ΘΥΜΙΟΥ ΑΓΓΕΛΙΔΗ SCRIPTA MANENT ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟ

ΘΥΜΙΟΥ ΑΓΓΕΛΙΔΗ SCRIPTA MANENT ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟ 1

Η ΑΝΝ - ΜΑΡΙ ΚΛΟΝΤ ΚΙ Ο ΦΑΡΓΚ Μπαίνοντας στο μετρό, από το σταθμό Σενπλόν-μετά το Πορτ ντε Κλινιανκούρ-κάθισε κοντά στο παράθυρο και μελετούσε εμβριθώς το χάρτη των γραμμών του τρένου για να δει ποια ήταν η μακρύτερη. Χασομέρης ήταν, τις προηγούμενες μέρες είχε περπατήσει ώρες στους δρόμους και στους κήπους κι αποφάσισε να δει και τον «κάτω κόσμο» της πόλης, όχι πως δεν τον ήξερε, χρόνια ζει σ αυτή. Τι να δει δηλαδή μέσα στα σκοτεινά τούνελ, περισσότερο τους σταθμούς που κάθε τριάντα ή τριάντα πέντε δευτερόλεπτα εμφανίζονταν σαν φωτεινές οάσεις σε σκοτεινή έρημο και που και που, στα τοιχώματα της στοάς κάποια τεράστια διαφημιστική αφίσα που τη φώτιζαν τα φώτα του τρένου. Τελικά αποφάσισε ν αλλάξει τρένο στο Γκαρ ντε λ Έστ και να πάρει την κατεύθυνση Μαιρί ντ Ιβρύ και μάλιστα πιο πέρα, έξω από τον περιφερειακό δρόμο, όπου μετά το σταθμό Μαιζόν Μπλανς είχε προστεθεί, νότια μια νέα γραμμή με τέσσερις στάσεις και τέρμα το Βιλζιουίφ-Λουί Αραγκόν. Έβαλε το χάρτη στην τσάντα κι έβγαλε από εκεί ένα βιβλίο με διηγήματα του Χούλιο Κορτάσαρ που είχε ζήσει στο Παρίσι και πολλά από τα διηγήματα του αναφερόταν στη ζωή του στην πόλη αυτή. Έγειρε πίσω στο κάθισμα, βολεύτηκε κι άνοιξε το βιβλίο. Ήταν μια ελληνική έκδοση. Ο πλαϊνός του, έσκυψε για να διαβάσει τον τίτλο στο εξώφυλλο αλλά γρήγορα εγκατέλειψε την προσπάθεια πιστεύοντας μάλλον πως τα γράμματα εκεί, ήσαν σλάβικα. Οι Γάλλοι μπερδεύουν εύκολα την ελληνική γραφή με τη ρώσικη. Μόλις άρχισε ένα διήγημα, κάπου στα μισά του βιβλίου, διαπίστωσε πως αναφερόταν σε μια σκηνή στο μετρό. Περίγραφε μια κοπέλα στο απέναντι κάθισμα, πλάι στο παράθυρο και το φλερτ του μαζί της, μέσα από την εικόνα της στο κρύσταλλο. Τον εντυπωσίασε αυτό και σήκωσε το βλέμμα προς τα εκεί για να δει αν πράγματι το κρύσταλλο αντανακλούσε την εικόνα αυτού που καθόταν πλάι. Διαπίστωσε πως έτσι σύμβαινε μόνο που αυτός δεν έβλεπε την εικόνα μιας κοπέλας αλλά μιας ευτραφούς ηλικιωμένης που είχε στην ποδιά της ένα πλεκτό κι έπλεκε χειριζόμενη με μεγάλη μαεστρία δυο μεγάλες βελόνες. Λίγο πριν φτάσει το τρένο στο σταθμό Μπαρμπές, η γυναίκα έβαλε το πλεκτό σε μια μεγάλη τσάντα, σηκώθηκε του ζήτησε συγγνώμη να περάσει και χάθηκε βγαίνοντας στο διάδρομο. Στο σταθμό Γκαρ ντε λ Έστ σηκώθηκε ν αλλάξει γραμμή. Επέμενε να συνεχίσει στη γραμμή Μαιρί ντ Ιβρύ κι εδώ μπορούσε ν αλλάξει τρένο, αλλά όταν επιχείρησε να κατεβεί ήταν τόσος ο κόσμος που έμπαινε στο βαγόνι ώστε υποχώρησε μπροστά σ ένα κύμα επιβατών και δεν πρόλαβε. Το τρένο ξεκίνησε και τώρα δεν είχε τρόπο παρά ν αλλάξει γραμμή στο Σιατλέ. Προχώρησε πίσω στο εσωτερικό, βρήκε πάλι κάθισμα πλάι στο παράθυρο αλλά στο απέναντι του, καθόταν ένας άντρας με εργατική φόρμα. Αφοσιώθηκε στο διάβασμα που τον απορρόφησε τόσο ώστε για δυο τρεις-στάσεις δε σήκωσε κεφάλι. Κάποια στιγμή όμως κουράστηκε, σήκωσε τα μάτια και το βλέμμα του έπεσε στο απέναντι κάθισμα κι έμεινε άναυδος! Μια υπέροχη γυναίκα, μια καλλονή βρισκόταν εκεί, γερμένη στην πλάτη του καθίσματος και κοίταζε με βλέμμα απλανές πάνω από το κεφάλι του. Βιαστικά έριξε το βλέμμα πλάι της, στο κρύσταλλο του παράθυρου και για λίγο απόλαυσε τη διπλή εικόνα, της απέναντι ομορφιάς. Το είδωλο ήταν κάπως υποφωτισμένο καθώς προβαλλόταν στη σκοτεινή πλευρά της σήραγγας. Έσκυψε στο βιβλίο ξεφυλλίζοντας το, γρήγορα ψάχνοντας να βρει τη σελίδα όπου ο Κορτάσαρ αναφερόταν σε μια τέτοια σκηνή. Ίσως τον βοηθούσε στο τι έπρεπε να κάνει. Γρήγορα όμως τα παράτησε, έκλεισε το βιβλίο κι έριξε το βλέμμα στο κρύσταλλο. Ήταν τόσο καθαρή η εικόνα της κοπέλας εκεί, που κάποια στιγμή συναντήθηκαν τα βλέμματα τους. Εκείνη αντιλήφθηκε αυτή την έμμεση διασταύρωση των βλεμμάτων κι όταν εκείνος της χαμογέλασε γύρισε τα μάτια προς το μέρος του, απέναντι της, τα βλέμματα τους συναντήθηκαν στο πραγματικό επίπεδο αλλά εκείνη δεν χαμογελούσε. Έδειξε αμήχανη όπως κι εκείνος. Τον κοίταξε μια στιγμή και μετά έριξε το βλέμμα πάνω από το κεφάλι του Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα το βαγόνι φωτίστηκε εκτυφλωτικά καθώς το τρένο έμπαινε στο σταθμό. Κοίταξε έξω και διάβασε το όνομα: Σιατλέ Λεζ Άλλ. Ήταν ο μεγαλύτερος σταθμός ανταπόκρισης απ όπου περνούσαν πέντε γραμμές. Για δευτερόλεπτα, σκέφτηκε αν έπρεπε να 2

