Παγκόσμια Ημέρα Δράσης ενάντια στην Κλιματική Αλλαγή 6/12/2008. Γράφει ο Δημήτρης Αλεξόπουλος Η 6η Δεκεμβρίου έχει οριστεί φέτος ως Παγκόσμια Ημέρα Δράσης ενάντια στην Κλιματική Αλλαγή. Η ημέρα συμπίπτει χρονικά με τη διεξαγωγή της συνδιάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, που λαμβάνει χώρα στο Πόζναν της Πολωνίας, 1-12 Δεκεμβρίου 2008. Μια συνδιάσκεψη ιδιαίτερα σημαντική καθώς οι 192 που συμμετέχουν καλούνται να ενώσουν τόσο τις πλούσιες όσο και τις φτωχότερες χώρες κάτω από την ίδια ομπρέλα, με σκοπό την επίτευξη μιας συμφωνίας για την καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου, την οποία θα επικυρώσουν οι ηγέτες των κρατών τον Δεκέμβριο του 2009 στη Δανία και θα αποτελεί την διάδοχο κατάσταση του "Πρωτοκόλλου του Κιότο" που η ισχύ του λήγει το 2012. Η κλιματική αλλαγή απειλεί το μέλλον του πλανήτη. Οι επιστήμονες προειδοποιούν για άνοδο της θερμοκρασίας στα επόμενα χρόνια, για ερημοποίηση κατοικημένων 1
εκτάσεων και για εκατομμύρια πρόσφυγες εξ αιτίας της κλιματικής αλλαγής. Εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από δίψα και πείνα, ενώ ακραία καιρικά φαινόμενα δημιουργούν προβλήματα επιβίωσης σε πολλά μέρη του πλανήτη. Βασικές αιτίες της κλιματικής αλλαγής είναι το κυρίαρχο ενεργειακό μοντέλο, που στηρίζεται σε ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα και η ενεργειακή σπατάλη, η κυριαρχία του ΙΧ αυτοκινήτου στη μετακίνηση, η διαρκώς αυξανόμενη αστικοποίηση, η καταστροφή της φύσης, η αποψίλωση των δασών και ο περιορισμός του αστικού και περιαστικού πρασίνου. Χρειάζονται ριζικές αλλαγές στο σημερινό μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης, ώστε να είναι συμβατό με την οικολογική αειφορία την επιβίωση του πλανήτη και την ευημερία των ανθρώπων. Αλλά για να γίνει αυτό χρειάζονται πολιτικές που υπολογίζουν τον πλανήτη. Πέρυσι η συνδιάσκεψη στο Μπαλί κατέληξε μετά από δραματικές καταστάσεις σε έναν "Οδικό Χάρτη" που υιοθετήθηκε κυριολεκτικά στο παρά πέντε, ύστερα από μια καθοριστική αλλαγή της στάσης των ΗΠΑ. Από την τελική απόφαση, παρά τις εκκλήσεις των επιστημόνων του IPCC, του ΟΗΕ, των περιβαλλοντικών ενώσεων, των μικρών κρατών που πλημμυρίζουν, απουσιάζει κάθε αναφορά σε συγκεκριμένες δεσμεύσεις ή στόχους για τη μείωση των εκπομπών κατά 25-40% το 2020 όπως επιδίωκε η ΕΕ ή κατά 60-80% ως το 2050. Σύμφωνα με την απόφαση του Μπαλί, η διεθνής κοινότητα, αναγνωρίζει πως απαιτούνται σημαντικές μειώσεις στις εκπομπές και πως οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να αναλάβουν κατάλληλες δεσμεύσεις και αντίστοιχες δράσεις οι αναπτυσσόμενες. Συμφώνησε να υπάρξουν κίνητρα και πόροι για τη μείωση της καταστροφής των δασών. Καλεί σε επείγουσα συνεργασία για την εφαρμογή μέτρων στις φτωχότερες χώρες για την προστασία τους από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής Ανακοινώνει ότι θα παράσχει κίνητρα για την μεταφορά καθαρής τεχνολογίας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες και δεσμεύεται πως οι διαπραγματεύσεις θα έχουν ολοκληρωθεί στην συνάντηση κορυφής στην Κοπεγχάγη το 2009. Με βάση αυτή την απόφαση η Συνδιάσκεψη στο Πόζναν καλείται να καταλήξει σε μια συμφωνία που θα επικυρωθεί το Δεκέμβριο του 2009 στη Δανία και θα αποτελεί το μπούσουλα για το πώς θα κινηθεί η διεθνής κοινότητα βραχυπρόθεσμα αλλά και μακροπρόθεσμα για αποφευχθεί η περαιτέρω επιδείνωση του περιβάλλοντος. Ο πρόεδρος της Διακυβερνητικής Ομάδας Ειδικών για τις Κλιματικές Αλλαγές Ρατζέντρα Πατσάουρι, στο Πόζναν προειδοποίησε ότι από τη λειψυδρία κινδυνεύουν εντός των επόμενων δεκαετιών κάπου 4,3 ως 6,9 δισεκατομμύρια άνθρωποι που ζουν στις μεγάλες παραποτάμιες κοιλάδες, δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας. 2
