Ενηµερωτικό δελτίο Greenpeace Ευρωπαϊκό Πακέτο για την Ενέργεια και διαπραγµατεύσεις στο Πόζναν

Transcript

1 Αθήνα, 26 Νοεµβρίου 2008 Ενηµερωτικό δελτίο Greenpeace Ευρωπαϊκό Πακέτο για την Ενέργεια και διαπραγµατεύσεις στο Πόζναν Εισαγωγή Τα άτολµα µέτρα που έχουν υιοθετήσει µέχρι σήµερα οι κυβερνήσεις παγκοσµίως για την καταπολέµηση των κλιµατικών αλλαγών, οδηγούν τον πλανήτη σε επικίνδυνο µονοπάτι, το οποίο µπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της µέσης πλανητικής θερµοκρασίας κατά 7 o C έως το τέλος του αιώνα σε σύγκριση µε τα επίπεδα της προβιοµηχανικής περιόδου. Το ενδεχόµενο αυτό θα προκαλέσει σύµφωνα µε τη ιακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιµατικές Αλλαγές (IPCC) τις παρακάτω επιπτώσεις: 1 3,2 δις. άνθρωποι θα υποφέρουν από έλλειψη νερού Καταστροφή των υπερπολύτιµων οικοσυστηµάτων των κοραλλιογενών υφάλων 3 15 εκατοµµύρια άνθρωποι ετησίως θα κινδυνεύουν από πληµµύρες σε παράκτιες περιοχές Αύξηση του υποσιτισµού, καρδιακών παθήσεων και µολυσµατικών ασθενειών Αύξηση νοσηµάτων και θανάτων από ακραία καιρικά φαινόµενα (πληµµύρες, καύσωνες, ξηρασίες) Αύξηση της στάθµης της θάλασσας εξαιτίας της τήξης των πάγων Καταστροφή του Αµαζονίου και της βιοποικιλότητάς του έως και 80% Για να προληφθούν οι χειρότερες επιπτώσεις των κλιµατικών αλλαγών, η αύξηση της µέσης πλανητικής θερµοκρασίας θα πρέπει να περιοριστεί όσο το δυνατόν χαµηλότερα από +2 o C σε σύγκριση µε τα επίπεδα της προβιοµηχανικής περιόδου. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει οι εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου να κορυφωθούν έως το 2015 και να µειωθούν τουλάχιστον κατά 80 95% έως το Για το λόγο αυτό στη ιάσκεψη του ΟΗΕ στο Πόζναν και την Κοπεγχάγη τον επόµενο χρόνο, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αναλάβουν δεσµεύσεις για σηµαντική µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου. Η ιάσκεψη του ΟΗΕ στο Πόζναν (COP14, 1 12 εκεµβρίου), αποτελεί το ενδιάµεσο στάδιο ανάµεσα στην έναρξη των διαπραγµατεύσεων στο Μπαλί (COP 13, 3 14 εκεµβρίου 2007) και την τελική συµφωνία για το µέλλον του Πρωτοκόλλου του Κιότο, η οποία θα επιτευχθεί το επόµενο έτος στην Κοπεγχάγη (COP 15, εκέµβρης 2009). Στο Πόζναν δύσκολα θα υπάρξει κάποια οριστική απόφαση, καθώς οι περισσότερες κυβερνήσεις θα περιµένουν να ξεκαθαρίσει η τελική στάση των ΗΠΑ, υπό τη νέα διακυβέρνηση. Εντούτοις, η διάσκεψη του Πόζναν θεωρείται εξαιρετικά κρίσιµη. Μέχρι σήµερα λίγα έχουν επιτευχθεί σχετικά µε τη συνέχιση του Πρωτοκόλλου του Κιότο, ενώ 1

2 επικίνδυνα παραθυράκια, τα οποία έχουν προταθεί σε ευρωπαϊκό κυρίως επίπεδο υπονοµεύουν, όχι µόνο τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις διεθνείς διαπραγµατεύσεις, αλλά και τον ίδιο τον αγώνα για την καταπολέµηση των κλιµατικών αλλαγών. Κατά τη διάρκεια των διαπραγµατεύσεων στο Πόζναν θα συνέλθει παράλληλα και το Συµβούλιο Ευρωπαίων Υπουργών Περιβάλλοντος (4 5 εκεµβρίου), το Συµβούλιο Υπουργών Ενέργειας (8 εκεµβρίου) και η Σύνοδος Κορυφής (11 12 εκεµβρίου). Στις συναντήσεις αυτές αναµένεται να οριστικοποιηθεί η τελική µορφή του Πακέτου για την Ενέργεια, το οποίο θα