επιμείνει στην αρχική του πρόθεση. Γύρισε και κοίταξε την κοπέλα απέναντι, που ακουμπισμένη πίσω είχε κλειστά τα μάτια και περίμενε να ξεκινήσει το τρένο. «Θα κατεβώ όπου κατεβεί», σκέφτηκε και το ταξίδι απόχτησε άλλης ποιότητας ενδιαφέρον Λίγο πριν το τρένο φτάσει στο σταθμό του Μονπαρνάς, η κοπέλα σηκώθηκε με την πρόθεση, προφανώς να κατεβεί. Σηκώθηκε κι αυτός και την ακολούθησε. Κάπου εκεί στις κυλιόμενες κλίμακες του σταθμού, την έχασε κι αλαφιάστηκε ψάχνοντας δεξιά-αριστερά. Όταν βγήκε στην επιφάνεια, μπροστά στον Πύργο του Μονπαρνάς, την είδε μπροστά του στα δυο μέτρα να κατευθύνεται προς την μπουλβάρ Εντγκάρ Κινέ, να περνάει στο δεξί πεζοδρόμιο, παράλληλα με τον μαντρότοιχο του νεκροταφείου του Μονπαρνάς. Την ακολούθησε, το πεζοδρόμιο της λεωφόρου δεν είχε κίνηση και παρατηρούσε γοητευμένος το παράστημα της. Το κομψό ελαφρό ντύσιμο της-ο Ιούνιος ήταν προχωρημένος και παρ όλες τις ξαφνικές βροχούλες ο καιρός ήταν γενικά καλός-αναδείκνυε τα σωματικά της προσόντα. Η κοπέλα έφτασε στη διασταύρωση των μπουλβάρ Κινέ-παρά το φανταχτερό της όνομα δεν ήταν πάνω από διακόσια μέτρα-και Ρασπάιγ κι έστριψε δεξιά όπου ήταν μια από τις εισόδους του νεκροταφείου και μπήκε μέσα. Αναρωτήθηκε για το τι ήθελε εκεί αυτό το θεσπέσιο πλάσμα και μπήκε κι αυτός. Ακολουθώντας την, είδε να στρίβει στο πρώτο δρομάκι δεξιά κι ύστερα πάλι δεξιά, ύστερα αριστερά και να σταματάει μπροστά στον τάφο του ποιητή Λεόν-Πολ Φαργκ. Απ ο, τι είχε διαβάσει γι αυτόν, το έργο του, νοσταλγικό και ειρωνικό, ήταν επικεντρωμένο σε μια διαδρομή ενός ασυνήθιστου Παρισιού. Μάλιστα τελευταία είχε διαβάσει ένα βιβλίο του, σχετικά με το Παρίσι, που είχε βρει στους πάγκους της Ριβ Γκοςς. Προχώρησε πιο πέρα και στάθηκε μπροστά στον τάφο του Αδαμάντιου Κοραή και, με τρόπο, παρακολουθούσε την κοπέλα. Εκείνη έβγαλε από την τσάντα της ένα κόκκινο τριαντάφυλλο τυλιγμένο σε σελοφάν, το ξετύλιξε και το απόθεσε πάνω στον τάφο. Μερικά πέταλα σκόρπησαν, σα σταγόνες από αίμα, πάνω στο μάρμαρο. Είχε μείνει εκστατικός! Αυτή η νέα κοπέλα που η εμφάνιση της ήταν μιας σταρ του σινεμά μπορούσε να έχει τέτοιες ευαισθησίες, να είναι διανοούμενη; Είχε δει πολλά κορίτσια και φοιτήτριες, με ύφος διανοούμενης, να κρατούν πάντα ένα βιβλίο ή να διαβάζουν στο μετρό. Σχετικά με τη συγκεκριμένη κοπέλα η σκέψη του προχώρησε σε ερωτηματικά και υποθέσεις. Ποια ήταν η σχέση της μ έναν ποιητή που είχε πεθάνει λίγο μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου; Ίσως εγγονή αλλά πιθανόν και θαυμάστρια της ποίησης του, πολλοί νέοι άνθρωποι διάβαζαν τελευταία Προυστ, Απολλιναίρ, Πρεβέρ ακόμα και Μποντλαίρ. Η κοπέλα γύρισε προς το μέρος του, πέρασε πίσω του, έριξε μια γρήγορη ματιά στον τάφο του Κοραή προφανώς δεν της έκανε κάποια εντύπωση και προχώρησε βορειοδυτικά στο νεκροταφείο, έστριψε αριστερά με κατεύθυνση τη νοτιοδυτική πύλη και σταμάτησε, για λίγο, στον τάφο του Μποντλαίρ. Ύστερα συνέχισε το δρόμο της κι εκείνος την ακολούθησε από μια διακριτική απόσταση, περίεργο γιατί η πρόθεση του ήταν να τη γνωρίσει. Πιο κάτω, δεξιά κι αριστερά του δρόμου, πέρασε πλάι από τους τάφους δυο διάσημων γλυπτών κι ενός συγγραφέα, έριξε μια σύντομη ματιά και βγήκε από το νεκροταφείο Συνέχισε να την ακολουθεί, κρατώντας πάντα μια απόσταση, τόση ώστε να μην τη χάσει από