Παρέμβαση Α/ΓΕΕΘΑ στο Συμπόσιο «Energy Security and Defense» ΘΕΜΑ: Η Θέση των Ενόπλων Δυνάμεων στο Νέο Περιβάλλον Ασφαλείας της Ανατολικής Μεσογείου Προκλήσεις και Απαντήσεις Κύριε Υπουργέ, κύριε πρόεδρε, κυρίες και κύριοι, Θα ξεκινήσω την παρέμβασή μου εκφράζοντας τις ευχαριστίες μου για την πρόσκληση που μου απευθύνατε, δίνοντας μου την ευκαιρία να συμβάλω σε μια δημιουργική συζήτηση κι ανταλλαγή απόψεων για ένα τόσο επίκαιρο όσο και κρίσιμο θέμα, όπως η «Ενεργειακή Ασφάλεια και Άμυνα». Η «ενεργειακή ασφάλεια», ως όρος, εξελίχθηκε πολύ από την αρχική σύλληψή του. Από τη μονοδιάστατη «ποικιλία των πηγών» του Winston Churchill, κατά τις παραμονές του Α Παγκοσμίου Πολέμου, σήμερα περιλαμβάνει επιπλέον παράγοντες, όπως η εξασφάλιση της σταθερότητας των τιμών, η διασφάλιση της αδιάλειπτης και έγκαιρης παροχής, και η ασφάλεια υποδομών και δικτύων. Οι τελευταίοι, η ασφάλεια υποδομών και δικτύων, είναι θεμελιώδεις παράγοντες, καθώς αποτελούν προϋπόθεση για την ανάπτυξη των υπολοίπων. Και οι θεμελιώδεις αυτοί παράγοντες εξασφαλίζονται με την χρησιμοποίηση μεταξύ άλλων και των Ενόπλων Δυνάμεων. Κυρίες και κύριοι, Οι Ένοπλες Δυνάμεις είναι ένα μέσο άσκησης πολιτικής και ένας βασικός παράγων εθνικής ισχύος. Έχουν ρόλο, έχουν θέση στα τεκταινόμενα στην Ανατολική Μεσόγειο επειδή έχει θέσεις η Χώρα και επειδή υπάρχουν εθνικά συμφέροντα. Αποστολή μας είναι να τα υπερασπιστούμε. Τα συμφέροντα αυτά της Χώρας, που ενδιαφέρουν τις Ένοπλες Δυνάμεις, σχετίζονται μεταξύ άλλων με την υποστήριξη της κρατικής υπόστασης της Κυπριακής Δημοκρατίας, την σταθερότητα, την ασφάλεια και την εγκαθίδρυση της ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή. Και εδώ εστιάζεται ο ρόλος μας. Η εδαφική ακεραιότητα και εξασφάλιση της απρόσκοπτης άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων είναι ασφαλώς τμήμα των εθνικών συμφερόντων που υπερασπιζόμαστε. Στην πράξη, αυτό αποτελούσε πάντοτε το μείζον της αποστολής
-2- όλων των εθνικών στρατών, απανταχού της Γης. Τούτο διότι ο ευρύτερος εθνικός χώρος σχετίζεται άμεσα με τις πλουτοπαραγωγικές πηγές που είναι απαραίτητες για την επιβίωση και την προκοπή του έθνους. Σήμερα ο ανταγωνισμός για πόρους, πρακτικά σημαίνει ανταγωνισμό στο πεδίο της ενέργειας, όχι ασφαλώς μόνο για υδρογονάνθρακες. Αλλά προς το παρόν, αυτό ενδιαφέρει εμάς, οι υδρογονάνθρακες. Η ενεργειακή μας ασφάλεια περνάει μέσα και από την εκμετάλλευση των όποιων εθνικών κοιτασμάτων του ορυκτού πλούτου στον εθνικό χώρο. Βέβαια ενεργειακή ασφάλεια δεν είναι μόνο η εξασφάλιση των δικαιωμάτων μας στον εθνικό χώρο. Είναι και η προστασία των δικτύων και οδών μεταφοράς ενέργειας, καθώς και των ενεργειακών