περιλαµβάνει τους µονοµερείς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2020 ως προς τη µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου, την ανάπτυξη των ΑΠΕ και την εξοικονόµηση ενέργειας. Ωστόσο, η παγκόσµια οικονοµική κρίση έδωσε το πρόσχηµα σε αρκετά κράτη (πχ Πολωνία, Ιταλία) να ταχθούν ενάντια στους στόχους που θέτει το Πακέτο µε την πρόφαση ότι θα πλήξουν ακόµα περισσότερο την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Προκειµένου να επιτευχθεί η τελική συµφωνία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καταθέσει προτάσεις, οι οποίες περιλαµβάνουν σηµαντικούς συµβιβασµούς. Αν οι συµβιβαστικές προτάσεις της Επιτροπής τελικά ψηφιστούν, η Ευρώπη κινδυνεύει να εγκλωβιστεί κατά τις διεθνείς διαπραγµατεύσεις στο Πόζναν σε ήδη διατυπωµένες θέσεις, οι οποίες θα εξασθενήσουν σηµαντικά τη διαπραγµατευτική της ισχύ µε τα υπόλοιπα κράτη. Η Ευρώπη θα έχει χάσει οριστικά την αξιοπιστία και τον πρωταγωνιστικό της ρόλο, όταν θα απαιτεί από τα υπόλοιπα αναπτυγµένα και αναπτυσσόµενα κράτη, να συµβάλουν στον αγώνα για την καταπολέµηση των κλιµατικών αλλαγών. Τα πιο επικίνδυνα παραθυράκια που υπονοµεύουν το Πακέτο για την Ενέργεια είναι τα εξής: Κατανοµή των βαρών µείωσης των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου (burden sharing) Σύµφωνα µε το burden sharing, κάθε κράτος µέλος της ΕΕ θα πρέπει να αναλάβει την υποχρέωση για µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου στα πλαίσια των δυνατοτήτων του, ούτως ώστε να επιτευχθεί η συνολική µείωση της ΕΕ. Σύµφωνα µε τις τελευταίες εξελίξεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει έως και 65% της συνολικής µείωσης των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου έως το 2020 (σε σύγκριση µε τα επίπεδα του 2005) να προέρχεται από ευέλικτους µηχανισµούς, όπως οι Μηχανισµοί Καθαρής Ανάπτυξης (CDM) και τα Προγράµµατα Κοινής Εφαρµογής (JI) και όχι από εγχώρια µέτρα σε επίπεδο κράτους µέλους. Σε περίπτωση που τελικά εγκριθεί αυτή η πρόταση, τότε η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έχει την υποχρέωση να µειώσει τις εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου µέσω εγχώριων µέτρων κατά µόλις 3,5% έως το 2020 σε σύγκριση µε τα επίπεδα του 2005 και το µεγαλύτερο µέρος της µείωσης των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου θα συµβεί εκτός ευρωπαϊκής επικράτειας. Η Greenpeace υποστηρίζει τους ευέλικτους µηχανισµούς µόνο ως επιπρόσθετο µέτρο για την περαιτέρω µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου στην ΕΕ µε δεδοµένο ότι οι ευέλικτοι µηχανισµοί έχουν καθαρά συµπληρωµατικό χαρακτήρα. 2

3 ωρεάν κατανοµή δικαιωµάτων εκποµπών ρύπανσης Σύµφωνα µε το νέο συµβιβαστικό κείµενο της Επιτροπής θα κατανεµηθούν δωρεάν δικαιώµατα εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου στα κράτη, στα οποία περισσότερο από το 60% της ηλεκτροπαραγωγής παράγεται από άνθρακα. Η ποσότητα των δωρεάν κατανεµηµένων δικαιωµάτων, θα ανέρχεται στο 50% των συνολικών δικαιωµάτων που ορίστηκαν κατά τη δεύτερη περίοδο δεσµεύσεων ( ) και θα φτάσει στο µηδέν από το Αν και η πρόταση αυτή είναι σαφώς καλύτερη από