ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ µε τη συµµετοχή του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ και της ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Αρχαιολογικές αναζητήσεις: Ανασκαφές στην οµηρική Γραία Η έκθεση «Αρχαιολογικές Αναζητήσεις: Ανασκαφές στην Οµηρική Γραία», η οποία φιλοξενείται από την Παρασκευή 18 Ιουνίου στο Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, παρουσιάζει εκατόν σαράντα ένα (141) από τα σηµαντικά ευρήµατα που ήρθαν στο φως στη Σκάλα Ωρωπού Αττικής κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια, που διενεργούνται ανασκαφές στην περιοχή, αρχικά από την Β Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και από το 1996 έως σήµερα από την Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή κ. Αλέξανδρου Μαζαράκη Αινιάνος, µε τη συµµετοχή έως του 1998 του Ιονίου Πανεπιστηµίου και από το 1999 και εξής του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας. Η έκθεση διοργανώθηκε από το Τµήµα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας και στηρίχθηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία και το Υπουργείο Πολιτισµού. Η έκθεση έχει ως βασικό της πυρήνα και θέµα την πορεία των ανασκαφικών ερευνών στον προκλασικό οικισµό του Ωρωπού και τα αποτελέσµατά τους. Οι στόχοι της είναι, όµως, πιο σύνθετοι, εφόσον το κοινό το οποίο φιλοδοξεί να προσελκύσει δεν είναι αποκλειστικά αρχαιολόγοι ή φοιτητές αρχαιολογίας αλλά όλοι, µικροί και µεγάλοι, όσοι ενδιαφέρονται για την επιστήµη της αρχαιολογίας, έχουν αναρωτηθεί πώς διεξάγεται µια αρχαιολογική ανασκαφή και θέλουν να µάθουν πώς οι αρχαιολόγοι µελετούν και ερµηνεύουν τα ευρήµατα, κινητά και ακίνητα, ενός αρχαιολογικού χώρου προσπαθώντας να κατανοήσουν την αρχαία κοινωνία που τα δηµιούργησε και τα χρησιµοποίησε. Έτσι, η διάθρωση της έκθεσης και η επιλογή των θεµάτων που θίγει βασίστηκε στην επιθυµία των διοργανωτών της να εξοικειώσουν τους επισκέπτες µε την αρχαιολογία και το έργο των αρχαιολόγων, συντηρητών και άλλων ειδικών, παρουσιάζοντας, µε τρόπο άµεσο, εύληπτο, ζωντανό και ευχάριστο, τη διαδικασία και τις τεχνικές µιας αρχαιολογικής ανασκαφής καθώς και όλα τα επόµενα στάδια της µελέτης, ερµηνείας, επιµέλειας και τεκµηρίωσης των αρχαιολογικών ευρηµάτων. Παράλληλος στόχος είναι η δηµιουργία πολλαπλών ερεθισµάτων και η διάχυση µηνυµάτων για τα αρχαιολογικά αντικείµενα και τις σχέσεις τους µε τους ανθρώπους, σ ένα περιβάλλον που θα εξάπτει την περιέργεια και θα κρατάει αµείωτο το ενδιαφέρον των επισκεπτών. Η έκθεση αποτελείται από τρία µέρη τα οποία πραγµατεύονται: α) την αναζήτηση των αρχαίων κοινωνιών Πώς γίνεται µια αρχαιολογική ανασκαφή, β) την ερµηνεία των αρχαίων κοινωνιών Πώς µελετούν οι αρχαιολόγοι τα δεδοµένα µιας ανασκαφής, γ) την επιµέλεια των πολιτιστικών καταλοίπων Πώς συντηρούν και τεκµηριώνουν οι ειδικοί τα κατάλοιπα των αρχαίων κοινωνιών. 1
