Σχέσεις Ελλάδας-Ασίας 2006-2007

Σχέσεις Ελλάδας-Ασίας 2006-2007 Αντώνης Κ. Χριστόπουλος Οι διµερείς σχέσεις της Ελλάδας µε τις χώρες της Ανατολικής και της Ν-Α Ασίας διεξάγονται κυρίως σε οικονοµικό επίπεδο, καθώς η χώρα µας δεν έχει µονοµερή στρατηγικά γεωπολιτικά συµφέροντα στην περιοχή, ενώ και οι χώρες της Ανατολικής και Ν-Α Ασίας δεν έχουν άµεσες πολιτικές επιδιώξεις όσον αφορά την Ελλάδα σε διµερές επίπεδο. Άλλωστε, η χώρα µας ενδιαφέρεται να αναπτύξει περισσότερο οικονοµικές και εµπορικές σχέσεις µε τα κράτη της περιοχής, εκµεταλλευόµενη τις οικονοµικές και επενδυτικές ευκαιρίες που απορρέουν από τη ραγδαία ανάπτυξη των ασιατικών οικονοµιών. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, πραγµατοποιήθηκε επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού στην Κίνα τον Ιανουάριο του 2006, ο οποίος πλαισιώθηκε από µέλη της Κυβέρνησης και παράγοντες της επιχειρηµατικής κοινότητας. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης επιβεβαιώθηκαν οι καλές διµερείς σχέσεις, έγιναν κοινές δηλώσεις και υπεγράφησαν συµφωνίες, από τις οποίες συγκρατούµε: - κοινή δήλωση για τη θέσπιση µιας συνολικής στρατηγικής σχέσης Ελλάδας Κίνας, η οποία θα διαµορφώσει το πλαίσιο της διµερούς συνεργασίας τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονοµικό επίπεδο. - συµφωνίες για συνεργασία στον τοµέα της ναυτιλίας (συνεργασία µεταξύ λιµένων και ναυτιλιακών επιχειρήσεων, αξιοποίηση των λιµένων των δύο χωρών ως διαµετακοµιστικά κέντρα προώθησης των προϊόντων τους στις γειτονικές χώρες κ.ά.). Κύριος στόχος των συµφωνιών αυτών ήταν η αξιοποίηση των επενδυτικών ευκαιριών που παρουσιάζουν τα ελληνικά λιµάνια (Πειραιάς, Θεσ/κη, Τυµπάκι Κρήτης, Αστακός Αιτ/νίας), µε συγκεκριµένες προσφορές από κινεζικές εταιρίες (Cosco, China Shipping Co.) Ανασταλτικός παράγοντας για την πραγµατοποίηση ανάλογων επενδύσεων φαίνεται να αποτελεί η γραφειοκρατία και η σύγχυση αρµοδιοτήτων, τις οποίες επικαλούνται οι δύο πλευρές. Πέραν, όµως, των τεχνικών λεπτοµερειών σε ενδεχόµενες διαπραγµατεύσεις, το ζήτηµα είναι πρωτίστως πολιτικό, αφορά την ιδιωτικοποίηση των λιµένων ή/και των υπηρεσιών που προσφέρουν, ενώ εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο απόπειρας αναδιάρθρωσης των λιµένων στο οποίο αντιτάσσονται κοινωνικές και επαγγελµατικές οµάδες. Παράλληλα, εξετάζεται και η λύση της ενοικίασης αντί της πώλησης- των λιµένων στους ιδιώτες ξένους λιµενικούς φορείς (εκ των οποίων και κινεζικός), ώστε να καµφθούν οι αντιδράσεις και να µη ναυαγήσουν οι διαπραγµατεύσεις. - συµφωνία για συνεργασία στον τοµέα του τουρισµού. Σε συνέχεια της συµφωνίας αυτής ο Έλληνας Υπ. Μεταφορών και Επικοινωνιών υπέγραψε στην Κίνα το Σεπτέµβριο