την πρόταση της Πολωνίας για δωρεάν κατανοµή του συνόλου των δικαιωµάτων εκποµπών ρύπανσης στην ηλεκτροπαραγωγή, ωστόσο αποτελεί µία απαράδεκτη επιδότηση στη πιο ρυπογόνο βιοµηχανία στον πλανήτη και ουσιαστικά παρατείνει τη χρήση άνθρακα, που αποτελεί τη µεγαλύτερη απειλή για το κλίµα. Η Greenpeace υποστηρίζει την αρχική πρόταση για δηµοπράτηση του συνόλου των δικαιωµάτων εκποµπών ρύπανσης στον τοµέα της ηλεκτροπαραγωγής. έσµευση και αποθήκευση άνθρακα (CCS) Η επικίνδυνη και αβέβαιη τεχνολογία δέσµευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (τεχνολογία CCS, carbon capture and storage) θεωρητικά υπόσχεται πως µπορεί να επιτρέπει στους σταθµούς ηλεκτροπαραγωγής να δεσµεύουν το διοξείδιο του άνθρακα που εκπέµπουν, να το µεταφέρουν συνήθως µε αγωγούς- και στη συνέχεια να το αποθηκεύουν σε κατάλληλες γεωλογικές τοποθεσίες, στο υπέδαφος ή κάτω από το βυθό της θάλασσας. Σύµφωνα µε το νέο συµβιβαστικό κείµενο της Επιτροπής προτείνεται η δωρεάν κατανοµή εκατοµµυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα ως δικαίωµα ρύπανσης, για την ανάπτυξη πιλοτικών προγραµµάτων δέσµευσης και αποθήκευσης άνθρακα. Η έµµεση αυτή επιδότηση συντηρητικά εκτιµάται στα 2 4 δισεκατοµµύρια ευρώ και διοχετεύει τα χρήµατα των Ευρωπαίων φορολογούµενων πολιτών στην έρευνα και ανάπτυξη µίας αβέβαιης και επικίνδυνης τεχνολογίας, η οποία στην καλύτερη περίπτωση δεν αναµένεται να τεθεί σε βιοµηχανική κλίµακα πριν από το Η Greenpeace υποστηρίζει την καταψήφιση αυτής της έµµεσης επιδότησης και τη χρηµατοδότηση των πραγµατικών λύσεων για την καταπολέµηση των κλιµατικών αλλαγών: των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας και της εξοικονόµησης ενέργειας. είτε περισσότερα για τη έσµευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα στην ιστοσελίδα: 3

4 ιάσκεψη στο Πόζναν: στο δρόµο για την επίτευξη τελικής συµφωνίας Σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα επιστηµονικά δεδοµένα, πρέπει η αύξηση της µέσης πλανητικής θερµοκρασίας να περιοριστεί όσο το δυνατόν χαµηλότερα από +2 ο C σε σύγκριση µε τα επίπεδα της προβιοµηχανικής περιόδου. Προκειµένου να επιτευχθεί αυτό, τα αναπτυγµένα κράτη θα πρέπει να µειώσουν τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 25-40% έως το 2020 σε σύγκριση µε τα επίπεδα του Η µείωση αυτή πρέπει να επιτευχθεί στο εσωτερικό του κάθε κράτους, ούτως ώστε η τελική µείωση κατά 80 95% από τα αναπτυγµένα κράτη έως το 2050 να είναι εφικτή. Αντίστοιχα, τα αναπτυσσόµενα κράτη θα πρέπει να περιορίσουν σηµαντικά την αύξηση των εκποµπών τους, σε σύγκριση µε τις επίσηµες προβλέψεις. Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, οι αντιπροσωπείες των κρατών θα κληθούν να πάρουν σηµαντικές αποφάσεις για µία σειρά από ζητήµατα. Τα πιο σηµαντικά από αυτά είναι τα ακόλουθα: Προσαρµογή στις επιπτώσεις των κλιµατικών αλλαγών (Adaptation) Ένα από τα πιο σηµαντικά ζητήµατα είναι η αντιµετώπιση των επιπτώσεων των κλιµατικών αλλαγών (πχ πληµµύρες, έλλειψη νερού, υποσιτισµός), όπως αυτές θα πλήξουν τα φτωχότερα και αναπτυσσόµενα κράτη που δεν έχουν την οικονοµική δύναµη και τις υποδοµές για να αντεπεξέλθουν. Η δηµιουργία