ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΔΑΠ ΝΔΦΚ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ
ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ( σελ 173) Ο ΙΜΟ (International Maritime Organization) ορίζει ως ναυτικό ατύχημα κάθε συμβάν το οποίο έχει ως αποτέλεσμα: Το θάνατο ή τον σοβαρό τραυματισμό του ατόμου που προκλήθηκε από ή σε σχέση με τις λειτουργίες του πλοίου. Την απώλεια προσώπου από το πλοίο που προκλήθηκε από ή σε σχέση με τις λειτουργίες του πλοίου Την απώλεια, τεκμαρτή απώλεια ή εγκατάλειψη του πλοίου Υλική ζημιά στο πλοίο Προσάραξη ή ανικανότητα του πλοίου ή την εμπλοκή του σε σύγκρουση. Υλική ζημιά που προήλθε από ή σε σχέση με τις λειτουργίες του πλοίου Ζημιά στο περιβάλλον. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ( σελ 176) ΒΥΘΙΣΗ ΠΛΟΙΟΥ. (κυρίως λόγο δυσμενών καιρικών συνθηκών) ΠΡΟΣΑΡΑΞΗ ΠΛΟΙΟΥ (κυρίως λόγο πυκνής κυκλοφορίας στα λιμάνια) ΣΎΓΚΡΟΥΣΗ Η ΕΠΑΦΗ ΤΟΥ ΠΛΟΙΟΥ. (κυρίως σε λιμένες ή τερματικούς σταθμούς). ΠΥΡΚΑΓΙΑ Η ΕΚΡΗΞΗ. (εμφανίζει τα υψηλότερα ποσοστά σε ανθρώπινες απώλειες) ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΛΟΓΩ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ ΕΧΘΡΟΠΡΑΞΙΩΝ ΖΗΜΙΕΣ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΟΙΟΥ. ΕΤΕΡΟΚΛΗΤΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ Μικτές μορφές των παραπάνω Εσκεμμένη βύθιση του πλοίου Εξαφάνιση του πλοίου χωρίς αιτιολόγηση. Εγκατάλειψη του πλοίου ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Σελίδα 2
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ( σελ 219) 1. Ρύπανση από τις διαδικασίες ναυπήγησης. Υπολείμματα από υφαλοχρώματα που είναι πλούσια σε βαρέα μέταλλα. Γράσα Λάδια και βαλβολίνες Υπολείμματα από αμμοβολές και υδροβολές Σκουριές από λαμαρίνες Εργασίες βαφής πλοίου Διαδικασίες εγκατάστασης της μηχανής του πλοίου. 2. Ρύπανση από διαδικασίες συντήρησης του πλοίου. Η σχέση μεταξύ συντήρησης και κόστους είναι αντίστροφη. Όσο μεγαλώνει η ανάγκη για συμπίεση του κόστους τόσο πιθανότερη είναι η εμφάνιση των παρακάτω φαινομένων. Κακό επίπεδο συντήρησης Πρόχειρες επισκευές Φθηνές επισκευές Αποφυγή μετάκλησης ειδικών τεχνικών ή επιστημόνων στις περιπτώσεις σοβαρών επισκευών. Επιλογή όχι των καλύτερων αλλά των φθηνότερων λύσεων. 3. Ρύπανση από τις διαδικασίες φορτοεκφόρτωσης. Η φ/ε χύδην υγρού φορτίου παρουσιάζει τις περισσότερες πιθανότητες για πρόκληση ρύπανσης. Στην περίπτωση αυτή το αργό πετρέλαιο ξεφεύγει από τις σωληνώσεις μεταξύ terminal και δεξαμενής φορτίου και διαχέεται στην θάλασσα. Βασικά αίτια είναι το φθαρμένο υλικό καθώς και η άγνοια ή η αδιαφορία για τις απαραίτητες επισκευές. Όταν το φορτίο είναι ξυρό, μέρος αυτού μπορεί να πέσει στην θάλασσα και να προκαλέσει ρύπανση. 4. Ρύπανση από τις διαδικασίες ερματισμού και αφερματισμού. Όταν το πλοίο είναι έτοιμο να παραλάβει φορτίο τότε πραγματοποιεί τις διαδικασίες το αφερματισμού, δηλαδή ξαναρίχνει το θαλάσσιο έρμα στην θάλασσα, προκαλώντας έτσι αξιόλογη πετρελαιοκηλίδα. 5. Ρύπανση από διαδικασίες διάλυσης του πλοίου. ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Σελίδα 3