µε εκπροσώπους της κινεζικής κυβέρνησης Μνηµόνιο για αεροπορική σύνδεση Αθήνας-Πεκίνου. Πρόκειται για ένα ζήτηµα για το οποίο και στο παρελθόν έχουν εκφραστεί καλές προθέσεις εκατέρωθεν, όµως καµία πλευρά δεν έχει κάνει το πρώτο βήµα. Πρόσφατα δηµοσιεύµατα φέρουν νεοσύστατη ελληνική αεροπορική εταιρία να προτίθεται να ξεκινήσει πτήσεις προς ασιατικές πόλεις (όπως το Τόκιο και το Πεκίνο), και αναµένονται εξελίξεις στο θέµα αυτό το 2007. Παράλληλα, κατά την επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού υπεγράφη συµφωνία για την προώθηση των Ευρασιατικών Συνδέσεων, οι οποίες θα

αποτελέσουν τη βάση για την ανάπτυξη ενός δικτύου µεταφορών που θα συνδέει τους πανευρωπαϊκούς διαδρόµους µε το ασιατικό οδικό και σιδηροδροµικό δίκτυο. Επίσης, συµφωνήθηκε να συσταθεί κοινή οµάδα εργασίας που θα διερευνήσει το ζήτηµα αυτό. Ταυτόχρονα, εξετάστηκε το ενδεχόµενο έναρξης δροµολογίων από την αεροπορική εταιρία Air China. - υπογραφή µνηµονίου για τη διοργάνωση πολιτιστικού έτους της Ελλάδας στην Κίνα το 2008 (έτος διοργάνωσης των Ολυµπιακών Αγώνων από το Πεκίνο). εδοµένης της ραγδαίας αύξησης του τουριστικού ρεύµατος από την Κίνα προς το εξωτερικό (προβλέπονται 100 εκ. ετησίως έως το 2020), η χώρα µας αναµένεται να επωφεληθεί από την εξέλιξη αυτή, δεδοµένου και του υψηλού ποσού που δαπανούν οι Κινέζοι τουρίστες ηµερησίως ( 350. Ευρωπαίοι και Αµερικανοί: 80). Αναµένονται διευκολύνσεις στην έκδοση θεωρήσεων (visa) στους Κινέζους τουρίστες. - άλλες συµφωνίες, όπως για την εξαγωγή 60.000 τόνων φωσφορικών λιπασµάτων από την Ελλάδα στην Κίνα, µνηµόνιο για τη συνεργασία στο χώρο των µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων και µνηµόνιο για τη δηµιουργία ενός µόνιµου επιχειρηµατικού φόρουµ µεταξύ του επιχειρηµατικού συµβουλίου Ελλάδας - Κίνας και του κινεζικού Συµβουλίου Προώθησης του ιεθνούς Εµπορίου. Τον Απρίλιο του 2006 ο Υπουργός Εξωτερικών της ηµοκρατίας της Ν. Κορέας κ. Ban Ki-Moon συναντήθηκε µε τον Πρωθυπουργό και την ελληνική πολιτική ηγεσία, µία εξέλιξη ιδιαίτερα θετική, λόγω και της ανάληψης καθηκόντων του ως Γ.Γ. του Οργανισµού των Ηνωµένων Εθνών από 1-1-2007. O Πρόεδρος της ηµοκρατίας της Κορέας κ. Roh Moo Hyun πραγµατοποίησε επίσηµη επίσκεψη στην Ελλάδα από 3 έως 5 Σεπτεµβρίου 2006, συνοδευόµενος από µέλη της κυβέρνησής του. Σκοπός της επίσκεψης ήταν η προώθηση της διµερούς κυρίως οικονοµικής- συνεργασίας και υπεγράφησαν συµφωνίες για τις ναυτιλιακές µεταφορές και τον τουρισµό. Το Μάιο του 2006 επισκέφθηκε την Ελλάδα η Υφυπουργός Εξωτερικών και µέλος του Ιαπωνικού Κοινοβουλίου Κα Akiko Yamanaka, προκειµένου να παρακολουθήσει τις εργασίες της ιαδικασίας Συνεργασίας Χωρών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEECP). Σηµαντικές