τα μάτια. Εκείνη, ανέβηκε τη μπουλβάρ Ρασπάιγ και στη συμβολή της με την μπουλβάρ Μονπαρνάς σταμάτησε για λίγο μπροστά στο καφέ Λε Ντομ, ύστερα πέρασε απέναντι και κάθισε σε κάθισμα ενός τραπεζιού στο πεζοδρόμιο του καφέ Λα Ροτόντ. Οι πελάτες έξω ήσαν λίγοι και ήσαν αυτοί που περίσσευαν από την αίθουσα του καφέ. Πλησίασε, σκεπτόμενος πως για να γνωρίζει η κοπέλα αυτά τα δυο καφενεία, ήταν πιθανό, να είχε σχέση ή να ενδιαφερόταν για την Τέχνη και κάθισε στο διπλανό τραπέζι. Απέναντι τους, όρθιος στο βάθρο του, αγέρωχος ο Μπαλζάκ φωτιζόταν από το μεσημεριανό ήλιο. Πριν έρθει το γκαρσόνι, γύρισε ξαφνιασμένος από κάποιο θόρυβο. Ήταν η ομπρέλα της κοπέλας, που πέφτοντας, η λαβή της βρέθηκε στα πόδια του. Τη σήκωσε και της την πρόσφερε χαμογελώντας. Τον ευχαρίστησε και για πρώτη φορά άκουσε τη φωνή της έστω και στην τετριμμένη λέξη «ευχαριστώ», που του φάνηκε βαθιά, βελούδινη. Κάτι πήγε να της πει αλλά τον πρόλαβε εκείνη λέγοντας: «Έχω την εντύπωση πως σας είδα στο νεκροταφείο του Μονπαρνάς;». «Ναι, ναι 3

πραγματικά εκεί με είδατε». «Πήγατε για κάποιο συγκεκριμένο λόγο εκεί;». «Συγκεκριμένο, δε θα το έλεγα. Έχω πάει πολλές φορές, σχεδόν σ όλα τα νεκροταφεία του Παρισιού, η αλήθεια είναι ότι μου αρέσουν αυτοί οι χώροι, διαβάζεις εκεί διάσημα ονόματα κι ενδιαφέροντα επιγράμματα. Άσε που είναι καταπληκτικές γλυπτοθήκες αλήθεια εσείς τι σχέση έχετε με τον Φαργκ, είδα τι κάνατε στον τάφο του». «Είναι ο αγαπημένος μου ποιητής. Σας αρέσει η ποίηση;». «Ναι, αλλά, μπορώ να καθίσω κοντά σας;». «Ναι βέβαια γιατί όχι». Μόλις κάθισε, ήρθε το γκαρσόνι και πήρε παραγγελία δυο καφέδες. «Τελευταία διαβάζω γαλλική ποίηση αλλά δε γνωρίζω καλά τη γλώσσα και συχνά περιτριγυρίζομαι από γαλλοελληνικά λεξικά από όλες τις εκδόσεις που έχουν γίνει στη χώρα μου αλλά τηλεφωνώ και σε Γάλλους φίλους για να μου εξηγήσουν κάποια πράγματα». «Είστε Έλληνας και σπουδάζετε εδώ». «Σπουδάζω αυτή την πόλη κι ο Φαργκ με βοηθάει, όταν τον καταλαβαίνω. Έχω διαβάσει το βιβλίο του «Ο πεζοπόρος του Παρισιού». «Αλήθεια; Πολύ ενδιαφέρον». «Δουλεύω πότε-πότε στα ελληνικά εστιατόρια στο Καρτιέ Λατέν όταν στριμώχνουμε οικονομικά συνήθως όμως με βοηθάει η μητέρα μου, που στέλνει χρήματα από την πατρίδα. Είμαι αποφασισμένος ν ασχοληθώ με το Παρίσι, τουλάχιστον από τις αρχές του εικοστού αιώνα, με τη ζωή της πόλης, την Τέχνη, γενικότερα τον πολιτισμό και την πολιτική ιστορία, δύσκολο εγχείρημα αλλά μ αρέσει». «Είναι για κάποια διατριβή σας αυτό, για ακαδημαϊκή καριέρα;». «Όχι, όχι δεν έχω τ απαιτούμενα τυπικά προσόντα για κάτι τέτοιο. Το κάνω έτσι γιατί μ αρέσει αλλά πέστε μου εσείς πως ασχοληθήκατε με τον Φαργκ είστε τόσο νέα». «Όχι και τόσο, πλησιάζω τα τριάντα». «Δεν είναι δυνατόν! Δε θα σας έκανα πάνω από είκοσι πέντε» «Υπερβολές. Σπούδασα γαλλική φιλολογία στη Σορβόννη και κάνοντας, μια μέρα, περίπατο στο νεκροταφείο του Μονπαρνάς βρέθηκα τυχαία μπροστά στον τάφο του Φαργκ κι αποφάσισα, χωρίς να ξέρω γιατί, πως τη διατριβή μου θα την έκανα στην ποίηση του. Ρίχτηκα στο διάβασμα και τώρα που κοντεύω να τελειώσω ήρθα ν αποθέσω ένα λουλούδι στον τάφο του». «Α, μάλιστα. Ωραία πράξη. Όταν σας είδα στο μετρό». «Στο μετρό; Με ακολουθήσατε από το μετρό;». «Ναι και όταν σας πρωτοαντίκρυσα ούτε στιγμή δε μου πέρασε από το μυαλό πως είχα να κάνω με διανοούμενη, συνήθως οι ωραίοι άνθρωποι δεν». «Δε σκέφτονται;». «Όχι, όχι όλοι οι άνθρωποι, όπως λέει κι ο Αλτουσέρ, είναι διανοούμενοι αλλά να η προσπάθεια ν ασχοληθεί κάποιος με τα Γράμματα και την Τέχνη είναι επώδυνη και οι ευνοημένοι στην εμφάνιση άνθρωποι, άντρες-γυναίκες, έχουν πιο πρακτικές και δελεαστικές επιλογές στη ζωή». «Μμ, δεν πολυσυμφωνώ με την άποψη αυτή αλλά όπως και νάχει, η πρόθεση σας ν ασχοληθείτε με το Παρίσι μ αρέσει μήπως καπνίζετε;». «Ναι, λίγο. Περισσότερο τσιμπούκι». «Θα μου προσφέρετε ένα τσιγάρο; Κι εγώ δεν καπνίζω