µάζα 24g. Ποια είναι η πυκνότητα του µετάλλου; Άσκηση 3 η : Να υπολογίσετε την µάζα σώµατος πυκνότητας 15,5g/cm 3 και όγκου 30cm 3. Άσκηση 4 η : Να αντιστοιχίσετε την πρώτη µε την δεύτερη στήλη Οινόπνευµα Υδρογόνο Θαλασσινό νερό Μίγµα Υδράργυρος Χηµική ένωση Διοξείδιο του άνθρακα Στοιχείο Ήλιο Ασπιρίνη Άσκηση 5 η : Ονοµάστε τις παρακάτω χηµικές ενώσεις και προσδιορίστε τα άτοµά τους. Χηµικός τύπος Αριθµός ατόµων (1) Αριθµός ατόµων (2) Η 2 O 2 άτοµα υδρογόνου 1 άτοµο οξυγόνου SO 3 HCl N 2 O NaCl Al 2 O 3

CaS CaH 2 ΑgF CO 2 Άσκηση 6 η : Ισοσταθµίστε τις χηµικές εξισώσεις Η 2 + Ο 2 à Η 2 Ο C + O 2 à CO 2 N 2 + H 2 à NH 3 NaOH + HCl à NaCl + H 2 O Br 2 + H 2 à HBr Na + H 2 O à NaOH H 2 SO 4 + KOH à K 2 SO 4 + H 2 O Hg + O 2 à HgO Άσκηση 7 η : Συµπληρώστε τον πίνακα Σύµβολο Όνοµα Ατοµικός Αριθµός Μαζικός Αριθµός Αριθµός Νετρονίων Αριθµός Ηλεκτρονιων Ο 8 8 Κάλιο 19 39 Η 1 0 C 6 6 Ιώδιο 53 127 P 31 15 Ne 10 20 Άζωτο 7 7 Hg 80 120 Na 11 23 Al 13 14 Ήλιο 4 2 Άσκηση 8 η : Ένα διάλυµα έχει περιεκτικότητα 20%w/w σε διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ). πόσα γραµµάρια διοξειδίου του άνθρακα περιέχονται σε 64γρ διαλύµατος; Άσκηση 9 η : α. Να συµπληρώσετε στον επόµενο πίνακα τη φυσική κατάσταση κάθε υλικού στους 25 C (P = 1atm) Υλικό Σηµείο τήξης ( C) Σηµείο ζέσης ( C) Φυσική κατάσταση Α 64 1300 Β - 7 59. Γ - 165-92 Δ 98 883.

β. Ποια ουσία έχει το µεγαλύτερο σηµείο ζέσεως/βρασµού; γ. Ποια ουσία έχει τη χαµηλότερο σηµείο τήξεως; Άσκηση 10 η : Συµπληρώστε τις ονοµασίες των µεταβολών της φυσικής κατάστασης των υλικών στο παρακάτω διάγραµµα: νερό 1. 4.. υδρατµός 2. 3.. 5.. πάγος 6.. Άσκηση 11 η : Να διακρίνετε τα επόµενα µείγµατα σε οµογενή και ετερογενή: 1. κρασί 2. χώµα 3. φυσικό χυµός πορτ 4. ζαχαρόνερο 5. µελάνι µαρκαδόρου 6. γάλα 7. καθαριστικό πιάτων 8. βενζίνη Άσκηση 12 η : Υδατικό διάλυµα ζάχαρης έχει περιεκτικότητα 10%w/w. Αυτό σηµαίνει ότι: 1) το διάλυµα έχει µάζα 100g 2) σε 100g διαλύονται 10g ζάχαρης 3) περιέχονται 10g ζάχαρης ανά 100g διαλύµατος 4) το διάλυµα περιέχει 10g ζάχαρη Άσκηση 13 η : Η περιεκτικότητα σε ζάχαρη του ζαχαρούχου γάλακτος είναι 30% w/w. α. Πόση ζάχαρη περιέχεται σε 10g ζαχαρούχο γάλα; β. Πόση θα γίνει η περιεκτικότητα %w/w σε ζάχαρη αν στα 10g ζαχαρούχο γάλα προσθέσουµε νερό, ώστε το αραιωµένο γάλα να έχει συνολικά µάζα 200g; Άσκηση 14 η : Να σηµειώσετε Σ ή Λ α) Η χρωµατογραφία χρησιµοποιείται