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΛΟΙΟΥ 1) Σύστημα load on top ( L.O.T.) (σελ 363) Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 60 τα tankers απέρριπταν τόσο το ακάθαρτο έρμα όσο και τα κατάλοιπα από την πλύση των δεξαμενών στη θάλασσα. Το 1969 καθιερώθηκε το σύστημα αυτό με στόχο να συμβάλει στην καταπολέμηση της λειτουργικής ρύπανσης των πλοίων. Σύμφωνα με αυτό κατά την διάρκεια ερματισμού τα κατάλοιπα των δεξαμενών οδηγούνταν με κατάλληλες αντλίες σε ειδική δεξαμενή καταλοίπων( sloap tank ). στην συνέχεια λειτουργεί ειδικώς διαχωριστήρας ( oil water separator ) που ξεχωρίζει τα πετρελαϊκά κατάλοιπα από τις ήδη υπάρχουσες προσμείξεις με θαλασσινό νερό. Λόγοι που επικρίθηκε το L.O.T.: Μικρή πιθανότητα επιτυχίας σε μικρής διάρκειας ταξίδια Λιγοστές πιθανότητες να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε δύσκολες καιρικές συνθήκες. Θεωρήθηκε νομικά παράνομο, διότι μερικές φορές οι απορρίψεις ξεπερνούσαν τα όρια της oilpol. Θεωρήθηκε οικονομικά ασύμφορο, διότι διπλασιάστηκε ο χρόνος παραμονής των πλοίων στα λιμάνια. 2) Segregated ballast tanks (S.B.T.) (σελ 371) Πρόκειται για δεξαμενές οι οποίες προορίζονται από κατασκευής ειδικά για την μεταφορά θαλάσσιου έρματος, εκμηδενίζοντας έτσι τις πιθανότητες ρύπανσης. Οι δεξαμενές αυτές τοποθετούνται στα πλευρά ή στα διπύθμενα του πλοίου προσφέροντας επιπλέον ασφάλεια. Σημαντικό πλεονέκτημα των SBT είναι η καθαρότητα που τις χαρακτηρίζει. Μειονεκτήματα SBT: Υψηλό κόστος Περιορισμός διαθέσιμου χώρου του πλοίου. ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Σελίδα 4
3) Crude oil washing (C.O.W.) (σελ 372) Σύμφωνα με το σύστημα αυτό τμήμα του εξερχόμενου φορτίου επανέρχεται σε κρουνούς υψηλής πίεσης που στοχεύουν βαθμιαία όλα τα εσωτερικά ελάσματα των δεξαμενών φορτίου. Πλεονεκτήματα: Αύξηση της παραδιδόμενης ποσότητας πετρελαίου. Μείωση της ρύπανσης. Αύξηση της μεταφορικής ικανότητας. Συντήρηση ελασμάτων. Μειονεκτήματα: Υψηλό κόστος. Αύξηση του χρόνου εκφόρτωσης. Απαραίτητη συνύπαρξης του συστήματος αδρανούς αερίου. OIL POLLUTION ACT of 1990 ( OPA 90 ) Η νομοθετική πράξη της OPA 90 αναφέρεται ειδικά στην πρόληψη της θαλάσσιας ρύπανσης. Σύμφωνα με αυτήν απαγορεύεται σταδιακά η είσοδος στα χωρικά ύδατα των ΗΠΑ σε όσα δεξαμενόπλοια δεν είναι διπλού τοιχώματος και αυτό για μια χρονική περίοδο 25 ετών. Ο νόμος δεν εφαρμόζεται μόνο στα δεξαμενόπλοια αλλά και σε όλα τα πλοία