Για να χαρακτηριστεί ως επιτυχία η Συνδιάσκεψη του Πόζναν, θα πρέπει να οι συμμετέχοντες να καταλήξουν σε ένα αρχικό κείμενο διαπραγματεύσεων και να ενστερνιστούν ένα κοινό όραμα, έτσι ώστε η Συνδιάσκεψη της Κοπεγχάγης να καταλήξει σε μια επαρκή και δεσμευτική συνθήκη, που θα αναγνωρίζει ότι οι παγκόσμιες εκπομπές πρέπει να φτάσουν στο μέγιστό τους αρκετά πριν το 2020, ώστε να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας. Παράλληλα οι επιλογές που θα συζητηθούν για την παγκόσμια μείωση των εκπομπών πρέπει να συμφωνούν με τα επιστημονικά ευρήματα και να βασίζονται στις αρχές της δικαιοσύνης: οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές τους κατά τουλάχιστον 25-40% έως το 2020 (και κατά τουλάχιστον 80% έως το 2050), ενώ οι αναπτυσσόμενες οφείλουν να περιορίσουν και αυτές τις εκπομπές τους με ένα δίκαιο τρόπο. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (WMO), οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και μονοξειδίου του αζώτου (νιτρώδες οξείδιο, N20) άγγιξαν νέα υψηλά επίπεδα το 2007, ενώ το μεθάνιο σημείωσε τη μεγαλύτερη ετήσια αύξησή του σε μία δεκαετία. Στοιχείο που όπως δείχνει οι εκκλήσεις για μειώσεις των αερίων του θερμοκηπίου δεν έχουν ληφθεί σοβαρά υπόψη. Ύστερα από την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα στον προεδρικό θώκο των ΗΠΑ, έχει αναπτερωθεί το ηθικό των περιβαλλοντολόγων και αρκετών κυβερνήσεων για μία μεγαλύτερη δραστηριοποίηση της Ουάσινγκτον στις συνομιλίες για την προστασία του πλανήτη από τις κλιματικές αλλαγές, όταν μάλιστα ο ίδιος έχει δεσμευτεί προεκλογικά για μείωση των αμερικανικών εκπομπών στα επίπεδα του 1990 ως το 2020. Αλλά τι σημαίνει για τον άνθρωπο η αλλαγή του κλίματος; Σύμφωνα με τους επίστημονες, το περιβάλλον έχει τη δυνατότητα να αλλάζει και να προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες. Το ζήτημα είναι ότι οποιαδήποτε περιβαλλοντική αλλαγή επηρεάζει αρνητικά τον άνθρωπο. Σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. αν δεν ληφθούν μέτρα από τις κυβερνήσεις, τις επόμενες δεκαετίες ο μεσογειακός νότος θα μετατραπεί σε έρημο και ο ευρωπαϊκός βορράς από παγωμένη σε υγρή περιοχή. Οι καύσωνες θα πολλαπλασιαστούν και οι χειμώνες στη Γηραιά Ήπειρο θα είναι λιγότερο ψυχροί αλλά με κατακλυσμιαίες βροχές. Σύμφωνα με την έκθεση από το φαινόμενο του θερμοκηπίου κινδυνεύουν περισσότερο τα βουνά, οι ακτές της Ευρώπης, η Μεσόγειος και η Αρκτική και αυτό γιατί ενώ η μέση παγκόσμια θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά σχεδόν 0,8 βαθμό Κελσίου, η θερμοκρασία στην Ευρώπη έχει ανεβεί κατά 1 βαθμό Κελσίου. Οι συνέπειες της αλλαγής - αν και εμφανίζονται σταδιακά - θα είναι ολέθριες μέσα στα επόμενα 100 χρόνια. 3