συχνά για το διαχωρισµό χρωστικών ουσιών. β) Ο διαχωρισµός του αλοτόνερου στα συστατικά του µπορεί να γίνει µε διήθηση. γ) Ο διαχωρισµός των έµµορφων συστατικών του αίµατος µπορεί να γίνει µε διήθηση. δ) Η απόσταξη είναι η µέθοδος διαχωρισµού η οποία στηρίζεται στα διαφορετικά σηµεία βρασµού των συστατικών του µείγµατος. ε) Η εξάτµιση είναι η µέθοδος που χρησιµοποιείται για την Παρασκευή καθαρού νερού. στ) Η φυγοκέντρηση χρησιµοποιείται για το διαχωρισµό οµογενών µειγµάτων. ζ) Ο διαχωρισµός ενός στερεού από το διαλύτη µέσα στον οποίο έχει διαλυθεί µπορεί να γίνει µε εξάτµιση ή µε απόσταξη. Άσκηση 15 η : Η αµµωνία είναι µία χηµική ένωση που αποτελείται από άζωτο και υδρογόνο µε αναλογία µαζών mαζ ώτου 14 = m 3 υδρογ όνου α) 70g αζώτου ενώνονται µε υδρογόνο και σχηµατίζουν αµµωνία. Να υπολογίσετε τη µάζα του υδρογόνου που ενώνεται και τη µάζα της αµµωνίας που σχηµατίζεται. β) 51g αµµωνίας διασπώνται πλήρως. Πόσα g αζώτου και πόσα υδρογόνου παράγονται; Άσκηση 16 η : Ποια από τα επόµενα φαινόµενα είναι χηµικές αντιδράσεις; α) Η πήξη του νερού β) Η µετατροπή του γάλακτος σε γιαούρτι γ) Το σάπισµα ενός µήλου δ) Η µετατροπή του κρασιού σε ξίδι ε) Η εξάχνωση του ιωδίου στ) Η διάβρωση των µετάλλων ζ) Το σπάσιµο ενός γυαλιού η) Η ηλεκτρολυτική διάσπαση του νερού θ) Το λιώσιµο των πάγων ι) Η διάλυση της ζάχαρης στο νερό ια) Η πέψη των τροφών στον ανθρώπινο οργανισµό ιβ) Το στέγνωµα των ρούχων ιγ) Ο αφρισµός της σόδας όταν προσθέσουµε λεµόνι ιδ) Η διάλυση του σιδήρου µέσα σε ένα οξύ.

Άσκηση 17 η : Να συµπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις: 1) Το άτοµο είναι ένα που αποτελείται από τον που είναι φορτισµένος και τα ηλεκτρόνια που έχουν φορτίο. 2) Ο ατοµικός αριθµός αποτελεί την κάθε χηµικού στοιχείου. Ο µαζικός αριθµός είναι ενδεικτικός για τη του ατόµου. 3) Τα αρνητικά φορτισµένα ιόντα ονοµάζονται. Στα ιόντα αυτά ο αριθµός των ηλεκτρονίων είναι από τον αριθµό των πρωτονίων. 4) Το υδατικό διάλυµα του χλωριούχου νατρίου έχει ηλεκτρική εξαιτίας της κίνησης των που περιέχει. 