που καταπλέουν στα αμερικάνικα ύδατα και λιμάνια. Εξαιρούνται: α) Πλοία που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση πετρελαιοκηλίδας (oil response vessels) β) Πλοία που εκφορτώνουν πετρέλαιο σε λιμάνι μεγάλου βάθους με άδεια από την Deep Water Port Act του 1974 ή μεταφορτωτικά πλοία που εκφορτώνουν πετρέλαιο με διαδικασίες ελάφρυνσης μέσα στα όρια ζώνης ελάφρυνσης και σε απόσταση μεγαλύτερη από 60 ναυτικά μίλια από τη συνοριακή γραμμή βάσης. γ) Πλοία κάτω των 5.000 τόνων εφοδιασμένα με διπλό containment σύστημα και το οποίο μπορεί να είναι το ίδιο επαρκές όσο το διπλό περίβλημα για την πρόληψη της θαλάσσιας ρύπανσης. δ) Πλοία που δεν θεωρούνται tankers π.χ. ναυαγοσωστικά ή αλιευτικά όχι όμως πάνω από 750 τόνους. ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Σελίδα 5
Η υιοθέτηση της OPA 90 καθυστέρησε λόγω των εξής παραγόντων: Η χορήγηση άδειας (ή όχι) στις ομόσπονδες πολιτείες να επιβάλλουν τη δική τους νομοθεσία όσον αφορά στα όρια της ευθύνης. Η υιοθέτηση (ή μη) των διεθνών συμβάσεων που αφορούν στη θαλάσσια ρύπανση καθώς και αυτών που αναφέρονται στα χρηματικά όρια της ευθύνης. Τα πρότυπα συμπεριφοράς ως αίτια καθιέρωσης αποκλειστικής ευθύνης αυτού που προκαλεί τη ρύπανση. Η λειτουργία ενός ταμείου που θα χρηματοδοτεί τις διαδικασίες απορρύπανσης μιας πληγείσας περιοχής. Διατάξεις OPA 90: Καθιέρωση των διπλών τοιχωμάτων ή/και διπλών πυθμένων στα δεξαμενόπλοια που εισέρχονται στα αμερικάνικα ύδατα και λιμάνια εφαρμόζοντας μια χρονική περίοδο σταδιακής απόσυρσης των παλαιάς τεχνολογίας tankers. Εφαρμογή του καθεστώτος απεριόριστης ευθύνης γι αυτόν που προκαλεί θαλάσσια ρύπανση και όλες τις οικονομικές επιπτώσεις που απορρέουν από αυτό. Από πού αντλεί τα κεφάλαιά του το ταμείο Oil Spill Liability Trust Fund; Από ένα ειδικό τέλος 5cents/βαρέλι εγχωρίου ή εισαγόμενου πετρελαίου που αφορά την οικεία βιομηχανία και τους εισαγωγείς πετρελαίου αλλά φθάνει στον τελικό καταναλωτή επιβαρύνοντας την τιμή του προϊόντος. Από την απορρόφηση των προηγούμενων κεφαλαίων που υπήρχαν πριν από την καθιέρωση της OPA 90 για αντιμετώπιση περιστατικών ρύπανσης από πετρέλαιο. Από διάφορα πρόστιμα καθώς και δαπάνες/έξοδα καθαρισμού της περιοχής που καταβάλλονται από τους υπεύθυνους πρόκλησης θαλάσσιας ρύπανσης. Από χορηγήσεις διάφορων ποσών που δίνει η αμερικάνικη κυβέρνηση σε περιπτώσεις εξαιρετικά αναγκαίες και επείγουσες. Το ειδικό ταμείο χρηματοδοτεί τις εξής διαδικασίες: Κόστος απορρύπανσης της περιοχής σε συνδυασμό με τα σχέδια αμέσου επεμβάσεως. Κόστος ενδεχόμενων ζημιών Εξοφλήσεις αγωγών για μη πληρωτέο κόστος Πληρωμές διοικητικών, επιχειρηματικών και εργατικών μέτρων συμπεριλαμβάνοντας τα έξοδα της Ακτοφυλακής. ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Σελίδα 6