Στη βόρεια Ευρώπη θα υπάρξει αύξηση της υγρασίας αυτόν τον αιώνα, ενώ μεγαλύτερο μέρος της μεσογειακής Ευρώπης μπορεί να μετατραπεί σε έρημο, με βάση τις τάσεις που υπάρχουν ήδη. Τα φονικά κύματα καύσωνα στην Ευρώπη, όπως του 2003, μπορεί να είναι πιο συχνά, ενώ «οι ετήσιες αλλαγές στις βροχοπτώσεις επιτείνουν τις διαφορές ανάμεσα σε ένα υγρό βόρειο τμήμα της Ευρώπης και ένα ξηρό νότιο». Οι περισσότερες μεσογειακές χώρες θα καταστούν άγονες λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας. Οι περιοχές που αναμένεται να επηρεαστούν περισσότερο είναι η Ιβηρική χερσόνησος, η περιοχή της Δαλματία και η Νότια Ελλάδα. Μεταξύ άλλων αντίκτυπων της κλιματικής αλλαγής είναι και η άνοδος της στάθμης των θαλασσών. Ορισμένοι πληθυσμοί ψαριών μετακινήθηκαν ήδη 1.000 χιλιόμετρα βορειότερα τα τελευταία 40 χρόνια, επισημαίνει η έκθεση, υπογραμμίζοντας επίσης ότι και τα δύο τρίτα των αλπικών παγετώνων έχουν εξαφανιστεί από το 1850. Στην Ευρώπη, 4 εκατομμύρια άνθρωποι και περιουσίες 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ θα κινδυνεύσουν από τις πλημμύρες που θα προκληθούν από την άνοδο της στάθμης των θαλασσών έως το 2100. Λίγοι στην Ευρώπη θα επωφεληθούν από τις αλλαγές αυτές, όπως οι αγρότες του Βορρά που θα έχουν μεγαλύτερες περιόδους για την καλλιέργεια των προϊόντων τους. Τα τελευταία 160 χρόνια χάθηκαν τα δύο τρίτα των πάγων, στις Άλπεις. Χαρακτηριστική είναι η αλλοίωση του τοπίου στον Παγετώνα Φερνακτ Φερνερ στην Αυστρία Στο τέλος του 21ου αιώνα πολλά είδη φυτών θα έχουν μετοικήσει σε πιο ορεινές και περισσότερο βόρειες περιοχές παρασύροντας πτηνά και ζώα που εξαρτώνται από αυτά. Η πολυετής καθυστέρηση στη λήψη σοβαρών δεσμευτικών αποφάσεων για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης της Γης έχει φυσικά το τίμημά της: οι χώρες πρέπει τώρα να δράσουν με φόντο την παγκόσμια οικονομική κρίση, που δυσχεραίνει την εφαρμογή των περιβαλλοντικών μέτρων. Το βασικό μήνυμα των ειδικών είναι ότι η δυσμενής αυτή συγκυρία δεν πρέπει ν' αποτελέσει αντιπερισπασμό γιατί η οικονομική κρίση θα περάσει αλλά η υπερθέρμανση και οι συνέπειές της θα μείνουν. Ο επικεφαλής της γραμματείας του ΟΗΕ για τις κλιματικές αλλαγές Ιβο ντε Μπουρ επισημαίνει ότι η οικονομική ύφεση θα μπορούσε ν' αποδειχθεί καλή ευκαιρία για τον ανασχεδιασμό της παγκόσμιας οικονομίας, αρκεί οι κυβερνήσεις να μην καταφύγουν σε «φτηνές και βρώμικες επιλογές», όπως ο άνθρακας, αλλά να στοχεύσουν στην πράσινη ανάπτυξη. Οι κίνδυνοι από την έλλειψη δράσης για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών είναι πολύ σοβαρότεροι από την παγκόσμια οικονομική κρίση, προειδοποίησε ο πρώην επικεφαλής της Οικονομικής Υπηρεσίας της βρετανικής κυβέρνησης Σερ 4
Νίκολας Στερν, ζητώντας παράλληλα την έγκριση ενός σχεδίου δημοσιονομικών δαπανών, προσαρμοσμένου ώστε να μειωθούν τα επίπεδα του άνθρακα, εξέφρασε. Ο Στερν, το 2006 είχε προειδοποιήσει ότι η αδράνεια των κυβερνήσεων απέναντι στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και τις εκπομπές αερίων, τα οποία ευθύνονται για την παγκόσμια υπερθέρμανση, θα μπορούσε να προκαλέσει οικονομικό πόνο ίσο με την μεγάλη οικονομική ύφεση. Σήμερα επανερχόμενος στο καυτό ζήτα των κλιματικών αλλαγών κρούει εκ νέου τον κώδωνα του κινδύνου, επισημαίνοντας ότι οι συνέπειες από τον κίνδυνο να αγνοήσουμε τις κλιματικές αλλαγές θα είναι πολύ μεγαλύτερες από τις συνέπειες της αδιαφορίας για τους κινδύνους του οικονομικού συστήματος. Την ώρα που η μια μετά την άλλη οι χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο λαμβάνουν μέτρα για την έξοδο από την κρίση, ο Στερν υποστηρίζει ότι τώρα υπάρχει η ευκαιρία για να προκύψει μια νέα, πιο "πράσινη, απαλλαγμένη από άνθρακα, παγκόσμια τάξη και εκφράζει την αισιοδοξία του ότι στην Κοπεγχάγη όπου θα διεξαχθούν οι τελικές συνομιλίες για το νέο σύμφωνο "είναι πολύ πιθανό" να επιτευχθεί μία συμφωνία για την περικοπή των εκπομπών κατά 50% μέχρι το 2050. 5