5) Όταν ένα άτοµο προσλάβει δύο ηλεκτρόνια, µετατρέπεται σε και φέρει δύο στοιχειώδη φορτία. Άσκηση 18 η : Η αντίδραση σχηµατισµού της αµµωνίας περιγράφεται από τη χηµική εξίσωση : Ν 2 + Η 2 à ΝΗ 3 α)ποια είναι τα αντιδρώντα και ποια τα προϊόντα; β) Να συµπληρώσετε τους συντελεστές στη χηµική εξίσωση γ) 14g αζώτου αντιδρούν πλήρως µε υδρογόνο και σχηµατίζουν 17g αµµωνίας. Πόσα gr υδρογόνου αντέδρασαν; δ) Να συµπληρώσετε τα παρακάτω κενά: 10 µόρια αζώτου αντιδρούν µε µόρια υδρογόνου και σχηµατίζουν µόρια αµµωνίας. Άσκηση 19 η : Το άτοµο ενός στοιχείου έχει ατοµικό αριθµό 13 και µαζικό αριθµό 27. α. Πόσα πρωτόνια και νετρόνια περιέχονται στο άτοµο αυτό; β. Αν σε ένα ιόν του παραπάνω στοιχείου υπάρχουν 10 ηλεκτρόνια. Να εξετάσετε αν πρόκειται για κατιόν ή ανιόν. Άσκηση 20 η : Αντιστοίχισε σε κάθε ιδιότητα των υλικών την περιγραφή της: Ιδιότητες Περιγραφή ιδιοτήτων 1. Ευθραυστότητα Α. Εκφράζει την ικανότητα ενός υλικού να χαράσσει ή να χαράσσεται από άλλα υλικά. 2. Θερµική αγωγιµότητα Β. Η ιδιότητα ενός υλικού να επανέρχεται στο αρχικό σχήµα του ύστερα από µια παραµόρφωση. 3. Σκληρότητα Γ. Ιδιότητα ενός υλικού να µην αντέχει σε µικρότερο ή µεγαλύτερο βαθµό σε καταπονήσεις. 4. Πυκνότητα Δ. Η ιδιότητα ενός υλικού να επιτρέπει στα ηλεκτρικά φορτία να περνούν µε ευκολία µέσα από τη µάζα του. 5. Ηλεκτρική αγωγιµότητα Ε. Εκφράζει τη µάζα ενός υλικού που περιέχεται σε ορισµένο όγκο του. 6. Ελαστικότητα Στ. Η ιδιότητα ενός υλικού να επιτρέπει στη θερµότητα να περνά µε ευκολία µέσα από τη µάζα του. Άσκηση 21 η : Συµπλήρωσε τα κενά στον παρακάτω πίνακα: Υλικό Ιδιότητα Εφαρµογή Αλουµίνιο Διαµάντι Χαλκός Καουτσούκ Λεξάν Ελαστικό Άθραυστο Κατασκευές αεροπλάνων Χαράζει το γυαλί Καλώδια Άσκηση 22 η : Να συµπληρώσεις τον παρακάτω πίνακα: Μείγµα Κύρια συστατικά Ιδιότητες των συστατικών που διατηρούνται στο µείγµα

Λαδόξιδο Άλµη (για τουρσιά) Σκέτος ελληνικός καφές Καφές φραπέ γλυκός µε γάλα Άσκηση 23 η : Συµπλήρωσε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις. Το αλατόνερο είναι οµογενές..., δηλαδή... Το αλάτι είναι η...... και διαλύτης είναι το... Άσκηση 24 η : Διάβασε τις παρακάτω δύο πολύ ενδιαφέρουσες συνταγές για απολαυστικό τσάι (τσάι µε λεµόνι και παγωµένο τσάι) και κάνε τις παρακάτω κινήσεις: i. Υπογράµµισε τα ονόµατα των διαλυµάτων ή τις λέξεις που αναφέρονται σε διαλύµατα. ii. Βάλε σε πλαίσιο το όνοµα κάθε διαλύτη. iii. Τσεκάρισε µε «δ» το όνοµα κάθε διαλυµένης ουσίας. iv. Βάλε «+» δίπλα σε κάθε αδιάλυτη ουσία. Τσάι µε λεµόνι α. Ζεσταίνουµε σε ένα µπρίκι ένα φλιτζάνι νερό, µέχρι να βράσει. β. Αφού σβήσουµε τη φωτιά, ρίχνουµε µέσα µια κουταλιά φύλλα από τσάι. γ. Το αφήνουµε για λίγο. δ. Σουρώνουµε το υγρό σε ένα φλιτζάνι. ε. Σερβίρουµε µε λίγο χυµό λεµονιού. στ. Προσθέτουµε