πολιτικές εξελίξεις στις σχέσεις της χώρας µας µε την Ιαπωνία δε σηµειώθηκαν το 2006, σηµειώθηκε όµως πρόοδος σε θέµατα οικονοµικής συνεργασίας, στον απόηχο της επίσκεψης στο Τόκιο του Έλληνα Πρωθυπουργού το Νοέµβριο του 2005. Αξίζει να σηµειωθεί το θετικό στοιχείο της αυξανόµενης δραστηριότητας ελληνικών επιχειρήσεων στη χώρα αυτή. Το 2007, τρία και πλέον χρόνια µετά την ίδρυσή του το µε το Π /2004-02.03.2004, αναµένεται να λειτουργήσει πλήρως το Τµήµα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών, στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Παν/µίου Αθηνών (από το Σεπτέµβριο του 2004 λειτουργεί µόνο η κατεύθυνση των Τουρκικών σπουδών). Το 2006 προκηρύχθηκε διαγωνισµός για την πρόσληψη διδακτικού και επιστηµονικού προσωπικού, ώστε να λειτουργήσει και η κατεύθυνση Ασιατικών σπουδών, η οποία θα περιλαµβάνει Ιαπωνικές, Κινεζικές και Ινδικές Σπουδές. Η καθυστέρηση στη λειτουργία του φέρεται να οφείλεται σε έλλειψη των απαιτούµενων οικονοµικών πόρων. Πραγµατοποιήθηκαν επίσης συναντήσεις του Πρωθυπουργού µε τον προέδρο του Κοινοβουλίου της Λαϊκής ηµοκρατίας της Κίνας κ. Wu Bangguo (25-5-2006) και τον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης της Ταϊλάνδης ρα Surakiart Sathirathai (5-9- 2006). Τον Ιούνιο επισκέφθηκε την Ελλάδα ο Υπουργός Μεταφορών της Σιγκαπούρης, και υπεγράφη διµερής αεροπορική συµφωνία σε αντικατάσταση προηγούµενης, η οποία θα τεθεί σε ισχύ µε την ολοκλήρωση των τεχνικών 2

λεπτοµερειών. Εκκρεµεί η σύναψη συµφωνιών σε θέµατα ναυτιλίας, αποφυγής διπλής φορολογίας και τουρισµού. Παράλληλα, υπό την κοινή αιγίδα των Υπουργείων Εξωτερικών της Ελλάδας και της Λ.. Κίνας, το Ελληνοκινεζικό Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο και το Επιχειρηµατικό Συµβούλιο Ελλάδας Κίνας συνδιοργάνωσαν το «Greece China: Economic and Trade Cooperation Forum», όπου παραβρέθηκαν 70 εκ των µεγαλύτερων και δυναµικότερων κινεζικών επιχειρήσεων από διάφορους κλάδους. Μεταξύ των οµιλητών ήταν µέλη της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας, όπως ο Υφυπουργός Εξωτερικών κ. Ευρυπίδης Στυλιανίδης και η Πρόεδρος του Ελληνικού Κοινοβουλίου κ. Αννα Ψαρούδα Μπενάκη. Το 2006 σηµειώθηκε πρόοδος στο ζήτηµα της σύναψης διµερών συµφωνιών µε την Ινδονησία. Όσον αφορά τη συµφωνία για τη συνεργασία στους τοµείς του Πολιτισµού, της Εκπαίδευσης και της Επιστήµης, αυτή κυρώθηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο, ενώ το 2007 αναµένεται ενηµέρωση για την κύρωσή της και από το Κοινοβούλιο της Ινδονησίας. Άλλες συµφωνίες που βρίσκονται ακόµη στο στάδιο της διαπραγµάτευσης, αφορούν - την αποφυγή διπλής φορολογίας - την αλιεία και τις θαλάσσιες