ενός ταµείου, το οποίο θα χρηµατοδοτεί έργα για την αντιµετώπιση και την καλύτερη προσαρµογή των αναπτυσσόµενων κρατών στις επιπτώσεις των κλιµατικών αλλαγών, είναι ένα ζήτηµα το οποίο ακόµα δεν έχει επιλυθεί οριστικά από τα αναπτυγµένα κράτη. Στο Πόζναν, είναι πιθανή η εκκίνηση της λειτουργίας του ταµείου αυτού, σε περίπτωση που τελικά ανακοινωθεί η εθελοντική δωρεά των αναπτυγµένων κρατών ενός σηµαντικού ποσού. Η Greenpeace υποστηρίζει τη δηµιουργία µόνιµου ταµείου για την ενίσχυση των αναπτυσσόµενων κρατών, το οποίο θα χρηµατοδοτείται από τις αναπτυγµένες χώρες. Μείωση των εκποµπών από την αποδάσωση και την υποβάθµιση των δασών των αναπτυσσόµενων κρατών (Reducing emissions from deforestation and forest degradation in developing countries, REDD) Η καταπολέµηση της αποδάσωσης και της υποβάθµισης των δασών στα αναπτυσσόµενα κράτη µπορεί να συµβάλει σηµαντικά στην καταπολέµηση των κλιµατικών αλλαγών µε σχετικά χαµηλό κόστος, καθώς τα δάση αποτελούν φυσικές καταβόθρες άνθρακα, ενώ η καταστροφή τους απελευθερώνει στην ατµόσφαιρα τεράστιες ποσότητες αερίων του θερµοκηπίου. Αρκετά αναπτυγµένα κράτη ωστόσο, θέλουν να εκµεταλλευτούν τη δράση αυτή σε αναπτυσσόµενες χώρες µε σκοπό την πίστωση δικαιωµάτων ρύπανσης στο εσωτερικό της χώρας τους. Σε αυτήν την περίπτωση τα αναπτυγµένα κράτη θα µειώνουν τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα σε τρίτα κράτη (εκτός της επικράτειάς τους), κερδίζοντας στο εσωτερικό τους δικαιώµατα ρύπανσης (carbon leakage). Αυτή η πλασµατική µείωση ελλοχεύει σηµαντικούς κινδύνους για την πραγµατική µείωση των εκποµπών αερίων από τις αναπτυγµένες χώρες. 4

5 Η Greenpeace υποστηρίζει τον επιπρόσθετο και συµπληρωµατικό χαρακτήρα της µείωσης των εκποµπών από την αποδάσωση και την υποβάθµιση των δασών των αναπτυσσόµενων κρατών. Οποιαδήποτε µείωση επέρχεται από τον τοµέα αυτό, θα πρέπει να προστίθεται στους στόχους µείωσης των αναπτυγµένων κρατών και όχι να συνυπολογίζεται. είτε εδώ τη σχετική πρόταση της Greenpeace: Μηχανισµοί καθαρής ανάπτυξης (Clean Development Mechanisms, CDM) Οι µηχανισµοί καθαρής ανάπτυξης αποτελούν τον έναν από τους ευέλικτους µηχανισµούς για την επίτευξη των στόχων του Πρωτοκόλλου του Κιότο (µαζί µε την εµπορία ρύπων και τα προγράµµατα κοινής εφαρµογής, JI). Σύµφωνα µε τους µηχανισµούς καθαρής ανάπτυξης, ένα αναπτυγµένο κράτος µπορεί να πιστωθεί δικαιώµατα ρύπανσης, αν υλοποιήσει κάποιο έργο που συµβάλλει στη µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου σε κάποια αναπτυγµένη χώρα. Στη διάσκεψη του Πόζναν υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να συζητηθεί το θέµα της ενσωµάτωσης της δέσµευσης και αποθήκευσης άνθρακα και της πυρηνικής ενέργειας στους καθαρούς µηχανισµούς. Ωστόσο, οι πιθανότητες να υπάρξει κάποια οριστική συµφωνία είναι µικρή, καθώς τα περισσότερα κράτη επιθυµούν τη µετάθεσή της στη ιάσκεψη της Κοπεγχάγης τον επόµενο χρόνο. Η Greenpeace θα συνεχίσει να αντιµάχεται την πιθανότητα να ενσωµατωθούν οι εν λόγω τεχνολογίες στους µηχανισµούς καθαρής ανάπτυξης καθώς κρύβουν σηµαντικούς περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και οικονοµικούς