Και στα τρία µέρη της έκθεσης, το αρχαιολογικό υλικό του προκλασικού Ωρωπού προσφέρεται ως παράδειγµα για να τεθούν βασικά αρχαιολογικά ερωτήµατα και να προταθούν αντίστοιχες απαντήσεις. Οι επιµέρους ενότητες της έκθεσης, οι οποίες αντιστοιχούν σε ισάριθµα και οµότιτλα επιτοίχια κείµενα, είναι οι ακόλουθες: 1. «Τo παρελθόν είναι µια ξένη χώρα» 2. Αρχαιολογικές αναζητήσεις 3. Απλώς σκουπίδια ή κάτι παραπάνω; 4. Τα ρολόγια των αρχαιολόγων - Επιστηµονικές µέθοδοι χρονολόγησης Το µοίρασµα του χρόνου Χρονολόγιο της ιστορίας του Ωρωπού 5. Η επιλογή του χώρου ανασκαφής. - Τύχη ή προϊόν µελετηµένης σκέψης; 6. Η ιστορία ενός τόπου σε στρώµατα - Τι είναι η στρωµατογραφία; 7. Ποια η σχέση ενός σχολείου µε µια αρχαιολογική ανασκαφή; 8. Αναπτυξιακά έργα ή αρχαιολογικές έρευνες; 9. Τι απαιτεί µια ανασκαφή; 10. Πώς γίνεται µια ανασκαφή; 11. Τι ερευνά η αρχαιολογία του τοπίου; 12. Τι µας λένε τα αρχιτεκτονικά λείψανα; 13. Ένα Ηρώο 2700 χρόνων; 14. Αρχαιολογικά ευρήµατα - Οι πολλαπλές τους σηµασίες 15. Μελετώντας τη ζωή και το θάνατο 16. Στρατόπεδο ή περίβολος για ζώα; 17. Ανακατατάξεις στο χώρο 18. Σκουριασµένα µυστικά - Ποια η σηµασία της µεταλλουργίας; 19. Κεραµεική: απλός πηλός ή των αρχαιολόγων πολύτιµος βοηθός; 20. Ποια τα σχήµατα και οι χρήσεις των αγγείων; 21. Μαθήµατα ανατοµίας - Τι µας λένε τα οστά ζώων; 22. Θαλασσινές ιστορίες αρχαίων κοχυλιών 23. Πώς αποτυπώνεται η ανθρώπινη κοινωνία στο χώρο; - ιαβάζοντας τον Όµηρο 24. Αναζητώντας σύµβολα πλούτου, κύρους και λατρείας 25. Η ταυτότητα του οικισµού - Βρέθηκε η Οµηρική Γραία; 26. Αρχαιοµετρικές αναλύσεις κεραµεικών - Τι πληροφορίες µας δίνουν ; 27. Συντηρητές: Θεράποντες-ιατροί των αντικειµένων 28. Η κωδικοποίηση του παρελθόντος - Καταγράφοντας τα ευρήµατα του Ωρωπού 29. Άνθρωποι και αρχαία - Εµπειρίες και συναισθήµατα 30. Αρχαιολογική κληρονοµιά Ποιες οι σηµασίες της για εσάς; Η έκθεση ακολουθεί σύγχρονες µουσειολογικές προσεγγίσεις και αρχές που υποδεικνύουν τα πολλαπλά οφέλη, τις δυνατότητες που προσφέρει και τις δεξιότητες που αναπτύσσει η βιωµατική και συµµετοχική δραστηριοποίηση των επισκεπτών στο χώρο µιας έκθεσης µε τη χρήση απτικών (hands-on) εκθεµάτων και εγκαταστάσεων και την παροχή πληροφοριακού υλικού που θα προσφέρει ποικίλα εναύσµατα για σκέψη. Έτσι, στο Α Μέρος της έκθεσης οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά πώς γίνεται µια ανασκαφή καθώς στο χώρο αυτόν έχει αναπαρασταθεί ένας µικρός ανασκαφικός κάνναβος µαζί µε τα αρχαιολογικά του ευρήµατα (πρωτότυπα αλλά και αντίγραφα πρωτοτύπων). Θα µπορούν, επίσης, να ακολουθήσουν την πορεία του επιστηµονικού συλλογισµού των µελετητών του προκλασικού Ωρωπού, καθώς όλα τα κείµενα της έκθεσης θέτουν ερωτήµατα προσπαθώντας να ενθαρρύνουν έναν διάλογο µε τον επισκέπτη. Όσοι το επιθυµούν, θα µπορούν να ασχοληθούν, ως αρχαιολόγοι και συντηρητές, µε τη διαλογή, αναγνώριση και 2