µεταφορές - την προώθηση και την προστασία των επενδύσεων - την οικονοµική και τεχνολογική συνεργασία. Επίσης, στο στάδιο της επεξεργασίας βρίσκεται συµφωνία για συνεργασία στους τοµείς του τουρισµού και των αεροµεταφορών. Και για τα θέµατα αυτά αναµένεται πρόοδος το 2007. Στις 10 και 11 Σεπτεµβρίου 2006 ο Έλληνας Πρωθυπουργός παρέστη στην 6 η Ευρωασιατική συνάντηση του ASEM, η οποία πραγµατοποιήθηκε στο Ελσίνκι. Η συνάντηση αυτή χαρακτηρίστηκε από τη διεύρυνση της διαδικασίας µε την είσοδο της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας από πλευράς ΕΕ, της Ινδίας, της Μογγολίας, του Πακιστάν και της Γενικής Γραµµατείας του ASEAN από ασιατικής πλευράς. Συζητήθηκαν θέµατα κοινού ενδιαφέροντος, ενώ υπεγράφησαν κοινές δηλώσεις. Ενδεικτικά αναφέρονται η δήλωση για το µέλλον του ASEM (κατευθυντήριες γραµµές και εισηγήσεις για τη συνεργασία των δύο περιοχών στο µέλλον) και η δήλωση για τις κλιµατικές αλλαγές, που αποσκοπεί στην επίτευξη συµφωνίας για κοινή στρατηγική σε µελλοντικές διαπραγµατεύσεις για το περιβάλλον. Αποφασίστηκε η επόµενη Ευρωασιατική συνάντηση (ASEM 7) να πραγµατοποιηθεί στο Πεκίνο τον Οκτώβριο του 2008, λίγες ηµέρες µετά την ολοκλήρωση των Ολυµπιακών Αγώνων στην πόλη. Ελληνικού ενδιαφέροντος είναι επίσης η επίσηµη επίσκεψη του Κύπριου Προέδρου κ. Τάσσου Παπαδόπουλου στο Πεκίνο µεταξύ 4 και 8 εκεµβρίου 2006, έπειτα από πρόσκληση του Κινέζου οµολόγου του κ. Hu Jintao. Η Ελλάδα παρακολουθεί τις εξελίξεις στην Ασία, δραστηριοποιείται όµως κυρίως σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και, ως µέλος της, µετέχει σε διεθνείς και περιφερειακούς οργανισµούς και διαδικασίες διαλόγου όπως οι ASEM, ARF, ASEF, KEDO, κ.ά. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης µπορούν να σηµειωθούν οι ακόλουθες εξελίξεις, στις οποίες η Ελλάδα εµπλέκεται ως κράτος-µέλος της ΕΕ. 1. Στις 9 Οκτωβρίου η Β. Κορέα ανακοίνωσε επιτυχή πυρηνική δοκιµή στο έδαφός της, η οποία προκάλεσε τη διαµαρτυρία και της ΕΕ. Ως αποτέλεσµα, το Συµβούλιο Ασφαλείας των Ηνωµένων Εθνών εξέδωσε οµόφωνα το ψήφισµα 1718, καταδικάζοντας τη Β. Κορέα για την ενέργειά της αυτή, αποφασίζοντας και την επιβολή κυρώσεων. Η ελληνική κυβέρνηση, δια στόµατος της Υπ. Εξωτερικών καταδίκασε την ενέργεια αυτή, αποκαλώντας την «προκλητική». 3

Μετά από σειρά παρασκηνιακών διαπραγµατεύσεων µε την Πιονγκ Γιανγκ, στις 31 Οκτωβρίου το Πεκίνο ανακοίνωσε την πρόθεση της Β. Κορέας να επανέλθει στις 6µερείς συνοµιλίες, χωρίς µάλιστα να θέτει κάποιους όρους. Η Ιαπωνία δήλωσε πως δε θα επιστρέψει η ίδια στις διαπραγµατεύσεις, εάν η γείτονας δεν αποκηρύξει την κατοχή και χρήση πυρηνικών όπλων. 