πολύ, μάλιστα σκέφτομαι να το κόψω εντελώς, προς το παρόν έχω κόψει ν αγοράζω τσιγάρα», είπε χαμογελώντας η κοπέλα. Άνοιξε την τσάντα, έβγαλε ένα πακέτο και τινάζοντας το, της πρόσφερε το τσιγάρο που πρόβαλλε και με δεύτερη κίνηση, έβγαλε άλλο ένα και το έβαλε στο στόμα. Ξανάβαλε το χέρι στην τσάντα κι έβγαλε ένα κουτί σπίρτα και της πρόσφερε φωτιά. Η κοπέλα, πραγματικά ήταν πολύ όμορφη, το ντύσιμο της αν και ευπρεπές άφηνε αρκετά ερεθιστικά σημεία ακάλυπτα. Στα γρήγορα τράβηξε δυο ρουφηξιές μια από τον καφέ και μια από το τσιγάρο και γέρνοντας προς το μέρος της, είπε: «Α, προπό, θα μπορούσα να έχω τον αριθμό του τηλεφώνου σας για να σας ενοχλώ πότε-πότε ζητώντας τη βοήθεια σας σχετικά με τη γλώσσα;». «Είπατε πως έχετε Γάλλους φίλους που σας βοηθούν». «Ναι βέβαια αλλά, άλλο είναι να ζητάς να σου δείξει το δρόμο μια γριούλα κι άλλο μια όμορφη γυναίκα». Χαμογέλασε κολακευμένη αλλά σοβαρεύτηκε. «Θεωρώ το παράδειγμα σας εύστοχο και κολακευτικό για μένα αλλά αυτό δείχνει πως έχετε κι άλλο σκοπό. Δε νομίζετε πως βιάζεστε κύριε;». «Δίκιο έχετε, πάντα βιάζομαι για κάτι που μ ενδιαφέρει πολύ. Αυτό που στη γλώσσα σας ονομάζεται «τακτ», μου είναι δύσκολο να το εφαρμόσω, η διπλωματία για μένα είναι, επισήμως αποδεκτή απάτη..». «Βοηθάει όμως στις καλές σχέσεις ατόμων και κρατών». «Οφείλω να δεχτώ πως έχετε δίκιο αλλά ας γυρίσουμε στο πρόβλημα μου». «Ποιο από τα δυο, αυτό που αφορά τη διατριβή σας ή το άτομο μου;». «Όπως δείχνουν τα πράγματα, η, ας πούμε διατριβή μου κι εσείς είστε το ίδιο πρόβλημα», είπε αυτός χαμογελώντας. «Βιάζεστε, βιάζεστε. Θα δούμε προς το παρόν πρέπει πρώτα να γνωριστούμε». «Σωστά, αλήθεια είστε δεσποινίς ή 4

κυρία;». «Παίζει ρόλο αυτό; Στην εποχή μας ο διαχωρισμός αυτός είναι περιττός». «Ναι βέβαια, αλλά ήταν ένας τρόπος να μάθω αν είστε παντρεμένη». «Και σε τι θα σας ωφελούσε αυτό;». «Ε, πως, αν είστε παντρεμένη θα πρέπει να σας διεκδικήσω από το σύζυγο αν είστε δεσμευμένη». «Α, έτσι μπορείτε να φτάσετε ως εκεί; Δε θα χρειαστεί, δεν είμαι παντρεμένη αλλά είπαμε θα δούμε, πάμε παρακάτω». Πήγαν παρακάτω, μίλησαν όμως περισσότερο για τα ενδιαφέροντα τους παρά για την προσωπική τους ζωή. Τους απασχόλησε ακόμα και ο απέναντι τους, ανδριάντας του Μπαλζάκ, στημένος στη διαχωριστική νησίδα της μπουλβάρ Ρασπάιγ. Εκείνος, σε μια αποστροφή του για την Τέχνη του περασμένου αιώνα και των αρχών του εικοστού είπε: «Ορίστε, ο Ροντέν εδώ φτάνει την αφαίρεση στοιχείων στ άκρα. Ακόμα και σήμερα θεωρείται πρωτοποριακό έργο. Λένε πως δεν άρεσε στην εποχή του γι αυτό, όπως μαρτυρά και το αφιέρωμα στη βάση: «A BALZAC A RODΙN», το χάρισε στο Δήμο. Η αλήθεια είναι πως κι εγώ προτιμώ τον Ροντέν του «διανοούμενου» αν κι εκεί υπάρχει αφαίρεση αλλά τόση ώστε το έργο να μην είναι ένας όγκος ύλης». Η πτυχιούχος της Σορβόννης άρχισε να εξηγεί σχετικά, τα επιχειρήματα της όμως ήσαν αυτά που είχε διαβάσει κι αυτός στις Ιστορίες Τέχνης και της το επισήμανε. Η συζήτηση συνεχίστηκε για πολλή ώρα, μάλιστα παραγγέλθηκαν και νέοι καφέδες και «τοστ», διαφώνησαν και συμφώνησαν και στο τέλος χώρισαν πολύ φιλικά. «Παραείστε ενδιαφέρον άνθρωπος κύριε αλλά θα μου επιτρέψετε, πρέπει να γυρίσω στο σπίτι». Έβγαλε από την τσάντα της ένα πορτοφόλι. «Σας παρακαλώ επιτρέψτε μου να προσφέρω εγώ τα έξοδα αυτής της συνάντησης μας», είπε εκείνος. Εκείνη χαμογέλασε, ξανάβαλε το πορτοφόλι στην τσάντα, σηκώθηκε κι έπιασε την ομπρέλα. Εκείνος τινάχτηκε όρθιος με κίνδυνο ν ανατρέψει το φλιτζάνι του καφέ του. «Λοιπόν, τι θα γίνει θα μου δώσετε τον αριθμό του τηλεφώνου σας; Ούτε καν το όνομα σας δε μου είπατε». «Ούτε κι εσείς». «Ναι σωστά», ψέλλισε και είπε το όνομα του. «Μια στιγμή όμως, το πιο πιθανό είναι πως μόλις στρίψετε στη γωνία να το έχετε ξεχάσει». Έβγαλε από την τσάντα του ένα μπλοκάκι κι ένα στυλό, έγραψε σε μια σελίδα το όνομα και τον αριθμό του τηλεφώνου