συγκόλληση κοµµατιών (οστράκων) αρχαίων αγγείων, τα οποία έχουν αναπαραχθεί σε αντίγραφα και έχουν υποστεί τεχνητή παλαίωση για τις ανάγκες της συγκεκριµένης έκθεσης, σύµφωνα µε τις αρχαίες τεχνικές. Στο τέλος, οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να καταθέτουν τις δικές τους απόψεις για το πώς κατανοούν οι ίδιοι το παρελθόν και τις σηµασίες που του αποδίδουν, ώστε οι εµπειρίες και σχέσεις τους µε το αρχαιολογικό παρελθόν να προβάλλονται στην έκθεση µαζί µε τις ερµηνείες και θέσεις των αρχαιολόγων. Η έκθεση και κυρίως οι δραστηριότητες που απαιτούν την ενεργό συµµετοχή των επισκεπτών θα υποστηρίζονται από φοιτητές του Τµήµατος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, οι οποίοι θα βοηθούν τους επισκέπτες να κατανοήσουν καλύτερα τα εκθέµατα και να πειραµατιστούν ακολουθώντας τεχνικές και µεθόδους των αρχαιολόγων και των συντηρητών. Η οργάνωση µιας έκθεσης είναι µια πολυσύνθετη διαδικασία και απαιτεί τη συνδροµή πολλών ανθρώπων, διαφορετικών ειδικοτήτων. Για τις ανάγκες τούτης της έκθεσης, η οποία µελετήθηκε, σχεδιάστηκε και στήθηκε σε πολύ µικρό διάστηµα, εργάστηκε µια πολυπληθής οµάδα: ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Επιστηµονική επιµέλεια Μουσειολογική µελέτη Βασικοί συνεργάτες Αρχιτεκτονική µελέτη- Σχεδίαση κατασκευών Υλοποίηση κατασκευών Γενική επιµέλεια κειµένων Συγγραφή κειµένων Μεταφράσεις στην αγγλική Γραφιστικά Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν Μάρλεν Μούλιου Manuel Arjona, Βίκυ Βλάχου, Jean-Sébastien Gros, Ξένια Χαραλαµπίδου Στέλιος ασκαλάκης (ΚΑ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων) Μάνια Μαργαριτώφ (ΙΓ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων) Α.Μαζαράκης Αινιάν, Μάρλεν Μούλιου Manuel Arjona, Λένα Αλούπη, Βίκυ Βλάχου, Αλέξανδρος Γούναρης, Jean-Sébastien Gros, Roger Doonan, Άρτεµη Ζερβού, Τατιάνα Θεδωροπούλου, Peter James, Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν, Μάρλεν Μούλιου, Θεόδωρος Μαυρίδης, Θεοδώρα Ρόµπου-Σαµαρά, Κατερίνα Τρανταλίδου, Γιώργος Φακορέλλης, Ξένια Χαραλαµπίδου Θεοδώρα Ρόµπου-Σαµαρά, Άρτεµη Ζερβού Θέµης Ντάλλας Φωτογραφίες Α. Μαζαράκης Αινιάν Συντήρηση ευρηµάτων Θεόδωρος Μαυρίδης Κατασκευή αντιγράφων Βασική υποστήριξη Φοιτητές που Thetis Authentics, Λίνα Λύχνου Μαρία Πανάγου, Χριστίνα Μητσοπούλου, Πόπη Χατζηλαζαρίδου, Κώστας Σκιτζής,. Μαρία Μουρτιάδου, Γιώργος Χιώτης, Τζένη Φίλιου, 3
βοήθησαν στο στήσιµο της έκθεσης Φοιτητές υπεύθυνοι εργαστηρίων ξενάγησης Μεταφορά αρχαιοτήτων Ασφάλιση έργων Φύλαξη Βαφή-συντήρηση χώρου Μεταφορά προθηκών Ξυλοκατασκευές - επισκευή προθηκών Υαλοκατασκευές- Πλεξιγκλάς Προκόπης Μαυρογενίδης, Μαρία Ξύδα, Χρυσούλα Παράσχου, Ελένη Γαρεφαλάκη, Αφροδίτη Βλάχου, Ρένα Λέου, Αναστασία Πορτάρη Βλάχου Αφροδίτη, Γαρεφαλάκη Ελένη, Κουτελού Μερσίνη, Ξύδα Μαρία, Παράσχου Χρυσούλα, Πορτάρη Αναστασία, Στρινοπούλου Θεοδώρα, Φίλιου