2. Στις 19 Σεπτεµβρίου οι ένοπλες δυνάµεις της Ταϊλάνδης µε επικεφαλής το στρατηγό Sonthi Boonyaratglin ανέτρεψαν την κυβέρνηση του νόµιµου πρωθυπουργού Thaksin Shinawatra µε αναίµακτο- πραξικόπηµα, το οποίο έτυχε ευρείας αποδοχής στο εσωτερικό, προκάλεσε όµως διεθνή κατακραυγή. Η Ελλάδα συντάχθηκε µε την πολιτική της ΕΕ, κάνοντας έκκληση για όσο δυνατόν ταχύτερη επαναφορά στη δηµοκρατική νοµιµότητα. 3. Στις 2 εκεµβρίου 2006 έγινε η 44 η και τελευταία συνάντηση του COSA (Commission on Security Arrangements), στα πλαίσια της ευρωπαϊκής ειρηνευτικής αποστολής στο Aceh της Ινδονησίας (Aceh Monitoring Mission, AMM, αποτελούµενης από Ευρωπαίους παρατηρητές και προσωπικότητες από την Ασία), όπου επιβεβαιώθηκε η επιτυχία των προσπαθειών της ΑΜΜ, της οποίας η αποστολή έληξε. Η ΑΜΜ συνέδραµε στη λήξη των εχθροπραξιών στο Aceh και στη σταδιακή µετατροπή του αντάρτικου κινήµατος του Aceh (GAM) σε πολιτικό κίνηµα ως το τέλος του 2007, επαναφέροντας την ειρήνη στην περιοχή. 4. Έπειτα από πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και χωρών εντός του ASEAN λόγω του πολιτικού καθεστώτος και της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωµάτων στη Βιρµανία/Μυανµάρ, την προεδρία του ASEAN για το 2006 ανέλαβαν, αντί για τη συγκεκριµένη χώρα, οι Φιλιππίνες, που ήταν η επόµενη στη σειρά για την εναλλασσόµενη προεδρία. Για το 2007 προεδρεύουσα χώρα θα είναι η Σιγκαπούρη. 5. Στις 13 Οκτωβρίου η Γενική Συνέλευση υιοθέτησε την πρόταση του Συµβουλίου Ασφαλείας των Ηνωµένων Εθνών και αποφάσισε το διορισµό του Υπ. Εξωτερικών της Ν. Κορέας Ban Ki-Moon στη θέση του Γενικού Γραµµατέα των ΗΕ από 1-1- 2007, µε τη λήξη της θητείας του Kofi Annan. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και την Πολιτική Ασφάλειας Χαβιέ Σολάνα συνεχάρη το νέο Γ.Γ. στο όνοµα της Ένωσης για την εκλογή του, εκτιµώντας πως «η εκλογή του έρχεται σε µια κρίσιµη στιγµή για τα ΗΕ και παρουσιάζει µια ευκαιρία για επιτάχυνση της διαδικασίας ανανέωσης και µεταρρύθµισης των ΗΕ». 6. Στις 14 και 15 Μαρτίου 2007 θα συνέλθει στη Νυρεµβέργη η 16 η ιυπουργική Συνάντηση ΕΕ-ASEAN. Η συνάντηση αυτή διοργανώνεται µία φορά κατ έτος µε στόχο την εµπέδωση και την περαιτέρω προώθηση της συνεργασίας µεταξύ των δύο κοινοτήτων, στη βάση της «Νέας Εταιρικής Σχέσης µε τη Ν-Α Ασία», που η Ένωση υιοθέτησε τον Ιούλιο του 2003. Η 16 η συνάντηση αποκτά συµβολική σηµασία, καθώς συµπίπτει µε την επέτειο των 30 χρόνων των σχέσεων ΕΕ-ASEAN, των 40 χρόνων από την ιδρυτική του ASEAN ιακήρυξη της Μπανγκόκ και των 50 χρόνων από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώµης. Η Ελλάδα αναµένεται να εκπροσωπηθεί από την Υπ. Εξωτερικών, ενώ τα θέµατα που θα συζητηθούν αφορούν τις πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις στις δύο περιοχές, διεθνή ζητήµατα (µη διάδοση πυρηνικών όπλων και ΟΜΚ, Κορ. Χερσόνησος, Ιράν, Ιράκ, Αφγανιστάν, τροµοκρατία, ασφάλεια των θαλασσών, ενεργειακή ασφάλεια, περιβάλλον, τρόποι συνεργασίας των 2 περιοχών για την επίλυση θεµάτων κοινού ενδιαφέροντος). 