του και της την έδωσε. Εκείνη πήρε το χαρτάκι το έβαλε στην τσάντα και είπε: «Σημειώστε λοιπόν και το δικό μου». Του είπε όνομα και αριθμό τηλεφώνου και ξεκίνησε. Χάθηκε στρίβοντας στην μπουλβάρ Μονπαρνάς Δυο μέρες αργότερα τηλεφώνησε στην Ανν-Μαρί Κλωντ, αυτό ήταν το όνομα της-επέμενε να της το αποδίνουν ολόκληρο-εκείνου, η αλήθεια είναι πως δεν του άρεσε το Κλωντ, ήταν όμοιο και στο αρσενικό και στο θηλυκό και καθώς στη γαλλική γλώσσα λείπουν τ άρθρα, στα κύρια ονόματα, μπερδευόταν. Του απάντησε η ίδια κι ακούγοντας την, ένιωσε ένα μικρό τσίμπημα στο στήθος. «Διάβολε, ούτε έφηβος να ήμουν», σκέφτηκε. «Α, κύριε Φωτιαδής τόσο γρήγορα χρειαστήκατε τη βοήθεια μου στο έργο σας; Μη μου πείτε πως ξαφνικά απουσιάζουν όλοι οι Γάλλοι φίλοι σας από το Παρίσι;». «Δεν είπαμε για το δρόμο και τη γριούλα». «Κατάλαβα», είπε εκείνη και γέλασε. «Λοιπόν, ο Φαργκ είναι πια κοινός μας φίλος και είστε η πιο κατάλληλη να με βοηθήστε και όχι μόνο στην ποίηση του Φαργκ». «Δε νομίζετε πως από το τηλέφωνο δε θα μπορούσα να σας προσφέρω μεγάλη βοήθεια». «Ακριβώς αυτό σκεφτόμουν, το Παρίσι έχει τόσα ωραία και ήσυχα καφενεία, μέχρι ποίηση μπορεί να γράψει κάποιος εκεί». «Μάλιστα. Μου ζητάτε κάτι δύσκολο, προβλέπω πως θα επικαλείστε συχνά τη βοήθεια μου όχι γιατί θα τη χρειάζεστε πάντα αλλά για να είμαστε μαζί. Και παρ όλο που δεν είμαι κάποια διασημότητα είμαι Παριζιάνα κι έχω αρκετούς φίλους και γνωστούς και θα μ ενοχλούσαν τα σχόλια τους». «Για να πω την αλήθεια, στη χώρα μου θα το σκεφτόμουν αυτό αλλά εδώ δεν πέρασε από το μυαλό μου πως μια Παριζιάνα». «Αυτό το τελευταίο δε μου άρεσε. Δηλαδή πιστεύετε πως οι Παριζιάνες δε νοιάζονται για την υπόληψη τους; Σας παρακαλώ». Έμεινε άναυδος με το ακουστικό στο χέρι καθώς κόπηκε ξαφνικά η γραμμή. «Είμαι ηλίθιος» μουρμούρισε νευριασμένος. Κοίταξε μπροστά του πάνω στο γραφείο του τα σκόρπια χαρτιά με σημειώσεις αποριών ανάμεσα στα βιβλία. Δυο μέρες τώρα είχε ετοιμάσει υλικό για να τη ρωτήσει και να την συμβουλευτεί σχετικά. Τι θα έκανε τώρα; Να της τηλεφωνήσει πάλι; Θα του το έκλεινε βέβαια και καλά θα έκανε Μια βδομάδα περίπου έκανε υπομονή και δεν της τηλεφώνησε αλλά όταν το έκανε, του 5

είπαν πως η Ανν-Μαρί Κλωντ είχε φύγει για διακοπές. Η φωνή ήταν μιας μεσόκοπης γυναίκας, πιθανόν της μητέρα της. Είχε ξεχάσει πως τον Αύγουστο, βρίσκεις περισσότερους τουρίστες από τους Παριζιάνους, στην πόλη. Ο Φώτης Φωτιάδης, ήταν βαθιά απογοητευμένος, κάτι έπρεπε να κάνει κι έφυγε για την πατρίδα, εξάλλου τα οικονομικά του δεν ήσαν σε καλή κατάσταση Πέρασε την πρώτη βδομάδα στο σπίτι, με τη μητέρα του. Η κυρία Αλεξάνδρα, ευκατάστατη χήρα, ήταν ένας ευχάριστος, καλλιεργημένος και ελεύθερος άνθρωπος και στα εξήντα της ήταν μια ώριμη ωραία γυναίκα. Ταξίδευε συχνά, είχε φίλους στο Παρίσι και στο Λονδίνο ακόμα και στη Νέα Υόρκη. Αγαπούσε το γιο της αλλά ασχολιόταν μαζί του μόνο, βοηθώντας τον οικονομικά από την προσωπική της περιουσία γιατί εκείνος το μερτικό του από την κληρονομιά του πατέρα το είχε εξανεμίσει και δεν επέμβαινε στη ζωή του, όπως κι εκείνος στη δική της. Η αλήθεια όμως ήταν ότι τον είχε κακομάθει και παρ όλο που αυτός πάντα είχε πρόθεση να σπουδάσει, αυτό κρατούσε μόνο το πρώτο εξάμηνο, ύστερα εγκατέλειπε τη σχολή. Στην πατρίδα είχε εισαχθεί στη Νομική, στη Φιλοσοφική και στην Πάντειο αλλά τίποτα δεν τελείωσε. Στο Παρίσι παρακολούθησε μαθήματα σε διάφορες σχολές αλλά δε στέριωσε πουθενά. Οι φίλοι του τον θεωρούσαν τυχερό που είχε τη δυνατότητα να κάνει αυτό που θέλει, εκείνος όμως είχε αρχίσει να πιστεύει πως αυτό, εκτός από του ότι του πρόσφερε μια σημαντική καλλιέργεια δεν τον βοηθούσε να ειδικευτεί σε κάτι. Είχε καταπιαστεί να κάνει μια μελέτη για το Παρίσι που τελικά σε κανένα δε θα χρησίμευε και τώρα με τον Φαργκ, εξαιτίας της Ανν- Μαρί Κλωντ. Η κυρία Αλεξάνδρα, του πρότεινε να πάει μαζί της στη