ΤΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ Το Χρονολόγιο της Εικονομαχίας αναφέρεται στην θεολογική και πολιτική διαμάχη που ξέσπασε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία τον 8 ο και 9 ο αιώνα, γύρω από τη λατρεία των χριστιανικών εικόνων. Στο χρονολόγιο οπτικοποιείται η περίοδος της Εικονομαχίας (726-843) και ειδικότερα, εμφανίζονται οι δύο φάσεις της Εικονομαχίας (α φάση: 726-787, β φάση: 815-843), οι δύο βυζαντινές αυτοκρατορικές δυναστείες της περιόδου, των Ισαύρων (717-802) και του Αμορίου (802-867), με τους αυτοκράτορες μέλη τους και σημαντικά ιστορικά γεγονότα που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την εικονομαχική περίοδο. ΓΕΓΟΝΟΤΑ 717: Οι Άραβες πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη. 726: Έναρξη της εικονομαχίας. Ο αυτοκράτορας Λέων Γ Ίσαυρος διατάσσει την αποκαθήλωση της εικόνας του Χριστού Χαλκίτη από τη Χαλκή Πύλη (προθάλαμο του Παλατιού της Κωνσταντινούπολης) και την ανάρτηση στη θέση της του «τρισόλβιου τύπου του σταυρού», καθώς και εγχάρακτου εξάστιχου επιγράμματος. Ανοίγει έτσι την «αυλαία» της αυτοκρατορικής εικονομαχίας. Την ίδια χρονιά, ένας μεγάλος σεισμός στη Θήρα ερμηνεύεται από τον αυτοκράτορα Λέοντα Γ ως ένδειξη θείας οργής εναντίον της εικονολατρίας. 730: Πρώτο αυτοκρατορικό διάταγμα του Λέοντος Γ κατά της λατρείας των εικόνων. Εκδίδεται μετά από σύσκεψη, στην οποία λαμβάνουν μέρος κρατικοί λειτουργοί, αυλικοί και ο πατριάρχης. Ο Λέων καθιερώνει τον διωγμό των εικόνων ως επίσημο δόγμα του Κράτους και της Εκκλησίας και εκδίδει το πρώτο διάταγμα, με το οποίο διατάσσεται η καταστροφή των εικόνων και η δίωξη των εικονόφιλων. 732: Ήττα των Αράβων στο Πουατιέ. Οι Φράγκοι νικούν τους Άραβες στη μάχη του Πουατιέ της κεντροδυτικής Γαλλίας κι έτσι ανακόπτεται η αραβική προέλαση στον δυτικοευρωπαϊκό χώρο.
754: Σύνοδος Ιέρειας: καταδίκη της λατρείας των εικόνων. Στη Σύνοδο συμμετέχουν 338 επίσκοποι, οι οποίοι υποστηρίζουν την εικονοκλαστική διδασκαλία. Επιβάλλεται η ολοσχερής καταστροφή των εικόνων, αναθεματίζονται οι οπαδοί της εικονόφιλης παράταξης και αποφασίζεται να εξυμνείται ο αυτοκράτορας ως ισαπόστολος. 787: Ζ Οικουμενική Σύνοδος στη Νίκαια της Βιθυνίας. Στη Σύνοδο αποφασίζεται η καταδίκη της εικονομαχίας ως αίρεσης, η καταστροφή της εικονομαχικής φιλολογίας και η αναστήλωση των εικόνων ανεξαρτήτως υλικού κατασκευής ή χώρου έκθεσης. Συμβολικό γεγονός η εκ νέου ανάρτηση της εικόνας του Χριστού Χαλκίτη στη Χαλκή Πύλη από την αυτοκράτειρα Ειρήνη Αθηναία. 792: Ήττα των Βυζαντινών από τους Βουλγάρους στα Μάρκελλα της Μικράς Ασίας. Οι Βούλγαροι αποτελούν έναν νέο εχθρός που απειλεί την ανάστατη, λόγω της διαμάχης των εικόνων, αυτοκρατορία. 800: Στέψη του Καρλομάγνου από τον Πάπα Λέοντα Γ. Η διάσταση μεταξύ Ανατολής και Δύσης επεκτείνεται πλέον, εκτός της γλωσσικής και θρησκευτικής, και στην πολιτική σφαίρα. 815: Καθαίρεση των εικόνων από τον Λέοντα Ε Αρμένιο. Ο αυτοκράτορας Λέων Ε συγκαλεί σύνοδο αρχιερέων, η οποία αναθεματίζει τον πατριάρχη Νικηφόρο και τους άλλοτε πατριάρχες Γερμανό και Ταράσιο, μετριοπαθείς εικονόφιλους. Νέα σύνοδος συγκροτείται το Πάσχα, στην οποία προσκαλούνται αλλά δεν προσέρχονται ο Θεόδωρος Στουδίτης, μοναχός, διανοούμενος και θερμός υποστηρικτής των εικόνων, και άλλοι εικονόφιλοι. Η σύνοδος αυτή καταργεί τις αποφάσεις της Ζ Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας και ανακηρύσσει ως Ζ Οικουμενική την Σύνοδο της Ιέρειας του 754. 