7. Τον Οκτώβριο του 2006 η ΕΕ ανακοίνωσε και επισήµως την πρόθεσή της να προσχωρήσει στη Συνθήκη Φιλίας και Συνεργασίας (Treaty of Amity and Cooperation, TAC) του ASEAN, και δήλωσε πως είναι έτοιµη να ξεκινήσει διαπραγµατεύσεις προς το σκοπό αυτό. Η προσχώρηση στη συνθήκη αυτή είναι µία 4

από τις προϋποθέσεις για τη συµµετοχή και στη ιάσκεψη Κορυφής του ASEAN (η οποία συζητά και θέµατα εµπορικής συνεργασίας), όπου µετέχουν επίσης η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ν. Κορέα, η Ινδία, η Αυστραλία και η Ν. Ζηλανδία. Η Ελλάδα, µέσα από τη συνεργασία της µε την Ασία επιδιώκει σε πολιτικό επίπεδο την άσκηση πίεσης για την υιοθέτηση δηµοκρατικών θεσµών και την ειρηνική συνύπαρξη των κρατών της περιοχής. Κύριος στόχος της διαφαίνεται να είναι η πολιτική και οικονοµική σταθερότητα, που βοηθά στην αποσόβηση διεθνών κρίσεων, την οικονοµική συνεργασία και αλληλεπίδραση ΕΕ-Ασίας, από την οποία επωφελείται και η ίδια. Όµως, όπως ειπώθηκε στην αρχή, σπανίως η Ελλάδα αναλαµβάνει πρωτοβουλίες σε πολιτικό επίπεδο, δεν ασκεί αυτοτελή πολιτική και συνήθως συντάσσεται µε τους εταίρους της στην ΕΕ. Σε αντίθεση µε άλλους εταίρους της, µόλις πρόσφατα η Ελλάδα ανασυγκρότησε τις προσπάθειές της κάνοντας οικονοµικά ανοίγµατα προς τις χώρες της περιοχής, επιδιώκοντας ενεργά διµερείς οικονοµικές και εµπορικές συνεργασίες. Έτσι, συνήθως ορθώς- προβάλλει -τη σταθερότητα που της προσφέρουν η ιδιότητα του κ-µ της ΕΕ και η συµµετοχή της στην Ευρωζώνη - την ιδιότητα του αξιόπιστου Ευρωπαίου εταίρου στα Βαλκάνια και τη Ν-Α Μεσόγειο, µε τις αξιόλογες επενδύσεις και την οικονοµική της διείσδυση στην περιοχή. Παρόλ αυτά, δίνοντας προτεραιότητα σε εµπορικές / οικονοµικές συνεργασίες, η εικόνα της Ελλάδας στην Ασία χωλαίνει από την έλλειψη αναγνωρισιµότητας ως προς τις αξίες που πρεσβεύει, τον πολιτικό ρόλο και τις πρωτοβουλίες που δύναται να αναλάβει για την εµβάθυνση του διαλόγου και την αντιµετώπιση διµερών ή περιφερειακών ζητηµάτων. Κατά την άποψη του γράφοντος, η χώρα µας θα µπορούσε να αξιοποιήσει ευκαιρίες ώστε να κάνει περισσότερο αισθητές και αναγνωρίσιµες τις αξίες που πρεσβεύει στην Ασία, µε προτάσεις για ανάληψη πρωτοβουλιών σε θέµατα όπως η δηµοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώµατα και το κράτος δικαίου. Το ως άνω κείµενο αποτελεί φιλική συνεισφορά, εκφράζει προσωπικές απόψεις του γράφοντος και δεν αποτελεί επίσηµη θέση του Υπουργείου Εξωτερικών. 5