Νέα Υόρκη. Αρνήθηκε και ξαναγύρισε σ ένα Παρίσι ζεστό και υγρό. Τηλεφώνησε και ξανατηλεφώνησε στην Ανν- Μαρί Κλωντ, δεν απαντούσε κανένας στο τηλέφωνο ούτε καν αυτόματος τηλεφωνητής. Στρώθηκε στο γράψιμο για να έχει έτοιμο υλικό ώστε να το χρησιμοποιήσει, σαν πρόφαση, για να τη συναντήσει, όταν εκείνη επέστρεφε από τις διακοπές. Η πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη άλλαζε αλλά κανένας δεν θα μπορούσε να βεβαιώσει πως πήγαινε προς το καλύτερο. Στην πατρίδα, έλεγαν, είχε επανέλθει η δημοκρατία αλλά πώς να επανέλθει κάτι που δεν είχε φύγει μια και δεν είχε υπάρξει; Τέλος πάντων μια μέρα βρέθηκε στην Σανς Ελυζέ ανάμεσα σε φοιτητές κι εργάτες να διαδηλώνει κι αυτός εναντίον του Φράνκο, ο Καουντίλιο-αν και διαπραγματευόταν να παραδώσει την εξουσία στη βασιλείαεξακολουθούσε να δολοφονεί τους αγωνιστές της Δημοκρατίας. Το κλομπ ενός «φλικ»-όπως αποκαλούν οι Γάλλοι τους «μπάτσους» τον έστειλε στο νοσοκομείο για μερικές μέρες και παραλίγο να εισπράξει και μια καραμπινάτη απέλαση, αν δεν είχε μεσολαβήσει ένας αξιωματικός της αστυνομίας, σύζυγος μιας φίλης του. Τις μέρες που βρισκόταν στο νοσοκομείο, συγκεκριμένα την τελευταία μέρα, καθώς αποχαιρετούσε τον Ρομπέρ-που θα έμενε μερικές μέρες ακόμα-ένα φοιτητή της νομικής που είχε γνωρίσει στη διαδήλωση, έμεινε έκπληκτος πλάι του, καθώς εκείνη όρμησε και αγκάλιασε το νεαρό. Ή Ανν-Μαρί Κλωντ! Πανέμορφη και ηλιοκαμένη. «Ξαδερφάκι, από πότε τρέχεις στις διαδηλώσεις; Η μαμά σου το έμαθε;», είπε εκείνη στο Ρομπέρ, μετά τις πρώτες διαχύσεις. «Ναι δεν της άρεσε αλλά τι να κάνει; Εσένα ποιος σου το είπε;». «Η φίλη σου η Ιζαμπέλ». Το βλέμμα της έπεσε στο Φώτη που εξακολουθούσε να στέκει πλάι στο Ρομπέρ κι έκπληκτη αναφώνησε: «Κύριε Φωτιαδής! Κι εσείς εδώ;». «Γνωρίζεστε; Είναι καλός φίλος, για να με γλιτώσει από τους «φλικ» έφαγε το κλομπ στο κεφάλι», είπε χαμογελώντας ο Ρομπέρ. «Δεν τα κατάφερα και πολύ καλά όμως». «Ναι αλλά χωρίς εσένα θα είχα μείνει κάνα μήνα στο νοσοκομείο ενώ τώρα μεθαύριο, το πολύ, φεύγω». «Ω, τραυματιστήκατε κι εσείς», είπε ρίχνοντας το βλέμμα στον επίδεσμο που είχε στο κεφάλι ο Φώτης. «Όχι σοβαρά, πήρα μόλις εξιτήριο Λοιπόν μον αμί θα τα πούμε, τηλεφώνησε μου μόλις βγεις», είπε ο Φώτης απευθυνόμενος στο φοιτητή και κίνησε για τη θύρα. «Μη φύγετε», του είπε η Ανν-Μαρί Κλωντ με κάποια αμηχανία. «Θα έχετε να τα πείτε με τον ξάδερφο πρέπει να φύγω, θα σας τηλεφωνήσω». «Ναι, να μου τηλεφωνήσετε οπωσδήποτε». Κούνησε το κεφάλι έστειλε χαιρετισμό, με το χέρι, στο νεαρό που ήδη ρωτούσε την Ανν-Μαρί Κλωντ για τη γνωριμία της με το Φώτη και βγήκε έξω Επιστρέφοντας στο σπίτι, μέσα στο ταξί σκεφτόταν την Ανν - Μαρί Κλωντ και την 6

απρόσμενη εμφάνιση της μέσα από, επίσης απρόσμενες συνθήκες. Ξαδέρφη του μικρού! «Ε, τώρα δε μου ξεφεύγεις αγαπημένη μου Ανν-Μαρί Κλωντ». Αυτό, σχεδόν το φώναξε, στα ελληνικά όμως, κάνοντας τον οδηγό να τον κοιτάξει, απορώντας, μέσα από τον καθρέφτη. Έμενε στην περιοχή Φωμπούρ Σαιντ Ονορέ σ ένα δρόμο, κομπολόι διάσημων καταστημάτων μόδας και αρωματοποιίας, καλλιτεχνικών γκαλερί αλλά και δημόσιων κτιρίων όπως το υπουργείο εξωτερικών, το παλάτι των Ηλυσίων Πεδίων και πρεσβείες χωρών. Είχε διαλέξει εκεί μια πιο ήσυχη γωνιά, κοντά στην εκκλησία του Σαιν Φιλίπ ντυ Ρουλ, που την επισκέφτηκε μόνο μια φορά για να δει το εσωτερικό της αλλά πήγαινε συχνά στην κοντινή Σαλλ Γκαβώ για ν απολαύσει μουσική, ήταν κι αυτή ένα από τα πάθη του. Το σπίτι του ήταν μια σοφίτα πολυτελείας, γεμάτη βιβλία ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά, δεν είχε μπει, στα σοβαρά, στον κόπο να μάθει άλλη γλώσσα, για την ακρίβεια είχε επιχειρήσει διάφορα «πασαλείμματα». Αρκετές μέθοδοι εκμάθησης ιταλικών, ισπανικών, γερμανικών ακόμα και ρωσικών βρίσκονταν σε ράφια και στο πάτωμα. Τη σοφίτα, την είχε «κληρονομήσει» από κάποιο φίλο του Έλληνα γουναρά, που