843: Οικουμενική Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης - Αναστήλωση των εικόνων. Η Σύνοδος, που συγκλήθηκε από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα, μητέρα του ανήλικου Μιχαήλ Γ, προχωρεί στην οριστική και πανηγυρική αποκατάσταση και αναστήλωση των εικόνων, καθώς και στην ανασύσταση των καταργηθέντων μοναστηριών. Ο εορτασμός τελείται και σήμερα την πρώτη Κυριακή των Νηστειών (Κυριακή της Ορθοδοξίας). 843: Συνθήκη του Βερντέν. Συμφωνία τριχοτόμησης της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τους γιους του πρώην αυτοκράτορα Λουδοβίκου. Από τα τρία μέρη αναδύονται αργότερα τα κράτη της Γαλλίας, Γερμανίας και Ιταλίας.
ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΩΝ ΙΣΑΥΡΩΝ Η δυναστεία αυτή καλύπτει τον 8 ο μ.χ. αιώνα, ο οποίος ονομάζεται και «αιώνας των μεταρρυθμίσεων», κυρίως λόγω των νομοθετικών πρωτοβουλιών του θεμελιωτή της δυναστείας Λέοντος Γ. Η ισχύουσα ως τότε ρωμαϊκή νομοθεσία αλλάζει ριζικά και εισάγονται σημαντικές αλλαγές στο αστικό δίκαιο, τη γεωργία και τα εκκλησιαστικά πράγματα. Σε αυτές περιλαμβάνεται και η κατάργηση των εικόνων, που συγκλόνισε επί μακρόν την αυτοκρατορία. Λέων Γ' Ίσαυρος: (περίπου 680-741). Ιδρυτής της δυναστείας των Ισαύρων (717-741) και ένας από τους σημαντικότερους αυτοκράτορες του Βυζαντίου. Με τις επιτυχίες του κατά των Αράβων και το μεταρρυθμιστικό έργο του ενισχύει τη θέση της αυτοκρατορίας. Φανατικός πολέμιος των εικόνων, πυροδοτεί ουσιαστικά με την πολιτική του την εικονομαχική διαμάχη. Κωνσταντίνος Ε' ο Κοπρώνυμος: (;- 775). Βυζαντινός αυτοκράτορας (741-775), γιος του Λέοντα Γ' Ίσαυρου και συναυτοκράτοράς του από το 720. Αντιμετωπίζει επιτυχώς τους Βουλγάρους, ενώ στο εσωτερικό συνεχίζει την εικονομαχική πολιτική του πατέρα του, την οποία και νομιμοποιεί με τη Σύνοδο της Ιέρειας, το 754. Είναι γνωστός για τους διωγμούς κατά των εικονολατρών. Λέων Δ' Χάζαρος: (π. 750-780). Αυτοκράτορας του Βυζαντίου (775-780). Γιος του Κωνσταντίνου Ε' από το γάμο του με την πριγκίπισσα των Χαζάρων, Ειρήνη. Η πολιτική του στο ζήτημα των εικόνων θεωρείται μάλλον επαμφοτερίζουσα και η βασιλεία του αποτελεί μετάβαση από την περίοδο έντασης της εικονομαχίας στην αποκατάσταση των εικόνων από την Ειρήνη Αθηναία. Κωνσταντίνος Στ': (770-797). Βυζαντινός αυτοκράτορας (780-797). Γιος του Λέοντα Δ' και της Ειρήνης Αθηναίας. Θύμα της φιλόδοξης μητέρας του, που επιθυμεί αποκλειστικά την εξουσία, τυφλώνεται το 797 κατόπιν διαταγής της. Ειρήνη Αθηναία: (π. 750-803). Σύζυγος του Λέοντα Δ'. Αρχικά συμβασιλεύς του ανήλικου γιου της Κωνσταντίνου Στ' (780-797) και έπειτα αυτοκράτειρα του Βυζαντίου (797-802). Είναι φίλαρχη, φιλόδοξη και, σε σχέση με τη διαμάχη των εικόνων, ένθερμη υποστηρικτής της εικονολατρίας. Δίνει τέλος στην πρώτη φάση της εικονομαχίας με την Ζ' Οικουμενική Σύνοδο του 787, που διακηρύσσει την αναστήλωση των εικόνων.
ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΜΟΡΙΟΥ Η δυναστεία οφείλει το όνομά της στην πόλη Αμόριο της Μικράς Ασίας, από όπου κατάγεται ο ιδρυτής της Μιχαήλ Β, ο Τραυλός. Αν και ταπεινής καταγωγής, κατορθώνει να αναρριχηθεί ως τον αυτοκρατορικό θρόνο και να εδραιώσει μια δυναστεία, στη διάρκεια της οποία ξεχωρίζει ως γεγονός η αναστήλωση των εικόνων, το 843 μ.χ. Νικηφόρος Α': (;- 811). Αυτοκράτορας του Βυζαντίου (802-811). Σταυράκιος: (;- 812). Βυζαντινός αυτοκράτορας (811). Γιος του Νικηφόρου Α' και συμβασιλέας του από το 803. Ανατρέπεται από το Μιχαήλ Α' Ραγκαβέ. Μιχαήλ Α' Ραγκαβές: (;- μετά το 813). Αυτοκράτορας του Βυζαντίου (811-813). Ανεβαίνει στον αυτοκρατορικό θρόνο μετά το πραξικόπημα του 811 που αναγκάζει τον πεθερό του Σταυράκιο να παραιτηθεί. Λέων Ε' Αρμένιος: (;- 820). Αυτοκράτορας του Βυζαντίου (813-820). Με τις νικηφόρες εκστρατείες του περιορίζει σημαντικά τον βουλγαρικό κίνδυνο. Στην εσωτερική πολιτική ρίχνει ιδιαίτερο βάρος στην ανοικοδόμηση πολλών πόλεων της χερσονήσου του Αίμου. Χαρακτηριστικό της βασιλείας του είναι οι εικονομαχικές του αντιλήψεις και η συνακόλουθη αναζωπύρωση του εικονο- μαχικού κινήματος. Μιχαήλ Β' Τραυλός: (; - 829). Αυτοκράτορας του Βυζαντίου (820-829), ιδρυτής της εξ Αμορίου ή Φρυγικής δυναστείας. Τη βασιλεία του ταράσσει η επανάσταση του Θωμά του Σλάβου, που κρατάει τρία χρόνια (820-823) και παίρνει μεγάλες διαστάσεις, ενώ η κατάληψη της Κρήτης από τους Άραβες της Αιγύπτου (μεταξύ 824 και 827) στερεί το κράτος από ένα πολύ σημαντικό στρατιωτικό έρεισμα. Ο ίδιος ακολουθεί ήπια, σε σχέση με τους προκατόχους του, εικονομαχική πολιτική. Θεόφιλος: (;- 842). Αυτοκράτορας του Βυζαντίου (829-842). Γιος του Μιχαήλ Β' και συμβασιλέας του από το 821. Είναι ο τελευταίος εικονομάχος αυτοκράτορας.
Μιχαήλ Γ' (επονομαζόμενος Μέθυσος): (840-867). Αυτοκράτορας του Βυζαντίου (842-867). Γιος του αυτοκράτορα Θεόφιλου, ανεβαίνει στο βυζαντινό θρόνο σε ηλικία δύο ετών με συμβασιλέα τη μητέρα του Θεοδώρα. Με πρωτοβουλία της τελευταίας λήγει το 843 η εικονομαχία με την επίσημη αναστήλωση των εικόνων. Για το λόγο αυτό, η Θεοδώρα τιμάται ως αγία από την Ορθόδοξη Εκκλησία και εορτάζεται στις 11 Φεβρουαρίου.
ΠΗΓΕΣ: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1979, τ.η Καραγιαννόπουλος Ι., Το βυζαντινό κράτος, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2001 Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Πυρσός, Αθήνα 1935, τ.α, ΙΓ, & ΙΖ Ψηφιακή Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Κόσμου, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, http://www.egeonet.gr/ehw/forms/default.aspx