υποδομών στη Χώρα. Όλα αυτά συνθέτουν ένα αρκετό πολύπλοκο σύνολο ζητημάτων ασφαλείας, που δεν έχει σαφή όρια και έχει περιφερειακή και παγκόσμια διάσταση. Η εμπειρία της τελευταίας δεκαετίας έχει καταδείξει το ευάλωτο των υποδομών και μέσων εξόρυξης, μεταφοράς και επεξεργασίας υδρογονανθράκων, αλλά και την έλξη που αυτά προκαλούν σε τρομοκρατικές ομάδες. Οι ομάδες αυτές που λειτουργούν κατά περίπτωση με ή χωρίς κρατική υποστήριξη, με ή χωρίς στιβαρή οργανωτική δομή, χρησιμοποιούν την απειλή παρεμπόδισης ή και διακοπής της ροής των πρώτων υλών και των ενεργειακών πόρων προς τις βιομηχανικές χώρες. Η ανατίναξη αγωγών, η κατάληψη πετρελαϊκών σταθμών και η ομηρία εργαζομένων, η πειρατεία εμπορικών πλοίων αποτελούν σχετικά συχνό φαινόμενο. Και ενώ η δημοσιογραφική τους αξία φθίνει, η επίδρασή τους στις τιμές των προϊόντων είναι ευθέως ανάλογη της συχνότητας εμφάνισής τους. Έως τώρα, αντίστοιχες επιθέσεις δεν έχουν σημειωθεί στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Η μελλοντική όμως εκμετάλλευση του ενεργειακού πλούτου της, σε συνδυασμό με την αύξηση της ναυτιλιακής κίνησης στον ίδιο χώρο από σκάφη μεταφοράς υδρογονανθράκων, θα παρέξουν πληθώρα ελκυστικών στόχων σε ομάδες που ενδέχεται να αναδυθούν ή να εκμεταλλευθούν τη ρευστότητα και αναταραχή που παρατηρείται στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική ειδικότερα κατά την τελευταία διετία. Οι Ένοπλες Δυνάμεις μαζί με τα Σώματα Ασφαλείας έχουν την ευθύνη της προστασίας του εθνικού πλούτου και της εξασφάλισης της απρόσκοπτης διακίνησης των ζωτικών για την παγκόσμια οικονομία αγαθών στον χώρο ευθύνης της Χώρας.
-3- Και έρχομαι στα κρισιμότερα για μένα ερωτήματα. Τι μπορούν να κάνουν οι Ένοπλες Δυνάμεις για να αντιμετωπίσουν τις απειλές αυτές; Ποιες δυνατότητες απαιτούνται; Ποιες απ αυτές έχουμε και ποιες πρέπει να αποκτήσουμε; Θα πρέπει εδώ να διευκρινιστεί ότι η εμπλοκή (και η συμβολή) των ΕΔ στην αποτελεσματική προστασία υποδομών και μέσων, κινείται πάνω στους εξής τρεις άξονες: α. Στην έγκαιρη πληροφόρηση και επιτήρηση β. Στην πειστική αποτροπή και γ. Στην αποτελεσματική προστασία Κοινός παρανομαστής και των τριών αξόνων είναι οι πληροφορίες. Η απόκτηση αξιόπιστων πληροφοριών για τον τόπο, το χρόνο και τον τρόπο εκδήλωσης της όποιας κακόβουλης ενέργειας, είναι ζωτική για την έγκαιρη λήψη μέτρων που θα την ακυρώνουν εν τη γενέσει της. Η έγκαιρη πληροφόρηση και η επιτήρηση απαιτούν την ανάπτυξη δυνατοτήτων ISR (Intelligence, Surveillance, Reconnaissance) οι οποίες θα παρέχουν διαρκή, έγκαιρη και έγκυρη εικόνα των τεκταινομένων στην περιοχή ενδιαφέροντος. Πιθανόν να απαιτείται συνεργασία με αντίστοιχες αρχές