δούλευε στα εργαστήρια του Υβ Σαιν Λοράν, ένα καταπληκτικό τεχνίτη συρραφής γούνας. Ο ίδιος είχε κατασκευάσει ένα γούνινο πανωφόρι, ένα κοντογούνι για τον εαυτό του, από λωρίδες πλάτους μικρότερες των δυο εκατοστών που από αυτές ήσαν γεμάτοι οι κάδοι απορριμμάτων των εργαστηριών γούνας. Το έκανε πέρα από το ωράριο εργασίας, τις νυχτερινές ώρες και του πήρε πολύ καιρό και οικονομικά δεν άξιζε τον κόπο. Επαγγελματικά όμως απόδειξε τις καταπληκτικές του ικανότητες-το πίσω μέρος της γούνας, πριν μπει η φόδρα, ήταν ένα αριστούργημα συρραφής-και τον έκανε διάσημο στο χώρο των εργαστηριών μόδας. Όταν ο φίλος έφυγε για την πατρίδα του όπου η επεξεργασία της γούνας ήταν σε μεγάλη ακμή κι εκείνος χάρη στη φήμη του, εξασφάλισε πολύ καλή αμοιβή, ο Φώτης απόχτησε τη σοφίτα Στο τρίτο τηλεφώνημα την πέτυχε. Του είπε πως μπορούσε να πάει από το σπίτι του, αν ήθελε. Φυσικά ήθελε, της έδωσε τη διεύθυνση και η Ανν-Μαρί Κλωντ μια ώρα αργότερα ανέβαινε τη στριφογυριστή κλίμακα του σπιτιού του. Τον φίλησε, με απρόσμενη οικειότητα, σταυρωτά στα μάγουλα, εκείνος από την ταραχή του δεν πρόλαβε ν ανταποδώσει, ένιωσε όμως υπέροχα καθώς τον τύλιξε το άρωμα της. Αν και την περίμενε, δεν πρόλαβε να ταχτοποιήσει το χώρο κι εκείνη με τις οδηγίες του πορεύτηκε ανάμεσα από βιβλία και φακέλους, για να καθίσει στο περιστρεφόμενο κάθισμα μπροστά από το γραφείο του. «Η σοφίτα σου είναι καταπληκτική! Δύσκολα βρίσκεις κάτι τέτοιο, και στην περιοχή που βρίσκεται πρέπει να πληρώνεις πολλά». Της διηγήθηκε την ιστορία του γουναρά και κάθισε απέναντί της, σ ένα αιγυπτιακής προέλευσης σκαμπό, από δέρμα αντιλόπης. Και προσπαθώντας να την πείσει πως πρωτίστως ενδιαφερόταν για τη βοήθεια της στο πόνημα που είχε αναλάβει να γράψει, της έδωσε ένα φάκελο όπου είχε κάποιες δακτυλογραφημένες σελίδες. Εκείνη διάβασε την πρώτη σελίδα, σταμάτησε, τον κοίταξε και κουνώντας επιδοκιμαστικά το κεφάλι είπε: «Ενδιαφέρον! Γράφεται πολύ καλά στη γλώσσα μας, εγώ στη δική σας, βρίσκω πολύ δύσκολα τα ελληνικά, δε θα μπορούσα ούτε να μιλήσω». «Δεν έχετε δίκιο, εγώ πιστεύω πως θα μαθαίνατε και τραγουδάκια στη γλώσσα μου στα παιδιά μας». Τον κοίταξε έκπληκτη. «Μα τι λέτε! Τι πάει να πει αυτό; Μου μου κάνετε πρόταση». «Ακριβώς σας προτείνω να με παντρευτείτε». «Μα δε με ξέρετε, δε γνωρίζετε τίποτα για μένα». «Είναι η πρώτη φορά που κάνω τέτοια πρόταση, ίσως ακριβώς επειδή δε σας γνωρίζω, όλες τις άλλες τις γνώριζα αρκετά καλά ώστε να το αποφύγω». Άπλωσε το χέρι πάνω από το γραφείο κι έπιασε απαλά το δικό της. «Ανν-Μαρί Κλωντ, σας αγαπώ! Δεν μπορώ να σας το αποδείξω άμεσα και πιθανόν να μη με πιστέψετε αν σας πω, πως από εκείνη τη στιγμή που σας είδα στο μετρό, και ύστερα μπροστά στον τάφο του Φαργκ, κυριαρχείτε στη σκέψη μου». «Τι να πω σας πιστεύω αλλά νομίζω είστε υπερβολικός, περιμένετε να γνωριστούμε καλύτερα κι ας αρχίσουμε μ αυτό που σας απασχολεί ή μάλλον μ αυτό που σας απασχολούσε, το δοκίμιο σας για το Παρίσι». Πάνω από δυο ώρες, διάβασαν, συζήτησαν, έγραψαν, έσβησαν. Εκείνη ξέσπασε πολλές φορές σε γέλια όταν ο Φώτης σημείωσε φράσεις και ιδιωματισμούς στην αργκό και μιμήθηκε, καταπληκτικά, στον προφορικό λόγο, τους μεθυσμένους κλοσιάρ αλλά και τύπους της Αγοράς ή κοροϊδεύοντας την εξεζητημένη γλώσσα των διανοουμένων της Σορβόννης αλλά και των 7