όση ζάχαρη θέλουµε και ανακατεύουµε. Παγωµένο τσάι α-δ. Κάνουµε ό,τι και στην προηγούµενη συνταγή. ε. Βάζουµε το υγρό µέσα στο ψυγείο, µέχρι να παγώσει. στ. Προσθέτουµε όση ζάχαρη θέλουµε και ανακατεύουµε. ζ. Σερβίρουµε µε µια φέτα λεµόνι ή πορτοκάλι και µε παγάκια. Άσκηση 25 η : Πόσα g ζάχαρη και πόσα g νερό χρειάζεσαι για να παρασκευάσεις 100 g διαλύµατος ζάχαρης 4% w/w; Άσκηση 26 η : Δώσε τη σωστή απάντηση στις παρακάτω προτάσεις, ώστε να σχηµατιστεί η ακροστιχίδα: διαχωρισµός. 1. Δ 1. Έτσι διαχωρίζω εύκολα ετερογενές µείγµα στε-ρεού-υγρού. 2. I 2. Αυτό που δεν περνάει τον ηθµό (φίλτρο) λέγεται... 3. Α 3. Έτσι λέγεται έτσι η προσεκτική αποµάκρυνση ενός υγρού από ένα στερεό. 4. χ 4. Μέθοδος µε την οποία µπορούµε να διαχωρίσουµε ουσίες που κινούνται µε διαφορετική ταχύτητα µέσα σε διάφορα υλικά. 5. Ω _ 5. Αποµακρύνω µια ουσία από ένα µείγµα, όταν αυτή η ουσία διαλύεται σε ένα διαλύτη (αντίστροφα). 6. Ρ _ 6. Είναι απαραίτητη προκειµένου να ρίξουµε προσεκτικά το µείγµα στον ηθµό (φίλτρο). 7. I _ 7. Το χρειαζόµαστε στη διήθηση και µπορεί να είναι γυάλινο ή πλαστικό (αντίστροφα). 8. Σ 8. Με τις παραπάνω µεθόδους µπορούµε να διαχωρίσουµε τα... ενός µείγµατος. 9. Μ _ 9. Με τη χρωµατογραφία µπορούµε να διαχωρίσουµε τα συστατικά του. 10. Ο _ 10. Έτσι λέγεται το χαρτί που χρησιµοποιούµε για τη χρωµατογραφία και το φιλτράρισµα (αντίστροφα). 11. Σ _ 11. Η συσκευή στην οποία γίνεται η απόσταξη (αντίστροφα).

Άσκηση 27 η : Να συµπληρώσεις τα κενά στις ακόλουθες προτάσεις: 1. Το νερό διασπάται µε...σε δύο απλούστερα αέρια στοιχεία. Τα στοιχεία αυτά είναι το... και το... 2. Οι ουσίες που αποτελούνται από άλλες απλούστερες ονοµάζονται χηµικές 3. Όταν πλησιάσουµε µια µισοσβησµένη παρασχίδα ξύλου στο..., τότε 4. Όταν πλησιάσουµε ένα αναµµένο κερί στο..., τότε... Άσκηση 28 η : Συµπλήρωσε τον παρακάτω χάρτη εννοιών: Άσκηση 29 η : Να συµπληρώσεις τα κενά στα παρακάτω κείµενα: 1. Ένα άτοµο νατρίου περιέχει 11 πρωτόνια και 12 νετρόνια. Το άτοµο αυτό έχει ατοµικό αριθµό...και µαζικό αριθµό... Ο πυρήνας του αποτελείται από... και... Το ίδιο άτοµο έχει...ηλεκτρόνια. Ένα ιόν του ίδιου ατόµου έχει φορτίο +1. Το ιόν αυτό αποτελείται από... πρωτόνια,...νετρόνια και...ηλεκτρόνια. 2. Ένα υδατικό διάλυµα Α περιέχει µόρια γλυκόζης. Ένα άλλο υδατικό διάλυµα Β περιέχει ιόντα χαλκού και ιόντα χλωρίου. Από τα διαλύµατα αυτά εµφανίζει ηλεκτρική αγωγιµότητα το...