κινδύνους. Εκποµπές από την αεροπλοΐα και τη ναυσιπλοΐα Η πρώτη περίοδος του Πρωτοκόλλου του Κιότο ( ) δεν προέβλεπε µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου που προέρχονταν από την αεροπλοΐα και τη ναυσιπλοΐα. Ενώ οι εκποµπές από την αεροπλοΐα ευθύνονται για το 3% των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από το 1990 έως σήµερα οι εκποµπές αυτές έχουν σχεδόν διπλασιαστεί. Παρά τις διακηρύξεις των αεροπορικών εταιριών για εθελοντική µείωση των εκποµπών, λίγα µέχρι σήµερα έχουν επιτευχθεί στον τοµέα αυτό, λόγω της έλλειψης νοµικά δεσµευτικών στόχων. Για το λόγο αυτό, οι εκποµπές από τους δύο τοµείς θα πρέπει να συµπεριληφθούν στις δεσµεύσεις του Πρωτοκόλλου του Κιότο, κατά τη δεύτερη περίοδο δεσµεύσεων ( ) Η Greenpeace προωθεί σε πολιτικό επίπεδο την ενσωµάτωση των εκποµπών αερίων το θερµοκηπίου από τους δύο αυτούς τοµείς κατά τη δεύτερη περίοδο δεσµεύσεων του Πρωτοκόλλου του Κιότο ( ). Ο ρόλος των ΗΠΑ Οι ΗΠΑ συνεχίζουν να διαδραµατίζουν σηµαντικότατο ρόλο στις διαπραγµατεύσεις για την καταπολέµηση των κλιµατικών αλλαγών. Η επιτυχία της νέας συµφωνίας για περαιτέρω µείωση των αερίων που καταστρέφουν το κλίµα εξαρτάται σε 5

6 µεγάλο βαθµό από τη στάση των ΗΠΑ. Πολλά κράτη περιµένουν να ξεκαθαρίσει τη θέση της η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ, προτού δεσµευτούν κατά τη δεύτερη περίοδο δεσµεύσεων του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Η νέα κυβέρνηση Obama δεν επιθυµεί να αναλάβει πρωτοβουλίες σε αυτό το χρονικό σηµείο και να αναµειχθεί στα σχέδια της κυβέρνησης Bush, ενώ οι ΗΠΑ βρίσκονται σε µεταβατικό στάδιο σε επίπεδο διακυβέρνησης. Επίσης φαίνεται ότι η κυβέρνηση Obama δεν έχει ακόµα διαµορφώσει τη νέα κλιµατική και ενεργειακή της πολιτική, εποµένως οι ουσιαστικές εξελίξεις αναµένονται στην Κοπεγχάγη. Ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ θα πρέπει: Να υποστηρίξει και να υιοθετήσει τους δεσµευτικούς στόχους που θέτει το Πρωτόκολλο του Κιότο τόσο κατά την πρώτη ( ), όσο και κατά τη δεύτερη περίοδο δεσµεύσεων ( ). Να αναλάβει ουσιαστικές πρωτοβουλίες που θα δώσουν στις ΗΠΑ πρωταγωνιστικό ρόλο στις προπαρασκευαστικές διαπραγµατεύσεις της Βόννης τον ερχόµενο Μάρτιο και Απρίλιο, ενόψει της διάσκεψης της Κοπεγχάγης. Να αναλάβει τις υποχρεώσεις που αναλογούν στις ΗΠΑ για την καταπολέµηση των κλιµατικών αλλαγών, µέσα από πρωτοβουλίες που συµβάλλουν στη µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου. (πχ προώθηση των ΑΠΕ και της εξοικονόµησης ενέργειας, ανάπτυξη ανανεώσιµων, καθαρών τεχνολογιών, καταπολέµηση αποδάσωσης). Ο ρόλος της Ελλάδας Η Ελλάδα ως κράτος µέλος της ΕΕ θα πρέπει να αναλάβει τις απαραίτητες διπλωµατικές πρωτοβουλίες στις Συνόδους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα διασφαλίζουν ότι η ΕΕ θα διατηρήσει τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στις διεθνείς διαπραγµατεύσεις. Παράλληλα, θα πρέπει να σταθεί ενάντια σε κάθε παραθυράκι το οποίο υπονοµεύει τους µονοµερείς στόχους της ΕΕ για την καταπολέµηση των κλιµατικών αλλαγών. είτε τη σχετική επιστολή της Greenpeace εδώ: Για περισσότερες πληροφορίες: ηµήτρης Ιµπραήµ, , & 375 6