Πολυξένη, Χιώτης Γιώργος, Παπαντωνίου Χριστίνα, Πέτση Κερασία Εταιρεία Μπεργελές Γ. Καραβίας & Συνεργάτες Wackenhut Security & Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Τεχνική Υπηρεσία ΠΘ. Καρράς Ν. Γιαλαµάς Σταυρίδης, Ε. Χαλέβα Εκτυπώσεις Μονόγραµµα ΕΠΕ πινακίδων Άλλες εκτυπώσεις Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις ΠΘ Προθήκες ΙΓ' ΕΠΚΑ (Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου) & Εργαστήριο Αρχαιολογίας Ι.Α.Κ.Α. ΧΟΡΗΓΟΙ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ήµος Ωρωπού Ευρωπαϊκή Ένωση (Ειδική Υπηρεσία ιαχείρισης ΕΠΕΑΕΚ) Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου Wackenhut Security Thetis Authentics Ευχαριστούµε Τον Πρύτανη του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας Καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Μπαγιάτη Τον ήµαρχο Ωρωπού κ. Σπ. Μέξη και το ηµοτικό Συµβούλιο Ωρωπού, ιδιαίτερα τον κ. Β. Ηλιάσκο Τον Πολιτιστικό και Πνευµατικό Σύλλογο Σκάλας Ωρωπού τον Γενικό Γραµµατεά της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας κ. Βασίλειο Πετράκο, καθώς και το Συµβούλιο της Εταιρείας Την Γ ΑΠΚ του ΥΠΠΟ και τον Γενικό ιευθυντή Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονοµιάς κ. Λ. Κολώνα Την κα. Μ. Πάντου, ιευθύντρια Μουσείων Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραµµάτων, την κα. Σ. Χούλια, προϊσταµένη του Τµήµατος Εκθέσεων και Μουσειολογικής Έρευνας και όλο το προσωπικό του Τµήµατος Εκθέσεων και Μουσειολογικής Έρευνας 4
Την Β' ΕΠΚΑ, την Έφορο κα. Β. Βασιλοπούλου, και τη υπεύθυνη αρχαιολόγο του Ωρωπού κα. Π. Αγαλλοπούλου Τους φύλακες αρχαιοτήτων του µουσείου Ωρωπού, ιδιαίτερα την Κ. Χατζηλία και τον Γ. Χατζηπέτρο και τον αρχιτεχνίτη κ. Κ. Σκιτζή Τη ΙΓ' ΕΠΚΑ, την Έφορο κα. Β. Αδρύµη, και την κα. Α. Μπάτζιου-Ευσταθίου Τις κκ. Λ. Λύχνου και Ε. Αλούπη (Thetis Authentics) Τον κ. Π. Κουβέλη της Wackenhut Security Την Ελληνική Αστυνοµία Την Άννα Ματθαίου Τη Γραµµατεία του ΙΑΚΑ και το Προσωπικό του Εργαστηρίου Αρχαιολογίας Τους φοιτητές του Τµήµατος ΙΑΚΑ που βοήθησαν Την οµάδα αρχαιολόγων του ανασκαφικού προγράµµατος Ωρωπού ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ιάρκεια έκθεσης 18 Ιουνίου 31 Αυγούστου 2004 Χώρος: Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Βόλος, παραλιακό συγκρότηµα Παπαστράτου, Ισόγειο - Αίθουσα Μ. Εγκαίνια έκθεσης: 18 Ιουνίου 2004, 7.30 µ.µ. από τον Πρύτανη του ΠΘ Καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Μπαγιάτη. Ώρες λειτουργίας Εργαστήρια & ξενάγηση µε την υποστήριξη των φοιτητών Τηλέφωνα επικοινωνίας ιαδικτυακός Τόπος Έκθεσης Τρίτη-Κυριακή 10.00-14.00 και 18.00-21.00 18.00-21.00 κάθε Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή Αίθουσα έκθεσης : 24210-74863 (έως 31/8/2004) Εργαστήριο Αρχαιολογίας ΙΑΚΑ : τηλ. & Fax. 24210-74874 Γραµµατεία ΙΑΚΑ : τηλ. & Fax. 24210-74781 http://extras.ha.uth.gr/oropos/ 5