χωρών της περιοχής με κοινά συμφέροντα όπως η Κύπρος και το Ισραήλ. Οι δυνατότητες ήδη υπάρχουν και η λαμβανόμενη αναγνωρισμένη εικόνα, αποτέλεσμα της σύνθεσης πληροφοριών προερχομένων από ποικίλες, αλληλοσυμπληρούμενες και αλληλοεπιβεβαιούμενες πηγές, μας ικανοποιεί πλήρως. Η αποτροπή, για να λειτουργεί ως τέτοια, θα πρέπει να συνδυάζει τόσο την ύπαρξη των μέσων εκείνων η χρήση των οποίων θα επιφέρει στον επιτιθέμενο υπέρμετρο, δυσβάσταχτο κόστος σε σχέση με τα προσδοκώμενα οφέλη, όσο και την σαφώς εκπεφρασμένη πολιτική βούληση για τη χρήση τους, εάν και εφόσον υπάρξει απειλή. Η ταυτόχρονη πλήρωση των δύο αυτών προϋποθέσεων, μαζί με την φυσική παρουσία των Ενόπλων Δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή θα στείλει τα κατάλληλα μηνύματα προς κάθε ενδιαφερόμενο. Οι πρόσφατα διενεργηθείσες αλλά και οι σχεδιαζόμενες διακλαδικές ασκήσεις των Ενόπλων Δυνάμεων, λειτουργούν προς αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση. Στην απευκταία περίπτωση που επικρατήσουν άφρονες σκέψεις και αμφισβητηθεί η ετοιμότητα και η αποφασιστικότητα της Χώρας να υπερασπίσει τα δικαιώματά της ή να ανταποκριθεί στις διεθνείς και συμμαχικές υποχρεώσεις της, οι
-4- Ένοπλες Δυνάμεις είναι έτοιμες να επέμβουν και να επαναφέρουν τη νομιμότητα, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της πολιτικής ηγεσίας. Προς τούτο, έχουν μελετήσει τις απειλές και προκλήσεις ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο, έχουν καθορίσει τις απαιτήσεις συνολικά αλλά και για κάθε κλάδο ξεχωριστά, έχουν έτοιμα σχέδια δράσης και ήδη προχωρούν στην αναδιοργάνωσή τους με τη θέσπιση κατάλληλης μελλοντικής δομής δυνάμεων. Ασφαλώς δεν απουσιάζουν τα προβλήματα. Σημαντικότερο είναι η οικονομική πραγματικότητα, τόσο για την Ελλάδα όσο και για τους Συμμάχους. Κατά τη γνώμη μου, η μείωση των αμυντικών δαπανών πανευρωπαϊκά δεν είναι απόρροια μόνο της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας αλλά και της «πολιτικής και κοινωνικής αμνησίας» περί του παρελθόντος. Η σημερινή Ευρώπη έχει ξεχάσει τα δεινά και τις προκλήσεις των πολέμων του παρελθόντος (θερμών και ψυχρών) και ενδιαφέρεται κυρίως για κοινωνική πολιτική. Είναι πολύ δύσκολο να πείσεις τα κοινοβούλια να εγκρίνουν αμυντικές δαπάνες, όταν δεν είναι πλέον διακριτές οι απειλές κατά της εθνικής ασφάλειας. Όσο κοινότυπο και τετριμμένο κι αν ακούγεται, στο ΓΕΕΘΑ η οικονομική κρίση αντιμετωπίσθηκε ως ευκαιρία. Ευκαιρία για την επανεξέταση από μηδενικής βάσεως των μέχρι τώρα θεωρούμενων ως ταμπού. Ευκαιρία για την αναθεώρηση παγιωμένων πρακτικών και την αμφισβήτηση ζητημάτων τα οποία μέχρι τώρα αντιμετωπιζόντουσαν