αριστεριζόντων πανεπιστημιακών. Η συζήτηση, ανεβοκατέβαινε στον τρόπο ζωής των αστών και μεγαλοαστών του κέντρου και των εργαζομένων στις λαϊκές συνοικίες και στις μικροβιοτεχνικές περιοχές της πόλης. «Αγαπητέ μου, μένω κατάπληκτη! Γνωρίζετε καλύτερα από μένα, την καθημερινή γαλλική γλώσσα και αναρωτιέμαι σε τι θα μπορούσα να βοηθήσω εγώ; Πιστεύω πως το κάνετε για να». «Για να βρίσκομαι κοντά σας; Δίκιο έχετε, πιστεύω πως μετά τη συνάντηση μας δε θα μπορέσω να γράψω κι ο, τι έχω γράψει αυτές τις μέρες το χρωστάω στην προσδοκία να σας συναντήσω και να διαβάσετε αυτά που έγραψα» Ένα μήνα αργότερα, η Ανν-Μαρί Κλωντ δεν είχε δεχτεί να τον παντρευτεί αλλά ήσαν σχεδόν κάθε μέρα μαζί κι ο Ρομπέρ, ο ξάδερφος της, τους έκανε συχνά συντροφιά, ήταν ένας ενδιαφέρων νεαρός που με το φανατισμό και τις ριζοσπαστικές του ιδέες βοηθούσε ν ανάβει η συζήτηση για όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Στην πολιτική ο νεαρός είχε μια αναρχοσοσιαλίζουσα αντίληψη του κόσμου, η Ανν-Μαρί Κλωντ έμενε σ έναν ήπιο σοσιαλισμό, όπως τον αποκαλούσε, κι ο Φώτης ενστερνιζόταν την Αριστερά γενικά αλλά τα τελευταία χρόνια ήταν απογοητευμένος από όλες τις τάσεις που υπήρχαν σ αυτή, αναζητούσε έναν νέο Μαρξ, έναν νέο Λένιν. Ένα απόγευμα του Οκτώβρη, καθισμένοι οι τρεις τους στο βάθος της σάλας του «Καφέ Προκόπ» συζητούσαν με αφορμή τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή για το που πάει τελικά ο λεγόμενος αναπτυγμένος κόσμος. Ο Φώτης, υποστήριξε μια, ομολογουμένως προωθημένη άποψη: «Τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη, υπάρχει η εντύπωση, πως η σύγχρονη δημοκρατία μπορεί να υπάρξει μόνο με τον καπιταλισμό, σε κάποια φιλελεύθερη μορφή και το σοσιαλισμό που όμως ακόμα και στη Σοβιετική Ένωση, πολύ περισσότερο στις χώρες επιρροής της, δεν έχει επιλεγεί, κάποια μορφή του, ούτε θεωρητικά. Εξακολουθούν να υπάρχουν οι οπαδοί της μαρξιστικής-λενινιστικής θεωρίας, όπως την ερμηνεύουν εκείνοι κι αυτή σε σπαράγματα, καθώς και στα δυτικά κράτη που ακόμα και για τον τίτλο του κομμουνιστικού κόμματος ερίζουν, άλλοι αυτοαποκαλούμενοι Μαρξιστές-Λενινιστές άλλοι Λενινιστές-Μαρξιστές και άλλοι απλώς κομμουνιστές και υπάρχουν και οι Μαοϊστές. Οι σοσιαλδημοκράτες που κι αυτοί, τα τελευταία χρόνια, ενώ είχαν πετύχει σημαντικά πράγματα στη διαχείριση του κρατικού πλούτου τελικά δε φαίνεται να τα καταφέρνουν. Γενικά η Αριστερά σήμερα, στην πολιτική τουλάχιστον, βρίσκεται σε κάποια σύγχυση. Στη Φιλοσοφία κάποιοι διανοούμενοι της, ισχυρίζονται πως έχουν περάσει στην μεταμαρξιστική σκέψη, με ο, τι σημαίνει αυτό και κάποιοι ανακάλυψαν ξανά τις θρησκείες και προσπαθούν να συγκεράσουν ο, τι καλό πιστεύουν πως έχει ο μαρξισμός μ ο, τι καλό υπάρχει στις θρησκείες». «Γενικά, συμφωνώ μαζί σου», είπε η Ανν-Μαρί Κλωντ-ο πληθυντικός είχε καταργηθεί από καιρό ανάμεσα τους-«αλλά για τον καπιταλισμό πιστεύω, όπως δείχνουν τα πράγματα, θα αναγκαστεί να μας οδηγήσει τελικά σε κάποιου είδους σοσιαλισμό δηλαδή ένα δικαιότερο σύστημα». Ο νεαρός ξάδερφος ανυπομονούσε να μπει στη συζήτηση αλλά τον πρόλαβε ο Φώτης που συνέχισε: «Ο καπιταλισμός, ως γνωστόν, είναι ένα σύστημα που στηρίζεται στην εκμετάλλευση, αποδεκτή από μεγάλη μερίδα των λαών, αφού δυστυχώς κάθε άνθρωπος σκέφτεται σαν «εν δυνάμει» καπιταλιστής. Η πολιτική ηγεσία του, αποτελείται από καπιταλιστές αλλά και από απλούς εργαζόμενους που το δημοκρατικό σύστημα επιτρέπει την εκλογή τους στο κοινοβούλιο. Αυτοί οι τελευταίοι, συμπεριφέρνονται σαν τους πρώτους-με ελάχιστες επεμβάσεις στο σύστημα και μόνο αν αυτό συμφέρει στους πρώτους. Η πραγματική αντιπολίτευση, είναι μια ελάχιστη μειοψηφία ανθρώπων που εμφορούνται από τα σοσιαλιστικά ιδεώδη αλλά μια και είναι ενταγμένοι στο κοινοβουλευτισμό, που εξαιτίας ενός ιδιότυπου πλειοψηφικού συστήματος, τους αποκλείει από την εξουσία, δεν επηρεάζουν σημαντικά τη διαχείριση και κατανομή του πλούτου. Ο καπιταλισμός, προσαρμόζει κάθε τι προοδευτικό, όταν οι συνθήκες - τεχνολογία, πρώτες ύλες - το επιτρέπουν για καλύτερη διαχείριση χωρίς όμως να θίγονται τα κέρδη του κεφαλαίου, κατά προτίμηση ν αυξάνονται». «Θα μπορούσε η Αριστερά να ενωθεί και να προσανατολιστεί σε μια παγκόσμια επανάσταση των λαών και να εφαρμόσει ένα σωστό σοσιαλισμό», είπε με έξαψη ο νεαρός. «Ναι αλλά ποιος θα μας πει ποιος είναι ο σωστός σοσιαλισμός; Όπως σωστά είπε ο Φωτής, πάσχουμε από μια συγκεκριμένη θεωρία», είπε η 8