με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Ευκαιρία για την αναζήτηση έξυπνων και αποδοτικότερων λύσεων για την επίτευξη του αδιαπραγμάτευτου τελικού στόχου που δεν είναι άλλος από την εξασφάλιση ενός ασφαλούς περιβάλλοντος, τόσο για τον Έλληνα πολίτη ο οποίος θέλει να εργαστεί και να δημιουργήσει όσο και για τον ξένο επενδυτή, ο οποίος θέλει να εμπιστευτεί τα κεφάλαιά του στη Χώρα παράγοντας ανάπτυξη. Το αποτέλεσμα αυτής της αναθεωρητικής μας σκέψης απεικονίζεται στη Μελλοντική Δομή Δυνάμεων που σας ανέφερα και η οποία βρίσκεται σε διαδικασία έγκρισης από την πολιτική ηγεσία. Η Δομή αυτή έχει λάβει υπόψη της όλες τις εξελίξεις και τις διαμορφούμενες ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή γεωπολιτικού ενδιαφέροντος και είμαι βέβαιος ότι θα οδηγήσει σε Ένοπλες Δυνάμεις πολύ καλύτερα προετοιμασμένες για να ανταποκριθούν στα έργα που τους ανατίθενται από την Πολιτεία.
-5- Στο πλαίσιο αυτό, λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η ιδιαίτερη βαρύτητα που αποκτά ο χώρος της ΝΑ Μεσογείου και, όπως είναι λογικό, υπάρχει μια αύξηση του ενδιαφέροντός μας για την εν λόγω περιοχή. Διευρύνεται σημαντικά το ενδεχόμενο πεδίο δράσεως των Ενόπλων Δυνάμεων, καθόσον τα συμφέροντά μας επεκτείνονται πολύ πέραν του Αιγαίου, το οποίο μέχρι τώρα αποτελούσε τον κύριο χώρο ευθύνης των ενόπλων μας δυνάμεων. Πρόκειται όμως για ένα κατ εξοχή θαλάσσιο χώρο με πολλή λίγη ξηρά, που συνιστά για τις Ε.Δ μια νέα πρόκληση, διαφορετική από τις μέχρι τώρα. Χωρίς να μπορώ να γίνω περισσότερο λεπτομερής, αποτελεί αναπόφευκτη απαίτηση η βελτίωση των αεροναυτικών μας δυνατοτήτων ενδεχομένως σε βάρος άλλων δυνατοτήτων που κυριαρχούσαν τα τελευταία χρόνια, όπως παρακάτω: α. Επαύξηση των δυνατοτήτων του Πολεμικού Ναυτικού με πλοία με δυνατότητες κρούσης, αεράμυνας περιοχής, αεροσκάφη Ναυτικής Συνεργασίας και σύγχρονα Υποβρύχια, β. Επαύξηση των δυνατοτήτων της Πολεμικής Αεροπορίας, με αεροσκάφη 4 ης γενιάς και αναβάθμιση των υπαρχόντων αεροσκαφών, γ. Επαύξηση δυνατοτήτων ταχείας μεταφοράς στρατιωτικών δυνάμεων με μέσα ταχείας μεταφοράς. Κυρίες και κύριοι, Το θέμα της «ενεργειακής ασφάλειας» αποτελεί υψίστη προτεραιότητα εθνικής ασφάλειας για όλα τα κράτη. Το ίδιο συμβαίνει και για την Ελλάδα. Δεν νομίζουμε ότι αυτό θα αλλάξει σύντομα, αντίθετα οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις θα αυξηθούν. Οι Ένοπλες Δυνάμεις έχουν ρόλο σε αυτό το έργο, έχουν μελετήσει το ρόλο τους και την αποστολή τους που είναι κρίσιμες, την εκτελούν σήμερα και θα συνεχίσουν να την εκτελούν στο άμεσο και απώτερο μέλλον. ερωτήσεις. Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας και είμαι στη διάθεσή σας για